22 ناۋرىز مەيرامىنا ارنالعان "قوش كەلدىڭ، قۇتتى ناۋرىزىم!"
«قوش كەلدىڭ، قۇتتى ناۋرىزىم!» اتتى تاربيە ساعاتى
ماقساتى:
وقۋشىلارعا ناۋرىز - جىل باسى، ياعني ءدىن مەيرامى ەمەس، ۇلت مەيرامى ەكەندىگىن تاريحي ماڭىزىن ءتۇسىندىرۋ. اتا - بابامىزدان ۇرپاقتان - ۇرپاققا بەرىلىپ كەلە جاتقان ۇلتتىق تاربيە تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ
ولەڭ، ماقال - ماتەلدەر ارقىلى تىلدىك قورلارىن دامىتۋ. ءوز ۇلتىنا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرۋ؛
اتا - انا، وقۋشى، ۇستاز، جۇرتشىلىق وكىلدەرىن ىنتىماقتاستاندىرۋ. قازاق حالقىنىڭ سالت - ءداستۇرىن، ءتىلىن، ءدىنىن، ادەت - عۇرپىن ساقتاۋعا، قاستەرلەۋگە تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: بەزەندىرىلگەن زال، قازاقى ءۇي، ۇلتتىق بۇيىمدار
ءوتۋ بارىسى:
( ساحنادا تىگىلگەن ءۇي، بەزەندىرىلگەن، جايۋلى داستارحان تۇرادى)
كوركەم ءسوز: «سالەم كوكتەم»
وقيتىن: نۇرعالي عابيدۋللا + لەكەروۆ داستان (قولدارىندا گۇلدەرى بار)
سالەم، كوكتەم!
سالەم، كوكتەم،
مەن قايتادان تۋىلدىم،
كوك اسپاننىڭ كۇمىسىمەن جۋىندىم.
كوك مۇز جاپقان شاتقالىندا كوكەيدىڭ،
اق ارماننىڭ بۇرلەيتىنىن ۇعىندىم.
سالەم، كوكتەم،
تاڭعى سامال ەسكەندە،
بۇلت گۇل بولىپ وسكەندە،
ءدال مەن سىندى، كوڭىلمەن دە، ەسپەن دە،
كوك شوپپەنەن جىر جازباعان ەش پەندە.
سالەم، كوكتەم،
ورنەك قانداي سۋ سالعان،
جاسىل قىرات – جاسىل ساعىم بۋسانعان.
جاس شاعىمدا ءجيى اعاتىن جۇلدىزدىڭ،
جۇپار ءيسىن جۇتا بەرەم جۋساننان.
سالەم، كوكتەم،
ءولىپ كەتپەۋ ءۇشىن مەن،
كۇننىڭ نۇرىن جۇرەگىمە تۇسىرگەم.
اسپان استى – كەرەمەت توي، استا - توك،
اعىل - تەگىل جۇلدىز نۇرى ىشىلگەن…
بىرگە:
سالەم، كوكتەم،
وركەش - وركەش تومارىڭ…
سالەم، كوكتەم، قاز - ۇيرەكتىم، قوعالىم!..
قاۋلاپ شىقتى جاۋقازىندار ءسۇت اڭقىپ،
قاۋىزىندا ساقتالسا ەدى وبالىم!..
سالەم، كوكتەم!
كىل ەڭبەكقور، كىل اسقاق
قۇمىرسقالار جاعدايىمدى سۇراسقان.
كوڭىلىمنىڭ وركەسترىن ويناتتى،
تىرنالاردان نوتا تۇزگەن مىنا اسپان!..
ءان: «شاقىرادى كوكتەم»
ورىندايتىن:
(كەمپىر مەن شال كەلەدى.)
شال: ورازبەك
كەمپىر:
بالا: بولات
كەلىن: جاقسىگۇل
كەمپىر: ۋح! شال ەكەۋىمىز تالاي ۇيگە كىرىپ شىقتىق، اعايىن – جاماعات، كورشى – قولاڭعا جاقسى نيەتىمىز بەن تىلەگىمىزدى بىلدىردىك. ءبىر كورىسىپ قۋانىسىپ قالدىق. ۋاقىت ءبىرشاما بولىپ قالىپتى، كەلىن شىراعىم، ادىراسپان اكەلشى، ءۇيدى الاستاپ جىبەرەيىن.
(ءۇيدى الاستايدى)
الاس - الاس، ءار پالەدەن الاس!
قاراڭعى – جارىققا، ىزعار – جىلىعا،
قارا – اققا اۋىسسىن! جاماندىق كەت!
بالە – جالا كەت! الاس! الاس!
سور – باققا، كەسىر – كيەگە.
جوق – بارعا اۋىسسىن! جاماندىق كەت!
بالە – جالا كەت! الاس! الاس!
بالالار تورگە قوس شىراق جاعىڭدار. ۇيدەگى ىدىس اتاۋلىنىڭ ءبارىن اققا، ىرىسقا، كاۋسار بۇلاقتىڭ سۋىنا تولتىرىپ قويىڭدار.
(ۇيدە ابىر – سابىر ارەكەت جاسالادى، تورگە قوس شىراق جاعىلادى)
كەمپىر: جىل بويى اق مول بولسىن! (ىدىسقا اق قۇيادى).
كەلىن: ءدان تاسقىن - تاسقىن تۇسىمگە باي بولسىن! (ىدىستارعا بيداي، تارى سالادى).
بولات: اتا، اجە، وسى بۇگىن قانداي كۇن ءوزى. تاڭ اتقالى ءامىر جوق.
ءۇيدى جىلان جالاعانداي تازالاپ، ءتۇرلى - ءتۇرلى تاماق ازىرلەپ، ۇستىمىزگە ءبىر كيەر كيىمىمىزدى كيىپ الدىق. بۇرىن «جات، جات» دەۋشى ەدىڭدەر، بۇگىن مىنە ءتۇن ورتاسى بولدى ءالى ۇيىقتاعان جوقپىز.
اجەسى: بالام، بۇگىن ەرەكشە كۇن. ناۋرىزدىڭ 21 - ءشى جۇلدىزى. وسى ءتۇنى دالانى قىزىر ارالايدى. بۇگىنگى ءتۇن «قىزىر ءتۇنى».
بولات: اتا، قىزىر دەگەن كىم؟
اتاسى: قىزىر – ادامدارعا داۋلەت دارىتىپ، ب ا ق قوندىراتىن، اياۋلى بابامىز جاقسىلىقتىڭ جارشىسى. جاڭا تۇسكەن كۇن ءرامىزى –
قىزىر بابا دالانى كەزىپ ءجۇرىپ، نازارى جەرگە تۇسسە، ونىڭ توڭ كەۋدەسىن جىبىتەدى، ال تاسقا تۇسسە، تاستى ەرتىپ جىبەرەدى ەكەن.
كۇن ساۋلەسى جەر شارىنىڭ شىعىس بولىگىنەن تاڭعى ساعات 6 – دا سەبەزدەپ اتقان كەزدە ءبىزدىڭ وڭىرىمىزدە بۇل ءسات تۇنگى ساعات 3-كە تۇسپا - تۇس كەلەدى. سوندىقتان قازاق حالقى جاڭا جىلدى 22
ناۋرىز كۇنى تاڭعى ساعات 3 - تە قارسى الادى، ءدال وسى ساتتە دالانى قىزىر بابا ارالاپ، سامارقاننىڭ كوك تاسىن ەرىتسە كەرەك. سوندىقتان وسى كۇندى اسىعا كۇتكەن ۇلكەندەر:
سامالىق، سامالىق،
كوك قۇس كوزىن اشتى ما؟
اياعىن جەرگە باستى ما؟
سامالىق، سامالىق،
سامارقاننىڭ كوك تاسى،
ءجىبىدى مە، كوردىڭ بە؟
سامالىق، سامالىق،
قاپ تاۋىنىڭ كوك قۇسى،
جۇگىردى مە، كوردىڭ بە؟ – دەپ قوينىندا كوجەگى، قولىندا ناۋىرەزەگى بار بالالارىنا سۇراۋ قويعان.
ءى جۇرگىزۋشى:
جاسا ناۋرىز، جاسا كوكتەم،
جاسا دوستىق، كۇن، تىرشىلىك.
بولسىن ۇمىت، مۇڭدار وتكەن،
مەيىرىمدىلىك كۇلسىن شىعىپ.
ناۋرىزدا جاڭا جىل باستالادى، ەستىلەدى كوكتەمنىڭ اسقاق ءانى.
اق كوڭىلمەن، اق سۇتپەن قارسى الايىق،
مىنا كەلگەن ءتاي - ءتايلاپ جاس بالانى.
ناۋرىزدا جاڭا جىل باستالادى.
جاڭا جىل جاقسىلىققا باستار ءانى.
جەر انا دا بۋسانىپ قوزعالۋدا،
اق كورپەسىن سىپىرىپ تاستاعالى.
ءىى جۇرگىزۋشى:
كوكتەمدى جىل باسى، تابيعات جاڭاشىلى دەپ بىلەمىز. ويتكەنى، كوكتەمدە ۇيىقتاپ جاتقان اڭ ويانادى، جەر كوكتەيدى. ساي - سالا سۋعا تولادى، العاشقى گۇلدەر شىعادى، قۇستار مەكەنىنە قايتادى.
ناۋرىز مەيرامى – شىعىس حالىقتارىنىڭ كوپشىلىگىندە مۇسىلمان ءدىنى قابىلدانعانعا دەيىن پايدا بولعان، كوكتەم مەن ەڭبەكتىڭ ەجەلگى مەرەكەسى.
ناۋرىز – بۇل تەك كوكتەمنىڭ عانا ەمەس، بۇل ەڭ اۋەلى ىزگىلىك پەن جاقسىلىقتىڭ مەيرامى. ۇلىستىڭ وسى ءبىر ۇلى كۇنى جەر بەتىندەگى قاندى سوعىستار، داۋ - جانجالدار توقتاتىلىپ، ادامدار ءبىر - بىرىنە دەگەن وكپە - رەنىشتەرىن ۇمىتىپ، كەشىرىمگە كەلىپ، تاتۋلاسىپ، تابىسا بىلگەن. حالقىمىز مول داستارقانىن جايىپ، اق جارقىن كوڭىلمەن جۇزدەسىپ، ءدام تاتىسىپ، وتكەن - كەتكەننەن سىر تارتىپ، بارشا ادام بالاسىنا جاقسىلىق، امانشىلىق تىلەپ، جاستارعا اق باتالارىن بەرگەن.
بي: «شاشۋ» ءبيى
ورىندايتىن:
(وسى كەزدە اجەلەر شاشۋ شاشادى، كەلىندەر 7 كۇلشە تاراتادى).
ءىى جۇرگىزۋشى:
بۇل كۇن – كۇن مەن ءتۇننىڭ تەڭەلەتىن، جان – جانۋار تولدەيتىن، ادامداردىڭ اۋزى اققا تيەتىن، جەر جۇزىندە شاتتىق ورناعان كۇن.
ءى جۇرگىزۋشى:
ناۋرىز – باقىتتىڭ باستاماسى، جاقسىلىقتىڭ جىرشىسى، ومىرگە نۇر سىيلاعان، سەزىمگە گۇل سىيلاعان، حالىق قاستەرلەيتىن كۇن.
بىرگە:
ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى، قۇتتى بولسىن اعايىن!
اتىراۋ قالاسى
جالپى ءبىلىم بەرەتىن №6 ورتا
مەكتەپتىڭ باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى
مەرعالييەۆا سۆەتا اديلحانوۆنا
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
ماقساتى:
وقۋشىلارعا ناۋرىز - جىل باسى، ياعني ءدىن مەيرامى ەمەس، ۇلت مەيرامى ەكەندىگىن تاريحي ماڭىزىن ءتۇسىندىرۋ. اتا - بابامىزدان ۇرپاقتان - ۇرپاققا بەرىلىپ كەلە جاتقان ۇلتتىق تاربيە تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ
ولەڭ، ماقال - ماتەلدەر ارقىلى تىلدىك قورلارىن دامىتۋ. ءوز ۇلتىنا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرۋ؛
اتا - انا، وقۋشى، ۇستاز، جۇرتشىلىق وكىلدەرىن ىنتىماقتاستاندىرۋ. قازاق حالقىنىڭ سالت - ءداستۇرىن، ءتىلىن، ءدىنىن، ادەت - عۇرپىن ساقتاۋعا، قاستەرلەۋگە تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: بەزەندىرىلگەن زال، قازاقى ءۇي، ۇلتتىق بۇيىمدار
ءوتۋ بارىسى:
( ساحنادا تىگىلگەن ءۇي، بەزەندىرىلگەن، جايۋلى داستارحان تۇرادى)
كوركەم ءسوز: «سالەم كوكتەم»
وقيتىن: نۇرعالي عابيدۋللا + لەكەروۆ داستان (قولدارىندا گۇلدەرى بار)
سالەم، كوكتەم!
سالەم، كوكتەم،
مەن قايتادان تۋىلدىم،
كوك اسپاننىڭ كۇمىسىمەن جۋىندىم.
كوك مۇز جاپقان شاتقالىندا كوكەيدىڭ،
اق ارماننىڭ بۇرلەيتىنىن ۇعىندىم.
سالەم، كوكتەم،
تاڭعى سامال ەسكەندە،
بۇلت گۇل بولىپ وسكەندە،
ءدال مەن سىندى، كوڭىلمەن دە، ەسپەن دە،
كوك شوپپەنەن جىر جازباعان ەش پەندە.
سالەم، كوكتەم،
ورنەك قانداي سۋ سالعان،
جاسىل قىرات – جاسىل ساعىم بۋسانعان.
جاس شاعىمدا ءجيى اعاتىن جۇلدىزدىڭ،
جۇپار ءيسىن جۇتا بەرەم جۋساننان.
سالەم، كوكتەم،
ءولىپ كەتپەۋ ءۇشىن مەن،
كۇننىڭ نۇرىن جۇرەگىمە تۇسىرگەم.
اسپان استى – كەرەمەت توي، استا - توك،
اعىل - تەگىل جۇلدىز نۇرى ىشىلگەن…
بىرگە:
سالەم، كوكتەم،
وركەش - وركەش تومارىڭ…
سالەم، كوكتەم، قاز - ۇيرەكتىم، قوعالىم!..
قاۋلاپ شىقتى جاۋقازىندار ءسۇت اڭقىپ،
قاۋىزىندا ساقتالسا ەدى وبالىم!..
سالەم، كوكتەم!
كىل ەڭبەكقور، كىل اسقاق
قۇمىرسقالار جاعدايىمدى سۇراسقان.
كوڭىلىمنىڭ وركەسترىن ويناتتى،
تىرنالاردان نوتا تۇزگەن مىنا اسپان!..
ءان: «شاقىرادى كوكتەم»
ورىندايتىن:
(كەمپىر مەن شال كەلەدى.)
شال: ورازبەك
كەمپىر:
بالا: بولات
كەلىن: جاقسىگۇل
كەمپىر: ۋح! شال ەكەۋىمىز تالاي ۇيگە كىرىپ شىقتىق، اعايىن – جاماعات، كورشى – قولاڭعا جاقسى نيەتىمىز بەن تىلەگىمىزدى بىلدىردىك. ءبىر كورىسىپ قۋانىسىپ قالدىق. ۋاقىت ءبىرشاما بولىپ قالىپتى، كەلىن شىراعىم، ادىراسپان اكەلشى، ءۇيدى الاستاپ جىبەرەيىن.
(ءۇيدى الاستايدى)
الاس - الاس، ءار پالەدەن الاس!
قاراڭعى – جارىققا، ىزعار – جىلىعا،
قارا – اققا اۋىسسىن! جاماندىق كەت!
بالە – جالا كەت! الاس! الاس!
سور – باققا، كەسىر – كيەگە.
جوق – بارعا اۋىسسىن! جاماندىق كەت!
بالە – جالا كەت! الاس! الاس!
بالالار تورگە قوس شىراق جاعىڭدار. ۇيدەگى ىدىس اتاۋلىنىڭ ءبارىن اققا، ىرىسقا، كاۋسار بۇلاقتىڭ سۋىنا تولتىرىپ قويىڭدار.
(ۇيدە ابىر – سابىر ارەكەت جاسالادى، تورگە قوس شىراق جاعىلادى)
كەمپىر: جىل بويى اق مول بولسىن! (ىدىسقا اق قۇيادى).
كەلىن: ءدان تاسقىن - تاسقىن تۇسىمگە باي بولسىن! (ىدىستارعا بيداي، تارى سالادى).
بولات: اتا، اجە، وسى بۇگىن قانداي كۇن ءوزى. تاڭ اتقالى ءامىر جوق.
ءۇيدى جىلان جالاعانداي تازالاپ، ءتۇرلى - ءتۇرلى تاماق ازىرلەپ، ۇستىمىزگە ءبىر كيەر كيىمىمىزدى كيىپ الدىق. بۇرىن «جات، جات» دەۋشى ەدىڭدەر، بۇگىن مىنە ءتۇن ورتاسى بولدى ءالى ۇيىقتاعان جوقپىز.
اجەسى: بالام، بۇگىن ەرەكشە كۇن. ناۋرىزدىڭ 21 - ءشى جۇلدىزى. وسى ءتۇنى دالانى قىزىر ارالايدى. بۇگىنگى ءتۇن «قىزىر ءتۇنى».
بولات: اتا، قىزىر دەگەن كىم؟
اتاسى: قىزىر – ادامدارعا داۋلەت دارىتىپ، ب ا ق قوندىراتىن، اياۋلى بابامىز جاقسىلىقتىڭ جارشىسى. جاڭا تۇسكەن كۇن ءرامىزى –
قىزىر بابا دالانى كەزىپ ءجۇرىپ، نازارى جەرگە تۇسسە، ونىڭ توڭ كەۋدەسىن جىبىتەدى، ال تاسقا تۇسسە، تاستى ەرتىپ جىبەرەدى ەكەن.
كۇن ساۋلەسى جەر شارىنىڭ شىعىس بولىگىنەن تاڭعى ساعات 6 – دا سەبەزدەپ اتقان كەزدە ءبىزدىڭ وڭىرىمىزدە بۇل ءسات تۇنگى ساعات 3-كە تۇسپا - تۇس كەلەدى. سوندىقتان قازاق حالقى جاڭا جىلدى 22
ناۋرىز كۇنى تاڭعى ساعات 3 - تە قارسى الادى، ءدال وسى ساتتە دالانى قىزىر بابا ارالاپ، سامارقاننىڭ كوك تاسىن ەرىتسە كەرەك. سوندىقتان وسى كۇندى اسىعا كۇتكەن ۇلكەندەر:
سامالىق، سامالىق،
كوك قۇس كوزىن اشتى ما؟
اياعىن جەرگە باستى ما؟
سامالىق، سامالىق،
سامارقاننىڭ كوك تاسى،
ءجىبىدى مە، كوردىڭ بە؟
سامالىق، سامالىق،
قاپ تاۋىنىڭ كوك قۇسى،
جۇگىردى مە، كوردىڭ بە؟ – دەپ قوينىندا كوجەگى، قولىندا ناۋىرەزەگى بار بالالارىنا سۇراۋ قويعان.
ءى جۇرگىزۋشى:
جاسا ناۋرىز، جاسا كوكتەم،
جاسا دوستىق، كۇن، تىرشىلىك.
بولسىن ۇمىت، مۇڭدار وتكەن،
مەيىرىمدىلىك كۇلسىن شىعىپ.
ناۋرىزدا جاڭا جىل باستالادى، ەستىلەدى كوكتەمنىڭ اسقاق ءانى.
اق كوڭىلمەن، اق سۇتپەن قارسى الايىق،
مىنا كەلگەن ءتاي - ءتايلاپ جاس بالانى.
ناۋرىزدا جاڭا جىل باستالادى.
جاڭا جىل جاقسىلىققا باستار ءانى.
جەر انا دا بۋسانىپ قوزعالۋدا،
اق كورپەسىن سىپىرىپ تاستاعالى.
ءىى جۇرگىزۋشى:
كوكتەمدى جىل باسى، تابيعات جاڭاشىلى دەپ بىلەمىز. ويتكەنى، كوكتەمدە ۇيىقتاپ جاتقان اڭ ويانادى، جەر كوكتەيدى. ساي - سالا سۋعا تولادى، العاشقى گۇلدەر شىعادى، قۇستار مەكەنىنە قايتادى.
ناۋرىز مەيرامى – شىعىس حالىقتارىنىڭ كوپشىلىگىندە مۇسىلمان ءدىنى قابىلدانعانعا دەيىن پايدا بولعان، كوكتەم مەن ەڭبەكتىڭ ەجەلگى مەرەكەسى.
ناۋرىز – بۇل تەك كوكتەمنىڭ عانا ەمەس، بۇل ەڭ اۋەلى ىزگىلىك پەن جاقسىلىقتىڭ مەيرامى. ۇلىستىڭ وسى ءبىر ۇلى كۇنى جەر بەتىندەگى قاندى سوعىستار، داۋ - جانجالدار توقتاتىلىپ، ادامدار ءبىر - بىرىنە دەگەن وكپە - رەنىشتەرىن ۇمىتىپ، كەشىرىمگە كەلىپ، تاتۋلاسىپ، تابىسا بىلگەن. حالقىمىز مول داستارقانىن جايىپ، اق جارقىن كوڭىلمەن جۇزدەسىپ، ءدام تاتىسىپ، وتكەن - كەتكەننەن سىر تارتىپ، بارشا ادام بالاسىنا جاقسىلىق، امانشىلىق تىلەپ، جاستارعا اق باتالارىن بەرگەن.
بي: «شاشۋ» ءبيى
ورىندايتىن:
(وسى كەزدە اجەلەر شاشۋ شاشادى، كەلىندەر 7 كۇلشە تاراتادى).
ءىى جۇرگىزۋشى:
بۇل كۇن – كۇن مەن ءتۇننىڭ تەڭەلەتىن، جان – جانۋار تولدەيتىن، ادامداردىڭ اۋزى اققا تيەتىن، جەر جۇزىندە شاتتىق ورناعان كۇن.
ءى جۇرگىزۋشى:
ناۋرىز – باقىتتىڭ باستاماسى، جاقسىلىقتىڭ جىرشىسى، ومىرگە نۇر سىيلاعان، سەزىمگە گۇل سىيلاعان، حالىق قاستەرلەيتىن كۇن.
بىرگە:
ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى، قۇتتى بولسىن اعايىن!
اتىراۋ قالاسى
جالپى ءبىلىم بەرەتىن №6 ورتا
مەكتەپتىڭ باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى
مەرعالييەۆا سۆەتا اديلحانوۆنا
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
You Might Also Like
