1 جەلتوقسان – پرەزيدەنت كۇنىنە وراي تاربيەلىك شارا
1 جەلتوقسان – پرەزيدەنت كۇنىنە وراي 5 سىنىپ وقۋشىلارىنا ارنالعان تاربيەلىك شارا
تاقىرىبى؛ c
ماقساتى: 1. قازاق حالقىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆتىڭ ءومىر جولى، تۋىپ - وسكەن، وقىپ ءبىلىم العان، قىزمەت ەتكەن جەرلەرى تۋرالى ماعلۇمات بەرۋ؛
2. ەلباسىنىڭ ءومىر جولىنان ۇلگى الا وتىرىپ وتانىن، حالقىن سۇيۋگە، ەرجۇرەكتىلىككە ازاماتتىققا، پاتريوتتىق سەزىمگە تاربيەلەۋ؛
3. شاكىرت جۇرەگىندە ەلباسىنا دەگەن سۇيىسپەنشىلىك سەزىمىن وياتۋ، قۇرمەتتەۋ
ءجۇرۋ بارىسى
1. «ارالاس، قاتىپ قال» ستراتەگياسى بويىنشا وقۋشىلارعا «جەلتوقسان ايىندا قانداي مەرەكەلەر بولادى؟» دەگەن سۇراق قويىپ وقۋشىلاردىڭ جاۋابىن تىڭدايمىن.
(«ارالاس» دەگەندە وقۋشىلار ءبىر بىرىمەن ارالاسىپ سۇراقتىڭ جاۋابىن ءبىر بىرىنە ايتىپ ءوز ويلارىن جۇيەلەيدى. ءمۇعالىم «قاتىپ قال» دەگەندە وقۋشىلار ءبىر ورىنعدا تۇرىپ قالادى. ءمۇعالىم قويىلعان سۇراقتىڭ جاۋاپتارىن بالالاردان سۇرايدى. (وقۋشىلاردى توپقا ءبولىپ وتىرعىزامىن)
2. ءمۇعالىم ءسوزى: راحمەت. ال جەلتوقساننىڭ العاشقى كۇنى – پرەزيدەنت كۇنى اتالىپ وتەدى.
تاۋەلسىزدىگىمىزدى العاننان سوڭ حالىقتىڭ باسىن بىرىكتىرىپ ن. ءا. نازاربايەۆ تۇڭعىش ەلباسى بولدى. ەلباسىنىڭ باستاۋىمەن مەنىڭ وتانىم الەمگە تانىلدى. ەلىم ەلدىگىن كورسەتتى، ەرلىگىن تانىتتى. قازاق حالقى ەگەمەندىگىن الىپ، تاۋەلسىزدىككە قول جەتكىزگەندە ءوز الدىمىزعا ەل بولا الاتىندىعىمىزعا كۇماندانعان جاندار دا بولعان ەكەن. ءبىراق ار - نامىستى تۋ ەتكەن ەلباسىمىز بەن ۇكىمەت باسىنداعى ەل ءۇشىن ەڭبەك ەتكەن اعالارىمىزدىڭ ايانباي ەڭبەك ەتۋى وسى نۇرلى كۇندەرگە جەتكىزدى. ال وسى ەلباسىمىز تۋرالى نە بىلەمىز؟ (ءار توپتىڭ جاۋابىن تىڭداپ كلاستەر ارقىلى تاقتاعا تۇسىرەمىز)
2. ءمۇعالىم: ءقازىر سەندەردىڭ باقىتتى بالالىق شاقتارىڭدى كورىپ اتا - اجەلەرىڭ، اكە - شەشەلەرىڭ قۋانىپ ەلباسىمىزعا ايتار راحمەتى شەكسىز. ال وسى ەلباسىمىزدىڭ بالالىق شاعى قانداي بولدى ەكەن؟ ول دا سەندەر سياقتى ءسابي بولدى، مەكتەپتە وقىدى. ول تۋرالى بىلگىلەرىڭ كەلە مە؟ ەندەشە ءار توپقا مەن ەلباسىنىڭ بالالىق شاعى تۋرالى باياندايتىن ءماتىن تاراتىپ بەرەمىن. بارلىعىن ءمان بەرىپ وقىپ شىعىپ ەلباسىمىز ن. ءا. نازاربايەۆتىڭ بالالىق شاعى تۋرالى مازمۇنداپ بەرەيىك
1 توپقا:
1940 جىلى 6 شىلدەدە ىلە الاتاۋىنىڭ باۋرايىنداعى ءۇشقوڭىر جايلاۋىندا ءابىش پەن ءالجان نازاربايەۆتاردىڭ شاڭىراعىندا كوپتەن كۇتكەن ۇل ومىرگە كەلدى. وعان اكە - شەشەسى نۇرسۇلتان دەپ ات قويدى.
سابيگە ات تاڭداۋدىڭ ءوزى جاتقان ءبىر حيكاياعا اينالدى. تويعا جينالعان اعايىن - تۋىس ءتۇرلى ەسىمدەردى تۇس - تۇستان ايتىپ جاتتى. ەڭ اقىرىندا جاڭا تۋعان ۇلدىڭ اجەسى مىرزابالا مىناداي ۇسىنىس ءبىلدىردى: «مەنىڭ سۇيىكتى نەمەرەم ەكى بىردەي ەسىمدى الىپ ءجۇرسىن. ونىڭ اتى نۇرسۇلتان بولسىن».
الەمدەگى بارلىق اجەلەر سەكىلدى مىرزابالا دا نەمەرەسىنىڭ ازامات بولىپ قالىپتاسۋىنا ەرەكشە ەڭبەك ءسىڭىردى.
2 - توپقا:
ءابىش نازاربايەۆ كوڭىلدى، ءقادىرلى ادام بولدى. ول تەك قازاق تىلىندە عانا ەمەس، ورىس جانە بالقار تىلدەرىندە دە ەركىن سويلەيتىن. ءابىش قازاق جانە ورىس اندەرىن بەرىلىپ ايتاتىن، اڭگىمەلەسكەن ادامىن زەيىن قويىپ تىڭداپ، پايدالى كەڭەس بەرە بىلەتىن. ءابىش نازاربايەۆ 1971 جىلى قايتىس بولدى
ءۇشقوڭىرعا جەر اۋدارىلعان اكەسىمەن بىرگە كەلگەن ءالجان ابىشپەن تانىسادى. اۋىل اراسىندا ءان سالۋ مەن سۋىرىپ سالمالىق ونەردەن ونىڭ الدىنا تۇسەتىن ەشكىم جوق ەدى. جارقىن ءجۇزدى ءالجان ۇلىن ۇلكەندى قۇرمەتتەۋگە، سىيلاۋعا باۋلىدى، ونىڭ ۇلتتىق داستۇرلەرگە، ءان - جىرلارعا، سالت - عۇرىپتارعا قۇشتارلىعىن وياتتى. ءالجان نازاربايەۆا 1977 جىلى قايتىس بولدى.
3 - توپقا:
نۇرسۇلتان تەك ءوز سىنىبىنداعى عانا ەمەس، مەكتەپتەگى ەڭ ۇزدىك وقۋشىنىڭ ءبىرى بولدى، ساباقتى زور ىنتا - ىقىلاسپەن وقىدى. ول ءوزىنىڭ اسا قۇشتارلىعىن بىلەتىن اعايىن - تۋىستارى اكەپ بەرگەن كىتاپتاردىڭ ءبارىن وقىپ شىعۋعا جان - تانىمەن كىرىستى. ساباقتى ۇيىپ تىڭدايدى، وقۋ باعدارلاماسىنان تىس سۇراقتار دا قويادى. ءمۇعالىمنىڭ ءار سوزىنە ءمان بەرەدى. كىتاپتان باس كوتەرمەيتىن، ۇنەمى وقىپ وتىراتىن».
وتباسىندا سۇلتان دەپ اتالعان ۇلاننىڭ بالالىق شاعى سوعىستىڭ سۇراپىل جىلدارىنا جانە سوعىستان كەيىنگى اۋىر كەزەڭگە تۇسپا - تۇس كەلدى.
4 - توپقا:
نۇرسۇلتان ءوز اكەسىنىڭ ەشقاشان قول قۋسىرىپ قاراپ وتىرماعانىن كورىپ، وعان ۇنەمى كومەكتەسۋگە ۇمتىلدى. ۇيدە دە، باقشادا دا، الما باعىندا دا اكەسىنىڭ جانىندا بولىپ، كارتوپ پەن الما وسىرۋگە جاردەمدەستى. نۇرسۇلتان مال جايعارۋمەن اينالىستى، اكەسىمەن بىرگە تاۋعا بارىپ، ءشوپ شاپتى.
بىردە ءابىش ۇيگە ارنايى جەر اۋدارىلعان بالقارلار وتباسىن ەرتىپ كەلدى. نازاربايەۆتار وتباسى ولاردى شاڭىراعىنا پانالاتتى، جۇمىسقا تۇرۋىنا كومەكتەستى. ال ءابىش نازاربايەۆ بالقارلارمەن تەز ءتىل تابىسىپ، ولاردىڭ ءتىلىن ۇيرەنىپ الدى.
(ءار توپ وزىنە بەرىلگەن ءماتىننىڭ قىسقاشا مازمۇنىن ايتادى.)
ءمۇعالىم: جارايسىڭدار، راحمەت. ال ەلباسىمىزدىڭ بالالىق شاعى تۋرالى كوپ مالىمەت العان سياقتىمىز. نۇرسۇلتان نازاربايەۆ قانداي بالا بولعان؟ (توپتاستىرۋ ءادىسى)
بالا نۇرسۇلتان
«بالالىق شاعىمنىڭ اسپانى» اتتى كوركەم فيلمىنەن ءۇزىندى كورسەتىلەدى. بالالىق كەزى، ءجاسوسپىرىم كەزى جانە جاستىق شاعى كەزىندەگى فوتوسۋرەتتەر كورسەتىلەدى.
3. ءار توپقا تاپسىرما بەرىلەدى: «پرەزيدەنتتىڭ جۇمىس كۇنى». توپ مۇشەلەرى بىرلەسىپ پرەزيدەنتتىڭ جۇمىس كۇنىن قۇرادى جانە ونى قورعايدى.
4. قورىتىندى ءبولىم:
پرەزيدەنت دەگەن كىم؟ پرەزيدەنت بولىپ كىم سايلانا الادى؟
(وقۋشىلاردىڭ جاۋابى تىڭدالادى)
اۆتور ورىندىعى. ءار وقۋشى وتىرعىشقا وتىرىپ، بۇگىنگى شارامىزدان قانداي وي ءتۇيدى، نەنى ۇلگى رەتىندە ومىرىنە الادى سول تۋرالى اشىق ويىن ايتادى.
ءمۇعالىم ءسوزى: «وسى تاۋەلسىز ەلىمىزدىڭ نامىسىن قورعايتىن، بۇگىنىمىزدى ەرتەڭىنە جالعايتىن، قازاق ەلىنىڭ ەرتەڭى، بولاشاعى ءۇشىن جاۋاپ بەرەتىن ۇرپاق ەكەندەرىڭىزدى ۇمىتپاڭىزدار. بارلىعىڭىز دا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ جاقسى ازاماتى بولىپ وسۋلەرىڭىزگە تىلەكتەسپىن.
تاقىرىبى؛ c
ماقساتى: 1. قازاق حالقىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆتىڭ ءومىر جولى، تۋىپ - وسكەن، وقىپ ءبىلىم العان، قىزمەت ەتكەن جەرلەرى تۋرالى ماعلۇمات بەرۋ؛
2. ەلباسىنىڭ ءومىر جولىنان ۇلگى الا وتىرىپ وتانىن، حالقىن سۇيۋگە، ەرجۇرەكتىلىككە ازاماتتىققا، پاتريوتتىق سەزىمگە تاربيەلەۋ؛
3. شاكىرت جۇرەگىندە ەلباسىنا دەگەن سۇيىسپەنشىلىك سەزىمىن وياتۋ، قۇرمەتتەۋ
ءجۇرۋ بارىسى
1. «ارالاس، قاتىپ قال» ستراتەگياسى بويىنشا وقۋشىلارعا «جەلتوقسان ايىندا قانداي مەرەكەلەر بولادى؟» دەگەن سۇراق قويىپ وقۋشىلاردىڭ جاۋابىن تىڭدايمىن.
(«ارالاس» دەگەندە وقۋشىلار ءبىر بىرىمەن ارالاسىپ سۇراقتىڭ جاۋابىن ءبىر بىرىنە ايتىپ ءوز ويلارىن جۇيەلەيدى. ءمۇعالىم «قاتىپ قال» دەگەندە وقۋشىلار ءبىر ورىنعدا تۇرىپ قالادى. ءمۇعالىم قويىلعان سۇراقتىڭ جاۋاپتارىن بالالاردان سۇرايدى. (وقۋشىلاردى توپقا ءبولىپ وتىرعىزامىن)
2. ءمۇعالىم ءسوزى: راحمەت. ال جەلتوقساننىڭ العاشقى كۇنى – پرەزيدەنت كۇنى اتالىپ وتەدى.
تاۋەلسىزدىگىمىزدى العاننان سوڭ حالىقتىڭ باسىن بىرىكتىرىپ ن. ءا. نازاربايەۆ تۇڭعىش ەلباسى بولدى. ەلباسىنىڭ باستاۋىمەن مەنىڭ وتانىم الەمگە تانىلدى. ەلىم ەلدىگىن كورسەتتى، ەرلىگىن تانىتتى. قازاق حالقى ەگەمەندىگىن الىپ، تاۋەلسىزدىككە قول جەتكىزگەندە ءوز الدىمىزعا ەل بولا الاتىندىعىمىزعا كۇماندانعان جاندار دا بولعان ەكەن. ءبىراق ار - نامىستى تۋ ەتكەن ەلباسىمىز بەن ۇكىمەت باسىنداعى ەل ءۇشىن ەڭبەك ەتكەن اعالارىمىزدىڭ ايانباي ەڭبەك ەتۋى وسى نۇرلى كۇندەرگە جەتكىزدى. ال وسى ەلباسىمىز تۋرالى نە بىلەمىز؟ (ءار توپتىڭ جاۋابىن تىڭداپ كلاستەر ارقىلى تاقتاعا تۇسىرەمىز)
2. ءمۇعالىم: ءقازىر سەندەردىڭ باقىتتى بالالىق شاقتارىڭدى كورىپ اتا - اجەلەرىڭ، اكە - شەشەلەرىڭ قۋانىپ ەلباسىمىزعا ايتار راحمەتى شەكسىز. ال وسى ەلباسىمىزدىڭ بالالىق شاعى قانداي بولدى ەكەن؟ ول دا سەندەر سياقتى ءسابي بولدى، مەكتەپتە وقىدى. ول تۋرالى بىلگىلەرىڭ كەلە مە؟ ەندەشە ءار توپقا مەن ەلباسىنىڭ بالالىق شاعى تۋرالى باياندايتىن ءماتىن تاراتىپ بەرەمىن. بارلىعىن ءمان بەرىپ وقىپ شىعىپ ەلباسىمىز ن. ءا. نازاربايەۆتىڭ بالالىق شاعى تۋرالى مازمۇنداپ بەرەيىك
1 توپقا:
1940 جىلى 6 شىلدەدە ىلە الاتاۋىنىڭ باۋرايىنداعى ءۇشقوڭىر جايلاۋىندا ءابىش پەن ءالجان نازاربايەۆتاردىڭ شاڭىراعىندا كوپتەن كۇتكەن ۇل ومىرگە كەلدى. وعان اكە - شەشەسى نۇرسۇلتان دەپ ات قويدى.
سابيگە ات تاڭداۋدىڭ ءوزى جاتقان ءبىر حيكاياعا اينالدى. تويعا جينالعان اعايىن - تۋىس ءتۇرلى ەسىمدەردى تۇس - تۇستان ايتىپ جاتتى. ەڭ اقىرىندا جاڭا تۋعان ۇلدىڭ اجەسى مىرزابالا مىناداي ۇسىنىس ءبىلدىردى: «مەنىڭ سۇيىكتى نەمەرەم ەكى بىردەي ەسىمدى الىپ ءجۇرسىن. ونىڭ اتى نۇرسۇلتان بولسىن».
الەمدەگى بارلىق اجەلەر سەكىلدى مىرزابالا دا نەمەرەسىنىڭ ازامات بولىپ قالىپتاسۋىنا ەرەكشە ەڭبەك ءسىڭىردى.
2 - توپقا:
ءابىش نازاربايەۆ كوڭىلدى، ءقادىرلى ادام بولدى. ول تەك قازاق تىلىندە عانا ەمەس، ورىس جانە بالقار تىلدەرىندە دە ەركىن سويلەيتىن. ءابىش قازاق جانە ورىس اندەرىن بەرىلىپ ايتاتىن، اڭگىمەلەسكەن ادامىن زەيىن قويىپ تىڭداپ، پايدالى كەڭەس بەرە بىلەتىن. ءابىش نازاربايەۆ 1971 جىلى قايتىس بولدى
ءۇشقوڭىرعا جەر اۋدارىلعان اكەسىمەن بىرگە كەلگەن ءالجان ابىشپەن تانىسادى. اۋىل اراسىندا ءان سالۋ مەن سۋىرىپ سالمالىق ونەردەن ونىڭ الدىنا تۇسەتىن ەشكىم جوق ەدى. جارقىن ءجۇزدى ءالجان ۇلىن ۇلكەندى قۇرمەتتەۋگە، سىيلاۋعا باۋلىدى، ونىڭ ۇلتتىق داستۇرلەرگە، ءان - جىرلارعا، سالت - عۇرىپتارعا قۇشتارلىعىن وياتتى. ءالجان نازاربايەۆا 1977 جىلى قايتىس بولدى.
3 - توپقا:
نۇرسۇلتان تەك ءوز سىنىبىنداعى عانا ەمەس، مەكتەپتەگى ەڭ ۇزدىك وقۋشىنىڭ ءبىرى بولدى، ساباقتى زور ىنتا - ىقىلاسپەن وقىدى. ول ءوزىنىڭ اسا قۇشتارلىعىن بىلەتىن اعايىن - تۋىستارى اكەپ بەرگەن كىتاپتاردىڭ ءبارىن وقىپ شىعۋعا جان - تانىمەن كىرىستى. ساباقتى ۇيىپ تىڭدايدى، وقۋ باعدارلاماسىنان تىس سۇراقتار دا قويادى. ءمۇعالىمنىڭ ءار سوزىنە ءمان بەرەدى. كىتاپتان باس كوتەرمەيتىن، ۇنەمى وقىپ وتىراتىن».
وتباسىندا سۇلتان دەپ اتالعان ۇلاننىڭ بالالىق شاعى سوعىستىڭ سۇراپىل جىلدارىنا جانە سوعىستان كەيىنگى اۋىر كەزەڭگە تۇسپا - تۇس كەلدى.
4 - توپقا:
نۇرسۇلتان ءوز اكەسىنىڭ ەشقاشان قول قۋسىرىپ قاراپ وتىرماعانىن كورىپ، وعان ۇنەمى كومەكتەسۋگە ۇمتىلدى. ۇيدە دە، باقشادا دا، الما باعىندا دا اكەسىنىڭ جانىندا بولىپ، كارتوپ پەن الما وسىرۋگە جاردەمدەستى. نۇرسۇلتان مال جايعارۋمەن اينالىستى، اكەسىمەن بىرگە تاۋعا بارىپ، ءشوپ شاپتى.
بىردە ءابىش ۇيگە ارنايى جەر اۋدارىلعان بالقارلار وتباسىن ەرتىپ كەلدى. نازاربايەۆتار وتباسى ولاردى شاڭىراعىنا پانالاتتى، جۇمىسقا تۇرۋىنا كومەكتەستى. ال ءابىش نازاربايەۆ بالقارلارمەن تەز ءتىل تابىسىپ، ولاردىڭ ءتىلىن ۇيرەنىپ الدى.
(ءار توپ وزىنە بەرىلگەن ءماتىننىڭ قىسقاشا مازمۇنىن ايتادى.)
ءمۇعالىم: جارايسىڭدار، راحمەت. ال ەلباسىمىزدىڭ بالالىق شاعى تۋرالى كوپ مالىمەت العان سياقتىمىز. نۇرسۇلتان نازاربايەۆ قانداي بالا بولعان؟ (توپتاستىرۋ ءادىسى)
بالا نۇرسۇلتان
«بالالىق شاعىمنىڭ اسپانى» اتتى كوركەم فيلمىنەن ءۇزىندى كورسەتىلەدى. بالالىق كەزى، ءجاسوسپىرىم كەزى جانە جاستىق شاعى كەزىندەگى فوتوسۋرەتتەر كورسەتىلەدى.
3. ءار توپقا تاپسىرما بەرىلەدى: «پرەزيدەنتتىڭ جۇمىس كۇنى». توپ مۇشەلەرى بىرلەسىپ پرەزيدەنتتىڭ جۇمىس كۇنىن قۇرادى جانە ونى قورعايدى.
4. قورىتىندى ءبولىم:
پرەزيدەنت دەگەن كىم؟ پرەزيدەنت بولىپ كىم سايلانا الادى؟
(وقۋشىلاردىڭ جاۋابى تىڭدالادى)
اۆتور ورىندىعى. ءار وقۋشى وتىرعىشقا وتىرىپ، بۇگىنگى شارامىزدان قانداي وي ءتۇيدى، نەنى ۇلگى رەتىندە ومىرىنە الادى سول تۋرالى اشىق ويىن ايتادى.
ءمۇعالىم ءسوزى: «وسى تاۋەلسىز ەلىمىزدىڭ نامىسىن قورعايتىن، بۇگىنىمىزدى ەرتەڭىنە جالعايتىن، قازاق ەلىنىڭ ەرتەڭى، بولاشاعى ءۇشىن جاۋاپ بەرەتىن ۇرپاق ەكەندەرىڭىزدى ۇمىتپاڭىزدار. بارلىعىڭىز دا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ جاقسى ازاماتى بولىپ وسۋلەرىڭىزگە تىلەكتەسپىن.
You Might Also Like
-
نەلىكتەن ماعان جانە مەنىڭ مەكتەبىمە وزگەرىس قاجەت؟
