ادامنىڭ ءتىرى تابيعاتتاعى ورنى
بيولوگيا 11 سىنىپ
تاقىرىپ: ادامنىڭ ءتىرى تابيعاتتاعى ورنى
وقىتۋ مەن تاربيەلەۋدىڭ ماقساتتارى:
1. بىلىمدىلىك ماقسات: ادامنىڭ ءتىرى تابيعاتتاعى ورنى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ. Homo sapiens - ءتۇرىنىڭ جانۋارلار دۇنيەسىندەگى جۇيەلىك ورنى، ادامنىڭ جانۋارلار دۇنيەسىنىڭ ءتۇرلى جۇيەلىك توپتارىنا جاتاتىنىن ايقىندايتىن بەلگىلەرى مەن قاسيەتتەرى جايلى اقپارات بەرۋ.
2. دامىتۋشىلىق ماقسات: وقۋشىلاردىڭ ىسكەرلىگى مەن بىلىكتىلىك داعدىلارىن جەتىلدىرە وتىرىپ، ويلاۋ، قابىلداۋ، مەڭگەرۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ. وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ قابىلەتىن، ساباققا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ جانە نەگىزگى ماسەلەلەرگە اسا كوڭىل بولۋگە ۇيرەتۋ. سويلەۋ مادەنيەتىن قالىپتاستىرۋ، قوسىمشا اقپارات كوزدەرىمەن جۇمىس جاساۋعا ماشىقتاندىرۋ.
3. تاربيەلىك ماقسات: وقۋشىلاردىڭ پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن، ارتتىرا وتىرىپ، ىزدەنۋگە جانە ويلاۋعا ۇيرەتۋ. ەۆوليۋسيانىڭ كۇردەلى پروسەسس ەكەنىن تۇسىندىرە وتىرىپ، قورشاعان اينالانى قورعاۋعا، ايالاۋعا تاربيەلەۋ؛ قورشاعان ورتاعا قۇرمەتپەن قاراۋعا باۋلۋ.
ءپانارالىق بايلانىس: تاريح، گەوگرافيا
قۇرال جابدىقتار، كورنەكى كورسەتۋلەر: وقۋلىق، MaindMap كارتاسى، اكت، Prezi. com
ءادىس تاسىلدەر: سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ، زەرتتەۋشىلىك
ساباق ءتۇرى: ارالاس سيپاتتا
ساباق بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
«جاعىمدى ەنەرگيا»
وقۋشىلار شەڭبەرگە تۇرىپ وسى ساباققا ءبىر - بىرىمەن جاعىمدى ەنەرگياسىمەن بولىسەدى جانە بەرىلگەن سۋرەتتەر بويىنشا توپقا بولىنەدى
ءىى. وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن تەكسەرۋ
BILIM Land ينتەرنەت رەسۋرسى ارقىلى جاتتىعۋلار مەن تەست جۇمىسىن جۇرگىزەمىن
ءىىى. جاڭا اقپاراتتى وقىپ ءبىلۋ
پروبلەمالىق سۇراق
ادام – ەۆوليۋسيانىڭ ەڭ جوعارى ساتىسى ما، الدە تەك قانا جوعارى دامىعان جانۋار ما؟
Prezi. com پرەزەنتاسياسى ارقىلى جاڭا اقپاراتتى تالداۋ، ءتۇسىنۋ
ماتىنمەن جۇمىس (ماتىندە كەزدەسكەن جاڭا ۇعىمداردى ستيكەرلەرگە جازىپ وتىرۋ)
1. انتروپوگەنەز بەن انتروپولوگيانىڭ ايىرماشىلىعى
2. كەستەنى تالداۋ، سالىستىرۋ «جانۋارلاردى جىكتەۋدەگى جۇيەلىك توپتارعا ءتان ادامنىڭ ۇقساس بەلگىلەرى»
1. حوردالىلار (جەلىلىلەر) ءتيپى - ۇرىعىنىڭ دامۋىندا حورداسى (جەلىنىڭ)، جۇيكە تۇتىگىنىڭ، جۇتقىنشاقتىڭ ەكى بۇيىرىندە كوپتەگەن جەلبەزەك ساڭىلاۋلارىنىڭ بولۋى
2. ومىرتقالىلار (باسسۇيەكتىلەر) تيپ تارماعى - دەنەسىنىڭ ارقا جاعىندا ۇزىنا بويى ورنالاسقان كوپتەگەن ومىرتقالار تىزبەگىنەن تۇراتىن ومىرتقا جوتاسىنىڭ بولۋى. ميىنىڭ 5 بولىمنەن (الدىڭعى، ارالىق، ورتاڭعى، سوپاكشا مي، ميشىق) تۇرۋى؛ ەكى جۇپ (الدىڭعى جانە ارتقى) اياقتارىنىڭ بولۋى؛ جۇرەگىنىڭ دەنەسىنىڭ قۇرساق جاعىندا ورنالاسۋى
3. سۇتقورەكتىلەر كلاسى - دەنەسىندە تۇگى بار، ءسۇت بەزدەرى بولادى، ۇرپاعىن ءتىرى تۋىپ، سۇتپەن اسىرايدى. تەرىسىندە كوپتەگەن تەر بەزدەرى بولادى. كەۋدە قۋىسى مەن قۇرساق قۋىسىن كوكەت (ديافراگما) ءبولىپ تۇرادى. ءسۇت تىستەرى مەن تۇراقتى تىستەرى جەكە توپتارعا (كۇرەك، سويداق، كىشى، ۇلكەن ازۋ تىستەر) جىكتەلگەن. مويىن ومىرتقاسى جەتەۋ، ورتاڭعى كۇلاق كۋىسىندا ءۇش ەستۋ سۇيەكتەرى (توس، بالعاشىق، ۇزەڭگى) بار. دەنەسىندە كالدىق مۇشەلەر ساقتالعان.
4. ناعىز اڭدار كلاسس تارماعى - ەتتى ەرىندەرىنىڭ بولۋى؛ ۇرپاعىن ءتىرى تۋىپ سۇتپەن اسىراۋى؛ ءسۇت بەزدەرىنىڭ ۇشىندا ۇرپاعى ەمەتىن ەمشەكتىڭ بولۋى جانە ت، ب
5. ۇرىقجولداستىلار ينفراكلاسى: - ۇرىعى انالىعىنىڭ، ارنايى مۇشەسى - جاتىردا داميدى. جاتىر مەن ۇرىقتىڭ اراسىندا ۇرىقجولداسى (پلاسەنتا) تۇزىلەدى، ونىمەن ۇرىق قورەكتەنەدى.
6. مايمىلدار وتريادى (پريماتتار) - كەۋدە تۇسىندا ءبىر جۇپ ءسۇت بەزدەرىنىڭ بولۋى؛ بەس ساۋساقتى قارمالاعىش ساۋساقتارىنىڭ ۇشىنداعى تىرناقتارىنىڭ بولۋى جانە ولار ۇشكىر ەمەس - جالپاق. باسبارماقتارىنىڭ باسقا ساۋساقتارىنا قاراما - قارسى ورنالاسۋى؛ ءبىر عانا ۇرپاق بەرەدى، ەتتەككىر كەزەڭىنىڭ ۇقساس بولۋى، جۇكتىلىك مەرزىمىنىڭ 9 ايعا دەيىن سوزىلۋى.
7. جوعارى ساتىداعى مايمىلدار وترياد تارماعى - كوپشىلىك تۇرلەرىندە قۇيرىعىنىڭ بولماۋى؛ ميىنىڭ مولشەرىنىڭ تومەنگى ساتىداعى مايمىلداردان ەداۋىر ۇلكەن بولۋى؛ قان توپتارى مەن قان قۇرامىنداعى رەزۋس فاكتورلاردىڭ ۇقساس بولۋى
8. تار تاناۋلى مايمىلدار ينفراوتريادى - مۇرىن قۋىسىنىڭ پەردە ارقىلى تار قۋىستارعا ءبولىنۋى؛ تاناۋ تەسىكتەرىنىڭ ءبىر - بىرىنە جاقىن ءارى تومەن قاراي ورنالاسۋى، ميىنىڭ جاقسى دامۋى
9. ادامتەكتەس مايمىلدار تۇقىمداس ءۇستى - تۇلعاسىنىڭ ءىرى بولۋى، ۇرتىنىڭ جاقسى دامۋى؛ شوندانايىندا سۇيەلدى ءتۇزىلىستىڭ بولۋى؛ قۇلاق قالقانىنىڭ ۇقساستىعى، كوپتەگەن ىشكى مۇشەلەرىنىڭ ۇقساس بولۋى، قالدىق مۇشەلەردىڭ ساقتالۋى؛ يممۋندىق قاسيەتتەرىنىڭ ۇقساستىعى؛ كوپتەگەن جۇقپالى اۋرۋلاردىڭ تارالۋىنىڭ ۇقساس بولۋى.
10. ادام تۇقىمداسى - ەكى اياعىمەن تىك ءجۇرىپ تىرشىلىك ەتۋى، اياق - قول بۇلشىق ەتتەرىنىڭ جاقسى دامۋى، باس بارماقتارىنىڭ وتە كۇشتى دامۋى؛ ومىرتقا جوتاسىندا 4 ءيىلىمىنىڭ پايدا بولۋى؛ باس سۇيەگىندە مي ساۋىتى بولىمىنەن ەداۋىر ۇلكەن بولۋى. ەڭبەك قۇرالدارىن جاساۋعا قولىنىڭ يكەم بولۋى، قوعامدىق ەڭبەك ەتۋىنە بايلانىستى ساناسىنىڭ جەتىلۋى، ءسوز ارقىلى قارىم - قاتىناس جاساۋى
11. ءتۇرى: سانالى ادام - سانا سەزىمنىڭ جوعارى دامۋى؛ زات الماسۋ جوعارعى ساتىدا جۇرەدى؛ شىعارماشىلىققا بەيىم
3. ادامنىڭ شىعۋ تەگى تۋرالى كوزقاراستار
«سايكەستىگىن انىقتا»
ادامنىڭ ءتىرى تابيعاتتاعى ورنى جۇكتەۋ
تاقىرىپ: ادامنىڭ ءتىرى تابيعاتتاعى ورنى
وقىتۋ مەن تاربيەلەۋدىڭ ماقساتتارى:
1. بىلىمدىلىك ماقسات: ادامنىڭ ءتىرى تابيعاتتاعى ورنى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ. Homo sapiens - ءتۇرىنىڭ جانۋارلار دۇنيەسىندەگى جۇيەلىك ورنى، ادامنىڭ جانۋارلار دۇنيەسىنىڭ ءتۇرلى جۇيەلىك توپتارىنا جاتاتىنىن ايقىندايتىن بەلگىلەرى مەن قاسيەتتەرى جايلى اقپارات بەرۋ.
2. دامىتۋشىلىق ماقسات: وقۋشىلاردىڭ ىسكەرلىگى مەن بىلىكتىلىك داعدىلارىن جەتىلدىرە وتىرىپ، ويلاۋ، قابىلداۋ، مەڭگەرۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ. وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ قابىلەتىن، ساباققا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ جانە نەگىزگى ماسەلەلەرگە اسا كوڭىل بولۋگە ۇيرەتۋ. سويلەۋ مادەنيەتىن قالىپتاستىرۋ، قوسىمشا اقپارات كوزدەرىمەن جۇمىس جاساۋعا ماشىقتاندىرۋ.
3. تاربيەلىك ماقسات: وقۋشىلاردىڭ پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن، ارتتىرا وتىرىپ، ىزدەنۋگە جانە ويلاۋعا ۇيرەتۋ. ەۆوليۋسيانىڭ كۇردەلى پروسەسس ەكەنىن تۇسىندىرە وتىرىپ، قورشاعان اينالانى قورعاۋعا، ايالاۋعا تاربيەلەۋ؛ قورشاعان ورتاعا قۇرمەتپەن قاراۋعا باۋلۋ.
ءپانارالىق بايلانىس: تاريح، گەوگرافيا
قۇرال جابدىقتار، كورنەكى كورسەتۋلەر: وقۋلىق، MaindMap كارتاسى، اكت، Prezi. com
ءادىس تاسىلدەر: سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ، زەرتتەۋشىلىك
ساباق ءتۇرى: ارالاس سيپاتتا
ساباق بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
«جاعىمدى ەنەرگيا»
وقۋشىلار شەڭبەرگە تۇرىپ وسى ساباققا ءبىر - بىرىمەن جاعىمدى ەنەرگياسىمەن بولىسەدى جانە بەرىلگەن سۋرەتتەر بويىنشا توپقا بولىنەدى
ءىى. وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن تەكسەرۋ
BILIM Land ينتەرنەت رەسۋرسى ارقىلى جاتتىعۋلار مەن تەست جۇمىسىن جۇرگىزەمىن
ءىىى. جاڭا اقپاراتتى وقىپ ءبىلۋ
پروبلەمالىق سۇراق
ادام – ەۆوليۋسيانىڭ ەڭ جوعارى ساتىسى ما، الدە تەك قانا جوعارى دامىعان جانۋار ما؟
Prezi. com پرەزەنتاسياسى ارقىلى جاڭا اقپاراتتى تالداۋ، ءتۇسىنۋ
ماتىنمەن جۇمىس (ماتىندە كەزدەسكەن جاڭا ۇعىمداردى ستيكەرلەرگە جازىپ وتىرۋ)
1. انتروپوگەنەز بەن انتروپولوگيانىڭ ايىرماشىلىعى
2. كەستەنى تالداۋ، سالىستىرۋ «جانۋارلاردى جىكتەۋدەگى جۇيەلىك توپتارعا ءتان ادامنىڭ ۇقساس بەلگىلەرى»
1. حوردالىلار (جەلىلىلەر) ءتيپى - ۇرىعىنىڭ دامۋىندا حورداسى (جەلىنىڭ)، جۇيكە تۇتىگىنىڭ، جۇتقىنشاقتىڭ ەكى بۇيىرىندە كوپتەگەن جەلبەزەك ساڭىلاۋلارىنىڭ بولۋى
2. ومىرتقالىلار (باسسۇيەكتىلەر) تيپ تارماعى - دەنەسىنىڭ ارقا جاعىندا ۇزىنا بويى ورنالاسقان كوپتەگەن ومىرتقالار تىزبەگىنەن تۇراتىن ومىرتقا جوتاسىنىڭ بولۋى. ميىنىڭ 5 بولىمنەن (الدىڭعى، ارالىق، ورتاڭعى، سوپاكشا مي، ميشىق) تۇرۋى؛ ەكى جۇپ (الدىڭعى جانە ارتقى) اياقتارىنىڭ بولۋى؛ جۇرەگىنىڭ دەنەسىنىڭ قۇرساق جاعىندا ورنالاسۋى
3. سۇتقورەكتىلەر كلاسى - دەنەسىندە تۇگى بار، ءسۇت بەزدەرى بولادى، ۇرپاعىن ءتىرى تۋىپ، سۇتپەن اسىرايدى. تەرىسىندە كوپتەگەن تەر بەزدەرى بولادى. كەۋدە قۋىسى مەن قۇرساق قۋىسىن كوكەت (ديافراگما) ءبولىپ تۇرادى. ءسۇت تىستەرى مەن تۇراقتى تىستەرى جەكە توپتارعا (كۇرەك، سويداق، كىشى، ۇلكەن ازۋ تىستەر) جىكتەلگەن. مويىن ومىرتقاسى جەتەۋ، ورتاڭعى كۇلاق كۋىسىندا ءۇش ەستۋ سۇيەكتەرى (توس، بالعاشىق، ۇزەڭگى) بار. دەنەسىندە كالدىق مۇشەلەر ساقتالعان.
4. ناعىز اڭدار كلاسس تارماعى - ەتتى ەرىندەرىنىڭ بولۋى؛ ۇرپاعىن ءتىرى تۋىپ سۇتپەن اسىراۋى؛ ءسۇت بەزدەرىنىڭ ۇشىندا ۇرپاعى ەمەتىن ەمشەكتىڭ بولۋى جانە ت، ب
5. ۇرىقجولداستىلار ينفراكلاسى: - ۇرىعى انالىعىنىڭ، ارنايى مۇشەسى - جاتىردا داميدى. جاتىر مەن ۇرىقتىڭ اراسىندا ۇرىقجولداسى (پلاسەنتا) تۇزىلەدى، ونىمەن ۇرىق قورەكتەنەدى.
6. مايمىلدار وتريادى (پريماتتار) - كەۋدە تۇسىندا ءبىر جۇپ ءسۇت بەزدەرىنىڭ بولۋى؛ بەس ساۋساقتى قارمالاعىش ساۋساقتارىنىڭ ۇشىنداعى تىرناقتارىنىڭ بولۋى جانە ولار ۇشكىر ەمەس - جالپاق. باسبارماقتارىنىڭ باسقا ساۋساقتارىنا قاراما - قارسى ورنالاسۋى؛ ءبىر عانا ۇرپاق بەرەدى، ەتتەككىر كەزەڭىنىڭ ۇقساس بولۋى، جۇكتىلىك مەرزىمىنىڭ 9 ايعا دەيىن سوزىلۋى.
7. جوعارى ساتىداعى مايمىلدار وترياد تارماعى - كوپشىلىك تۇرلەرىندە قۇيرىعىنىڭ بولماۋى؛ ميىنىڭ مولشەرىنىڭ تومەنگى ساتىداعى مايمىلداردان ەداۋىر ۇلكەن بولۋى؛ قان توپتارى مەن قان قۇرامىنداعى رەزۋس فاكتورلاردىڭ ۇقساس بولۋى
8. تار تاناۋلى مايمىلدار ينفراوتريادى - مۇرىن قۋىسىنىڭ پەردە ارقىلى تار قۋىستارعا ءبولىنۋى؛ تاناۋ تەسىكتەرىنىڭ ءبىر - بىرىنە جاقىن ءارى تومەن قاراي ورنالاسۋى، ميىنىڭ جاقسى دامۋى
9. ادامتەكتەس مايمىلدار تۇقىمداس ءۇستى - تۇلعاسىنىڭ ءىرى بولۋى، ۇرتىنىڭ جاقسى دامۋى؛ شوندانايىندا سۇيەلدى ءتۇزىلىستىڭ بولۋى؛ قۇلاق قالقانىنىڭ ۇقساستىعى، كوپتەگەن ىشكى مۇشەلەرىنىڭ ۇقساس بولۋى، قالدىق مۇشەلەردىڭ ساقتالۋى؛ يممۋندىق قاسيەتتەرىنىڭ ۇقساستىعى؛ كوپتەگەن جۇقپالى اۋرۋلاردىڭ تارالۋىنىڭ ۇقساس بولۋى.
10. ادام تۇقىمداسى - ەكى اياعىمەن تىك ءجۇرىپ تىرشىلىك ەتۋى، اياق - قول بۇلشىق ەتتەرىنىڭ جاقسى دامۋى، باس بارماقتارىنىڭ وتە كۇشتى دامۋى؛ ومىرتقا جوتاسىندا 4 ءيىلىمىنىڭ پايدا بولۋى؛ باس سۇيەگىندە مي ساۋىتى بولىمىنەن ەداۋىر ۇلكەن بولۋى. ەڭبەك قۇرالدارىن جاساۋعا قولىنىڭ يكەم بولۋى، قوعامدىق ەڭبەك ەتۋىنە بايلانىستى ساناسىنىڭ جەتىلۋى، ءسوز ارقىلى قارىم - قاتىناس جاساۋى
11. ءتۇرى: سانالى ادام - سانا سەزىمنىڭ جوعارى دامۋى؛ زات الماسۋ جوعارعى ساتىدا جۇرەدى؛ شىعارماشىلىققا بەيىم
3. ادامنىڭ شىعۋ تەگى تۋرالى كوزقاراستار
«سايكەستىگىن انىقتا»
ادامنىڭ ءتىرى تابيعاتتاعى ورنى جۇكتەۋ
You Might Also Like
