InfoHub Logo

Kórshi Ábıne apany adam túsinip bolmaıdy. Birde kól, birde shól.

Ol otyrǵan jerde ózge áıelderdiń aýyzyna qum quıylyp, «Apa, apataı» dep bezek qaǵady. Jaqsysyn aýyzyna tosady. Tipti bireýi áldeqaıdan sapar shegip kelse, Ábıne apany shaqyryp, tórge otyrǵyzýy mindetteı. Sálem-saýqattyń da qomaqtysyn da sol kisi enshileıdi. Qoıshy, áıelder turmaq bizdiń Baıtursynov kóshesiniń balalaryna deıin apańyzdyń aldynda qurdaı jorǵalaımyz. Sýyn tasyp, otynyn jaramyz. Shóbin túsirip, maıa qylyp jınaımyz. Biraq Ábıne apa qansha qatal desek te, mol qol adam. Bir-bir qalta qurt-irimshigin úlestirip álek. Almasyńa qoımaıdy.

— Áı, qarapushyq. Áli osyǵan zar bolasyńdar. Jer basyp júre beretin men shaıtan emes shyǵarmyn, — deıdi. Bizdi qoıyp Ábıne apam ujymnyń basshysy, ánsheıinde aýyzdyǵa sóz, aıaqtyǵy jol bermeıtin Amantaıdy da bılep alǵan. Quddy sıqyry bar adam dersiń. Ol tirligin kózimmen kórip, qulaǵymmen estigenim bar. Sony aıtaıyn.

Bir kúni aýyldyń selektorynda jumys isteıtin Raıa apaıǵa barsam, bólme ishinde selektordyń trýbkasyn qulaǵyna ustap, oń qolyn beline taıanyp sary apam tur. Týra, atam aıtpaqshy, mınıstr sıaqty.

— Áı, Amantaı! Bala-shaǵalaryń aman ba? Men qudaı almaıtyn sary kempir Ábınemin ǵoı. Úıde shóp bitip barady. Un da azaıdy. Ekinshi qabatqa kabınetine kirgizbegiń kelse, tezdet. Túsindiń be? — deıdi ol.

Ar jaǵynan Amantaıdyń «Maqul, apa. Úıińizge qaıta berińiz» degen daýysy estilip tur. Sary kempir kerenaý burylyp, syrtqa bettep bólmeden shyǵýy muń eken, selektor bezildep qoıa berdi. Amantaıdyń daýysy.

— Raıa, sary apa ketip qaldy ma?

— Álginde shyǵyp ketti, — dedi Raıa apaı.

— Onda qýyp jetip, aıtshy. Erteń túske shóp túsiredi. Unyn birazdan soń Amanǵalı aparyp túsirip beredi de, — dedi Amantaı. Tań qaldym. Sirá, sary apama bul aýylda baǵynbaıtyn adam joq shyǵar. Áýeli sol sát Ábıne apa bizdiń kósheniki dep maqtanǵym da kelip ketti.

Kúıbeń tirshilik erteden qara keshke deıin taýsylǵan ba?

Kórshi apamda tynym joq. Jalǵyzilikti adamnyń qaraketi shyǵar. Apanyń qyzynan asyrap alǵan kishkentaı Abylaı bar. Bizden úsh-tórt jas kishi.    

— Áke-sheshesine baryp kelsin dep Aqsýǵa jiberdim. Baýyrlarynan jat bolyp keter, — dedi ol maǵan kúlimsireı qarap.

Ábıne apanyń taptaǵan tezegin jınastyryp, esik aldyndaǵy shaǵyn kúrkege tasyp júrmin. Jaýynnyń astynda qalmasyn degen qam-qaraket. Uzynsha kelgen arbaǵa tezekti toltyryp salamyn da, súıretip jónelemin. Jep-jeńil. Endi bir-eki ret aparsam, jumys bitedi. Sońǵy ret barǵanymda ákimshiliktiń shatyryndaǵy kók shúberekke kózim tústi. Alyp kelip jalma-jan jazyp jiberdim. Altyn tústi áldeneniń keskinin kórip qaldym. Betine balshyq battasypty. Mine, dóńgelek kún kórindi. Jan-jaǵynan adamnyń kirpigindeı shyrpylanǵan nur taıaqshalar beleń berdi. Artynsha kún astyndaǵy qanatyn keń jaıyp, qalyqtaǵan qyran kórindi. Masqara! Mynany syrt adam kórse, uıat-aý. Ón-boıym selkildep qoıa berdi. Sóıtkenshe jelke tusymnan:

— Áı, qulynym. Bir jeriń aýyryp otyr ma? Ne qyp júrelep qaldyń? — degen Ábıne apanyń qamqor úni estildi. Jalpy áldenege sasyp, abyrjyǵan sátte osyndaı ádetimshe kirpigimdi qaǵyp-qaǵyp jiberip, kók týdy aldyna jaıyp sala berdim.

— Munyń ne? — dedi tóne qarap turǵan sary apa.

— Tý ǵoı, apa, — dedim daýysym áreń shyǵyp.

— Týy qalaı? — dedi eshteńege jóndi túsinbegen Ábıne apaı.

— Kádimgi elimizdiń kók baıraǵy, — dedim endi batymdyryq tápishteı túsindirip.

— Solaı de, — Ábıne apamnyń kózi sharasynan shyǵyp sala berdi.      

— Munysy qyzyl bolmaýshy ma edi?

— Apa-aý, Keńes ókimeti kezinde qyzyl edi, qazir memleket atanyp, táýelsizdik alǵan soń, kók týdyń astynda biriktik qoı, — dedim bilgenimdi aıtyp.

— Durys eken. Ony qaıdan aldyń?

— Sonaý tóbeden jel qulatyp tastapty.

— Durys bolǵan eken. Endi sen, batyrekesi, eshkimge tisińnen shyǵarma. Tý degen halyqtyń berekesi ǵoı, qulynym.

Sóıtti de, Ábıne apa eńkeıe berip, týdy jerden ilip aldy da, jan-jaǵyna urlana qarap alyp, silkip qaǵýǵa kiristi.   

— Qudaıym, keshire gór, — deıdi álsin-álsin kúbirlep. Ábıne apam meni dedektete jetektep, úıge bastap berdi deısiń.

— Álgi Tóleýbek jel qulatyp ketken týdy da baıqamǵan ǵoı. Áıtpese, mańdaıshada jelbirep turǵan qasıetti dúnıeniń qaıda ketkenin bilmeı, kózi aǵyp ketken be? Áı, óńsheń kindiginin basyna qarap, boq dúnıeni oılaǵan baıǵus, túge, — dedi endi ol kináni aýyldyq ákimge aýdaryp, burqyldaı sóılep. — Týdyń qudiretin bile me bular? Meni de Qudaı atyp... Qartaıǵannyń belgisi ǵoı. Kúlseń kárige kúl degen. Biraq búgingi tirligimdi táńir keshpes. — Ábıne apanyń tymyq kóldiń jyljyǵan tolqyndaryndaı bolǵan ájimderi kóbeıip, ózin-ózi ishteı mújip jatqanyn sezip kelemiz. — Álgi Abylaı da aıtpapty. Biraq ol da men sıaqty ǵoı. «Káriń de bir, jasyń da bir bala» degen osy. Kópke kúlip ek, basymyzǵa keldi.

Dóńgelek ústeldi ortaǵa qoıyp eki ıininen sekildep turǵan aq samaýryndy jetekke alyp, «úıbaı, belimin» aıta júrip, dastarhanǵa bar-joǵyn úıip-tókken Ábıne apa bir kúrsinip aldy.

— Baıaǵyda «Tý — el belgisi, namysy» dep Telibaı atam aıtyp otyrýshy edi. Bizdiń balalarymyz toǵyz quıryq aq týdyń astyna birigip, ata jaýymyzǵa qarsy turypty, — dedi ol.

— Apataı-aý, tý áskerı qoldyń eń batyr sarbazynyń qolyna ustatylyp, keskilesken soǵys kezinde batyrlarǵa rýh beredi eken. Eger kim tý ustaǵan sarbaz oqqa ushsa, ony ekinshi biri qabyldap alypty. Tý jyǵylmasyn degen sóz sodan qalypty, — deımin kórgen-bilgenimdi aıtyp.

— Áı, Tóleýbek. Mynany el estise,  uıat-aý, — dedi kinásin jýyp shaıǵan sary apa. Oıymdy Ábıne apanyń:

— Áı, Beldenbaıdyń qarashotpaǵy, bul otyrysymyzǵa jón bolsyn, — dep kúńk etkeni bólip ketti. — Bir tirlik jasaıyq.

— Ne isteımiz, apa? Týdy Tóleýbekke aparyp bereıin be? — dedim aldyn ala ton piship.

— Táıt, onyń qaı sasqanyń? Tý degen — kıeli nárse. Ony jaqsylap jýyp, tazalap, sánin keltirý kerek. Susyn tanytaıyq, — dedi ol. Sóıtsem, Ábıne apa qara qazannyń astyna ot jaǵyp, sý ysytýdy da umytpapty. Jeńin túrip tastap, legenge eńkeıgende, men de sýyn tasyp ákep, janyna qoıdym. Ábıne apa asyqpady. Týdyń kishkene buryshyn ystyq sýǵa malyp alyp, maǵan qarady.   

— Boıaýy shyqpaıdy eken. Bylq etpedi, — dedi ol qýanyp. Aýyq-aýyq mańdaı terin qolynyń qyrymen syryp tastap, sary apa týdy meılinshe jýyp, silkip-silkip ilip, jumsaq oryndyqqa rahattana otyrdy. Sonan soń kúlimsireı maǵan buryldy.

— Áı, balapan. Jumys joqtaı, mynaýymyz qyzyq boldy-aý, — dedi sonan soń.

— Ózi óńi ashylyp, jaınap ketedi eken.

Alda men, artta Ábıne apa, qolymyzda taıaqshaǵa orap alǵan kók tý, ákimniń keńsesin betke alyp kele jatyrmyz. «Tóleýbek ornynda bolsa eken» deımin ishimnen. Ábıne apam tas túıin. Qolyndaǵy taıaǵyn alshaq tastap, adymyn alshaq alady. «Qazir ákimniń ıt terisin basyna qaptaıtyn shyǵar» degen qaýip te joq emes. «Ózine de obal joq».

Ábıne apa ıin tiresip, kezek kútkenderge qaraǵan joq, qolymnan jetektegen kúıi ishke alyp kirdi. Alǵashqyda murty edireıgen Tóleýbek sasyp qaldy. Oryndyǵynan atyp turyp, aldymyzdan shyqty.

— Beıbitshilik pe, apa? — dedi ol sonan soń, jattandy sálemin aıtyp.

— Qaıdan bolsyn. Áı, Berikbol, sen bir sát shyǵa turshy, aınalaıyn.

Apamyz aýyldyń zootehnıginen bólmede ózimizdi jeke qaldyra turýdy talap etti.

Endi bir sát meniń qolymdaǵy týdy eppen aldy da:

— Ókimet esh nársesin joǵaltqan joq pa? — dedi kózin ákimge tikeleı qarap. Tóleýbek eshteńeni túsinbeı jelkesin qası berdi.

— Mańdaıshaǵa birýaqyt kóz salý kerek qoı. Myna týdy jel ushyryp, kúresinge tastapty, — dedi kádimgideı qatqyldanyp. Tóleýbek eki attap Ábıne apanyń janyna jetti.

— Uıat-aı, qalaı ǵana baıqamaǵanbyz, — dedi sonan kúńkildeı sóılep.

— Týy jyǵylǵannyń tuǵyry álsiz. Bul — eldigimizdiń belgisi. Jan-jaqtaryńa qarasańdarshy. Qane, ilip qoıyńdar, — dedi Ábıne apa Tóleýbekke týdy ustatyp jatyp.

Artyma qaradym. Ábıne apam aıtqan ákimniń úıiniń tóbesinde kók tý jelbirep tur eken.