InfoHub Logo

Qazaq tili 3 - synyp
Sabaqtyń taqyryby: «I, ı, ý áripteriniń jazylýy»
Sabaqtyń maqsaty: 1. 2 - synypta ı, ı, ý áripteriniń jazylýy týraly alǵan bilimin eske túsirý, qaıtalaý; ı, ý daýysty dybystarynyń keıde jýan, keıde jińishke aıtylýynyń sebepterin anyqtaý;
2. Oqýshylardyń saýattylyǵyn, sóıleý mánerin damytý.
3. Oqýshylardy adamgershilikke, ádildikke, birin - biri ádil baǵalaı bilýge tárbıeleý.
Sabaqtyń tıpi: qaıtalaý sabaǵy
Sabaqtyń ádis - tásili: «Venn dıagramsy», «Toptastyrý», «Semantıkalyq karta» strategıalary, toppen jumys.
Kórnekiligi: syzbalar, kartochkalar, sýretter.

Sabaqtyń barysy:
İ Uıymdastyrý bólimi
• Qyzyǵýshylyqty oıatý
Oqýshylar topqa bólinip otyrady.
Oqýshylar sanyna sáıkes daýysty (jýan, jińishke) daýyssyz (qatań, uıań, úndi) kespe áripter ústeldiń ústine teris qaratylyp jaıylyp qoıylady.

İİ Qaıtalaý
Ár oqýshy bir áripten alyp ózine tıisti orynǵa baryp otyrady. Oqýshylar dybystardyń túrlerine qaraı bólinip otyrady. Taqyryptar boıynsha ótken materıaldar qaıtalanady
1 - top. Jýan daýysty dybystar. Qoldaryndaǵy áripterdi qatystyra otyryp, jýan aıtylatyn sózderge mysaldar keltiredi. Sózderdiń jýan aıtylý sebebin túsindiredi.
2 - top. Jińishke daýysty dybystar. Osy dybystardy qatystyryp jińishke aıtylatyn sózderge mysaldar keltiredi. Sózderdiń jińishke aıtylý sebebin túsindiredi.
3 - top. Qatań daýyssyz dybystar. Bul top birneshe sóz taýyp jazyp, olardyń ishindegi qatań daýyssyz dybystardy ataıdy. Olardyń qatań dep aıtylý sebebin túsindiredi.
4 - top. Uıań daýyssyz dybystar. Bul toptaǵylar da mysalǵa keltirgen sózderdegi uıań dybystardy ataıdy.
5 - top. Úndi daýyssyz dybystar. Mysalǵa keltirgen sózderdegi úndi dybystardy ataıdy.
Muǵalim osy dybystardyń ishinen ı, ı, ý dybystaryna jeke toqtalyp, osy dybystardyń erekshelikteri boıynsha 2 - synypta ótkenderin aıtyp, oqyǵandaryn eske túsiredi. Toptarǵa tómendegi tapsyrmalar beriledi.

1 - topqa tapsyrma.
I jáne ı áripteri bar sózder.
Baǵandardy salystyryp, aıyrmashylyqtaryn tabý:
kıin - keıin ---------------- qıma - qaıyq
tıme - túıme -------------- sıyr - soıyl
bıle - beıne --------------- jına - jaına
Oqýshylar mynadaı qorytyndy jasaýy tıis. I árpi - daýyssyz, ol tek daýysty dybystan keıin jazylady. I, ı dybystarynyń jýan ne jińishke aıtylýy sóz ishindegi daýysty dybystardyń jýan ne jińishke aıtylýyna baılanysty. I - býyn quraıdy, ı - býyn quramaıdy. Eger oqýshylar tolyq qorytyndy jasaı almasa, muǵalim jetekshi suraqtar qoıady.
2 - topqa tapsyrma.
I árpi daýysty dybystan keıin jazylady deıdi, degenmen ı árpinen bastalyp jazylatyn sózder bar ma? Iod, ıogýrt, Iemen sózderin mysalǵa keltirip, olardyń shet tilderinen engenin túsindirip ketýge bolady.
I men ı dybysynyń ereksheligin túsiný úshin kelesi tapsyrmany oryndap, qorytyndy shyǵarady.
Jazylýy ----- Aıtylýy
Bıyl ---------- byıyl
Kıim ----------...
Oqıdy --------...
Jıyn ---------...
Oqýshylardyń qorytyndysy: ı dybysynyń aldynda y men i dybysy aıtylady, biraq jazylmaıdy.

3 - topqa tapsyrma.
Syı, tyı sózderinen qandaı sózder taraıdy? Bul sózder qandaı erejege baǵynbaıdy? Birneshe sóz jazyńdar.
Syıla ------- tyıyldy
syı ----------- tyı
... ---------------...
... ---------------...

4 - topqa tapsyrma.
Kelesi sózderdi aıtylýy boıynsha jazyńdar.
Jazylýy ---------- Aıtylýy
jý --------------- juý
kelý ------------ keliý
tasý -------------...
jelpý -----------...
ýáde -------------...
ýaqyt -----------...
Oqýshylar mynadaı qorytyndy shyǵarýy kerek: ý dybysy kóbinese daýyssyz dybystan keıin keledi. Ol sózdiń jýan, ne jińishke bolýyna baılanysty - yý, iý bolyp aıtylady.

5 - topqa tapsyrma.
Myna sózderdi býynǵa ból. Ý dybysynyń daýysty ne daýyssyz dybys ekenin anyqta.
Ýyz --------- astaý ---------- Ýaqyt
Aýyz ------- qystaý -------- Ýmajdady
Qaýyn ------ jýsan --------- Ýildeý

Oqýshylardyń qorytyndysy: ý dybysy daýysty dybystan keıin daýyssyz, al daýyssyz dybystan keıin jáne sózdiń basynda daýysty dybys bolady.
• Ár top óz mysaldaryn keltiredi.
• Maǵynany taný kezeńi

İİİ Bekitý
1 - jattyǵýdy oryndaǵannan keıin, ı jáne ı áripterin salystyrý úshin Venn dıagramsyn toltyrtýǵa bolady. Aldymen ár top dıagramny toltyryp, ózara talqylaıdy. Sodan keıin top músheleri birin - biri tolyqtyra otyryp, barlyǵy birlesip taqtada Venn dıagramsyn quraıdy.
I ----- 1. Daýysty dybys
2. Daýyssyz dybystan keıin jazylady.
3. Sózdiń basynda kóp kezdesedi.
4. Býyn quraıdy.
5. Aıtylýynda ı dybysynyń aldynda - y, - i dybysy estilgenimen, jazylmaıdy.
b. Tek tyı, syı sózderinde y árpi jazylady.

I ----- 1. Daýyssyz dybys
2. Áriptik tańbasy bar.
Z. Sózderdiń ishinde kezdesedi.
4. Sózdiń basy, ortasy, sońynda keledi.
5. Daýysty dybystan keıin jazylady.
6. Shet tilder engen sózderdiń ǵana basynda keledi.
7. Býyn quramaıdy.

Sodan soń 2 - jattyǵý oryndalady. Tyı, syı sózderinen taralǵan sózderdi qaı top kóbirek jazatynyn anyqtaý úshin jarys uıymdastyrylady.
• «Toptastyrý» strategıasy
Syı. Tyı

3, 4 - jattyǵýdy oryndaý arqyly oqýshylar ý dybysynyń daýysty, daýyssyz jáne keıde jýan, keıde jińishke bolý sebepterin anyqtaıdy. Berilgen sózderge ý árpin jalǵaý arqyly y, i dybystarynyń túsip qalatynyna kózderin jetkizedi.
5 - jattyǵý arqyly balalar ı árpi sóz basynda keletin shet tilinen engen sózdermen tanysady, olardy durys jazyp úırenedi.
• «Oı tolǵanys»
• Semantıkalyq kartamen jumys («+», «-» tańbalaryn qoıý arqyly oryndalady)
İÚ Baǵalaý
Topty baǵalaý. Oqýshylardy jeke baǵalaý.
Ú Úıge tapsyrma