InfoHub Logo

Sabaqtyń taqyryby: «Suraý esimdiginiń túrlenýi» (prezentasıasymen)
Maqsaty:
Bilimdilik: Oqýshylarǵa esimdik týraly, sonyń ishinde suraý esimdiginiń túrlenýi týraly teorıalyq bilim berý. Suraý esimdigin esimdiktiń basqa túrlerinen ajyrata bilýin úıretý.
Damytýshylyq: Sóıleý mádenıetin damytý, gramatıkalyq uǵymdardy meńgerý daǵdysyn qalyptastyrý, oı - órisin shyǵarmashylyq qabiletterin damytý.
Tárbıelik: Elin, jerin súıýge, adamgershilikke tárbıeleý.
Sabaq ádisi: túsindirmeli, suraq - jaýap.
Kórnekiligi: ınteraktıvti taqta, slaıdtar, kesteler, tirek - syzbalar.
Sabaq barysy:
Uıymdastyrý kezeńi: sálemdesý, túgendeý, oqýshylardyń nazaryn sabaqqa aýdarý.
Úı tapsyrmasyn suraý:
- Esimdik degenimiz ne?
- Onyń qandaı túrleri bar?
- Mysaldar keltirý.
Jańa sabaq:
Suraý esimdiginiń túrlenýi
Ár nárseni bilý maqsatynda suraq qoıyp júretin búldirshinderdi negesh dep erkeletedi emes pe? Esimdiktiń ishindegi negeshi - suraý esimdigi. Ózi aty aıtyp turǵandaı suraý esimdigi suraý sózderden turady. kim? ne? qaı? qandaı? qansha? neshe? nesheý? neshinshi? qaıda? qaıdan? qalaı? qashan? qaıdaǵy? qashanǵy jáne t. b. suraqtarǵa jaýap beredi.
Taqtaǵa ilingen tirek syzbadan suraý esimdikterin kórsetý.
Mysaly: I jaq meniń kimim?
II jaq seniń kimiń?
Sizdiń kimińiz?
III jaq onyń kimi?
Bul táýeldený úlgisi
I jaq men kimmin?
II jaq sen kimsiń?
Siz kimsiz?
III jaq ol kim?
Bul jiktelý úlgisi
Ataý: kim?
İlik: kimniń?
Barys: kimge?
Tabys: kimdi?
Jatys: kimde?
Shyǵys: kimnen?
Kómektes: kimmen?
Bul septelý úlgisi
Suraý esimdikteriniń adamǵa qatystylary ǵana I, II jaqtarda jikteledi. Cebebi I jáne II jaq, ıaǵnı aıtýshy(men, biz) jáne tyńdaýshy (sen, sender, sizder) adam ǵana bolady. III jaq adamnan basqa bógde zatqa qatysty bola beredi.

Suraý esimdikteriniń táýeldený úlgisi:
Táýeldiktiń jaqtary ------ Kim? ------------ Nesheý? ------------ qaısy?
İ meniń ------------------------- Kimim? ------------ Nesheýim? ------------ qaısym?
İİ seniń ------------------------- Kimiń? ------------ Nesheýiń? ------------ qaısyń?
sizdiń ------------------------- Kimińiz? ------------ Nesheýińiz? ------------ qaısyńyz?
İİİ onyń ------------------------- Kimi? ------------ Nesheýi? ------------ qaısysy?

Suraý esimdikteriniń septelý úlgisi:
Septik ------ Kim?--------------- Nesheý?------------ qaısy?
A. ----------- Kim? ------------- Nesheý? ------------ qaısy?
İ. ----------- Kimniń? ----------- Nesheýdiń? ------- qaısynyń?
B. ----------- Kimge? ------------ Nesheýge? -------- qaısyǵan?
T. ----------- Kimdi? ------------ Nesheýdi? -------- qaısyny?
J. ----------- Kimde? ---------- Nesheýde? ------- qaısyda?
Sh. ----------- Kimnen? -------- Nesheýden? ------ qaısydan?
K. ----------- Kimmen? -------- Nesheýmen? qaısymen?

Jaýap alý maqsatymen suraý maǵynasynda qoıylǵan barlyq suraqtar suraý esimdigi dep atalady.
Suraý esimdikteri zat esimniń ornyna júrip, zat esimdershe táýeldenedi, septeledi jáne jikteledi.

Oqýlyqpen jumys:
100 - jattyǵý. Mátindi oqyp, quramyndaǵy suraý esimdikteriniń maǵynalyq erekshelikterine jáne qoldanysyna nazar aýdaryńyzdar. Taqtaǵa terip jazý.
- Oıbaı, balalardy áketkeli jatyr.
- Soldat qaptap ketipti.
- Qaıda bul, túge, osy eldiń erkegi?
- Júr, ne turys bar? Kórip alaıyq, kóreıik!
- Qaıda osynyń bolysy, starshyny qaıda, túge?!
- Osy er - azamat qaıda? Atyna nege minbeıdi?
Bul jerde suraý esimdikteri: qaıda, nege,...

101 - jattyǵý. Jańyltpashtardy aıtyp úırenińizder. Quramyndaǵy suraý esimdikteriniń maǵynasyn jáne sóılemde qandaı qyzmet atqaryp turǵanyn túsindirińizder.

Úsh kishi ishik pishtim,
Bes kishi ishik pishtim,
Neshe kishi ishik pishtim?!
* * *
Sheshe, keshe neshe ese kese kóp aldyńyz?
Sheshe, keshe neshe ese kese kem aldyńyz?
* * *
Meniń nem kem dep eń,
Ber úıdi eń keń degen?
Ber úıdi eń keń degen,
Meniń nem kem dep eń?!

Balalarǵa jańyltpashty jatqa aıtqyzyp, ishindegi suraý esimdikterin tapqyzý.
Neshe, nem,...

Sergitý sáti:
Sózder men sóılemderdiń durys - burystyǵyna qımyldar jasatý. Eger qate bolsa aıaqtardy jaı ǵana topyldatyp, eger durys bolsa, jaı ǵana shapalaqtaýmen bildirý. Aıtylǵan sózder men sóılemder ári kóńil kóterip, ári tárbıeleýge arnalǵan.

- Biz búgin ashyq sabaq ótip jatyrmyz!
- Biz búgin jikteý esimdigin ótip jatyrmyz!
- Biz sabaqty qyzyǵa tyńdap otyrmyz!
- «Ǵylym tappaı maqtanba» Sákenniń óleńi.
- «Abaı joly»romanyn Muhtar Áýezov jazdy.
- Saıahat jasaýǵa daıynbyz ba?
Olaı bolsa, balalar biz qaı qalada turamyz? Barlyǵymyz da basqa qalalarǵa qydyrǵandy unatamyz ǵoı. Endeshe, bizge kóptegen múmkindikter bar. Eger de biz Myna suraqtarǵa jaýap berer bolsaq, biz Qazaqstannyń qalalaryna saıahat jasaı alady ekenbiz.

1 - suraq. Kóp núkteniń ornyna tıisti esimdikti qoıyp, maqal - máteldi tolyqtyr.
... ekseń,... orasyń.
(ne - suraý esimdigi, sony - silteý esimdigi)
Shymkent qalasyna jettik.

2 - suraq.
Neshinshi? degen suraý esimdigin jiktep jáne táýeldep jaz.
Men neshinshimin?
Sen neshinshisiń?
Siz neshinshisiz?
Ol neshinshi?

Meniń neshinshim?
Seniń neshinshiń?
Sizdiń neshinshińiz?
Onyń neshinshisi?
Almaty qalasyna da kelip jettik.

Astana qalasyna jetý úshin bizge «Esimdik» degen sózjumbaq berilipti.
1. Zattyń qımylyn, is - áreketin, jaı - kúıin bildiretin sóz taby. (etistik)
2. Qımyl, is árekettiń ár túrli belgilerin bildiretin sóz taby. (ústeý)
3. Zattyń sanyn, mólsherin, kólemin bildiretin sóz taby. (san esim)
4. Zattyń atyn bildirip, kim? ne? degen suraqqa jaýap beretin sóz taby. (zat esim)
5. Tolyq maǵynasy joq, tek adamnyń kóńil - kúıin bildiretin sóz taby.(odaǵaı)
6. Zattyń túrin, túsin, synyn bildiretin sóz taby.(syn esim)
7. Estilgen dybysqa elikteý arqyly paıda bolǵan sózder.(elikteýish)

Balalar, osy jerde neni baıqadyńdar? Biryńǵaı sóz taptarynan jasalǵan sózjumbaqty baıqap otyrmyz. Bul jerde tek bir ǵana sóz taby jetpeıdi, ol qandaı sóz taby? Shylaý degen sóz taby.

Sabaqty bekitý.
Qorytyndylaý.
Baǵalaý.
Úıge tapsyrma: 102, 103 - jattyǵýlar.