ادام جانە ءورت سايىسى
تاقىرىبى: ادام جانە ءورت سايىسى
ماقساتى: بالالارعا ءورتتىڭ قانشالىقتى ءقاۋىپتى ەكەندىگى تۋرالى ءتۇسىندىرۋ، وتتىڭ ءتىلسىز جاۋ ەكەنىن ۇقتىرۋ. ورتتەن، وتتان ساقتانۋ جولدارىن ءوت وشىرەتىن قۇرالدى پايدالانۋدى، ادام ومىرىنە ءورتتىڭ زياندى ەكەنىن بىلە وتىرىپ سىرىڭكەنى، تۇرمىستىق – تەحنيكالىق زاتتاردى پايدالانۋ كاۋىپسىزدىك ەرەجەلەرىن ايتىپ ۇيرەتۋ. بالالاردى ءورتتىڭ الدىن الۋعا ىنتالاندىرۋ، قورشاعان ورتانى قورعاۋعا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ساباق (ارالاس ساباق)
ساباقتىڭ ءادىسى: كورسەتۋ، ءتۇسىندىرۋ، سۇراق – جاۋاپ، اڭگىمەلەۋ.
كورنەكىلىكتەر: سۋرەتتەر
ءپانارالىق بايلانىس: انا ءتىلى، دۇنيەتانۋ.
بارىسى.
ۇيىمداستىرۋ بارىسى:
بالالار شەڭبەر بويىنا تۇرىپ، شاتتىق شەڭبەرىن ورىندايدى.
كۇندەي جارقىراپ،
ايداي ارايلاپ.
جۇلدىزداي جارقىراپ،
كوتەرىڭكى كوڭىلمەن،
ساباعىمىزدى باستايمىز.
ءمۇعالىم: وت ومىرىمىزگە قۋات بەرىپ، بويىمىزدى جىلىتادى. وت – ءومىر ءسانى. وتسىز تىرشىلىك جوق. وت جاعىلماسا، تاماعىمىزدا پىسپەيدى، ۇيىمىزدە جىلىمايدى. ال تاماق ىشپەسەك بويىمىزعا قۋات بىتپەيدى. بويىمىزدا قۋات بولماسا ومىرگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىمىز جوعالادى. سونىمەن وت – ءومىرىمىز دەسەك تە، ونىڭ الەمى جايلاعان الاپاتتىڭ ءبىرى – ءورت ءقاۋپىن شىعاراتىنىن دا ەستەن شىعارماعانىمىز ءجون. ءوزىمىزدىڭ ۇقىپسىزدىعىمىزدان نەمەسە بايقامپازدىعىمىزدان كەيدە ءورتتىڭ قالاي كۇش الىپ كەتكەنىن دە بايقاماي قالامىز.
تاقپاقتار:
وقۋشى: وت جاقپا، كۇيەرسىڭ،
ورتەنىپ جۇرەرسىڭ.
سىرىڭكەنى ۇستاساڭ،
بالەگە سەن تۇسەرسىڭ.
وقۋشى: وتتىڭ ءىسى قۋىرماق،
جەلدىڭ ءىسى سۋىرماق.
ءقازىر جانعان جالىندى،
الىپ – ۇشىپ قۋالاماق.
وقۋشى: الىڭدار ۇعىپ، بالالار،
ىستەرى كەيدە شالالار.
شىرپى، وتتىق، ەلەكترگە
شاما كەلسە جولاماڭدار.
ءمۇعالىم: ولاي بولسا، بالالار مەن سەندەرمەن «قاتەلەسپە» دەگەن ويىن ويڭاعىم كەلەدى. ويىننىڭ شارتى: وتتا جاناتىن زاتتاردى ايتقاندا قولدى جوعارى كوتەرەمىز، وتتا جانبايتىن زاتتار ايتىلعاندا قولىمىز تومەندە بولۋى شارت.
سوزدەر: قاعاز، تەرەزە، جاپقىش، داپتەر، كيىمدەر، جيھازدار، شوپتەر، بەنزين، جاپىراقتار، اعاشتار، كىتاپتار، شەگە، اينەك، قاسىق، مەتالل، مۇز، قار، تاس، سۋ.
ءمۇعالىم: اس ۇيگە ءسان بەرەتىن گاز پليتاسى (تۇرمىسقا قاجەتتى زاتتاردى پايدالانۋ ەرەجەسىمەن تانىستىرۋ. گاز – پليتاسىن پايدالانۋ). كوگىلدىر وت تۇرمىس – تىرشىلىگىمىزدە كوپ ورىن اتقارادى. دەسەك تە، ونى ۇقىپتى ۇستاپ، جاعا ءبىلۋىمىز كەرەك. ەگەر گاز پليتاسىنان ءبىر كەمشىلىكتەر بايقالسا، اتا – اناڭا ايتىپ ەسكەرت. ويتكەنى اتا – اناڭ گاز بولىمشەسىنىڭ ارناۋلى ماماندارىن شاقىرتادى. تۇرمىسىمىزدا تاعى ءبىر كوپ قولداناتىنىمىز – ەلەكتر. ەلەكتر – جارىق كوزى. ءبىر كۇن ۇيىمىزگە ەلەكتر قۋاتى كەلمەي قالسا، دۇنيەنى قاراڭعى تۇنەك باسادى. دەگەنمەن، ونى دا ۇقىپتى پايدالانباساق ودان دا ءورت شىعۋى مۇمكىن.
1. ەلەكتر پريبورلارىن ۋاقىتىلى ءوشىرۋ، ەلەكتر جۇيەسىنەن اجىراتۋدى ۇمىتپاۋ؛
2. رۇقسات ەتىلمەگەن جەرگە ەلەكتر جۇيەسىن جۇرگىزبەۋ؛
3. ءورتتىڭ الدىن الۋ قاۋىپسىزدىگىن ساقتا؛
4. ءورتتى سوندىرۋگە ارنايى زاتتاردى دايارلاپ قويعان ءجون. ولارعا قۇم، سۋ، كۇرەك، كيىز، ت. ب.
5. ءورت جاڭادان باستالعاندا سۋمەن، قۇم سەۋىپ وشىرەدى؛
6. ادامنىڭ كيىمى ورتەنسە سۋعا تۇسكەنى دۇرىس. سۋ جوق بولسا، توپىراققا اۋناپ، ۇستىنە قۇم سەبۋ كەرەك. يا بولماسا، ادامدى قالىڭ ماتامەن وراپ وشىرەدى.
7. گاز پليتاسى تۇرعان بولمەنى ءجيى – ءجيى جەلدەتۋ كەرەك. ەگەر گازدىڭ كۇلىمسىگەن ءيىسىن سەزسەڭ سىرىڭكە جاعۋعا، ەلەكتر جۇيەسىندەگى لامپانى جاعۋعا بولمايدى. تەك ءۇيدىڭ ەسىك – تەرەزەلەرىن اشىپ، جەلدەتۋ كەرەك.
8. ەلەكتر سىمدارى توق وتكىزگىشتىڭ تۇبىنەن جانىپ جاتسا، ونى قۇرعاق اعاشپەن سۋىرىپ الۋ قاجەت.
ويىن: «كىم شاپشاڭ؟»
ويىن شارتى: بەرىلگەن سۇراقتارعا جىلدام جاۋاپ بەرۋ كەرەك.
• ءورت سوندىرەتىن ادامدى قالاي اتايدى؟ (ءورت ءسوندىرۋشى)
• ءورت ءسوندىرۋشىنىڭ ادامدارعا قانداي كومەگى بار؟ (ولار ۇيدەگى، ورمانداعى ورتتەردى سوندىرەدى)
• ولاردىڭ جۇمىسى قانداي؟ (ادامدارعا قاجەت، وتە اۋىر، قيىن)
• ءورت سوندىرۋشىلەر قانداي بولۋ كەرەك؟ (باتىل، وجەت، شاپشاڭ، ەپتى)
• ولار نەگە باتىل، شاپشاڭ بولۋ كەرەك؟ (ويتكەنى ءورت كەزىندە ادامداردى، ت. ب. قۇتقارادى)
• ءورت بولعان كەزدە قانداي نومىرگە تەلەفون شالۋ كەرەك؟ (101)
• ءورت سوندىرۋشىگە تەلەفون شالعان كەزدە قانداي ماعلۇماتتار بەرۋ كەرەك؟ (نە بولعانىن، مەكەن – جايىن ايتۋ).
«اجىراتا ءبىلۋ» ويىنى
ويىننىڭ شارتى: تاقتادا ءورت ءسوندىرۋشىنىڭ سۋرەتى تۇرادى. ال وقۋشىلار شىعىپ ءورت سوندىرۋشىگە كەرەك زاتتاردى اجىراتىپ قويادى.
جاعداياتتىق سۇراقتار.
قالتاشالاردىڭ ىشىندەگى سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەمىز.
1. سەن ۇيدە جالعىز قالدىڭ. اتا – اناڭ قوناققا كەتتى. كەنەت ەلەكتر توعىنىڭ پىشىرلاپ جانا باستاعانىن بايقادىڭ. نە ىستەر ەدىڭ؟
2. ەكى دوسىڭمەن (ۇشەۋىڭ) دەمالىس كۇنى بىرىگىپ ويناپ جۇرسىڭدەر. قارىندارىڭ اشىپ، كۇلگە كارتوپ كومىپ جەگىلەرىڭ كەلدى. ءسويتىپ سىرىڭكە اكەلىپ، اۋلاعا وت جاعا باستادىڭدار. ءبىر كەزدە جاققان وتتارىڭ جەلمەن ۇشىپ اۋلاداعى ۇيىلگەن شوپكە ءتيىپ، ءشوپ جانا باستادى. نە ىستەيسىڭ؟
3. ۇيگە كوپ قوناق كەلدى. قوناقتار شاي ءىشىپ بولعان سوڭ ۇلكەن كىسىلەر شىلىم شەگۋگە سىرتقا شىقتى. ءسويتتى دە ءبىر كىسىنىڭ شەككەن شىلىمىنىڭ سونبەي قالعان تۇقىلىنان جەردەگى قۋراعان ءشوپ جانا باستادى. مۇنداي جاعدايدا نە ىستەيسىڭ؟
4. ۇيگە اناڭ وت جاعىپ، ءوزى دالاعا شىعىپ كەتتى. جانىپ جاتقان پەشتىڭ ەسىگى اشىلىپ كەتىپ، ىشىنەن جانعان وت ءتۇسىپ كەتتى. سەن نە ىستەر ەدىڭ؟
5. سەن ساباققا كەلگەندە سىنىپتاسىڭ وتتىق ۇستاپ جۇرگەنىن كوردىڭ. مۇنداي جاعدايدا نە ىستەر ەدىڭ؟
ءمۇعالىم: وت تۋرالى ماقال – ماتەلدەر ايتايىق.
1 - وقۋشى:
1. وتپەن ويناما، كۇيەرسىڭ.
2. ويىن ءتۇبى – وت.
2 - وقۋشى:
1. وتىن دەگەن ءشوپ بولار،
جيناي بەرسەڭ كوپ بولار.
2. وت جاقپا - پىسەرسىڭ،
ور قازبا – تۇسەرسىڭ.
3 - وقۋشى:
1. سۋمەن ويناما – باتارسىڭ،
وتپەن ويناما – كۇيەرسىڭ.
4 - وقۋشى:
وت پەن سۋ – ءتىلسىز جاۋ.
5 - وقۋشى:
ءوزى ساققا قۇداي جاق.
6 - وقۋشى:
ساق جۇرسەڭ ساۋ جۇرەرسىڭ.
7 - وقۋشى:
ساقتىقتى سۇڭقاردان ۇيرەن.
8 - وقۋشى:
جاۋ جوق دەمە – جار استىندا.
ءبورى جوق دەمە – بورىك استىندا.
ويىن: «بولادى – بولمايدى»
ويىننىڭ شارتى: قولدارىڭا مىنا باعدارشامدى الىڭدار. قىزىل ءتۇستى – بولمايتىن جاعدايدا كوتەرەسىڭدەر، ال كوك ءتۇستى – بولاتىن جاعدايدا كوتەرەسىڭدەر.
• ءورت بولعاندا 101 نومىرىنە قوڭىراۋ شالۋعا............
• جانىپ تۇرعان سىرىڭكەنى تاستاۋعا............
• ۇلكەندەردى ايقايلاپ كومەككە شاقىرۋعا..........
• ءورت شىققان جەردە قالۋعا.........
• ءورت كەزىندە كەرۋەت استىنا، شكاف ىشىنە تىعىلۋعا............
• ءورت كەزىندە ەسىك، تەرەزەنى اشۋعا.............
• باسىمىزدى، بەت – اۋزىمىزدى ىلعال سۇلگىمەن وراۋعا............
• ءورت كەزىندە جارعا، ەدەنگە سۋ شاشۋعا...........
• ءليفتىنى پايدالانۋعا..........
• قورىقپاي ءورت ءسوندىرۋشىنىڭ ايتقانىن تىڭداۋعا..............
• كورشىلەردەن كومەك سۇراۋعا............
• ءورت كەزىندە گازدى، جارىقتى، توققا قوسىلاتىن قۇرالداردى قوسۋعا..........
جۇمباقتى شەشۋىن تابۋ.
1. قىپ - قىزىل كەزىندە،
بەت قاريتىن جاپىراق.
تابى قايتقان كەزىندە،
سۇپ - سۇر مايدا توپىراق. (شوق پەن كۇل)
2. جۇرگەن جەرىن جالمايدى،
تاستان باسقا قالمايدى. (وت)
3. جەردىڭ ءارىن جەيدى،
جولدا كەزىككەننىڭ،
اياماي ءبارىن جەيدى.
بۇل قانداي الپاۋىت؟
ايتا عوي، ءدال تاۋىپ؟ (ءورت)
4. قيمىلى وڭدىرماس،
كىشكەنە قوڭىرباس. (سىرىڭكە)
5. سالىپ ەم شىنى سارايدى،
تىلىنەن جارىق تارايدى. (شام)
6. وڭكەشى كەڭ،
ءداۋ اۋزىمەن جۇتادى.
توبەسى ءدوڭ،
كىشى اۋزىمەن قۇرتادى. (پەش)
7. ءۇي ۇستىنەن
كوككە ورلەپ شىعادى،
اۋە ىشىنەن،
ءىز - تۇز جوق بوپ تىنادى. (ءتۇتىن)
قورىتىندى:
ءمۇعالىم: بالالار ەستەرىڭدە بولسىن، ءورت كەزدەيسوق شىقپايدى، ول دۇرىس پايدالانباعاننان بولادى. بۇگىن سەندەر وتتىڭ دوس تا، جاۋىمىز دا بولا الاتىنىنا كوز جەتكىزدىڭدەر. ەستەرىڭدە بولسىن: «وتپەن ويناما، كۇيەرسىڭ»، «ءورت – ءتىلسىز جاۋ».
ادام جانە ءورت سايىسى. جۇكتەۋ
ءورت - ءتىلسىز جاۋ. سلايد جۇكتەۋ
ماقساتى: بالالارعا ءورتتىڭ قانشالىقتى ءقاۋىپتى ەكەندىگى تۋرالى ءتۇسىندىرۋ، وتتىڭ ءتىلسىز جاۋ ەكەنىن ۇقتىرۋ. ورتتەن، وتتان ساقتانۋ جولدارىن ءوت وشىرەتىن قۇرالدى پايدالانۋدى، ادام ومىرىنە ءورتتىڭ زياندى ەكەنىن بىلە وتىرىپ سىرىڭكەنى، تۇرمىستىق – تەحنيكالىق زاتتاردى پايدالانۋ كاۋىپسىزدىك ەرەجەلەرىن ايتىپ ۇيرەتۋ. بالالاردى ءورتتىڭ الدىن الۋعا ىنتالاندىرۋ، قورشاعان ورتانى قورعاۋعا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ساباق (ارالاس ساباق)
ساباقتىڭ ءادىسى: كورسەتۋ، ءتۇسىندىرۋ، سۇراق – جاۋاپ، اڭگىمەلەۋ.
كورنەكىلىكتەر: سۋرەتتەر
ءپانارالىق بايلانىس: انا ءتىلى، دۇنيەتانۋ.
بارىسى.
ۇيىمداستىرۋ بارىسى:
بالالار شەڭبەر بويىنا تۇرىپ، شاتتىق شەڭبەرىن ورىندايدى.
كۇندەي جارقىراپ،
ايداي ارايلاپ.
جۇلدىزداي جارقىراپ،
كوتەرىڭكى كوڭىلمەن،
ساباعىمىزدى باستايمىز.
ءمۇعالىم: وت ومىرىمىزگە قۋات بەرىپ، بويىمىزدى جىلىتادى. وت – ءومىر ءسانى. وتسىز تىرشىلىك جوق. وت جاعىلماسا، تاماعىمىزدا پىسپەيدى، ۇيىمىزدە جىلىمايدى. ال تاماق ىشپەسەك بويىمىزعا قۋات بىتپەيدى. بويىمىزدا قۋات بولماسا ومىرگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىمىز جوعالادى. سونىمەن وت – ءومىرىمىز دەسەك تە، ونىڭ الەمى جايلاعان الاپاتتىڭ ءبىرى – ءورت ءقاۋپىن شىعاراتىنىن دا ەستەن شىعارماعانىمىز ءجون. ءوزىمىزدىڭ ۇقىپسىزدىعىمىزدان نەمەسە بايقامپازدىعىمىزدان كەيدە ءورتتىڭ قالاي كۇش الىپ كەتكەنىن دە بايقاماي قالامىز.
تاقپاقتار:
وقۋشى: وت جاقپا، كۇيەرسىڭ،
ورتەنىپ جۇرەرسىڭ.
سىرىڭكەنى ۇستاساڭ،
بالەگە سەن تۇسەرسىڭ.
وقۋشى: وتتىڭ ءىسى قۋىرماق،
جەلدىڭ ءىسى سۋىرماق.
ءقازىر جانعان جالىندى،
الىپ – ۇشىپ قۋالاماق.
وقۋشى: الىڭدار ۇعىپ، بالالار،
ىستەرى كەيدە شالالار.
شىرپى، وتتىق، ەلەكترگە
شاما كەلسە جولاماڭدار.
ءمۇعالىم: ولاي بولسا، بالالار مەن سەندەرمەن «قاتەلەسپە» دەگەن ويىن ويڭاعىم كەلەدى. ويىننىڭ شارتى: وتتا جاناتىن زاتتاردى ايتقاندا قولدى جوعارى كوتەرەمىز، وتتا جانبايتىن زاتتار ايتىلعاندا قولىمىز تومەندە بولۋى شارت.
سوزدەر: قاعاز، تەرەزە، جاپقىش، داپتەر، كيىمدەر، جيھازدار، شوپتەر، بەنزين، جاپىراقتار، اعاشتار، كىتاپتار، شەگە، اينەك، قاسىق، مەتالل، مۇز، قار، تاس، سۋ.
ءمۇعالىم: اس ۇيگە ءسان بەرەتىن گاز پليتاسى (تۇرمىسقا قاجەتتى زاتتاردى پايدالانۋ ەرەجەسىمەن تانىستىرۋ. گاز – پليتاسىن پايدالانۋ). كوگىلدىر وت تۇرمىس – تىرشىلىگىمىزدە كوپ ورىن اتقارادى. دەسەك تە، ونى ۇقىپتى ۇستاپ، جاعا ءبىلۋىمىز كەرەك. ەگەر گاز پليتاسىنان ءبىر كەمشىلىكتەر بايقالسا، اتا – اناڭا ايتىپ ەسكەرت. ويتكەنى اتا – اناڭ گاز بولىمشەسىنىڭ ارناۋلى ماماندارىن شاقىرتادى. تۇرمىسىمىزدا تاعى ءبىر كوپ قولداناتىنىمىز – ەلەكتر. ەلەكتر – جارىق كوزى. ءبىر كۇن ۇيىمىزگە ەلەكتر قۋاتى كەلمەي قالسا، دۇنيەنى قاراڭعى تۇنەك باسادى. دەگەنمەن، ونى دا ۇقىپتى پايدالانباساق ودان دا ءورت شىعۋى مۇمكىن.
1. ەلەكتر پريبورلارىن ۋاقىتىلى ءوشىرۋ، ەلەكتر جۇيەسىنەن اجىراتۋدى ۇمىتپاۋ؛
2. رۇقسات ەتىلمەگەن جەرگە ەلەكتر جۇيەسىن جۇرگىزبەۋ؛
3. ءورتتىڭ الدىن الۋ قاۋىپسىزدىگىن ساقتا؛
4. ءورتتى سوندىرۋگە ارنايى زاتتاردى دايارلاپ قويعان ءجون. ولارعا قۇم، سۋ، كۇرەك، كيىز، ت. ب.
5. ءورت جاڭادان باستالعاندا سۋمەن، قۇم سەۋىپ وشىرەدى؛
6. ادامنىڭ كيىمى ورتەنسە سۋعا تۇسكەنى دۇرىس. سۋ جوق بولسا، توپىراققا اۋناپ، ۇستىنە قۇم سەبۋ كەرەك. يا بولماسا، ادامدى قالىڭ ماتامەن وراپ وشىرەدى.
7. گاز پليتاسى تۇرعان بولمەنى ءجيى – ءجيى جەلدەتۋ كەرەك. ەگەر گازدىڭ كۇلىمسىگەن ءيىسىن سەزسەڭ سىرىڭكە جاعۋعا، ەلەكتر جۇيەسىندەگى لامپانى جاعۋعا بولمايدى. تەك ءۇيدىڭ ەسىك – تەرەزەلەرىن اشىپ، جەلدەتۋ كەرەك.
8. ەلەكتر سىمدارى توق وتكىزگىشتىڭ تۇبىنەن جانىپ جاتسا، ونى قۇرعاق اعاشپەن سۋىرىپ الۋ قاجەت.
ويىن: «كىم شاپشاڭ؟»
ويىن شارتى: بەرىلگەن سۇراقتارعا جىلدام جاۋاپ بەرۋ كەرەك.
• ءورت سوندىرەتىن ادامدى قالاي اتايدى؟ (ءورت ءسوندىرۋشى)
• ءورت ءسوندىرۋشىنىڭ ادامدارعا قانداي كومەگى بار؟ (ولار ۇيدەگى، ورمانداعى ورتتەردى سوندىرەدى)
• ولاردىڭ جۇمىسى قانداي؟ (ادامدارعا قاجەت، وتە اۋىر، قيىن)
• ءورت سوندىرۋشىلەر قانداي بولۋ كەرەك؟ (باتىل، وجەت، شاپشاڭ، ەپتى)
• ولار نەگە باتىل، شاپشاڭ بولۋ كەرەك؟ (ويتكەنى ءورت كەزىندە ادامداردى، ت. ب. قۇتقارادى)
• ءورت بولعان كەزدە قانداي نومىرگە تەلەفون شالۋ كەرەك؟ (101)
• ءورت سوندىرۋشىگە تەلەفون شالعان كەزدە قانداي ماعلۇماتتار بەرۋ كەرەك؟ (نە بولعانىن، مەكەن – جايىن ايتۋ).
«اجىراتا ءبىلۋ» ويىنى
ويىننىڭ شارتى: تاقتادا ءورت ءسوندىرۋشىنىڭ سۋرەتى تۇرادى. ال وقۋشىلار شىعىپ ءورت سوندىرۋشىگە كەرەك زاتتاردى اجىراتىپ قويادى.
جاعداياتتىق سۇراقتار.
قالتاشالاردىڭ ىشىندەگى سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەمىز.
1. سەن ۇيدە جالعىز قالدىڭ. اتا – اناڭ قوناققا كەتتى. كەنەت ەلەكتر توعىنىڭ پىشىرلاپ جانا باستاعانىن بايقادىڭ. نە ىستەر ەدىڭ؟
2. ەكى دوسىڭمەن (ۇشەۋىڭ) دەمالىس كۇنى بىرىگىپ ويناپ جۇرسىڭدەر. قارىندارىڭ اشىپ، كۇلگە كارتوپ كومىپ جەگىلەرىڭ كەلدى. ءسويتىپ سىرىڭكە اكەلىپ، اۋلاعا وت جاعا باستادىڭدار. ءبىر كەزدە جاققان وتتارىڭ جەلمەن ۇشىپ اۋلاداعى ۇيىلگەن شوپكە ءتيىپ، ءشوپ جانا باستادى. نە ىستەيسىڭ؟
3. ۇيگە كوپ قوناق كەلدى. قوناقتار شاي ءىشىپ بولعان سوڭ ۇلكەن كىسىلەر شىلىم شەگۋگە سىرتقا شىقتى. ءسويتتى دە ءبىر كىسىنىڭ شەككەن شىلىمىنىڭ سونبەي قالعان تۇقىلىنان جەردەگى قۋراعان ءشوپ جانا باستادى. مۇنداي جاعدايدا نە ىستەيسىڭ؟
4. ۇيگە اناڭ وت جاعىپ، ءوزى دالاعا شىعىپ كەتتى. جانىپ جاتقان پەشتىڭ ەسىگى اشىلىپ كەتىپ، ىشىنەن جانعان وت ءتۇسىپ كەتتى. سەن نە ىستەر ەدىڭ؟
5. سەن ساباققا كەلگەندە سىنىپتاسىڭ وتتىق ۇستاپ جۇرگەنىن كوردىڭ. مۇنداي جاعدايدا نە ىستەر ەدىڭ؟
ءمۇعالىم: وت تۋرالى ماقال – ماتەلدەر ايتايىق.
1 - وقۋشى:
1. وتپەن ويناما، كۇيەرسىڭ.
2. ويىن ءتۇبى – وت.
2 - وقۋشى:
1. وتىن دەگەن ءشوپ بولار،
جيناي بەرسەڭ كوپ بولار.
2. وت جاقپا - پىسەرسىڭ،
ور قازبا – تۇسەرسىڭ.
3 - وقۋشى:
1. سۋمەن ويناما – باتارسىڭ،
وتپەن ويناما – كۇيەرسىڭ.
4 - وقۋشى:
وت پەن سۋ – ءتىلسىز جاۋ.
5 - وقۋشى:
ءوزى ساققا قۇداي جاق.
6 - وقۋشى:
ساق جۇرسەڭ ساۋ جۇرەرسىڭ.
7 - وقۋشى:
ساقتىقتى سۇڭقاردان ۇيرەن.
8 - وقۋشى:
جاۋ جوق دەمە – جار استىندا.
ءبورى جوق دەمە – بورىك استىندا.
ويىن: «بولادى – بولمايدى»
ويىننىڭ شارتى: قولدارىڭا مىنا باعدارشامدى الىڭدار. قىزىل ءتۇستى – بولمايتىن جاعدايدا كوتەرەسىڭدەر، ال كوك ءتۇستى – بولاتىن جاعدايدا كوتەرەسىڭدەر.
• ءورت بولعاندا 101 نومىرىنە قوڭىراۋ شالۋعا............
• جانىپ تۇرعان سىرىڭكەنى تاستاۋعا............
• ۇلكەندەردى ايقايلاپ كومەككە شاقىرۋعا..........
• ءورت شىققان جەردە قالۋعا.........
• ءورت كەزىندە كەرۋەت استىنا، شكاف ىشىنە تىعىلۋعا............
• ءورت كەزىندە ەسىك، تەرەزەنى اشۋعا.............
• باسىمىزدى، بەت – اۋزىمىزدى ىلعال سۇلگىمەن وراۋعا............
• ءورت كەزىندە جارعا، ەدەنگە سۋ شاشۋعا...........
• ءليفتىنى پايدالانۋعا..........
• قورىقپاي ءورت ءسوندىرۋشىنىڭ ايتقانىن تىڭداۋعا..............
• كورشىلەردەن كومەك سۇراۋعا............
• ءورت كەزىندە گازدى، جارىقتى، توققا قوسىلاتىن قۇرالداردى قوسۋعا..........
جۇمباقتى شەشۋىن تابۋ.
1. قىپ - قىزىل كەزىندە،
بەت قاريتىن جاپىراق.
تابى قايتقان كەزىندە،
سۇپ - سۇر مايدا توپىراق. (شوق پەن كۇل)
2. جۇرگەن جەرىن جالمايدى،
تاستان باسقا قالمايدى. (وت)
3. جەردىڭ ءارىن جەيدى،
جولدا كەزىككەننىڭ،
اياماي ءبارىن جەيدى.
بۇل قانداي الپاۋىت؟
ايتا عوي، ءدال تاۋىپ؟ (ءورت)
4. قيمىلى وڭدىرماس،
كىشكەنە قوڭىرباس. (سىرىڭكە)
5. سالىپ ەم شىنى سارايدى،
تىلىنەن جارىق تارايدى. (شام)
6. وڭكەشى كەڭ،
ءداۋ اۋزىمەن جۇتادى.
توبەسى ءدوڭ،
كىشى اۋزىمەن قۇرتادى. (پەش)
7. ءۇي ۇستىنەن
كوككە ورلەپ شىعادى،
اۋە ىشىنەن،
ءىز - تۇز جوق بوپ تىنادى. (ءتۇتىن)
قورىتىندى:
ءمۇعالىم: بالالار ەستەرىڭدە بولسىن، ءورت كەزدەيسوق شىقپايدى، ول دۇرىس پايدالانباعاننان بولادى. بۇگىن سەندەر وتتىڭ دوس تا، جاۋىمىز دا بولا الاتىنىنا كوز جەتكىزدىڭدەر. ەستەرىڭدە بولسىن: «وتپەن ويناما، كۇيەرسىڭ»، «ءورت – ءتىلسىز جاۋ».
ادام جانە ءورت سايىسى. جۇكتەۋ
ءورت - ءتىلسىز جاۋ. سلايد جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
بالاباقشاداعى بالالاردىڭ قاۋىپسىزدىگى. بالاباقشاداعى قاۋىپسىزدىك ەرەجەلەرى
