ادەبيەتتىك وقۋ ساباعىندا ءوز بەتىمەن جۇمىس جاساۋعا ۇيرەتۋ جولدارى
باستاۋىش مەكتەپ وقۋشىلارىن ادەبيەتتىك وقۋ ساباعىندا ءوز بەتىمەن جۇمىس جاساۋعا ۇيرەتۋ جولدارى
باستاۋىش سىنىپتاردا انا ءتىلى ءپانى - بالالاردىڭ نەگىزگى قۇرالى. وقۋعا ۇيرەتۋ ساۋات اشۋ كەزەڭىنەن باستالادى. بۇل كەزدە وقۋشىلار ءاربىر دىبىستىڭ ەرەكشەلىكتەرىمەن تانىسۋ بارىسىندا دىبىستان بۋىن، ءسوز قۇراپ، ونى داۋىستاپ دۇرىس وقۋعا جاتتىعادى. بۋىن، ءسوز قۇرايتىن داۋىستى دىبىستاردىڭ قاسيەتىنە ەرەكشە كوڭىل بولىنەدى. جەكە وقۋشىلاردىڭ دىبىس، بۋىن، ءسوز، سويلەمدەردى سانالى دۇرىس، انىق، داۋىستاپ وقۋى تالاپ ەتىلەدى. سونداي - اق ءماتىندى وقۋ كەزىندە ءسوز مانىنە، ماعىناسىنا نازار اۋدارۋ، سويلەمدەر اراسىنداعى بايلانىستى ءتۇسىنۋ، سول ارقىلى ءماتىن ماعىناسىن ءتۇسىنىپ، ايتىپ بەرۋگە ۇيرەنۋ، ءسويتىپ تۇسىنىكتەرىن بىرتىندەپ كۇردەلەنۋ باعىتىندا مانەرلەپ وقۋدى جەتىلدىرۋ ماقساتى كوزدەلەدى.
ەكىنشى، ءۇشىنشى سىنىپتا وقۋعا ۇيرەتۋگە قويىلاتىن نەگىزگى تالاپ – داۋىستاپ، مانەرلەپ جانە ىشتەن وقۋدى مەڭگەرتۋ. وقۋشىلاردىڭ وزدىگىنەن وقۋىنا بەرىلەتىن تاپسىرمالاردىڭ كولەمى مەن مازمۇنى بىرتىندەپ كۇردەلەنە تۇسەدى. وقۋعا ۇيرەتۋدىڭ ساپالى بولۋى وقۋ ساباعىن دۇرىس ۇيىمداستىرۋعا بايلانىستى. ول ءۇشىن وقۋشىلاردى وقۋلىقپەن، وقۋلىقتاعى جەكە ماتىنمەن جۇمىس جاساۋعا ۇيرەتۋ قاجەت. وقىتۋداعى ۇيرەتۋدىڭ ءادىس - ءتاسىلىن شىعارما جانرلارىنا قاراي، ياعني كوركەم شىعارمالار عىلىمي كوپشىلىك ماقالالار، ەرتەگىلەر، مىسالدار، ولەڭدەر ويلاستىرعان ءجون.
كەيبىر تۇسىنىكتى، جەڭىل ءماتىندى سىنىپتا دا، ۇيدە دە ءوز بەتىنشە وقي بەرۋ بالالاردى جالىقتىرادى. سوندىقتان سىنىپتاعى وزىق جانە ۇلگەرىمى ناشار وقۋشىلارمەن جۇمىس ءتۇرىن ءار ساباق سايىن جوسپارلاپ وتىرعان ءجون.
باستاۋىش سىنىپتاردا وقۋ ساباعىن جۇرگىزگەندە مىنالاردى ەسكەرۋ قاجەت:
1. باستاۋىش سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ وقۋ ماشىعىن جەتىلدىرۋدى وقۋشىنىڭ دۇرىس جانە مانەرلەپ، تەزدەتىپ وقۋىن قامتاماسىز ەتۋ. ونسىز وقۋشىنىڭ ءماتىندى تولىق ءتۇسىنۋى دە قيىن بولادى. سوندىقتان ساباقتا قولدانىلاتىن ءادىس، ءتاسىل وقۋدىڭ تەحنيكاسىن جەتىلدىرۋمەن بىرگە بالانىڭ كىتاپقا، ونى وقۋعا دەگەن ىنتاسىن ارتتىراتىنداي، ءبىر ءماتىندى بىرنەشە رەت ءوز بەتىنشە جالىقپاي وقۋعا جاعداي جاسايتىنداي بولۋى كەرەك.
2. تومەنگى سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ اسىرەسە ابستراكتىلى ويلاۋى جەتكىلىكسىزدەۋ بولعاندىقتان، وقۋ ساباعىندا وقۋشىنىڭ ءبىلىمىن تولىقتىرا وتىرىپ، ونىڭ ويلانۋى، قىزىعۋشىلىعى، ءبىر زاتتى ەكىنشىسىمەن تانىستىرۋ، سالىستىرۋ، ءبىرىن ەكىنشىسىنە قاراما - قارسى قويىپ، سالىستىرا وتىرىپ بايقامپازدىعىن تانۋعا باۋليتىن ءادىس، ءتاسىلدىڭ ساباقتا كوبىرەك قولدانىلۋى قاجەت.
3. باستاۋىش سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ كوركەم ادەبي شىعارمانى تۇسىنۋگە كەرەكتى ماسەلەنى - وبرازدى تۇردە ويلانۋعا كۇشى جەتىڭكىرەمەيتىنىن ەسكەرىپ، وقۋشىنىڭ شىعارماشىلىق قيالىن ۇشتارلىقتاي تاسىلدەر كوبىرەك قولدانۋ قاجەت. زاتتى نە وقيعانى ءوزى كورىپ، ناقتى ەلەستەتە الاتىنداي جاعداي جاساپ وتىرۋ قاجەت. وقۋ نەگىزىنەن مىناداي تۇرلەرگە بولىنەدى.
ءوز بەتىنشە دۇرىس وقۋ
بالالار ءوز بەتىنشە سىنىپتىڭ ەكىنشى جارتىسىندا جانە ءۇشىنشى سىنىپتا بىرنەشە ءسوز تىركەستەرىن تۇتاس ءسوز تىركەستەرىن، فرازالىق تىركەستەردى وقي الاتىن بولادى. ءبىراق وقۋ ۇستىندە ينتوناسيالىق قاتە جىبەرۋ نەمەسە ماعىناسىنا سۇيەنىپ ءسوز تىركەستەرىن قىسقارتىپ، جوبالاپ وقۋ كوپ كەزدەسەدى. بۇنىڭ سەبەبى، ءۇشىنشى سىنىپتا قويىلاتىن مىندەت پەن تالاپ ءسوزدى تۇتاس وقۋ بولعاندىقتان، تۇتاس وقۋعا تىرىسۋ ارەكەتىنىڭ كۇشتى بولۋىنان، ياعني وقۋعا دەگەن ىنتا بار دا ماشىقتىڭ ءالى قالىپتاسپاعاندىعىنان بەلگىلى ءبىر فرازانى، تىركەستەردى وقي ءبىلۋ ماشىعى ءالى جەتىلمەگەندىگىنەن. وسى سەبەپتەر ءالى جەتىلە قويماعان وقۋشىنىڭ وقۋدى دۇرىس وقىدى ما دەگەندى تەكسەرىپ وتىرۋعا مىندەتتەيدى.
ءوز بەتىنشە سانالى تۇردە وقىپ ءتۇسىنۋ
باستاۋىش سىنىپتاردا انا ءتىلى ءپانى - بالالاردىڭ نەگىزگى قۇرالى. وقۋعا ۇيرەتۋ ساۋات اشۋ كەزەڭىنەن باستالادى. بۇل كەزدە وقۋشىلار ءاربىر دىبىستىڭ ەرەكشەلىكتەرىمەن تانىسۋ بارىسىندا دىبىستان بۋىن، ءسوز قۇراپ، ونى داۋىستاپ دۇرىس وقۋعا جاتتىعادى. بۋىن، ءسوز قۇرايتىن داۋىستى دىبىستاردىڭ قاسيەتىنە ەرەكشە كوڭىل بولىنەدى. جەكە وقۋشىلاردىڭ دىبىس، بۋىن، ءسوز، سويلەمدەردى سانالى دۇرىس، انىق، داۋىستاپ وقۋى تالاپ ەتىلەدى. سونداي - اق ءماتىندى وقۋ كەزىندە ءسوز مانىنە، ماعىناسىنا نازار اۋدارۋ، سويلەمدەر اراسىنداعى بايلانىستى ءتۇسىنۋ، سول ارقىلى ءماتىن ماعىناسىن ءتۇسىنىپ، ايتىپ بەرۋگە ۇيرەنۋ، ءسويتىپ تۇسىنىكتەرىن بىرتىندەپ كۇردەلەنۋ باعىتىندا مانەرلەپ وقۋدى جەتىلدىرۋ ماقساتى كوزدەلەدى.
ەكىنشى، ءۇشىنشى سىنىپتا وقۋعا ۇيرەتۋگە قويىلاتىن نەگىزگى تالاپ – داۋىستاپ، مانەرلەپ جانە ىشتەن وقۋدى مەڭگەرتۋ. وقۋشىلاردىڭ وزدىگىنەن وقۋىنا بەرىلەتىن تاپسىرمالاردىڭ كولەمى مەن مازمۇنى بىرتىندەپ كۇردەلەنە تۇسەدى. وقۋعا ۇيرەتۋدىڭ ساپالى بولۋى وقۋ ساباعىن دۇرىس ۇيىمداستىرۋعا بايلانىستى. ول ءۇشىن وقۋشىلاردى وقۋلىقپەن، وقۋلىقتاعى جەكە ماتىنمەن جۇمىس جاساۋعا ۇيرەتۋ قاجەت. وقىتۋداعى ۇيرەتۋدىڭ ءادىس - ءتاسىلىن شىعارما جانرلارىنا قاراي، ياعني كوركەم شىعارمالار عىلىمي كوپشىلىك ماقالالار، ەرتەگىلەر، مىسالدار، ولەڭدەر ويلاستىرعان ءجون.
كەيبىر تۇسىنىكتى، جەڭىل ءماتىندى سىنىپتا دا، ۇيدە دە ءوز بەتىنشە وقي بەرۋ بالالاردى جالىقتىرادى. سوندىقتان سىنىپتاعى وزىق جانە ۇلگەرىمى ناشار وقۋشىلارمەن جۇمىس ءتۇرىن ءار ساباق سايىن جوسپارلاپ وتىرعان ءجون.
باستاۋىش سىنىپتاردا وقۋ ساباعىن جۇرگىزگەندە مىنالاردى ەسكەرۋ قاجەت:
1. باستاۋىش سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ وقۋ ماشىعىن جەتىلدىرۋدى وقۋشىنىڭ دۇرىس جانە مانەرلەپ، تەزدەتىپ وقۋىن قامتاماسىز ەتۋ. ونسىز وقۋشىنىڭ ءماتىندى تولىق ءتۇسىنۋى دە قيىن بولادى. سوندىقتان ساباقتا قولدانىلاتىن ءادىس، ءتاسىل وقۋدىڭ تەحنيكاسىن جەتىلدىرۋمەن بىرگە بالانىڭ كىتاپقا، ونى وقۋعا دەگەن ىنتاسىن ارتتىراتىنداي، ءبىر ءماتىندى بىرنەشە رەت ءوز بەتىنشە جالىقپاي وقۋعا جاعداي جاسايتىنداي بولۋى كەرەك.
2. تومەنگى سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ اسىرەسە ابستراكتىلى ويلاۋى جەتكىلىكسىزدەۋ بولعاندىقتان، وقۋ ساباعىندا وقۋشىنىڭ ءبىلىمىن تولىقتىرا وتىرىپ، ونىڭ ويلانۋى، قىزىعۋشىلىعى، ءبىر زاتتى ەكىنشىسىمەن تانىستىرۋ، سالىستىرۋ، ءبىرىن ەكىنشىسىنە قاراما - قارسى قويىپ، سالىستىرا وتىرىپ بايقامپازدىعىن تانۋعا باۋليتىن ءادىس، ءتاسىلدىڭ ساباقتا كوبىرەك قولدانىلۋى قاجەت.
3. باستاۋىش سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ كوركەم ادەبي شىعارمانى تۇسىنۋگە كەرەكتى ماسەلەنى - وبرازدى تۇردە ويلانۋعا كۇشى جەتىڭكىرەمەيتىنىن ەسكەرىپ، وقۋشىنىڭ شىعارماشىلىق قيالىن ۇشتارلىقتاي تاسىلدەر كوبىرەك قولدانۋ قاجەت. زاتتى نە وقيعانى ءوزى كورىپ، ناقتى ەلەستەتە الاتىنداي جاعداي جاساپ وتىرۋ قاجەت. وقۋ نەگىزىنەن مىناداي تۇرلەرگە بولىنەدى.
ءوز بەتىنشە دۇرىس وقۋ
بالالار ءوز بەتىنشە سىنىپتىڭ ەكىنشى جارتىسىندا جانە ءۇشىنشى سىنىپتا بىرنەشە ءسوز تىركەستەرىن تۇتاس ءسوز تىركەستەرىن، فرازالىق تىركەستەردى وقي الاتىن بولادى. ءبىراق وقۋ ۇستىندە ينتوناسيالىق قاتە جىبەرۋ نەمەسە ماعىناسىنا سۇيەنىپ ءسوز تىركەستەرىن قىسقارتىپ، جوبالاپ وقۋ كوپ كەزدەسەدى. بۇنىڭ سەبەبى، ءۇشىنشى سىنىپتا قويىلاتىن مىندەت پەن تالاپ ءسوزدى تۇتاس وقۋ بولعاندىقتان، تۇتاس وقۋعا تىرىسۋ ارەكەتىنىڭ كۇشتى بولۋىنان، ياعني وقۋعا دەگەن ىنتا بار دا ماشىقتىڭ ءالى قالىپتاسپاعاندىعىنان بەلگىلى ءبىر فرازانى، تىركەستەردى وقي ءبىلۋ ماشىعى ءالى جەتىلمەگەندىگىنەن. وسى سەبەپتەر ءالى جەتىلە قويماعان وقۋشىنىڭ وقۋدى دۇرىس وقىدى ما دەگەندى تەكسەرىپ وتىرۋعا مىندەتتەيدى.
ءوز بەتىنشە سانالى تۇردە وقىپ ءتۇسىنۋ
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
سەمينار ساباق «قازاقتىڭ ۇلتتىق مۋزىكالىق اسپاپتارى»
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: 26+42، 68 - 42 تۇرىندەگى ورنەكتەردى جازباشا قوسۋ جانە ازايتۋ.
