31 مامىر - ساياسي قۋعىن - سۇرگىن جانە اشارشىلىق قۇرباندارىن ەسكە الۋ كۇنى
31 مامىر - ساياسي قۋعىن - سۇرگىن جانە اشارشىلىق قۇرباندارىن ەسكە الۋ كۇنى
«حالقىم، ەلىم، جەرىم، اتامەكەنىم! بىرلىگىمىز بىلەكتىڭ كۇشىندەي ەدى عوي. اش – جالاڭاش قايدا بەتتەپ بارامىز؟ قارا شاڭىراعىم شايقالىپ، جەرىمىزدەن قۋىلىپ قايدان، كىمنەن پانا ىزدەيمىز؟
كۇنىم نە بولادى، زامانىم نە بولادى، ۇرپاعىمنىڭ كۇنى نە بولادى؟ قۋ قۇداي، جاراتقان يەم، قولداي كور! نە جازدىم بۇل ومىردە؟ نايزانىڭ ۇشىندا، قىلىشتىڭ جۇزىندە ءجۇرىپ، اتا - بابالارىمنىڭ قانى توگىلىپ، قورعاعان جەرى ەدى عوي!»
ءدال وسىنداي زارلى ءۇن XX عاسىردىڭ باسىندا قازاقتىڭ جەرىن جايلاپ ەدى. قايران، قازاق ەلى... بۇگىنگى ۇرپاققا ايتا الماعان، جەتكىزە الماعان، جان دۇنيەڭدى ءدىر ەتكىزەتىن سىرعا، مۇڭعا تولى تاريحي پاراقتارى قانشاما ءالى. وعان كۋا مىنا جاتقان كەڭ دالا، زاڭعار تاۋلار، وزەن - كولدەر، قۇم - شولدەر، تاريحي ەسكەرتكىشتەر، مازارلار، قيراعان ەجەلگى قالالاردىڭ ورنى. ءبىز بۇگىن باسىپ جۇرگەن توپىراققا عاسىرلار بويى اتا - بابامىزدىڭ قانى تامىپ كەلگەن.
ءيا، قازاق حالقى بۇل دۇنيەدە نە كورمەدى؟ سوناۋ «اقتابان شۇبىرىندى، القاكول سۇلاما» زامانىنان باستاپ، «رەپرەسسيا» جىلدارىنا دەيىنگى ارالىقتا حالقىمىزدىڭ وسىناۋ كەڭ جاھان دالادا جويىلىپ كەتۋ ءقاۋپى تۇرعان ەدى.
قازاقستانداعى تۇنعىش رەپرەسسيا 1928 جىلدان باستالدى. ويتكەنى 1925 جىلى قازاقستان ولكەلىك پارتيا كوميتەتىنىڭ 1 - حاتشىسى بولىپ كەلگەن ف. ي. گولوششەكين رەسپۋبليكانىڭ ساياسي - ەكونوميكالىق جانە الەۋەتتىك جاعدايىمەن تانىسىپ «قازاقستانعا ۇلى قازان ريەۆوليۋسياسىنىڭ ەشقانداي ىقپالى بولمادى، سوندىقتان مۇندا «كىشى قازان» ريەۆوليۋسياسىن جاساۋ كەرەك» دەگەن تەرىس قورىتىندىعا كەلىپ، رەسپۋبليكادا رەپرەسسيالىق شارالار جۇرگىزە باستايدى. ول ەڭ الدىمەن ەسكى زيالىلارعا اۋىز سالادى. سولاردىڭ ىشىندە قازاقستاندىق ءا. بوكەيحانوۆ، ج. اقبايەۆ، ءا. ەرمەكوۆ ت. ب. بولدى.
1930 جىلدارى كەڭەس وداعىنىڭ قۇرامىندا بولعان قازاقستاندا 103 مىڭ ادام قۋعىن - سۇرگىنگە ۇشىراعان جانە 25 مىڭ ادام اتۋ جازاسىنا كەسىلگەن. ناق وسى جىلدارى قازاقستاندىق عىلىم، مادەنيەت جانە ساياسات سالاسىنىڭ زيالى قاۋىم وكىلدەرى اتىلعان.
جالپى 1930 - 1953 جىلدارى ارالىعىندا 40 ميلليوننان استام كەڭەس ازاماتتارى رەپرەسسياعا ۇشىراعان. اسىرەسە بۇل زاڭسىز جازالاۋعا كەڭەس وداعى قۇرامىندا بولعان بارلىق حالىقتار مەن ۇلتتاردىڭ بەتكە ۇستار ينتەلەگەنسيا وكىلدەرى ۇشىراعان. وسى كەزەڭدە قازاقتاردىڭ 40 پايىزى قازا تاپقان. ال قازاقستان اۋماعىندا ورنالاسقان لاگەرلەرگە كورەيلەر، پولياكتار، ەدىل نەمىستەرى، قىرىم تاتارلارى، كاۆكاز حالىقتارى جانە باسقا دا ۇلت وكىلدەرى قونىس اۋدارىلىپ كەلگەن.
قانشاما زوبالاڭ جىلداردى باستان كەشكەن قازاعىمنىڭ ءارقايسىسىنىڭ ايتقان زارى، كەشكەن مۇڭى، ءجۇرىپ وتكەن تار جولدارى – ءبارى - ءبارى بۇگىنگى ۇرپاقتىڭ قۇلاعىندا، جۇرەگىندە، ماڭگى ەسىندە.
وسىعان وراي، 1997 جىلى ق ر پرەزيدەنتىنىڭ جارلىعى شىعىپ، سوعان سايكەس 31 مامىر ساياسي قۋعىن - سۇرگىن قۇرباندارى كۇنى بولىپ جاريالاندى، ال ق ر ۇكىمەتىنە جىل سايىن 31 مامىردا ساياسي قۋعىن - سۇرگىن قۇرباندارىنا ارنالعان ءىس - شارالار ازىرلەپ وتكىزۋ تاپسىرىلعان. بۇل كۇنى بۇكىل ەل ساياسي قۋعىن - سۇرگىن قۇرباندارى بولعان ءبىزدىڭ وتانداستارىمىزدى ەسكە الادى.
گۇلىم جاقان
«حالقىم، ەلىم، جەرىم، اتامەكەنىم! بىرلىگىمىز بىلەكتىڭ كۇشىندەي ەدى عوي. اش – جالاڭاش قايدا بەتتەپ بارامىز؟ قارا شاڭىراعىم شايقالىپ، جەرىمىزدەن قۋىلىپ قايدان، كىمنەن پانا ىزدەيمىز؟
كۇنىم نە بولادى، زامانىم نە بولادى، ۇرپاعىمنىڭ كۇنى نە بولادى؟ قۋ قۇداي، جاراتقان يەم، قولداي كور! نە جازدىم بۇل ومىردە؟ نايزانىڭ ۇشىندا، قىلىشتىڭ جۇزىندە ءجۇرىپ، اتا - بابالارىمنىڭ قانى توگىلىپ، قورعاعان جەرى ەدى عوي!»
ءدال وسىنداي زارلى ءۇن XX عاسىردىڭ باسىندا قازاقتىڭ جەرىن جايلاپ ەدى. قايران، قازاق ەلى... بۇگىنگى ۇرپاققا ايتا الماعان، جەتكىزە الماعان، جان دۇنيەڭدى ءدىر ەتكىزەتىن سىرعا، مۇڭعا تولى تاريحي پاراقتارى قانشاما ءالى. وعان كۋا مىنا جاتقان كەڭ دالا، زاڭعار تاۋلار، وزەن - كولدەر، قۇم - شولدەر، تاريحي ەسكەرتكىشتەر، مازارلار، قيراعان ەجەلگى قالالاردىڭ ورنى. ءبىز بۇگىن باسىپ جۇرگەن توپىراققا عاسىرلار بويى اتا - بابامىزدىڭ قانى تامىپ كەلگەن.
ءيا، قازاق حالقى بۇل دۇنيەدە نە كورمەدى؟ سوناۋ «اقتابان شۇبىرىندى، القاكول سۇلاما» زامانىنان باستاپ، «رەپرەسسيا» جىلدارىنا دەيىنگى ارالىقتا حالقىمىزدىڭ وسىناۋ كەڭ جاھان دالادا جويىلىپ كەتۋ ءقاۋپى تۇرعان ەدى.
قازاقستانداعى تۇنعىش رەپرەسسيا 1928 جىلدان باستالدى. ويتكەنى 1925 جىلى قازاقستان ولكەلىك پارتيا كوميتەتىنىڭ 1 - حاتشىسى بولىپ كەلگەن ف. ي. گولوششەكين رەسپۋبليكانىڭ ساياسي - ەكونوميكالىق جانە الەۋەتتىك جاعدايىمەن تانىسىپ «قازاقستانعا ۇلى قازان ريەۆوليۋسياسىنىڭ ەشقانداي ىقپالى بولمادى، سوندىقتان مۇندا «كىشى قازان» ريەۆوليۋسياسىن جاساۋ كەرەك» دەگەن تەرىس قورىتىندىعا كەلىپ، رەسپۋبليكادا رەپرەسسيالىق شارالار جۇرگىزە باستايدى. ول ەڭ الدىمەن ەسكى زيالىلارعا اۋىز سالادى. سولاردىڭ ىشىندە قازاقستاندىق ءا. بوكەيحانوۆ، ج. اقبايەۆ، ءا. ەرمەكوۆ ت. ب. بولدى.
1930 جىلدارى كەڭەس وداعىنىڭ قۇرامىندا بولعان قازاقستاندا 103 مىڭ ادام قۋعىن - سۇرگىنگە ۇشىراعان جانە 25 مىڭ ادام اتۋ جازاسىنا كەسىلگەن. ناق وسى جىلدارى قازاقستاندىق عىلىم، مادەنيەت جانە ساياسات سالاسىنىڭ زيالى قاۋىم وكىلدەرى اتىلعان.
جالپى 1930 - 1953 جىلدارى ارالىعىندا 40 ميلليوننان استام كەڭەس ازاماتتارى رەپرەسسياعا ۇشىراعان. اسىرەسە بۇل زاڭسىز جازالاۋعا كەڭەس وداعى قۇرامىندا بولعان بارلىق حالىقتار مەن ۇلتتاردىڭ بەتكە ۇستار ينتەلەگەنسيا وكىلدەرى ۇشىراعان. وسى كەزەڭدە قازاقتاردىڭ 40 پايىزى قازا تاپقان. ال قازاقستان اۋماعىندا ورنالاسقان لاگەرلەرگە كورەيلەر، پولياكتار، ەدىل نەمىستەرى، قىرىم تاتارلارى، كاۆكاز حالىقتارى جانە باسقا دا ۇلت وكىلدەرى قونىس اۋدارىلىپ كەلگەن.
قانشاما زوبالاڭ جىلداردى باستان كەشكەن قازاعىمنىڭ ءارقايسىسىنىڭ ايتقان زارى، كەشكەن مۇڭى، ءجۇرىپ وتكەن تار جولدارى – ءبارى - ءبارى بۇگىنگى ۇرپاقتىڭ قۇلاعىندا، جۇرەگىندە، ماڭگى ەسىندە.
وسىعان وراي، 1997 جىلى ق ر پرەزيدەنتىنىڭ جارلىعى شىعىپ، سوعان سايكەس 31 مامىر ساياسي قۋعىن - سۇرگىن قۇرباندارى كۇنى بولىپ جاريالاندى، ال ق ر ۇكىمەتىنە جىل سايىن 31 مامىردا ساياسي قۋعىن - سۇرگىن قۇرباندارىنا ارنالعان ءىس - شارالار ازىرلەپ وتكىزۋ تاپسىرىلعان. بۇل كۇنى بۇكىل ەل ساياسي قۋعىن - سۇرگىن قۇرباندارى بولعان ءبىزدىڭ وتانداستارىمىزدى ەسكە الادى.
گۇلىم جاقان
You Might Also Like
