InfoHub Logo

اباي قۇنانباي ۇلىنىڭ ءومىربايانى

اباي قۇنانباي ۇلى – قازاق حالقىنىڭ ۇلى اقىنى، فيلوسوفى جانە اعارتۋشىسى. ونىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى قازاق مادەنيەتى مەن ادەبيەتىنە ۇلكەن اسەر ەتتى. بۇل ماقالادا ابايدىڭ ءومىربايانى مەن ونىڭ شىعارماشىلىق جولىن تولىق قاراستىرامىز.

اباي قۇنانباي ۇلىنىڭ بالالىق شاعى

اباي قۇنانباي ۇلى 1845 جىلى شىڭعىستاۋ وڭىرىندە دۇنيەگە كەلگەن. ونىڭ شىن اتى – يبراھيم. ابايدىڭ اكەسى قۇنانباي وسكەنباي ۇلى – بەلگىلى بي جانە باتىر، ال اناسى ۇلجان مەن اجەسى زەرە ابايدىڭ تاربيەسىنە ەرەكشە كوڭىل بولگەن. اباي جاسىنان زەرەك بولىپ، بىلىمگە قۇشتار بولىپ ءوستى.

ابايدىڭ جاستىق شاعى

ابايدىڭ جاستىق شاعى ءبىلىم مەن تاربيەمەن ءوتتى. ول اۋىل مەكتەبىندە وقىپ، مۇسىلماندىق ءبىلىم الدى. جاستايىنان اقىندىققا، ادەبيەتكە قۇشتار بولدى. ابايدىڭ العاشقى شىعارماشىلىق قادامدارى دا وسى كەزدە باستالدى.

ابايدىڭ وتباسىلىق ءومىرى

اباي جاس كەزىندە نەكە قۇردى جانە بىرنەشە بالالارى بولدى. ونىڭ وتباسىلىق ءومىرى تىنىشتىق پەن سىيلاستىققا تولى بولدى. ابايدىڭ بالالارى دا ءبىلىم مەن ونەرگە قۇشتار بولىپ ءوستى.

ابايدىڭ شىعارماشىلىق جولى

ابايدىڭ شىعارماشىلىق جولى وتە باي جانە ءتۇرلى-تۇستى. ول العاشقى ولەڭدەرىن جاستايىنان جازا باستادى. ابايدىڭ پوەزياسى قازاق ادەبيەتىنىڭ اسىل قازىناسىنا اينالدى.

ابايدىڭ مۋزىكالىق شىعارماشىلىعى

اباي تەك اقىن عانا ەمەس، سونىمەن قاتار كومپوزيتور دا بولدى. ول كوپتەگەن اندەر مەن كۇيلەردى شىعاردى. ابايدىڭ مۋزىكالىق شىعارماشىلىعى قازاق حالقىنىڭ رۋحاني بايلىعىنا قوسىلعان ۇلكەن ۇلەس.

ابايدىڭ فيلوسوفياسى

ابايدىڭ فيلوسوفياسى ادامگەرشىلىك، ادىلەتتىلىك جانە ۇلتتىق قۇندىلىقتارعا نەگىزدەلگەن. ول ادام ءومىرىنىڭ ءمانىن، قوعامنىڭ دامۋىن جانە ۇلتتىق مادەنيەتتىڭ ساقتالۋىن ءوز شىعارمالارىندا تەرەڭ زەرتتەدى.

ابايدىڭ قوعامعا قوسقان ۇلەسى

اباي قوعامدا ۇلكەن ءرول اتقاردى. ول الەۋمەتتىك جانە اعارتۋشىلىق قىزمەتىمەن بەلگىلى بولدى. ابايدىڭ ەڭبەكتەرى مەن يدەيالارى قازاق قوعامىنىڭ دامۋىنا ۇلكەن ىقپال ەتتى.

ابايدىڭ ەڭبەكتەرىنىڭ ماڭىزى

ابايدىڭ ەڭبەكتەرى قازاق ادەبيەتىنە جانە مادەنيەتىنە ۇلكەن اسەر ەتتى. ونىڭ شىعارمالارى ۇلتتىق مۇرا رەتىندە ساقتالىپ، بولاشاق ۇرپاققا وسيەت بولىپ قالدى.

ابايدىڭ ۇستازدىق قىزمەتى

اباي ۇستاز رەتىندە دە بەلگىلى بولدى. ونىڭ شاكىرتتەرى ونىڭ يدەيالارىن جالعاستىرىپ، قازاق ادەبيەتىنىڭ دامۋىنا ءوز ۇلەستەرىن قوستى.

ابايدىڭ سىنشىلىق قىزمەتى

اباي ادەبي سىنشى رەتىندە دە تانىمال بولدى. ول ادەبيەتكە ءوز كوزقاراستارىن ءبىلدىرىپ، قازاق ادەبيەتىنىڭ دامۋىنا باعىت-باعدار بەردى.

ابايدىڭ ءدىني كوزقاراستارى

ابايدىڭ ءدىني كوزقاراستارى ونىڭ شىعارماشىلىعى مەن ومىرىندە ۇلكەن ءرول اتقاردى. ول ءدىن مەن رۋحانياتتى تەرەڭ ءتۇسىنىپ، ءوز شىعارمالارىندا بۇل تاقىرىپتاردى قوزعادى.

ابايدىڭ ساياسي كوزقاراستارى

ابايدىڭ ساياسي كوزقاراستارى دا ماڭىزدى بولدى. ول پاتشا وكىمەتىنە سىن كوزبەن قارادى جانە ءوز حالقىنىڭ مۇددەسىن قورعاۋعا تىرىستى.

ابايدىڭ ءومىرىنىڭ سوڭعى جىلدارى

ابايدىڭ ءومىرىنىڭ سوڭعى جىلدارى شىعارماشىلىقتىڭ شارىقتاۋ شەگى بولدى. ول كوپتەگەن ماڭىزدى شىعارمالارىن وسى كەزدە جازدى، ءبىراق دەنساۋلىعى ناشارلاي باستادى.

ابايدىڭ قايتىس بولۋى

اباي 1904 جىلى قايتىس بولدى. ونىڭ ءولىمى قازاق حالقى ءۇشىن ۇلكەن قايعى بولدى. ءبىراق ونىڭ شىعارمالارى مەن يدەيالارى ماڭگىلىككە قالدى.

ابايدىڭ رۋحاني مۇراسى

ابايدىڭ رۋحاني مۇراسى وتە باي. ونىڭ ادەبي شىعارمالارى، فيلوسوفيالىق ەڭبەكتەرى جانە مۋزىكالىق شىعارماشىلىعى قازاق حالقىنىڭ مادەني مۇراسىنىڭ اجىراماس بولىگى بولىپ تابىلادى.

اباي تۋرالى ەستەلىكتەر

ابايدىڭ زامانداستارى مەن تۋىستارى ونىڭ تۋرالى كوپتەگەن ەستەلىكتەر قالدىردى. بۇل ەستەلىكتەر ارقىلى ءبىز ابايدىڭ ءومىرى مەن قىزمەتى تۋرالى كوبىرەك بىلە الامىز.

ابايدىڭ ەسكەرتكىشتەرى

ابايعا ارنالعان كوپتەگەن ەسكەرتكىشتەر قازاقستاندا جانە الەمدە ورناتىلعان. بۇل ەسكەرتكىشتەر ونىڭ ۇلىلىعىن ەسكە سالىپ تۇرادى.

ابايدىڭ ادەبي مۇرالارى

ابايدىڭ ادەبي مۇرالارى قازاق ادەبيەتىنىڭ ماڭىزدى بولىگى بولىپ تابىلادى. ونىڭ كىتاپتارى مەن ماقالالارى بۇگىنگى كۇنگە دەيىن وزەكتىلىگىن جويماعان.

ابايدىڭ پوەمالارى

ابايدىڭ پوەمالارى مەن قارا سوزدەرى قازاق ادەبيەتىنىڭ التىن قازىناسى. ونىڭ ولەڭدەرى ادام ءومىرىنىڭ ءمانىن، ماحابباتتى، ادىلەتتىلىكتى تەرەڭ ءتۇسىنىپ، كوركەم سوزبەن جەتكىزگەن.

ابايدىڭ حالىقارالىق ماڭىزى

ابايدىڭ شىعارمالارى حالىقارالىق دەڭگەيدە دە تانىلعان. ونىڭ ولەڭدەرى كوپتەگەن تىلدەرگە اۋدارىلىپ، الەم ادەبيەتىنىڭ ءبىر بولىگىنە اينالدى.

ابايدىڭ زەرتتەۋشىلەرى

ابايدىڭ شىعارماشىلىعىن زەرتتەۋمەن اينالىسقان كوپتەگەن عالىمدار بار. ولاردىڭ ەڭبەكتەرى ابايدىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعىن تەرەڭىرەك تۇسىنۋگە كومەكتەسەدى.

ابايدىڭ ءومىربايانىنىڭ زەرتتەلۋى

ابايدىڭ ءومىربايانى مەن شىعارماشىلىعى كوپتەگەن عىلىمي ەڭبەكتەردە زەرتتەلگەن. بۇل ەڭبەكتەر ارقىلى ءبىز ابايدىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى تۋرالى تولىق مالىمەت الامىز.

اباي قۇنانباي ۇلىنىڭ مۇراجايى

اباي قۇنانباي ۇلىنىڭ مۇراجايى ونىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعىنا ارنالعان. مۇراجايدا ابايدىڭ جەكە زاتتارى، قولجازبالارى جانە باسقا دا قۇندى ەكسپوناتتار ساقتالعان.

ءجيى قويىلاتىن سۇراقتار

اباي قۇنانباي ۇلى قاشان دۇنيەگە كەلگەن؟ اباي قۇنانباي ۇلى 1845 جىلى شىڭعىستاۋ وڭىرىندە دۇنيەگە كەلگەن.

ابايدىڭ شىن اتى كىم؟ ابايدىڭ شىن اتى – يبراھيم.

ابايدىڭ اكەسى كىم بولعان؟ ابايدىڭ اكەسى قۇنانباي وسكەنباي ۇلى بەلگىلى بي جانە باتىر بولعان.

ابايدىڭ قانداي شىعارمالارى بار؟ ابايدىڭ كوپتەگەن ولەڭدەرى، قارا سوزدەرى جانە مۋزىكالىق شىعارمالارى بار.

ابايدىڭ ءدىني كوزقاراستارى قانداي بولدى؟ اباي ءدىن مەن رۋحانياتتى تەرەڭ ءتۇسىنىپ، ءوز شىعارمالارىندا بۇل تاقىرىپتاردى قوزعادى.

ابايدىڭ زامانداستارى ونى قالاي سيپاتتاعان؟ ابايدىڭ زامانداستارى ونى دانا، ءادىل جانە شىعارماشىل ادام رەتىندە سيپاتتاعان.

اباي قۇنانباي ۇلىنىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى قازاق حالقىنىڭ رۋحاني بايلىعىنا ۇلكەن ۇلەس قوستى. ونىڭ ەڭبەكتەرى مەن يدەيالارى بۇگىنگى كۇنگە دەيىن وزەكتىلىگىن جويماعان. ابايدىڭ مۇراسى قازاق مادەنيەتىنىڭ اجىراماس بولىگى بولىپ قالا بەرەدى.

اباي كۇنىنە ارنالعان چەللەندجدەر 

اباي كۇنىنە ارنالعان سەناريي 

اباي قۇنانباي ۇلىنىڭ ءومىربايانى

ابايدىڭ ولەڭدەرىن تالداۋ

اباي كۇنى تاريحى