InfoHub Logo

Apam men Jámılanyń áńgimesi túnniń bir ýaqytyna deıin sozyldy. Biri — meni tapsyrýshy, biri — qabyldaýshy. Jámıla Janaıdar aǵaıym ekeýi jaqyn arada jaılaýǵa attandy. Bıyl kóktemde bir otar qoı ótkizip alǵan. Degenmen apamnyń jalǵyz qalýy men úshin jaǵdaısyz-aq. Ony aǵataıym da túsindi. Apam sıyr saýyp bitkenshe oıanýym shart. Ala qasqany tabynǵa qosamyn. Odan qalsa, buzaýdy Aqózekke aıdaımyn. Otyn jaǵysyp, tezegin tasımyn. Tipti apam jalǵyzdan jalǵyz otyryp shaıyn qaıtip ishsin?! Aǵaıym maǵan synaı qarap: «Áı, Baǵlan! Jaılaýǵa barasyń ba?» — dep suraǵan onyń oıyn túsingen men basymdy shaıqadym.

— Aqylyńnan aınaldym. Jigit eken ǵoı. Báse, — dep aǵataıym rıza bop qaldy. — Áı, Jámıla Baǵlannyń kıimderin jýyp, kerek-jaraǵyn durystarsyń, — dedi ol sonan soń.

Endigi áńgimeniń túrin qara.

— Bir-eki saǵat oınatyp alarsyz. Ózi erke bala ǵoı. Kózińizden tasa qylmańyz. Zaman qıyn. Adamdar buzyq, — dep Jámıla zýyldap aıtyp jatyr. Bárinen de onyń:

— Oıbaı-aý, apa. Umytyp bara jatyr ekenmin. Ózenge jibere kórme. Qandy sý ǵoı. Balalyq jasap shetine jaqyndasa-aq, julyp áketedi, — degeni ashýymdy keltirdi. Meni áli bala deıdi-aý. Bárinen de apamnyń minezi qyzyq. Jámılanyń ár aıtqan sózi ákim aıtqan buıryq sıaqty. Basyn ızep, maquldaı beredi. Tósegimnen atyp turyp «Meni balasynbańdar» degim kelip ketti.

Jámıla men aǵataıym jaılaýǵa ketken kúnnen beri meniń tirligim máz emes. Apam attap bastyrmaıdy. Áýeli asyq oınap kórshi úılerdiń aýlasyna barsam, urshyǵyn súıretip sońymnan jetkeni. Ondaıda namystanyp:

— Apam-aý, munyń ne? Uıat emes pe? — dep jylarman bop ashýlansam, ol óp-ótirik bezek qaǵady.

— Qulynym-aý, jalǵyz otyrǵansha Málıkemen birge shúıirkelesip urshyq ıirmeımin be? — deıdi ol. Al, qane qutylyp kór. Aspandy alaqandaı, jerdi týlaqtaı qyp, daýys salyp sońynan jetedi.

— Bulttyń torlap kele jatqany mynaý, tezek sý bop qalady. Júgir, qarǵam. Betin jap, — deıdi taǵy. Amalsyzdan úıge qaraı júgirem. Apamnyń syltaýy atan túıege júk. Birese otyny butalmaı jatady. Nemese baqshaǵa mal túsedi. Qoıshy, aıtar aýyzǵa jeterlik dúnıe. Bular meni kóz aldynan tasa qylmaýdyń apam oılap tapqan aıla-sharǵysy.

Bárinen de Basqan ózeninen balyq aýlaǵandy aıtsańshy. Erteńgisin qarmaqtaryn kóterip, balyq aýlaýǵa bara jatqan balalarǵa kóziń túskende bir orynda tura almaı, tyqyrshısyń da qalasyń. Al keshkisin solar sap-sary sazandardy shybyqqa tizip alyp kele jatqanyn kórseń. Ondaıda apam jádigóısip:

— Tý, mynalar da ermek etpesti ermek etip... Baqa-shaıandy ustap, túge, — deıdi. Kúıip ketemin.

— Apa-aý, olar balyq ustap ákele jatyr, — deımin.

— Ne bolsa, o bolsyn. Áıteýir aýyz toltyryp jer as emes, — deıdi apam boı bermeı.

— Tabaǵa maımen qýyryp jesem, apa, óziń de qur qalmassyń, — deımin. Apam janyp túsedi.

— E, qoıshy sony. Tamaǵyma qyltanaǵy turyp qalyp, tunshyǵyp óler shamam joq, — deıdi ol. Sebep taba almaı júrgen basym:

— Apa, men búgin balyq aýlaýǵa qashyp ketemin, — dedim bir kúni. Apam jalt qarady. Quddy jaman sóz estigen jansha qabaǵy túksıip, ájimderi kóbeıip ketti.

— Áı, qaraǵym. Ne sóılep tursyń? — dedi ol burq ete túsip. — Dál qazir qarmaǵyńdy al da jónińe taıyp tur. Onysy nesi-eı...

— Ketemin! — dedim qasarysyp. Apam jumsaryp, maǵan jalynar degen oımen.

— Ket, — dedi ol. — Ket degende ıt te ketedi. Qý Qudaı! Osy kúnginiń balasy alasa týady, áke-sheshesimen jaǵalasa týady degen osy. Basyma beınet qyp nesine tastap ketip edi munysyn... — Apam shyn ashýǵa mingen sıaqty. Endi sheginerge jol joq. Qoraǵa kirip, syryqqa ilingen qarmaǵymdy taýyp aldym. Jaýynqurt qazýǵa baqshaǵa ene berip qaıta toqtadym. Shyny kerek, apama janym ashyp ketti. Onyń qandaı jazyǵy bar? Aıyby meni qaýipten arashalaǵany ma? Úıge buryldym. Mazalanǵan kúıi túpki bólmege enip, kereýetke qısaıdym. Áp-sátte uıyqtap ketippin.

— Áı, qara pushyq. Tur ornynan, — degen daýystan oıanyp kettim. Tóbemnen tóne qarap apam tur. Keri aýnap tústim.

— Sen kúshiktiń minezi kimge tartqan, á?! — dedi ol meni julqylap. — Maǵan janyń ashıdy eken, á?! — Apam myrs-myrs kúldi. — Onyń durys. Alǵan betińnen taımaı, Basqanǵa tura beze me dep em. Qara pushyq, sen jeńdiń. Al ornyńnan tur. Balyq aýlaýǵa baramyz. Bol eńdi. Kún batyp ketedi.

Apam kebisin sylpyldatyp úıden shyǵa jóneldi.

— O, kúshigim, — dedi sonda da jolaı sybyrlap. Myrs etip kúlip jiberýge sál qaldym. Apamnyń myna minezi adam tańdanarlyq.

Áp-sátte jaýynqurt qazyp, qarmaǵymdy alyp Basqanǵa qaraı júrip bergenim sol edi, kútpegen jerden apamnyń:

— Áı, qulynym, sý alatyn ótkeldiń aýzynan uzaı qoıma. Qazir, birazdan soń men de jetemin. Jarqabaqqa otyrma. Kúısep tur ǵoı, túge. Qulap ketip júrer. Jalǵyz uldan aıyrylyp qalsam, jer basyp júre almaspyn, — degen uzynsonar tapsyrmasy bastalyp ketti. Ár saýalyna basymdy ızeı-ızeı apamnan alystaı berdim. Áldene dep qarsy sóılesem apamnyń ýádesinen taıa salýy op-ońaı.

Ánsheıinde baıqamaıdy ekenmin. Ózen boıy kók maısaǵa tunyp tur. Bapa qamys, balaýsa quraq. Qara qýys boıynan soqqan jyly jeldiń ótine baıaý terbeledi. Jaqyn mańnan sarqyramanyń úni estiledi. Aıdahardaı ırelengen ózen ıin-ıindi aralap, kókjıekke baǵyt túzegen qalpynan aýar emes. Tas ótkelge jaqyndaǵanda oıyma Kókıirim esime tústi. Jaǵasy jazyq, kóbigi mol, bul tus — talaı balyqshy balanyń mekeni. Taıpaqtaý kelgen jaǵalyqtyń tusy aǵyny baıaý, kóbikti eken. Qarmaǵymnyń jibin tarqatyp, qaltqysyn túzep, qurtyn shanshyp, ózenge tastadym. Kópten beri jeke shyǵyp, erkindik alǵanym osy shyǵar. Ózen beti qaınap jatqan ómir. Bir-birimen aralasqan tolqyndar. Úlkendi-kishili kóbiktiń legi birin-biri qýalaı aǵady. Jaǵany soqqan nópir aǵyn anda-sanda sylq etip kúlgen qyzdaı ǵajap ún shyǵarady. Onyń esesine ıir-ıir shuńǵyl ıirim aýyq-aýyq qylq etip jutyp qoıardaı sus tanytady.

Alǵashqyda balyqtar qaltqyny búlkildeı qozǵaltyp maza bermegen. Eki-úsh maıshabaq túsip te úlgerdi. Artynsha qaltqy tym-tyrys qaldy. Sý betinen kózińdi almaı otyrsań, aldyń tumandanyp, basyń aınalyp ketedi. Aýyl jaqqa kóz tiksem, apam kóriner emes. Qarmaqtyń sabyn jaǵaǵa boılata shanshyp, júgire basyp bıik qabaqqa shyqtym. Jan-jaǵyna kóz tastadym. Shyndyǵynda bizdiń aýyl jan-jaǵyn taý men tóbe kómkergen qazanshuńqyr oıpańǵa ornalysypty. Qıyry Qaraýyl tóbe, ońtústiginde aqsaqal qarttaı alyp Jońǵar Alataýy, shyǵysy Qyshqash beli. Aǵaıym aıtpaqshy, ertede bul aýylda Qydyrmolda shaldyń aýlasynda ǵana aǵash ósipti. Artynsha el bolyp qolǵa alǵan soń, kóshe boıy kókke oranyp, baý-baqshaly mekenge aınalypty.

Kók shalǵynǵa aýnaı kettim. Qarakók aspan. Qońyraýdaı syńǵyrlaǵan noqat qus. Kenet oıyma qarmaq tústi. Atyp turyp tómen qaraı júgire jóneldim. Qyzyqty qara! Sý betinen qaltqym kórinbeıdi. Qarmaqtyń sabynyń ushy sýǵa ıtine kirip, ary-beri qozǵalyp tur. Bul ne ǵajap? Jalma-jan qarmaqtyń sabyna jabystym. Jibek jip kerile qaltqy kórindi. Odan keıingi men úshin eles sıaqty. Adyrnadaı serpilgen jiptiń ushynan basy laqqa uqsaǵan nán balyq jaǵalyqqa qaraı sýdy qaq jaryp, jyljyp kele jatty. Qyp-qyzyl qanatymen sýdy ary-beri sabalap, tynym tabar emes. Zil batpan. Osyndaı bir sátte bir adam boıyna kúsh jınalatyn sıaqty ma, qalaı? Bir metrge jýyq sazan balyq jaǵaǵa tirelip, qurǵaqqa shyǵa qarmaqtyń sabyn tastaı berip, ústine qona kettim. Jan dármenimen bulqynǵan ózen taǵysynyń ońaı-ospaqpen beriser túri joq. Jalma-jan aıqulaqqa qolymdy tyǵyp jiberip, jaǵadan alystata súıreı berdim.

Sazan balyq sý mekeninen aıyrylyp, alystaǵan saıyn joıqyn kúshi de báseńsı bastady. Jaǵadan on shaqty qadam jerge jetkizgende baryp, «ýh» dep qolymdy bosattym da, ózimnen-ózim:

— Apa, men dáý sazan ustadym, — dep daýystap jiberdim. Bir ornymdy qýanǵannan sekirip júrmin. Osy bir kezde jaýlyǵy aǵarańdap, shelegin saldyrlatyp apam da jetti. Záresi ushyp ketken ol aspanǵa shorshyp júrgen tirshilikti qubyjyq kórgendeı ań-tań kúıi qarap turdy da, áldene dep kúbirleı jóneldi.

— Qulynym-aı, myna sumdyǵyń ne? — dedi. Sonan soń bir sát esimdi jınap:

— Apa, ol sazan balyq. Myna men ustadym, — deımin maqtanyp.

— Oıpyr-aı, seni qalaı súıretip ketpegen, — dedi ol endi balyqqa qaraı batymsyz qadam basyp.

Ekeýmiz balyqty ary-berisin qarap, tańdanýmen júrmiz. Bul eki ortada apamdy bolǵan jaımen habar etip úlgerdim. Ol basyn shaıqaıdy. Tań-tamasha.

— Mynaý ózi kádimgi toqtydaı ǵoı, — dedi endi ol.

— Páli, apa endi munyń syńary bar. Sony ustaý kerek, — deımin kúmpildep.

— Nysap kerek, balam. Myna oljanyń ózi bir toı emes pe? — deıdi ol.

Sol kúngi balalarǵa maqtanǵanym áli esimnen keter emes. Aýla tolǵan balalardy qyzyqtyrǵan áńgimemen taýsylar emes.

— Balań naǵyz jigit qoı, — dep maqtady kórshidegi Tóleýbaı qart.

Biraq apamnyń maqtanyp sóılep otyrǵanymen, ar jaǵy belgili. Óıtkeni, Toıken ekeýmiz balyqty eki jaqtap kóterip, apam shelekpen sý alyp kele jatyp:

— Áý, qulynym. Bári durys-aý. Eptep-eptep balyq ta aýlatamyn. Tek myna jaıdy Jámıla men aǵataıyń estip qoımasyń, — degenin Tóleýbek qart qaıdan bilsin?!

---