InfoHub Logo

«Til damytý sabaǵyndaǵy saýsaq oıyndarynyń mańyzy»
Ádette adamnyń jeke basynyń qasıetteri bes jasqa deıin qalyptasady eken. Sondyqtanda da balanyń jan - jaqty qalyptasýy úshin mektep jasyna deıingi búldirshinderdiń boıyna jaqsy, jaǵymdy qasıetterdi sińire bilý kerek. Bala ár nársege qumar, qyzyqqysh, ol óziniń aınalasynda bolyp jatqan ózgeristi, tamasha qubylystardy sezinýge tyrysady. Onyń jan - jaqty damyp, jeke tulǵa bolyp tárbıelenýine, tiliniń damýyn saýsaq oıyndar arqyly jetildirýge bolady. Al, saýsaq oıyndardy balalar qyzyqtap oınaıdy.
Saýsaq oıyndar jeleli róldik oıyndardan tek jelisi ǵana emes, sondaı - aq oınaý is - áreketiniń sıpatymen erekshelenetini aıqyndalǵan.
Saýsaq oıyndar oıyn – qoıylymdary bolyp sanalady, bul jerde balalarǵa arnalǵan kórkemdik shyǵarmalardy sahnalyq qoıylymdarǵa aınaldyryp, olardy keıipker retinde qatystyrýdyń mańyzy zor. Balany oınata otyryp, onyń jeke tulǵasyn jan - jaqty damytý. Onyń boıynda ádebıetke, mádenıetke, ónerge degen qushtarlyqty oıatý.
Búldirshinder oınaý arqyly baılanystyra sóıleýge, úlkendermen jáne ózge de balalarmen til tabysa bilýge úırenedi. Jetilgen dıalog balalardyń óz pikirin jetkize bilýge jeteleıdi.

Saýsaq oıyndarynyń maqsaty:
Balalarǵa saýsaq oıyny arqyly balalardyń tilin, qyzyǵýshylyǵyn arttyrý jáne estetıkalyq tárbıe berýdiń ádisterin anyqtaý jáne olardy úrdisti uıymdastyrý áreketine engizý.

Atqaratyn mindetteri:
Balalardyń tilin damytý, sóıleý mádenıeti men oı - órisin, dúnıetanymyn jetildirý;
Balalardy adamgershilikke baýlý, oıyn naqty tapqyr sóıleýge, aqyldy, salmaqty oı aıtýǵa baýlý;
Balanyń qıalyn este saqtaýyn shyǵarmashylyq qabiletin damytý, oıdan áńgime, ertegi shyǵaryp aıtýǵa daǵdylandyrý;
Ár balanyń jeke dara ártistik, shyǵarmashylyq qasıetterin eskere otyryp, ózin qorshaǵan ortaǵa, adamdarǵa, qurbylaryna, ózine degen qarym - qatynas mádenıetin qalyptastyrý.

Oıyn barysynda oıyn sıtýasıasyna beıimdelý, alǵashqy da jekelegen elementterdi, keıinen róldi tolyǵymen oınaý arqyly balanyń oı - órisi, qıaly damıdy. Róldi oınaý arqyly óz keıipkerin aldyna elestetip qana qoımaı, bala onyń áreketterin, sezimderin sezinedi.
Osyndaı emosıalyq kúıler balany buryn baıqamaǵan ómir kórinisterine tań qaldyryp, óz sezimin mımıka, ym - ıshara, taǵy basqa kórinister arqyly bireýge úıretedi. Saýsaq oıyndar balalardyń oı - órisin keńeıtedi, balalardy áńgimege aralasýǵa, áńgime týraly ata - analaryna, joldastaryna áńgimelep berýge ıtermeleıdi. Bunyń bári sóıleý qabiletiniń damýyna, dıalog túrinde sóıleýge ózi alǵan áserin monolog túrinde sóılep jetkizýge septigin tıgizedi.

Balabaqshadaǵy teatrlandyrylǵan iskerlik baǵdarlamasy 5 bólimnen turady.
Teatrlandyrylǵan oıyn.
Kez kelgen ómirlik mán jaıda óz qurbylastarymen jáne úlkendermen qarym - qatynas jasaı bilýge, kez - kelgen jumysqa shyǵarmashylyq qabiletpen qaraýǵa, estetıkalyq sezimmen oınaý arqyly minez qulqyn damytý.

Yrǵaqty plasıka –
buǵan keshendi yrǵaqtylyq, mýzykalyq oıyndar men jattyǵýlar kiredi. Dene qozǵalysynyń naqtylyǵymen erkindigin damytýda, óziniń denesiniń syrtqy qorshaǵan ortamen baılanysqan qarym - qatynasyn sezinýge balalardy estetıkalyq, psıhologıalyq qabiletin damytady.

Teatr mádenıeti:
Balalarǵa teatr óneriniń shynaıy sezimderin meńgertý.

Dramatızasıalaý
Dramatızasıalyq oıynda bala – artıs, ıntonosıa, mımıka, pantomıma arqyly óz betimen beıne jasaıdy, ózindik áreket etip róldi oınaıdy. Burynnan jasalǵan sahanalyq qoıylymda bala oıyn – dramatızasıasynda qandaı bir sújette oınaıdy. Oıyn dramatızasıasy kórermensiz mýzykalyq sıpattaǵy oryndaý bolady.

Dramatızasıa oıynnyń eki túrin qarastyrýǵa bolady:
- Saýsaqtar oıyn dramatızasıasy.
Balalar atrıbýttardy saýsaqtaryna kıedi. Erteginiń mátinin aıta otyryp saýsaqtaryn qımyldatyp sújet jasaıdy. Kórinisti shırmanyń syrtynda turyp, nemese topta erkin qozǵala júrip kórsetedi.
- Qýyrshaq bıbabomen oıyn – dramatızasıasy.
Bul oıynda saýsaqtarǵa qýyrshaq bıbabaony kıedi. Shırmada oınaıdy. Bul qýyrshaqtardy eski qýyrshaqtardan jasaýǵa bolady.

Balalar teatrynyń birneshe túrleri bar:
Oıynshyqtar teatry
– Bunda balalar qysqa taqpaqtardy jattap, onyń ózine tán oryndaý kezinen bastap - aq kishkene kólemdi spektakelder oınaıdy. Ondaǵy adamdar rólin oıynshyqtar oryndaıdy.
Jiptiń kómegimen basqarylatyn qýyrshaqtardy – marınetkalar deıdi. Olardy ár túrli materıaldardan jasaıdy. Jumsaq oıynshyqtardy da qoldanýǵa bolady.
Saýsaq teatrynda
– saýsaqtardyń kómegimen qandaıda bolmasyn ertegini nemese óleń - taqpaq shýmaǵyn sahnalaý bolyp tabylady. Saýsaq teatry arqyly balanyń sóıleýge degen talpynysy, qabileti damyp, yntasy artady jáne shyǵarmashylyq áreketine jol ashylady. Saýsaq oıynyn oınaı otyryp, balalar qorshaǵan ortadaǵy zattar men qubylystardy, jan - janýarlardy, qustardy jáne aǵashtardy beıneleı alady. Saýsaqtarynyń qozǵalys qımylyna qarap, bala qýanady shattanady, sóz aıtýǵa tyrysady jáne óleńde úırengen sóz shýmaqtaryn qaıtalap aıta otyryp, esinde saqtaıtyn bolady. Sonymen qatar balalar eki qolyn qımyldata otyryp, oń, sol, joǵary, tómen t.b. túsinikterdi baǵdarlaı alýda úırenedi.

Ústel ústindegi teatry
- Sábıler tobynan bastap - aq taqpaq pen qysqa óleńderdi aıtqyzǵanda kórkem sózder áserli estilý úshin stol ústindegi teatrdy qoldanǵan jón. Munda ústelde qulamaı turatyn jáne qozǵaltqanda esh kedergisiz júretin oıynshyqtar qoldanylady.

Sýretter (kartınalar) teatry
- Dekorasıa men keıipkerdiń – sýretteri. Olardyń áreketteri shektelgen. Oınaýshynyń daýys yrǵaǵy (ıntonasıa) arqyly keıipkerdiń minez - qulqy beriledi. Keıipker áreket barysynda paıda bolady, balalardyń qyzyǵýshylyǵyn arttyrady.

Stend - kitapsha teatry
- Birin - biri aýystyratyn ılústrasıalyq oqıǵalar kórsetiledi. Stend - kitapshanyń betterin ashý arqyly júrgizýshi ár túrli sújetterdi kórsettedi (oqıǵalar, kezdesýler ).

Flanelegraf teatry
- Sýretter men keıipkerler ekranda kórsetiledi. Olardy flanelder ustap turady. Mundaǵy sýretterdi balalar men birge eski kitaptardan, jýrnaldardan qıyp alýǵa bolady.

Trafaret teatry
- Trafaret teatry arqyly sóz quramynyń baılyǵyn, dıalog, monologty damytýǵa bolady. Balalar daıyn trafaretterdiń kómegimen bolashaq keıipkerlerdiń sýretterin jasaıdy. Olardy túrli - tústi boıaýlarmen boıaıdy, daıyn beınelerdi qaıshymen qıady. Bul jerde balalardyń shyǵarmashylyq oılaý qabiletteri damıdy. Ujymdasyp jumys isteý úrdisinde árbir bala ózine berilgen beıneniń túr - tulǵasyn, qımyl - qozǵalysyn ózgerte alady.

Kóleńkeli teatr
- Jaryq óte jaqsy túsken ekranda adamdar, janýarlar jáne qustardyń pishinderiniń qozǵalysyna qaraýdy balalar óte jaqsy kóredi. Ertegi, áńgime, óleń, ánderdi kóleńke teatry arqyly aıtýǵa bolady. Kóleńke taetrdyń qoıylymyn kórsetýge úsh tárbıeshi qatysady. Bireýi mazmunyn oqıdy, ekeýi kórinisti kórsetedi

Saýsaq oıyndarynyń nátıjesinde:
- Balanyń tili jetiledi;
- Qımyl - qozǵalysy artady;
- Ikemdiligi artady;
- Qısyndy oılaýy damıdy;
- Tanymdyq deńgeıi artady.