ادال دوستىق
4 سىنىپ
تاقىرىپ: ادال دوستىق
قۇندىلىق: «اقيقات»
قاسيەتتەر: شىنشىلدىق، ادالدىق، ادامگەرشىلىك.
ساباق ماقساتى: وقۋشىلارعا شىنايىلىق، شىنشىلدىق، ادالدىق تۋرالى تۇسىنىگىن كەڭەيتە وتىرىپ، اقيقات قۇندىلىعىن وياتۋ.
1. وقۋشىلارعا اقيقات قۇندىلىعىنىڭ شىنشىلدىق، ادالدىق، ادامگەرشىلىك تۇسىنىكتەرىن كەڭەيتۋ
2. وقۋشىلاردىڭ ءوزارا قارىم – قاتىناستاعى شىنشىلدىق، شىنايىلىق، «ادال دوستىقتى» قادىرلەي بىلۋگە ۇيرەتۋ.
3. اقيقاتتىڭ ادام ومىرىندەگى ماڭىزدىلىعىن ۇعىندىرا وتىرىپ، ادامي شىنايى قۇندىلىقتارعا تاربيەلەۋ
ساباق بارىسى: ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
وقۋشىلارمەن امانداسىپ، «ءوزىن - ءوزى تانۋ» ساباعىنىڭ ەرەجەسىن «5ت» قايتالاپ، ساباققا قاتىسقاندارى ءۇشىن ءار بالاعا 20 ۇپايدان بەرەمىن. وقۋشىلاردىڭ وقۋ قۇرالدارىن «5 زاتتى» تەكسەرىپ، ۇپايلارىن تۇگەندەيمىز.
تىنىشتىق ءساتى.
«سۋ استى پاتشالىعىنا ويشا ساياحات.» ىڭعايلانىپ وتىرىڭىزدار، دەنەلەرىڭىزدى ءتۇزۋ ۇستاڭىزدار. اياق - قولىڭىزدى ايقاستىرماڭىز، قولىڭىزدى تىزەگە نەمەسە ۇستەلگە قويۋعا بولادى. كوزدەرىڭىزدى جۇمىڭىزدار.
ءمۇعالىم: كوزىڭىزدى جۇمىڭىز جانە بىرنەشە رەت تەرەڭ تىنىستاڭىز؛ دەنەڭىزدى بوساتىڭىز. بىرنەشە سەكۋندتان سوڭ تەڭىز تۇبىنە ساياحات جاسايمىز.
تەڭىز جاعاسىمەن كەلە جاتقانىڭىزدى ەلەستەتىڭىز. تولقىنداردىڭ جەڭىل شالپىلىنا، شاعالالاردىڭ شۋىلىنا قۇلاق ءتۇرىڭىز. جالاڭ اياقتارىڭىزبەن قۇمدى سەزىنىڭىز. شالعايدان قارا نۇكتە كورىپ تۇرسىز: ول جاقىنداعان كەزدە دەلفين ەكەنىن ءتۇسىندىڭىز. ول ءسىزدى تەڭىز تۇبىنە الىپ كەتۋ ءۇشىن كەلدى. ول وتە ادەپتى جاندىك، ءسىزدى شىدامدىلىقپەن كۇتىپ تۇر. جايلاپ ونىڭ ارقاسىنا وتىرىڭىز، مىقتاپ ۇستاپ، جولعا شىعىڭىز. دەلفيننىڭ ارقاسىندا جايلانىپ وتىرىپ، ءوزىڭدى ءقاۋىپسىز سەزىنۋ، سۋ استىندا ءجۇزۋ قانداي كەرەمەت. جان - جاعىڭىزعا قاراڭىز: مۇندا كەمپىرقوساق ءتارىزدى ارلى - بەرلى جارقىراي قالقىعان اسەم بالىقتار قانشاما. تەڭىز تۇبىنە بويلاعان سايىن اينالا قالايشا وزگەرەدى، سۋدا تەربەلگەن قانشاما عاجايىپ بالدىرلار. قاراڭىزشى، قانداي وراسان زور بالىقتار، ال ەندى اناۋ جاققا كوز تاستاڭىز... بۇل وراسان زور سەگىزاياق. سۋ استى نەتكەن قىزىقتى ءارى عاجاپ الەم. ءسىز ءبىر نارسەنى بايقادىڭىز با؟ مۇندا نەتكەن تۇڭعيىق، تولىق تىنىشتىق. وسى تىنىشتىق كۇيدە بولىڭىز.
ال ءقازىر جوعارىعا، ءوز الەمىمىزگە كەرى قايتۋعا دايىندالىڭىز. اينالاعا ءجىتى قاراڭىز. عاجاپ تۇستەرگە تاعى ءبىر رەت قاراڭىز جانە تىنىشتىققا قۇلاق ءتۇرىڭىز. وسىنداي تىنىشتىق سىزگە سامالداي اسەر بەرەدى. ەندى دەلفين كەرى قاراي جولعا شىقتى. ءسىز سۋ بەتىنە شىقتىڭىز، جاعاعا جاقىندادىڭىز. دەلفيننىڭ ارقاسىنان ءتۇسىڭىز، ونى سيپالاڭىز جانە وسىنداي عاجاپ ساياحاتقا اپارعانى ءۇشىن ريزاشىلىق ءبىلدىرىڭىز.
سىنىپقا ورالىڭىز جانە ءوز ورنىڭىزعا كەلىڭىز. بىرنەشە سەكۋندتان سوڭ كوزىڭىزدى اشىڭىز، وسى تۇيسىنگەن تىنىشتىقتى ءوز بويىڭىزدا ساقتاۋعا تىرىسىڭىز.
ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ.
تومەندەگى سۇراقتار ارقىلى ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ.
- ادال دوستىق دەگەندە نەنى تۇسىنەسىڭدەر؟
- اڭىز اڭگىمەدەگى جاۋىنگەرلەردىڭ دوستىعى ادال دوستىققا جاتا ما؟ نەلىكتەن؟
دايەكسوز. ادامنىڭ جاقسى ءومىر سۇرۋىنە ءۇش ساپا نەگىز بولا الادى، ولار بارلىعىنان باسىم بولاتىنى – ادال ەڭبەك، ءمىنسىز اقىل، تازا جۇرەك. (ش. قۇدايبەردى ۇلى)
1. ادام ءۇشىن ادال ەڭبەك نە؟
2. اقىلدى ادام قانداي بولادى؟
3. جۇرەگى تازا ادامدار دەگەن كىمدەر؟
ءمۇعالىمنىڭ سىيى: «وسيەت اڭگىمە»
ەرتەدە ءبىر اقىلدى قاريا بولىپتى. ءبىر كۇنى اقىلدى قارياعا ءبىر جىگىت كەلىپ: - اقساقال مەن قانداي جىگىتپىن؟ سىناڭىزشى - دەپتى.
قارت جىگىتكە:- جولداسىڭدى كورسەت، سونان سوڭ ايتامىن - دەپتى.
جىگىت جولداسىن قارتقا جىبەرىپتى. قارت جىگىتتىڭ جولداسىمەن ۇزاق سويلەسىپ، اقىرىندا جىگىتتىڭ ءوزىن شاقىرىپتى. جىگىت كەلگەن سوڭ، قارت:
- شىراعىم جامان جىگىت ەمەسسىڭ - دەپتى.
- قالايشا ولاي دەيسىز؟ مەنى بۇرىن كورگەن جوقسىز عوي - دەپتى جىگىت. قارت كۇلىپ: -«جىگىتتى جولداسىڭا قاراپ باعالا» دەيدى حالىق - دەپتى.
شىعارماشىلىق جۇمىس، توپتىق جۇمىس.
1توپ: وقۋلىقتا بەرىلگەن جاعداياتتاردى تالداۋ.
2 توپ: ادال دوستىققا ءتان قاسيەتتەردى جازۋ.
3 توپ: ادال دوستىق تاقىرىبىندا 3 ماقال جازۋ
توپپەن ءان ايتۋ. دوس بولايىق، ءبارىمىز!
ءسوزىن جازعان: ح. تالعاروۆ
ءانىن جازعان: ي. نۇسىپبايەۆ
ءارقاشان دوس بىرگەمىز
اجىراماس ىرگەمىز.
ىلگەرى جۇرىڭدەر،
دوستىق جىرىن بىلىڭدەر
تۋ عىپ ۇستاپ بىرلىكتى!
ەڭبەكتى سۇيىڭدەر!
قايىرماسى: دوس بولايىق، ءبارىمىز،
جاراسىپ تۇر ءانىمىز،
تىنىشتىقتى ساقتايمىز،
اتسىن كۇلىپ تاڭىمىز!
3. قايراتتانىپ قارىشتا،
وزىپ شىققان جارىستا.
باتىل باس، جاس ۇلان!
سامعا بيىك، الىسقا،
جۇلدىزدارعا، عارىشقا،
بويدا كۇش تاسىعان.
ءۇي تاپسىرماسى.
№ 62 بەتتەگى «اشۋ دۇشپان، اقىل دوس» ءماتىنىن وقۋ
سوڭعى تىنىشتىق ءساتى.
كوزدەرىمىزدى جۇمامىز، بۇگىنگى وتكەن ساباقتى وي ەلەگىنەن وتكىزىڭدەر، بۇل ساباق سەندەردىڭ ومىرلەرىڭە ساباق بولسىن، تەك جاقسى، شىندىق نارسەلەر ويلاۋعا تىرىسىڭدار، سوندا عانا اينالامىز جاقسىلىققا، شىندىققا تولارى ءسوزسىز. ەندى كوزدەرىڭىزدى اشساڭدار دا بولادى.
تاقىرىپ: ادال دوستىق
قۇندىلىق: «اقيقات»
قاسيەتتەر: شىنشىلدىق، ادالدىق، ادامگەرشىلىك.
ساباق ماقساتى: وقۋشىلارعا شىنايىلىق، شىنشىلدىق، ادالدىق تۋرالى تۇسىنىگىن كەڭەيتە وتىرىپ، اقيقات قۇندىلىعىن وياتۋ.
1. وقۋشىلارعا اقيقات قۇندىلىعىنىڭ شىنشىلدىق، ادالدىق، ادامگەرشىلىك تۇسىنىكتەرىن كەڭەيتۋ
2. وقۋشىلاردىڭ ءوزارا قارىم – قاتىناستاعى شىنشىلدىق، شىنايىلىق، «ادال دوستىقتى» قادىرلەي بىلۋگە ۇيرەتۋ.
3. اقيقاتتىڭ ادام ومىرىندەگى ماڭىزدىلىعىن ۇعىندىرا وتىرىپ، ادامي شىنايى قۇندىلىقتارعا تاربيەلەۋ
ساباق بارىسى: ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
وقۋشىلارمەن امانداسىپ، «ءوزىن - ءوزى تانۋ» ساباعىنىڭ ەرەجەسىن «5ت» قايتالاپ، ساباققا قاتىسقاندارى ءۇشىن ءار بالاعا 20 ۇپايدان بەرەمىن. وقۋشىلاردىڭ وقۋ قۇرالدارىن «5 زاتتى» تەكسەرىپ، ۇپايلارىن تۇگەندەيمىز.
تىنىشتىق ءساتى.
«سۋ استى پاتشالىعىنا ويشا ساياحات.» ىڭعايلانىپ وتىرىڭىزدار، دەنەلەرىڭىزدى ءتۇزۋ ۇستاڭىزدار. اياق - قولىڭىزدى ايقاستىرماڭىز، قولىڭىزدى تىزەگە نەمەسە ۇستەلگە قويۋعا بولادى. كوزدەرىڭىزدى جۇمىڭىزدار.
ءمۇعالىم: كوزىڭىزدى جۇمىڭىز جانە بىرنەشە رەت تەرەڭ تىنىستاڭىز؛ دەنەڭىزدى بوساتىڭىز. بىرنەشە سەكۋندتان سوڭ تەڭىز تۇبىنە ساياحات جاسايمىز.
تەڭىز جاعاسىمەن كەلە جاتقانىڭىزدى ەلەستەتىڭىز. تولقىنداردىڭ جەڭىل شالپىلىنا، شاعالالاردىڭ شۋىلىنا قۇلاق ءتۇرىڭىز. جالاڭ اياقتارىڭىزبەن قۇمدى سەزىنىڭىز. شالعايدان قارا نۇكتە كورىپ تۇرسىز: ول جاقىنداعان كەزدە دەلفين ەكەنىن ءتۇسىندىڭىز. ول ءسىزدى تەڭىز تۇبىنە الىپ كەتۋ ءۇشىن كەلدى. ول وتە ادەپتى جاندىك، ءسىزدى شىدامدىلىقپەن كۇتىپ تۇر. جايلاپ ونىڭ ارقاسىنا وتىرىڭىز، مىقتاپ ۇستاپ، جولعا شىعىڭىز. دەلفيننىڭ ارقاسىندا جايلانىپ وتىرىپ، ءوزىڭدى ءقاۋىپسىز سەزىنۋ، سۋ استىندا ءجۇزۋ قانداي كەرەمەت. جان - جاعىڭىزعا قاراڭىز: مۇندا كەمپىرقوساق ءتارىزدى ارلى - بەرلى جارقىراي قالقىعان اسەم بالىقتار قانشاما. تەڭىز تۇبىنە بويلاعان سايىن اينالا قالايشا وزگەرەدى، سۋدا تەربەلگەن قانشاما عاجايىپ بالدىرلار. قاراڭىزشى، قانداي وراسان زور بالىقتار، ال ەندى اناۋ جاققا كوز تاستاڭىز... بۇل وراسان زور سەگىزاياق. سۋ استى نەتكەن قىزىقتى ءارى عاجاپ الەم. ءسىز ءبىر نارسەنى بايقادىڭىز با؟ مۇندا نەتكەن تۇڭعيىق، تولىق تىنىشتىق. وسى تىنىشتىق كۇيدە بولىڭىز.
ال ءقازىر جوعارىعا، ءوز الەمىمىزگە كەرى قايتۋعا دايىندالىڭىز. اينالاعا ءجىتى قاراڭىز. عاجاپ تۇستەرگە تاعى ءبىر رەت قاراڭىز جانە تىنىشتىققا قۇلاق ءتۇرىڭىز. وسىنداي تىنىشتىق سىزگە سامالداي اسەر بەرەدى. ەندى دەلفين كەرى قاراي جولعا شىقتى. ءسىز سۋ بەتىنە شىقتىڭىز، جاعاعا جاقىندادىڭىز. دەلفيننىڭ ارقاسىنان ءتۇسىڭىز، ونى سيپالاڭىز جانە وسىنداي عاجاپ ساياحاتقا اپارعانى ءۇشىن ريزاشىلىق ءبىلدىرىڭىز.
سىنىپقا ورالىڭىز جانە ءوز ورنىڭىزعا كەلىڭىز. بىرنەشە سەكۋندتان سوڭ كوزىڭىزدى اشىڭىز، وسى تۇيسىنگەن تىنىشتىقتى ءوز بويىڭىزدا ساقتاۋعا تىرىسىڭىز.
ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ.
تومەندەگى سۇراقتار ارقىلى ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ.
- ادال دوستىق دەگەندە نەنى تۇسىنەسىڭدەر؟
- اڭىز اڭگىمەدەگى جاۋىنگەرلەردىڭ دوستىعى ادال دوستىققا جاتا ما؟ نەلىكتەن؟
دايەكسوز. ادامنىڭ جاقسى ءومىر سۇرۋىنە ءۇش ساپا نەگىز بولا الادى، ولار بارلىعىنان باسىم بولاتىنى – ادال ەڭبەك، ءمىنسىز اقىل، تازا جۇرەك. (ش. قۇدايبەردى ۇلى)
1. ادام ءۇشىن ادال ەڭبەك نە؟
2. اقىلدى ادام قانداي بولادى؟
3. جۇرەگى تازا ادامدار دەگەن كىمدەر؟
ءمۇعالىمنىڭ سىيى: «وسيەت اڭگىمە»
ەرتەدە ءبىر اقىلدى قاريا بولىپتى. ءبىر كۇنى اقىلدى قارياعا ءبىر جىگىت كەلىپ: - اقساقال مەن قانداي جىگىتپىن؟ سىناڭىزشى - دەپتى.
قارت جىگىتكە:- جولداسىڭدى كورسەت، سونان سوڭ ايتامىن - دەپتى.
جىگىت جولداسىن قارتقا جىبەرىپتى. قارت جىگىتتىڭ جولداسىمەن ۇزاق سويلەسىپ، اقىرىندا جىگىتتىڭ ءوزىن شاقىرىپتى. جىگىت كەلگەن سوڭ، قارت:
- شىراعىم جامان جىگىت ەمەسسىڭ - دەپتى.
- قالايشا ولاي دەيسىز؟ مەنى بۇرىن كورگەن جوقسىز عوي - دەپتى جىگىت. قارت كۇلىپ: -«جىگىتتى جولداسىڭا قاراپ باعالا» دەيدى حالىق - دەپتى.
شىعارماشىلىق جۇمىس، توپتىق جۇمىس.
1توپ: وقۋلىقتا بەرىلگەن جاعداياتتاردى تالداۋ.
2 توپ: ادال دوستىققا ءتان قاسيەتتەردى جازۋ.
3 توپ: ادال دوستىق تاقىرىبىندا 3 ماقال جازۋ
توپپەن ءان ايتۋ. دوس بولايىق، ءبارىمىز!
ءسوزىن جازعان: ح. تالعاروۆ
ءانىن جازعان: ي. نۇسىپبايەۆ
ءارقاشان دوس بىرگەمىز
اجىراماس ىرگەمىز.
ىلگەرى جۇرىڭدەر،
دوستىق جىرىن بىلىڭدەر
تۋ عىپ ۇستاپ بىرلىكتى!
ەڭبەكتى سۇيىڭدەر!
قايىرماسى: دوس بولايىق، ءبارىمىز،
جاراسىپ تۇر ءانىمىز،
تىنىشتىقتى ساقتايمىز،
اتسىن كۇلىپ تاڭىمىز!
3. قايراتتانىپ قارىشتا،
وزىپ شىققان جارىستا.
باتىل باس، جاس ۇلان!
سامعا بيىك، الىسقا،
جۇلدىزدارعا، عارىشقا،
بويدا كۇش تاسىعان.
ءۇي تاپسىرماسى.
№ 62 بەتتەگى «اشۋ دۇشپان، اقىل دوس» ءماتىنىن وقۋ
سوڭعى تىنىشتىق ءساتى.
كوزدەرىمىزدى جۇمامىز، بۇگىنگى وتكەن ساباقتى وي ەلەگىنەن وتكىزىڭدەر، بۇل ساباق سەندەردىڭ ومىرلەرىڭە ساباق بولسىن، تەك جاقسى، شىندىق نارسەلەر ويلاۋعا تىرىسىڭدار، سوندا عانا اينالامىز جاقسىلىققا، شىندىققا تولارى ءسوزسىز. ەندى كوزدەرىڭىزدى اشساڭدار دا بولادى.