اباي ولەڭدەرى
ءتىل دامىتۋ 3 سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: اباي ولەڭدەرى
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلارعا اباي ولەڭدەرىن ماعىناسىن تۇسىنۋگە، بارىنشا تەرەڭ مەڭگەرتۋ، جاتقا ايتۋ.
دامىتۋشىلىعى: وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىقپەن جۇمىس ىستەۋىنە ىقپال ەتۋ، ويلاۋ قابىلەتتەرىن، سويلەۋ مادەنيەتىن جەتىلدىرۋ.
تاربيەلىلىگى: وقۋشىلارعا ەستەتيكالىق تاربيە بەرۋ، ءسوز ونەرى جانە بەينەلەۋ ونەر دۇنيەسىنە سۇيىسپەنشىلىكتەرىن ارتتىرۋ.
كورنەكىلىگى: اباي قۇنانبايەۆتىڭ سۋرەتى، م. اۋەزوۆتىڭ كىتابى، ينتەراكتيۆتى تاقتا.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: ىزدەنىمپازدىق، شىعارماشىلىق، پروبلەمالىق،
سۇراق – جاۋاپ.
ءپان ارالىق بايلانىس: ادەبيەت، مۋزىكا، بەينەلەۋ، تاريح.
ساباقتىڭ بارىسى: I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى. امانداسۋ، وقۋشىلاردى تۇگەلدەۋ، ساباققا نازارىن اۋدارۋ
II. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ.
- بالالار، ۇيگە قانداي تاپسىرما بەرىلدى؟ (قوجاناسىر حيكايالارى؟
- ءۇي تاپسىرماسىن كىم ايتادى؟(1 - 3 وقۋشىدان سۇراۋ)
- ولاي بولسا، كەشەگى وتكەن ساباعىمىزدى قورىتىندىلاپ جىبەرەيىك.
1) قوجاناسىر قانداي ادام؟
2) قوجا قالاي دوستارىنىڭ بەتىن قايتاردى؟
3) قوجاناسىر ساۋدا جاساپ، دوستارىن قالاي الدادى؟
4) قوجاناسىر تويعا بارىپ، ءۇي يەسىن قالاي ساستىردى؟
5) قوجانىڭ 4 - 4 العانداعى ەسەبى قالاي شىقتى؟
سۇراقتارعا جاۋاپ الىنادى.
III. جاڭا ساباق
وي شاقىرۋ
ولەڭنىڭ اۆتورى كىم جانەتاقىرىبى قالاي اتالادى؟
عىلىم تاپپاي ماقتانبا،
ورىن تاپپاي باپتانبا.
قۇمارلانىپ شاتتانبا
ويناپ بوسقا كۇلۋگە...
كۇننىڭ جادىسى مەن ساباقتىڭ تاقىرىبىن تاقتاعا جازۋ
اباي ولەڭدەرى
ابايدى تانۋ ارقىلى ءبىز قازاقستاندى الەمگە تانىتامىز، قازاق حالقىن تانىتامىز. اباي ءارقاشان ءبىزدىڭ ۇلتتىق ۇرانىمىز بولۋعا ءتيىس.
(ن. ءا. نازاربايەۆ)
اباي قۇنانبايەۆ (1845 - 1904)
ۇلى اقىن
قارا ءسوز شەبەرى
شەبەر اۋدارمشى
جازۋشى، فيلوسوف
اباي (يبراھيم) قۇنانبايەۆ قۇنانباي ۇلى (1845 - 1904) — اقىن، اعارتۋشى، جازبا قازاق ادەبيەتىنىڭ، قازاق ادەبي ءتىلىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى، فيلوسوف، كومپوزيتور، اۋدارماشى، ساياسي قايراتكەر. اباي اقىندىق شىعارمالارىندا قازاق حالقىنىڭ الەۋمەتتىك، قوعامدىق، مورالدىق ماسەلەلەرىن ارقاۋ ەتكەن. اباي 10 تامىز 1845 ج. قازىرگى سەمەي وبلىسىنىڭ شىڭعىس تاۋلارىندا قارقارالىنىڭ اعا سۇلتانى قۇنانبايدىڭ ءتورت ايەلىنىڭ ءبىرى، ەكىنشى ايەلى ۇلجاننان تۋعان.
اباي بالا كەزىندە شيراق، پىسىق بولماعانىمەن، ەلدەگى شەشەن، اقىن، ەرتەگىشىلەر اڭگىمەسىن تەز ۇعىپ الاتىن زەرەكتىگىمەن، ىنتالىلىعىمەن ەرەكشەلەنگەن، شورتانباي، دۋلات، بۇقار جىراۋ، ماراباي، شوجەلەردى تىڭداپ وسكەن. اناسى ۇلجان دا شەشەن بولعان، ءسوز ءقادىرىن بىلەتىن ورتادا وسكەن كىسى. اجەسى زەرەنىڭ تاربيەسىندە وسكەن. اكەسى ونىڭ زەرەكتىگىن بايقاعاننان كەيىن، 10 جاسقا تولعان سوڭ سەمەيدەگى احمەت ريزا مەدرەسەسىنە بەرەدى. وندا 4 جىل وقىعان، مەدرەسەنىڭ ءتورتىنشى جىلىندا ول وسى قالاداعى "پريحودسكايا شكولاعا" دا قوسىمشا ءتۇسىپ، وندا 3 اي ورىسشا وقيدى. قۇنانباي ابايدىڭ وزگە بالالارىنان ەرەكشە زەرەكتىگىن ەرتە سەزىپ، ونى ءارى قاراي وقىتپاي قايتارىپ الىپ، ەل ىسىنە ارالاسۋعا باۋليدى. ءسويتىپ 13 جاستاعى اباي اكە ىقپالىمەن اكىمشىلىك - بيلىك جۇمىستارىنا ارالاسادى. ول اكە قاسىندا بولعان جىلداردا قازاق دالاسىنداعى الەۋمەتتىك ءومىر قايشىلىقتارىن جان-جاقتى تاني تۇسەدى.
ءبىراق ونىسىنان پالەندەي كوڭىل توياتىنداي ناتيجە شىعارا المايدى. سوندىقتان حالقىنا پايدالى دەپ تاپقان ىستەرىن كوركەم سوزبەن، اسىرەسە، ولەڭمەن ناسيحاتتاماق بولادى. اباي ءبىر جاعىنان شىعىس كلاسسيكتەرى نيزامي، ساعدي، قوجا حافيز، ناۋاي، فيزۋلي، ءجامي تاعى باسقالاردى وقىسا، ەكىنشى جاعىنان ا. س. پۋشكين، ا. ي. گەرسەن، م. ە. سالتىكوۆ - ششەدرين، ن. ا. نەكراسوۆ، م. يۋ.، ل. ن. تولستوي، ي. ا. كرىلوۆ، ف. م. دوستويەۆسكيي، ي. س. تۋرگەنيەۆ، ن. گ. چەرنىشيەۆسكيي مۇرالارىن وقىپ، تەرەڭ تانىس بولعان، باتىس ادەبيەتىنەن گەتە، دج. بايرون سياقتى اقىنداردى وقىپ، درەپەر، سپينوزا، سپەنسەر، ليۋيس، دارۆينسىندى عالىمداردىڭ ەڭبەكتەرىن زەرتتەيدى.
IV. سەرگىتۋ ءساتى. «كوزىمنىڭ قاراسى» ءانىن اۋديودان تىڭداتۋ.
V. توپپەن جۇمىس.
2 توپقا ورتاق تاپسىرمالار بەرىلەدى.
ا) وقۋلىقتان ولەڭدى مانەرلەپ وقۋ
ءا) جىل مەزگىلىنە بايلانىستى ماقال-ماتەلدەر جازۋ
ب) كۇز سۋرەتىن سالۋ
ساباقتى قورىتىندىلاۋ
1) اباي كىم؟
2) ابايدىڭ اكەسى كىم؟
3) ونىڭ اجەسى كىم؟
4) ابايدىڭ اناسى كىم؟
5) اباي قۇنانبايەۆتىڭ قانداي اندەرىن بىلەسىڭدەر؟
6) اباي مۇراجايى قاي قالادا ورنالاسقان؟
7) ابايدىڭ بۇگىن قانداي ولەڭدەرىن وقىدىق؟
باعالاۋ
ۇيگە تاپسىرما:«قىس» ولەڭىن جاتتاۋ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: اباي ولەڭدەرى
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلارعا اباي ولەڭدەرىن ماعىناسىن تۇسىنۋگە، بارىنشا تەرەڭ مەڭگەرتۋ، جاتقا ايتۋ.
دامىتۋشىلىعى: وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىقپەن جۇمىس ىستەۋىنە ىقپال ەتۋ، ويلاۋ قابىلەتتەرىن، سويلەۋ مادەنيەتىن جەتىلدىرۋ.
تاربيەلىلىگى: وقۋشىلارعا ەستەتيكالىق تاربيە بەرۋ، ءسوز ونەرى جانە بەينەلەۋ ونەر دۇنيەسىنە سۇيىسپەنشىلىكتەرىن ارتتىرۋ.
كورنەكىلىگى: اباي قۇنانبايەۆتىڭ سۋرەتى، م. اۋەزوۆتىڭ كىتابى، ينتەراكتيۆتى تاقتا.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: ىزدەنىمپازدىق، شىعارماشىلىق، پروبلەمالىق،
سۇراق – جاۋاپ.
ءپان ارالىق بايلانىس: ادەبيەت، مۋزىكا، بەينەلەۋ، تاريح.
ساباقتىڭ بارىسى: I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى. امانداسۋ، وقۋشىلاردى تۇگەلدەۋ، ساباققا نازارىن اۋدارۋ
II. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ.
- بالالار، ۇيگە قانداي تاپسىرما بەرىلدى؟ (قوجاناسىر حيكايالارى؟
- ءۇي تاپسىرماسىن كىم ايتادى؟(1 - 3 وقۋشىدان سۇراۋ)
- ولاي بولسا، كەشەگى وتكەن ساباعىمىزدى قورىتىندىلاپ جىبەرەيىك.
1) قوجاناسىر قانداي ادام؟
2) قوجا قالاي دوستارىنىڭ بەتىن قايتاردى؟
3) قوجاناسىر ساۋدا جاساپ، دوستارىن قالاي الدادى؟
4) قوجاناسىر تويعا بارىپ، ءۇي يەسىن قالاي ساستىردى؟
5) قوجانىڭ 4 - 4 العانداعى ەسەبى قالاي شىقتى؟
سۇراقتارعا جاۋاپ الىنادى.
III. جاڭا ساباق
وي شاقىرۋ
ولەڭنىڭ اۆتورى كىم جانەتاقىرىبى قالاي اتالادى؟
عىلىم تاپپاي ماقتانبا،
ورىن تاپپاي باپتانبا.
قۇمارلانىپ شاتتانبا
ويناپ بوسقا كۇلۋگە...
كۇننىڭ جادىسى مەن ساباقتىڭ تاقىرىبىن تاقتاعا جازۋ
اباي ولەڭدەرى
ابايدى تانۋ ارقىلى ءبىز قازاقستاندى الەمگە تانىتامىز، قازاق حالقىن تانىتامىز. اباي ءارقاشان ءبىزدىڭ ۇلتتىق ۇرانىمىز بولۋعا ءتيىس.
(ن. ءا. نازاربايەۆ)
اباي قۇنانبايەۆ (1845 - 1904)
ۇلى اقىن
قارا ءسوز شەبەرى
شەبەر اۋدارمشى
جازۋشى، فيلوسوف
اباي (يبراھيم) قۇنانبايەۆ قۇنانباي ۇلى (1845 - 1904) — اقىن، اعارتۋشى، جازبا قازاق ادەبيەتىنىڭ، قازاق ادەبي ءتىلىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى، فيلوسوف، كومپوزيتور، اۋدارماشى، ساياسي قايراتكەر. اباي اقىندىق شىعارمالارىندا قازاق حالقىنىڭ الەۋمەتتىك، قوعامدىق، مورالدىق ماسەلەلەرىن ارقاۋ ەتكەن. اباي 10 تامىز 1845 ج. قازىرگى سەمەي وبلىسىنىڭ شىڭعىس تاۋلارىندا قارقارالىنىڭ اعا سۇلتانى قۇنانبايدىڭ ءتورت ايەلىنىڭ ءبىرى، ەكىنشى ايەلى ۇلجاننان تۋعان.
اباي بالا كەزىندە شيراق، پىسىق بولماعانىمەن، ەلدەگى شەشەن، اقىن، ەرتەگىشىلەر اڭگىمەسىن تەز ۇعىپ الاتىن زەرەكتىگىمەن، ىنتالىلىعىمەن ەرەكشەلەنگەن، شورتانباي، دۋلات، بۇقار جىراۋ، ماراباي، شوجەلەردى تىڭداپ وسكەن. اناسى ۇلجان دا شەشەن بولعان، ءسوز ءقادىرىن بىلەتىن ورتادا وسكەن كىسى. اجەسى زەرەنىڭ تاربيەسىندە وسكەن. اكەسى ونىڭ زەرەكتىگىن بايقاعاننان كەيىن، 10 جاسقا تولعان سوڭ سەمەيدەگى احمەت ريزا مەدرەسەسىنە بەرەدى. وندا 4 جىل وقىعان، مەدرەسەنىڭ ءتورتىنشى جىلىندا ول وسى قالاداعى "پريحودسكايا شكولاعا" دا قوسىمشا ءتۇسىپ، وندا 3 اي ورىسشا وقيدى. قۇنانباي ابايدىڭ وزگە بالالارىنان ەرەكشە زەرەكتىگىن ەرتە سەزىپ، ونى ءارى قاراي وقىتپاي قايتارىپ الىپ، ەل ىسىنە ارالاسۋعا باۋليدى. ءسويتىپ 13 جاستاعى اباي اكە ىقپالىمەن اكىمشىلىك - بيلىك جۇمىستارىنا ارالاسادى. ول اكە قاسىندا بولعان جىلداردا قازاق دالاسىنداعى الەۋمەتتىك ءومىر قايشىلىقتارىن جان-جاقتى تاني تۇسەدى.
ءبىراق ونىسىنان پالەندەي كوڭىل توياتىنداي ناتيجە شىعارا المايدى. سوندىقتان حالقىنا پايدالى دەپ تاپقان ىستەرىن كوركەم سوزبەن، اسىرەسە، ولەڭمەن ناسيحاتتاماق بولادى. اباي ءبىر جاعىنان شىعىس كلاسسيكتەرى نيزامي، ساعدي، قوجا حافيز، ناۋاي، فيزۋلي، ءجامي تاعى باسقالاردى وقىسا، ەكىنشى جاعىنان ا. س. پۋشكين، ا. ي. گەرسەن، م. ە. سالتىكوۆ - ششەدرين، ن. ا. نەكراسوۆ، م. يۋ.، ل. ن. تولستوي، ي. ا. كرىلوۆ، ف. م. دوستويەۆسكيي، ي. س. تۋرگەنيەۆ، ن. گ. چەرنىشيەۆسكيي مۇرالارىن وقىپ، تەرەڭ تانىس بولعان، باتىس ادەبيەتىنەن گەتە، دج. بايرون سياقتى اقىنداردى وقىپ، درەپەر، سپينوزا، سپەنسەر، ليۋيس، دارۆينسىندى عالىمداردىڭ ەڭبەكتەرىن زەرتتەيدى.
IV. سەرگىتۋ ءساتى. «كوزىمنىڭ قاراسى» ءانىن اۋديودان تىڭداتۋ.
V. توپپەن جۇمىس.
2 توپقا ورتاق تاپسىرمالار بەرىلەدى.
ا) وقۋلىقتان ولەڭدى مانەرلەپ وقۋ
ءا) جىل مەزگىلىنە بايلانىستى ماقال-ماتەلدەر جازۋ
ب) كۇز سۋرەتىن سالۋ
ساباقتى قورىتىندىلاۋ
1) اباي كىم؟
2) ابايدىڭ اكەسى كىم؟
3) ونىڭ اجەسى كىم؟
4) ابايدىڭ اناسى كىم؟
5) اباي قۇنانبايەۆتىڭ قانداي اندەرىن بىلەسىڭدەر؟
6) اباي مۇراجايى قاي قالادا ورنالاسقان؟
7) ابايدىڭ بۇگىن قانداي ولەڭدەرىن وقىدىق؟
باعالاۋ
ۇيگە تاپسىرما:«قىس» ولەڭىن جاتتاۋ
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
ءپان: ماتەماتيكا كلاسس: 5
