InfoHub Logo

Dúnıe júzi tarıhy 9 synyp.
Sabaqtyń taqyryby: Soltústik Eýropa elderi.
Sabaqtyń maqsaty: ekinshi dúnıe júzilik soǵystan keıingi soltústik Eýropa elderi Danıa, Norvegıa, Shvesıa, Fınlándıa, Islandıanyń saıası, ekonomıkalyq, áleýmettik damýyna sıpattama berý.
Sabaqtyń mindetteri: 1. Mazmunǵa baılanysty mindet: Soltústik Eýropa elderiniń soǵystan keıingi onjyldyqtarda qarqyndy damý sebepterin taldaý.
2. Synı oılaýdy damytýǵa baılanysty mindet: Soltústik Eýropa elderine tán ortaq belgiler men aıyrmashylyqtardy tabý.
3. Toptyq mindet: toppen birlese otyryp qosymsha qujattarmen jumys isteýge, tarıhı oqıǵalardy taldaı jáne jınaqtaı bilýge úırený. Tarıh pánine qyzyǵýshylyǵyn arttyrý.
Sabaqtyń kórnekiligi: 1. Dúnıe júziniń saıası kartasy.
2. Soltústik Eýropa elderi týraly slaıd.
3. Soltústik Eýropa elderiniń týy, eltańbasynyń sýretteri.
4. «Soltústik Eýropa elderine jalpy sıpattama» keste.
5. Sýretter, kitaptar.
Sabaqtyń túri: jańa bilimdi ıgerý sabaǵy.
Sabaqtyń ádisi: baıandaý. taldaý, zertteý.
Pán aralyq baılanys: geografıa páni.

Sabaqtyń júrisi: 1. Uıymdastyrý.
2. Qyzyǵýshylyǵyn oıatý.
3. Maǵynany taný.
4. Oı - tolǵanys.
5. Úıge tapsyrma.

İİ. Qyzyǵýshylyǵyn oıatý:
1. Sheteldik Eýropa týraly ne bilesiń?
2. «Úlken jetilikke» kiretin elderdi ata.
3. Tabıǵat jaǵdaılary men sharýashylyǵyna baılanysty qandaı aımaqtarǵa bólinedi?

Jańa sabaqtyń jospary:
1. Soltústik Eýropa elderine jalpy sıpattama.
2. Danıa.
3. Norvegıa.
4. Shvesıa.
5. Fınlándıa.
6. Islandıa.
7. Qorytyndy.

Sabaqtyń barysy:
İ. Jańa taqyrypty meńgerý.
1. Sabaqtyń taqyrybymen, maqsatymen, josparymen tanysý.
2. Sabaqtyń negizgi máselelerin aýyzsha baıandaý ádisimen túsindirý.
3. Juptyq toptyq jumystar.

1. Soltústik Eýropa elderine Danıa, Norvegıa, Shvesıa, Danıa, Islandıa jatady. Bul elderdiń tarıhı ortaq negizderi kóp. Soltústik Eýropa elderi negizinen túbekter men araldardy alyp jatyr. Bul aımaqtyń erekshelikteri kúni búginge deıin saqtalǵan. İİ dúnıe júzilik soǵys jyldarynda Danıa men Norvegıany Germanıa 1940 jyly basyp aldy. Shvesıa beıtarap el bolyp jarıalandy.

Fınlándıa 1939 jyly30 qarasha – 1940 jyly 12 naýryz keńes – fın soǵysyna qatysty. Keıin Fınlándıa úshtik paktige qosylyp Germanıanyń odaqtasyna aınaldy. İİ dúnıe júzilik soǵystan keıin bul elderdiń memleketaralyq qatynastary edáýir tereńdedi. Ony 1951 jyly ártúrli saladaǵy qarym - qatynasty úılestirý úshin qurylǵan Soltústik Keńes uıymy tezdetti. Biraq syrtqy saıasat salasynda skandınavıalyq elder bir jaqty baǵdarda bolǵan joq. Norvegıa, Danıa – NATO - ǵa múshe, Shvesıa beıtarap el, Fınlándıa KSRO - men kelisimdi baılanysta bolǵandyqtan syrtqy saıası áreketterden qalys qalyp otyrdy. Bul memleketterdiń saıasatynda sosıal - demokratıalyq partıalar sheshýshi rol atqardy. Shvesıada ókimetti ondaǵan jyldar boıy SDP basqardy. Danıa men Norvegıada SDP saıası ómirde mańyzdy oryn aldy, biraq olardyń bıligi Shvesıadaǵydaı myqty bolǵan joq.
Úkimetti qurýda sosıal – demokrattar lıberaldar jáne konservatorlar partıalarymen odaqtasýdan tartynbady. Jappaı qarý jaraq óndirýge qatyspaǵan bul elder soǵystan keıingi on jyldyqtarda joǵary damý deńgeıine kóterildi jáne demokratıalyq júıeni turaqtandyrdy. Halyqtyń jeke tabys mólsheri joǵary, turǵyn úıleri sapaly, bilim berý, densaýlyq saqtaý, áleýmettik qamsyzdandyrý, júıesiniń jetistikteri, qylmys deńgeıiniń tómendigi, halyqtyń ómir súrý deńgeıiniń óte joǵary bolýyna sebepshi.

Er adamdardyń ortasha ómir jasynyń uzaqtyǵy – 76, áıelderde 81 jasqa teń. Qazirgi jaǵdaıda bul elderdiń quqyqtyq qujattary bir - birine yńǵaılastyrylǵan. Bes eldiń árbir azamaty ózi qalaǵan memleketke qonysyn aýystyrady, sonda eńbek etedi, barlyq áleýmettik jaǵynan qamtamasyz etiledi. Bes eldiń turǵyndary osy elder sheńberinde erkin júrip turýyna eshqandaı bóget bolmaıdy. Soltústik Eýropa elderi Eýropadaǵy ekonomıkalyq yqpaldastyq úrdisinen shet qalmaı 1980 jyly Eýropa qurlyǵyndaǵy barlyq qozǵalystardyń ortasynda boldy. Eýropa Odaǵyna 1973 jyly Danıa, 1995 jyly Shvesıa jáne Fınlándıa tolyq quqyly múshe bolyp qabyldandy. Skandınavıa elderi 1991 jyly Maastrıht kelisimine qatysyp, HHİ ǵasyr basynda Eýropadaǵy ekonomıkalyq, valútalyq jáne saıası odaqtyń qalyptasýyna óz úlesin qosyp, qoldaý kórsetti.

İİ. Synyp oqýshylaryn 5 topqa bólý. Ár top Soltústik Eýropanyń bir elin alyp, sol el boıynsha óz bilimderin qorǵaıdy.
1. Ár eldiń týyn, eltańbasynyń sýretterin taqtaǵa ilip, aýmaǵyn kartadan kórsetý.
2. Referat qorǵaý.
3. Soltústik Eýropa elderine sıpattama kestesin toltyrý:
Elder, memlekettik basqarylýy, ákimshilik terıtorıalyq qurylysy, zań shyǵarý bıligi, atqarý bıligi, saıası partıalary, halqy astanasy.

İİİ. Oqýlyqpen, anyqtamalyqtarmen jumys:
Uqsastyq pen daralyq strategıasy boıynsha Soltústik Eýropa elderine tán ortaq belgileri men aıyrmashylyqtardy tabý.
İÚ. Juldyzdy sát: (Qaı top tez jaýap beredi)
1. Soltústik Eýropadaǵy terıtorıasy eń kishi memleket.
2. Soltústik Eýropanyń eki memlekettik tili bar elin ata.
3. Respýblıka degen ne? Respýblıkalyq basqarýdaǵy elderdi ata.
4. Monarhıa degen ne? Soltústik Eýropanyń monarhıalyq elderin ata.
5. Soltústik Eýropanyń KSRO – men soǵysqan eli qaı el?
6. Ýnıtarly memleket degen ne?
7. Eń soltústiktegi astana qaı eldiki?
8. Soltústik Eýropanyń qaı eliniń ókilderi Qazaqstanda jumys istep jatyr?
9. İİ dúnıe júzilik soǵys jyldarynda qaı el beıtarap el bolyp jarıalandy?
10. Soltústik Eýropa elderinde qaı saıası partıa mańyzdy rol atqarady?

Úİ. Qorytyndy. Oqýshylardy baǵalaý.
Úİİ. Úıge tapsyrma:§26.