Ulttyń uly ustazy
Ulttyń uly ustazy
Sýretteý keshi
Qatysýshylar: ómirbaıanshy, ádebıetshi, kórkemsóz oqýshy
Zaldyń bezendirilýi:
A. Baıtursynovtyń portreti, kitap kórmesi, myna epıgraf jazylǵan plakat: “Ahmet Baıtursynuly - ulttyq tarıhymyzda eshkimmen salystyrýǵa bolmaıtyn erekshe tulǵa”.
Ábish Kekilbaev
Kórkemsóz oqýshy:
Adamdyq dıqanshysy qyrǵa shyqtym;
Kól joq, kógaly joq - qorǵa shyqtym.
Tuqymyn adamdyqtyń shashtym ektim,
Kóńilin kógertýge qul halyqtyń.
A. Baıtursynov
Ómirbaıanshy /1/: A. Baıtursynulynyń osy óleń joldary onyń búkil ómiriniń epıgrafy ispettes.
Ol - aqyn, jazýshy, aýdarmashy, pýblısıs, qoǵam qaıratkeri, aǵartýshy, etnograf, fólklorıst, túrkitanýshy, ádebıetshi, tilshi, ǵalym…
Onyń búkil eńbeginiń mánin bir aýyz sózge syıǵyzyp aıtar bolsaq, ol bas árippen jazylǵan USTAZ, HALYQ USTAZY.
Ómirbaıanshy /2/: Ahmet Baıtursynuly - qyry men syry meılinshe mol adam. Birinshiden, ol qazaq tiliniń tuńǵysh álippesi men oqýlyqtarynyń avtory, sonydan iz salǵan jańashyl aǵartýshy. Ol jazǵan mektep oqýlyqtary 1914 - 1915 jyldan 1927 - 1928 jylǵa deıin paıdalanylyp keldi. Qazaq oqýshylarynyń birneshe býyny saýatyn Baıtursynulynyń “Álip - bıimen” ashyp, ana tilin Baıtursynulynyń “Til quraly” arqyly oqyp úırendi.
Ómirbaıanshy /3/: Ahmet Baıtursynulynyń jas qazaq ǵylymyna etken qyzmeti tek til bilimi salasynda emes, ádebıet taný salasynda da aıtarlyqtaı boldy dep sanaımyz. Ótken ǵasyrdyń II - jartysynda - aq halyq aýyz ádebıeti úlgilerin jınap, 1923 j. “Er Saıyn” jyryn Moskvada shyǵarady. 1926 j. “23 joqtaý” atty jınaǵy jaryq kóredi. Bul da qazaq aýyz ádebıeti úlgileri.
A. Baıtursynovtyń “Ádebıet tanytqysh” atty kólemdi eńbegi - ádebıettaný ǵylymy men qazaq ádebıeti tarıhyna arnalǵan tuńǵysh zertteý jumysy…
Qazaqtyń ulttyq ádebıettanýynyń ǵylymı negizi, ádistemelik arnalary, basty - basty termınderi men kategorıalary túp - túgel osy kitapta qalyptastyrylǵan.
Ómirbaıanshy /1/: Ahmet Baıtursynuly - aqyn jáne myqty aqyn. Onyń óleńderi “Qyryq mysal”, “Masa”, “Úzik” degen attarmen 1912 jyldan 1922 jylǵa deıin birneshe ret jarıalanǵan. “Masaǵa” engen óleńder qarańǵylyq, nadandyq, sharýaǵa enjarlyq, qazaqty shaǵýǵa daıyn turǵan jylan. Onyń ıesi aıaqtary uzyn, sary masa bolyp yzyńdap, uıyqtap jatqan halqyn oıatpaqshy.
Kórkemsóz oqýshy:
Yzyńdap ushqan mynaý bizdiń sary masa,
Sap - sary aıaqtary uzyn masa,
Ózine bitken túsi ózgerilmes,
Degenmen qara ıakı qyzyl masa.
Ústinde uıyqtaǵannyń aınala ushyp,
Qaqqy jep qanattary buzylǵansha.
Uıqysyn az da bolsa bólmes pe eken,
Qoımastan qulaǵyna yzyńdasa?
Ómirbaıanshy /2/ Qazaq qoǵamyna rýhanı tárbıe berýde róli ólsheýsiz jáne búgingi kúni de osy qýatynan aırylmaǵan osy kitapshaǵa baǵany qazaqtyń uly aqyny Sultanmahmut Toraıǵyrovtyń sózimen bergenimiz jón bolar.
Kórkem sóz oqýshy: Sultanmahmut bir úıge kelip otyryp: “Oqıtyn kitaptaryń bar ma dep suraǵanda, oǵan úı ıesi: “Masa” deıtin birdi aıtyp birge ketetin bir qıssamyz bar”,- dep, qolyna Ahańnyń kitabyn beripti. Soǵan nazalanǵan Sultanmahmut “Tutqyndaǵy Baıtursynnyń “Masasyna” degen óleńin jazǵan eken /1914 j/. Onda mynadaı joldar bar:
…Baǵyń joq kór soqyrdyń kózi aldynda,
Muńyńdy jylap shaqshy óz aldyma:
Gaýhar tursyn, aıyryp altynyńdy,
Aýzyna kerek tas dep bir aldy ma?
Ótkirsiń narkeskenniń almasyndaı,
Júıriksiń “polnyı hodtyń” arbasyndaı.
Sen suńqar, kóńili soqyr senimen qas,
Óziniń bolmady dep qarǵasyndaı…
Sultanmahmuttyń osyndaı baǵasynan keıin “Masa” jınaǵyna qandaı da bolmasyn pikir aıtýdyń ózi artyq bolardaı!
Ómirbaıanshy /3/: Qalaı da halyqty oıatý, onyń sanasyna, júregine, sezimine áser etý joldaryn izdegen aqyn uly Abaı tapqan soqpaq orys ádebıeti úlgilerin paıdalaný, aýdarma jasaý dástúrine moıynsunady. I. A. Krylov týyndylaryn aýdaryp, “Qyryq mysal” degen atpen 1909 jyly Peterbýrgte bastyryp shyǵardy. Mysaldarda ár túrli ańdar, ár túrli adamdar keıpinen habar berip, ıshara tujyrym jasalady. Kisilerdiń minezi, ómir aǵysy, taǵdyr sabaǵy, zaman qabaǵyna qatysty kóptegen jaıttardy, ásirese, patsha otarshylarynyń zorlyq - zombylyǵy, jýandardyń, baılardyń tepkisi, eldiń azyp - tozýyna baılanysty saryndardy A. Baıtursynuly jumbaqtap, tuspaldap jetkizedi. Keıde ashyq, dál aıtylatyn oılar da bar.
Ulttyń uly ustazy. júkteý
Sýretteý keshi
Qatysýshylar: ómirbaıanshy, ádebıetshi, kórkemsóz oqýshy
Zaldyń bezendirilýi:
A. Baıtursynovtyń portreti, kitap kórmesi, myna epıgraf jazylǵan plakat: “Ahmet Baıtursynuly - ulttyq tarıhymyzda eshkimmen salystyrýǵa bolmaıtyn erekshe tulǵa”.
Ábish Kekilbaev
Kórkemsóz oqýshy:
Adamdyq dıqanshysy qyrǵa shyqtym;
Kól joq, kógaly joq - qorǵa shyqtym.
Tuqymyn adamdyqtyń shashtym ektim,
Kóńilin kógertýge qul halyqtyń.
A. Baıtursynov
Ómirbaıanshy /1/: A. Baıtursynulynyń osy óleń joldary onyń búkil ómiriniń epıgrafy ispettes.
Ol - aqyn, jazýshy, aýdarmashy, pýblısıs, qoǵam qaıratkeri, aǵartýshy, etnograf, fólklorıst, túrkitanýshy, ádebıetshi, tilshi, ǵalym…
Onyń búkil eńbeginiń mánin bir aýyz sózge syıǵyzyp aıtar bolsaq, ol bas árippen jazylǵan USTAZ, HALYQ USTAZY.
Ómirbaıanshy /2/: Ahmet Baıtursynuly - qyry men syry meılinshe mol adam. Birinshiden, ol qazaq tiliniń tuńǵysh álippesi men oqýlyqtarynyń avtory, sonydan iz salǵan jańashyl aǵartýshy. Ol jazǵan mektep oqýlyqtary 1914 - 1915 jyldan 1927 - 1928 jylǵa deıin paıdalanylyp keldi. Qazaq oqýshylarynyń birneshe býyny saýatyn Baıtursynulynyń “Álip - bıimen” ashyp, ana tilin Baıtursynulynyń “Til quraly” arqyly oqyp úırendi.
Ómirbaıanshy /3/: Ahmet Baıtursynulynyń jas qazaq ǵylymyna etken qyzmeti tek til bilimi salasynda emes, ádebıet taný salasynda da aıtarlyqtaı boldy dep sanaımyz. Ótken ǵasyrdyń II - jartysynda - aq halyq aýyz ádebıeti úlgilerin jınap, 1923 j. “Er Saıyn” jyryn Moskvada shyǵarady. 1926 j. “23 joqtaý” atty jınaǵy jaryq kóredi. Bul da qazaq aýyz ádebıeti úlgileri.
A. Baıtursynovtyń “Ádebıet tanytqysh” atty kólemdi eńbegi - ádebıettaný ǵylymy men qazaq ádebıeti tarıhyna arnalǵan tuńǵysh zertteý jumysy…
Qazaqtyń ulttyq ádebıettanýynyń ǵylymı negizi, ádistemelik arnalary, basty - basty termınderi men kategorıalary túp - túgel osy kitapta qalyptastyrylǵan.
Ómirbaıanshy /1/: Ahmet Baıtursynuly - aqyn jáne myqty aqyn. Onyń óleńderi “Qyryq mysal”, “Masa”, “Úzik” degen attarmen 1912 jyldan 1922 jylǵa deıin birneshe ret jarıalanǵan. “Masaǵa” engen óleńder qarańǵylyq, nadandyq, sharýaǵa enjarlyq, qazaqty shaǵýǵa daıyn turǵan jylan. Onyń ıesi aıaqtary uzyn, sary masa bolyp yzyńdap, uıyqtap jatqan halqyn oıatpaqshy.
Kórkemsóz oqýshy:
Yzyńdap ushqan mynaý bizdiń sary masa,
Sap - sary aıaqtary uzyn masa,
Ózine bitken túsi ózgerilmes,
Degenmen qara ıakı qyzyl masa.
Ústinde uıyqtaǵannyń aınala ushyp,
Qaqqy jep qanattary buzylǵansha.
Uıqysyn az da bolsa bólmes pe eken,
Qoımastan qulaǵyna yzyńdasa?
Ómirbaıanshy /2/ Qazaq qoǵamyna rýhanı tárbıe berýde róli ólsheýsiz jáne búgingi kúni de osy qýatynan aırylmaǵan osy kitapshaǵa baǵany qazaqtyń uly aqyny Sultanmahmut Toraıǵyrovtyń sózimen bergenimiz jón bolar.
Kórkem sóz oqýshy: Sultanmahmut bir úıge kelip otyryp: “Oqıtyn kitaptaryń bar ma dep suraǵanda, oǵan úı ıesi: “Masa” deıtin birdi aıtyp birge ketetin bir qıssamyz bar”,- dep, qolyna Ahańnyń kitabyn beripti. Soǵan nazalanǵan Sultanmahmut “Tutqyndaǵy Baıtursynnyń “Masasyna” degen óleńin jazǵan eken /1914 j/. Onda mynadaı joldar bar:
…Baǵyń joq kór soqyrdyń kózi aldynda,
Muńyńdy jylap shaqshy óz aldyma:
Gaýhar tursyn, aıyryp altynyńdy,
Aýzyna kerek tas dep bir aldy ma?
Ótkirsiń narkeskenniń almasyndaı,
Júıriksiń “polnyı hodtyń” arbasyndaı.
Sen suńqar, kóńili soqyr senimen qas,
Óziniń bolmady dep qarǵasyndaı…
Sultanmahmuttyń osyndaı baǵasynan keıin “Masa” jınaǵyna qandaı da bolmasyn pikir aıtýdyń ózi artyq bolardaı!
Ómirbaıanshy /3/: Qalaı da halyqty oıatý, onyń sanasyna, júregine, sezimine áser etý joldaryn izdegen aqyn uly Abaı tapqan soqpaq orys ádebıeti úlgilerin paıdalaný, aýdarma jasaý dástúrine moıynsunady. I. A. Krylov týyndylaryn aýdaryp, “Qyryq mysal” degen atpen 1909 jyly Peterbýrgte bastyryp shyǵardy. Mysaldarda ár túrli ańdar, ár túrli adamdar keıpinen habar berip, ıshara tujyrym jasalady. Kisilerdiń minezi, ómir aǵysy, taǵdyr sabaǵy, zaman qabaǵyna qatysty kóptegen jaıttardy, ásirese, patsha otarshylarynyń zorlyq - zombylyǵy, jýandardyń, baılardyń tepkisi, eldiń azyp - tozýyna baılanysty saryndardy A. Baıtursynuly jumbaqtap, tuspaldap jetkizedi. Keıde ashyq, dál aıtylatyn oılar da bar.
Ulttyń uly ustazy. júkteý
You Might Also Like
-
Sabaqtyń taqyryby: Ábdijámil Nurpeıisov «Balyqshylar»
