InfoHub Logo

الەمدە سوڭعى بىرنەشە ونجىلدىقتا ادامداردىڭ ءومىر ءسۇرۋ جاسى تۇراقتى تۇردە قىسقارىپ بارا جاتقاندىعى بايقالۋدا. اسىرەسە دامۋشى ەلدەردە بۇل ءۇردىس ايقىن كورىنىس تابۋدا. بۇل ماسەلە كوپقىرلى جانە كۇردەلى، سەبەبى ونىڭ سەبەپتەرى ءتۇرلى الەۋمەتتىك، ەكولوگيالىق جانە دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنداعى فاكتورلارعا بايلانىستى. وسى ماقالانىڭ ماقساتى – ادامداردىڭ ءومىر ءسۇرۋ جاسىنىڭ ازايۋىنىڭ نەگىزگى سەبەپتەرىن انىقتاپ، بۇل جاعدايدىڭ سالدارىن تالداۋ.

1. ەكولوگيالىق فاكتورلار: قورشاعان ورتانىڭ لاستانۋى

قورشاعان ورتاداعى لاستانۋ ادام دەنساۋلىعىنا زياندى اسەر ەتەدى. اۋاداعى زياندى گازدار، ونەركاسىپتىك قالدىقتار، حيميالىق زاتتار مەن ميكروبتار تىنىس الۋ جولدارىنىڭ اۋرۋلارىن قوزدىرادى. اسىرەسە مەگاپوليستەردە جانە ونەركاسىپتىك ايماقتاردا تۇرعىندار اراسىندا وكپە اۋرۋلارى، برونحيت، پنيەۆمونيا سياقتى اۋرۋلار ءجيى كەزدەسەدى. بۇل ماسەلەلەردىڭ ءبىر بولىگى – الەمنىڭ كليماتتىق وزگەرىستەرىمەن بايلانىستى بولعاندىقتان، ولار حالىقتىڭ دەنساۋلىعىنا ۇزاق مەرزىمدى ءقاۋىپ توندىرۋدە.

جوعارى دەڭگەيدەگى ەكولوگيالىق لاستانۋ تەك تىنىس الۋ جۇيەسىنە عانا ەمەس، جۇرەك-قان تامىرلارى جۇيەسىنە دە تەرىس اسەر ەتەدى. اۋا لاستانۋى جۇرەك اۋرۋلارىنىڭ كوبەيۋىنە ىقپال ەتىپ، بۇل ادامداردىڭ ءومىر ءسۇرۋ ۇزاقتىعىن قىسقارتۋعا سەبەپ بولادى.

2. دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىنىڭ السىزدىگى

دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنىڭ ساپاسى – ادامداردىڭ ءومىر ءسۇرۋ جاسىنىڭ ۇزاقتىعىنا اسەر ەتەتىن باستى فاكتورلاردىڭ ءبىرى. كوپتەگەن ەلدەردە مەديسينالىق قىزمەتتەرگە قولجەتىمدىلىك جەتكىلىكسىز. اسىرەسە اۋىلدىق جەرلەردە نەمەسە كەدەي ايماقتاردا ادامدار اۋرۋلارىن ەرتە انىقتاپ، قاجەتتى ەمدى الۋعا مۇمكىندىك تاپپايدى. دياگنوستيكا مەن ەمدەۋدىڭ ساپاسىزدىعى، دارىگەرلەردىڭ تاپشىلىعى، مەديسينالىق جابدىقتاردىڭ ەسكىرگەندىگى سياقتى پروبلەمالار اۋرۋلاردىڭ اسقىنىپ، ءولىم-جىتىمنىڭ كوبەيۋىنە اكەلەدى.

بۇدان بولەك، دەنساۋلىق ساقتاۋ قىزمەتتەرىنىڭ قارجىلاندىرىلۋىنىڭ تومەندىگى دە پروبلەما بولىپ تابىلادى. بۇل اسىرەسە دامۋشى ەلدەردە وزەكتى ماسەلە بولىپ تۇر. مۇنىڭ ناتيجەسىندە حالىقتىڭ ءومىر ءسۇرۋ ۇزاقتىعى تومەندەيدى، ويتكەنى ادامداردىڭ كوپشىلىگى نەگىزگى مەديسينالىق كومەككە قول جەتكىزە المايدى.

3. الەۋمەتتىك فاكتورلار: كەدەيلىك جانە ءومىر ساپاسىنىڭ تومەندىگى

كەدەيلىك جانە الەۋمەتتىك تەڭسىزدىك – ءومىر ءسۇرۋ جاسىنىڭ قىسقارۋىنا اسەر ەتەتىن ماڭىزدى فاكتورلار. كەدەي وتباسىلارىندا ءومىر ءسۇرۋ جاعدايلارىنىڭ ناشارلىعى، دۇرىس تاماقتانۋدىڭ بولماۋى، پسيحولوگيالىق جانە فيزيكالىق كۇيزەلىستەر ادامنىڭ دەنساۋلىعىنا تەرىس اسەر ەتەدى. بۇل فاكتورلار ادامنىڭ اۋرۋلارعا قارسى يممۋنيتەتىن السىرەتەدى، ءارى ءومىر ءسۇرۋ ۇزاقتىعىنا قىسىم جاسايدى.

الەۋمەتتىك فاكتورلاردىڭ ءبىرى – ءومىر ءسۇرۋ دەڭگەيى مەن ءبىلىم دەڭگەيىنىڭ تومەندىگى. بىلىمسىزدىك، اسىرەسە دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنداعى اقپاراتتىڭ جەتىسپەۋشىلىگى ادامداردىڭ دۇرىس تاماقتانباۋىنا، زياندى ادەتتەرگە (تەمەكى شەگۋ، الكوگولدى كوپ تۇتىنۋ) اكەلەدى. مۇنىڭ بارلىعى ادامنىڭ ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىن تومەندەتەدى.

4. عىلىمي-تەحنيكالىق پروگرەسس جانە گەنەتيكالىق فاكتورلار

عىلىمي-تەحنيكالىق پروگرەسس دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىندا كوپتەگەن جەتىستىكتەرگە جەتۋدى قامتاماسىز ەتكەنىمەن، كەيبىر ءقاۋىپتى تەحنولوگيالار مەن ءومىر ءسۇرۋ سالتىنىڭ وزگەرۋى ادامداردىڭ ءومىر ءسۇرۋ ۇزاقتىعىنا تەرىس اسەر ەتۋى مۇمكىن. مىسالى، جوعارى تەحنولوگيالىق وندىرىستەردىڭ دامۋى ەكولوگيالىق اپاتتار مەن يندۋستريالدى اۋرۋلاردىڭ كوبەيۋىنە الىپ كەلۋى مۇمكىن. بۇدان بولەك، گەنەتيكالىق اۋرۋلار مەن تۇقىم قۋالايتىن اۋرۋلاردىڭ تارالۋى دا ادامداردىڭ ءومىر ءسۇرۋ ۇزاقتىعىن قىسقارتۋدا.

5. الكوگول جانە تەمەكى ونىمدەرىنىڭ كەڭ تارالۋى

الكوگول مەن تەمەكى – ادامداردىڭ ءومىر ءسۇرۋ ۇزاقتىعىن قىسقارتاتىن نەگىزگى سەبەپتەردىڭ ءبىرى. بۇل ونىمدەر جۇرەك-قان تامىرلارى جۇيەسىنە، وكپەگە جانە باۋىرعا زياندى اسەر ەتەدى. اسىرەسە جاس ۇرپاق اراسىندا تەمەكى شەگۋ مەن الكوگولدى ىشىمدىكتەردى پايدالانۋ جيىلىگى ارتىپ كەلەدى، بۇل ءوز كەزەگىندە دەنساۋلىقتىڭ ناشارلاۋىنا اكەلەدى. مۇنىڭ ناتيجەسىندە ءار ءتۇرلى اۋرۋلار، ونىڭ ىشىندە قاتەرلى ىسىكتەر مەن جۇرەك اۋرۋلارى كوبەيەدى.

ادامداردىڭ ءومىر ءسۇرۋ جاسىنىڭ قىسقارۋى – كوپجاقتى پروبلەما، ول ەكولوگيالىق، الەۋمەتتىك، مەديسينالىق جانە مادەني فاكتورلارعا تىكەلەي بايلانىستى. وسى ماسەلەلەردى شەشۋ ءۇشىن الەمدىك قاۋىمداستىقتىڭ بىرىگىپ جۇمىس ىستەۋى قاجەت. ەكولوگيالىق جاعدايدى جاقسارتۋ، دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىن نىعايتۋ، كەدەيلىكپەن كۇرەسۋ جانە زياندى ادەتتەرمەن بايلانىستى جۇمىستاردى جۇرگىزۋ ادامداردىڭ ءومىر ءسۇرۋ ۇزاقتىعىن ارتتىرۋعا كومەكتەسەدى. سونىمەن قاتار، عىلىمي زەرتتەۋلەر مەن تەحنولوگيالاردى دامىتۋ دا بۇل ماسەلەلەردى شەشۋگە ۇلكەن ۇلەس قوسادى.