InfoHub Logo

Sen men úshin - Anam, Ákem bárisiń,

Alańdaıtyn qıys ketse, ár isim.

Bir ózińniń qudiretiń dep bilem,                                    

Ómirdegi jetken árbir jeńisim!, -demekshi, ár adamnyń týǵan jeri, ósken uıasy ózine ystyq . Aq bulttarmen astasqan taýlary,   kún kózine shaǵylysyp, móldirep turǵan aıdyn kóli,    taly, tasy árbir perzent  úshin qymbat.Qasıetti qazaq jeri mádenı qundylyqtarǵa, tarıhı eskertkishterge, rýhanı baılyqtar men  ulylar murasyna baı.Ata-babamyzdan qalǵan darhan dalamyzdyń amanattary men qundylyqtary elimizdiń túkpir-túkpirinde ornalasqan.

«Rýhanı jańǵyrý» jáne «Hakim Abaıǵa 175 jyl» baǵdarmalary boıynsha «Almaty Nomad» uıymymen birge  ǵasyrdan-ǵasyrlarǵa ulasyp, urpaǵyna mura bolyp qalǵan tarıh besiginde terbetilgen qasıetti, kıeli, darhan dalamyzdyń  talaı uly tulǵalary jaryq dúnıeniń esigin ashqan Jıdebaı jerinde boldym. Bul  is-saparda tek qana murajaılardy aralap qana qoımaı, rýhanı qýat alyp, Abaı atamyzdyń jáne taǵy da basqa  tulǵalardyń izderi qalǵan qasıetti jerlerdi kórip, úlken áser aldym.

«Abaıdyń shyǵarmalaryna zer salsaq, onyń únemi eldiń alǵa jyljýyna, ósip-órkendeýine shyn nıetimen tileýles bolǵanyn, osy ıdeıany barynsha dáriptegenin baıqaımyz. Al, ilgerileýdiń negizi bilim men ǵylymda ekenin anyq bilemiz. Abaı qazaqtyń damylsyz oqyp-úırengenin bar jan-tánimen qalady», -dep elimizdiń prezıdenti Qasym Jomart Toqaevtyń «Abaı jáne HHİ ǵasyrdaǵy Qazaqstan»maqalasynda búkil álem tanyǵan Abaıdyń mártebisiniń bıiktigin taǵyda bir pash etti.Iá, rasynda da, Abaı babamyzdyń armandap ketken zamany júz jyldan keıin oryndaldy deýge bolady.Egemendigimizdi aldyq, Týymyz, Eltańbamyz, Ánuranymyz bar.Dúnıe júzi tanıtyn elge aınaldyq.Órkenıetke umtylýdamyz.Semeıdiń Shyńǵystaýynda otyryp-aq, barsha qazaqtyń keleshegin et-júregiń ezile oılaǵan dál ózińdeı jan bar ma?!Qurmetti oqyrmandar, sizderge uly Abaıdyń týǵan jeri Jıdebaıdaǵy murajaı-úıi týraly derekterdi usynamyz.

Semeıden 180 km qashyqtyqta ornalasqan Jıdebaı jerindegi uly aqynnyń qystaýy, 1945 jyly 100 jyl tolýyna oraı Abaıdyń murajaı-úıine aınaldy.Murajaı bólmelerinde aqynnyń týystarynan, zamandastary men dostarynan alynǵan zattary saqtalǵan.Murajaıǵa kire beriste birinshi as úıdi baıqaısyzdar.Úıde qola men mystan jasalǵan turmystyq zattar, ydystar, buıymdar bar.Al, bólmeler ishinde Abaıdyń, Áıgerimniń, Dildániń, Erkejannyń súıek tósegi ornalasqan.Dildániń tóseginiń ústinde Maǵaýıa men Ábdirahmannyń fotosýretteri ilingen.Tipti, osynda Abaıdyń úsh ishekti dombyrasy, úsh aýyzdy jáne Semeı qalasynyń áskerı bastyǵy syıǵa tartqan shıti myltyqtary da ornalasqan.Aqynnyń qus qanatynan jasalǵan qalamsaby men sıasaýytyń, qoljazbalarynyń kóshirmesiń, kúmisten jasalǵan qalta saǵatyń da kóre alasyzdar.Bul estelik zattardyń barlyǵy dana Abaıdyń ómiriniń sońǵy sátterine kýá.Bir qyzyǵy, murajaı-úıiniń shoshalasynyń qabyrǵalary tastan jasalǵandyqtan úıdiń temperatýrasy qysy, jazy bir qalypty.Úı syrtyndaǵy aýlada Abaı qoldanǵan arbany baıqaısyzdar.Sonymen qatar, jaqyndarymen, zamandastarymen túsken fotosýretterdi úı ishinen kóresizder.Úıden bir shaqyrym jerde, Abaı men Shákárimniń kesenelerin, aq meshitti, álemniń túkpir-túkpirinen kelýshilerge arnalǵan qonaqjaılardy tamashalaı alasyzdar.Eger Abaıdyń ómirimen tereńirek tanysqyńyz kelse, uly Abaıdyń týǵan jeriJıdebaı jerinde ornalasqan murajaı-úıi sizderdi kútedi.

Kók aspan astyndaǵy uly dalanyń tarıhı quńdylyqtary búgingi jastar úshin asa baǵaly tálim beretin dúnıe. «Ótkenimizdi umytsaq , bolashaq bizdi keshirmeıdi», - degen uly danalyqty jadynan shyǵarmaı ustaǵan halyqtyń bolashaǵy aıqyn, keleshegi kemel bolady.Sondyqtan kemenger halyqtyń, izdenimpaz ulttyń búgingi urpaqtary, bizder tól tarıhymyzdy maqtanysh etip, búkil ǵalamǵa áıgili bolǵan tulǵalardy jáne olardyń murasyn dáriptep, aıalaý bizdiń qolymyzda.

Abenov Jalǵas

Abylaıhan atyndaǵy Qazaq Halyqaralyq Qatynastar jáne Álem Tilder ýnıversıteti jýrnalısıka mamandyǵynyń 2 kýrs stýdenti

---