ادەپتەن وزبايىق
ماقساتى: وقۋشىلاردى قوعامدىق ورتادا ءوزىن - ءوزى ۇستاي بىلۋگە، ىزەتتىلىككە، مادەنيەتتىلىككە، ۇلكەندى سىلاۋعا، كىشىگە ۇلگى بولا بىلۋگە، جامان ادەتتەردەن اۋلاق بولۋعا تاربيەلەۋ.
ءتۇرى: دوڭگەلەك ۇستەل
كورنەكىلىگى: كۇننىڭ، بۇلتتاردىڭ ماكەتى، سۋرەتتەر، ناقىل سوزدەر.
بارىسى:
ءى. كىرىسپە
بۇگىنگى دوڭگەلەك ۇستەلىمىز «ادەپتەن وزبايىق» دەگەن تاقىرىپتا بولعاندىقتان اڭگىمەمىز ادەپتىلىك، مادەنيەتتىلىك، ىزگىلىك جايىندا بولماق.
ادەپتىلىك، ار، ۇيات
ادامدىقتىڭ بەلگىسى.
ادەپسىز وسكەن ادامنان،
تارتىپپەن وسكەن تال جاقسى،-
دەگەندەي، ادەپتى بولۋ دەگەن ءسوزدىڭ ماعىناسى وتە كەڭ. ولاي دەيتىنىمىز، ادامنىڭ ءاربىر ءىس - قيمىلى، ءجۇرىس - تۇرىسى، سويلەۋ مانەرى، ءوزىن - ءوزى ۇستاي ءبىلۋى ونىڭ ادەپتىلىگىنەن، مادەنيەتتىلىگىنەن حابار بەرىپ تۇرادى. ەندى ءقازىر مەن سەندەردىڭ وسى ادەپتىلىك جايلى ويلارىڭدى تىڭداعىم كەلىپ تۇر.
1. ادەپتىلىك دەگەن ءسوزدىڭ بالامالارىن تابىڭدارشى.
2. ادەپتى ادام، ادەپتى بالا، ادەپتى قىز. ولاردى قالاي تانۋعا بولادى؟
3. ادەپتىلىكتى بىزگە كىم ۇيرەتەدى؟
ءىى. «وي جالعاستىرۋ» ويىنى.
باستاپقى سوزدەرى جازىلعان ويدى وزدەرىڭ ويلانىپ اياقتاڭدار.
1) ادەپسىز بولمايمىن دەسە، نە ىستەۋگە بولمايدى؟
2) ادەپتى بالا دەگەن اتقا ساي بولۋ ءۇشىن، نە ىستەۋ كەرەك؟
ءىىى. تىرشىلىك ويانۋدان باستالادى. تاڭەرتەڭ ويانعان ادەپتى ادام قۋانادى، جاقىندارىمەن امانداسادى.
ادەپتىلىك سالەمنەن باستالادى. سالەمدەسۋ – ىزەتتىلىك قاعيداسى. ال ىزەتتىلىكتەن ادەپتىلىك تۋىندايدى. ول ادامداردىڭ مەيىرباندىق بەلگىسى.
1. سالەمدەسۋدىڭ قانداي تۇرلەرىن بىلەسىڭدەر؟
داۋىستاپ سالەم بەرۋ، قول الىسىپ امانداسۋ، ءيىلىپ سالەم بەرۋ، الىستان قول كوتەرىپ امانداسۋ، قاس - قاباقپەن، قيمىل، ءىس - ارەكەتتەرمەن، ىممەن سالەم، ىزەت كورسەتۋ.
2. امانداسۋ ءۇشىن ايتىلاتىن ءسوز: سالەمەتسىز بە، اسسالاۋماعالەيكۋم، قايىرلى تاڭ، قايىرلى كۇن، كەش جارىق.
3. كىم ءبىرىنشى امانداسادى؟ (امانداسۋ ءتارتىبى)
ۇلكەندەرمەن جاستار ءبىرىنشى بولىپ امانداسادى.
4. «سالەم» دەپ كىمدەرگە ايتقان ءجون؟
تەڭ قاتار قۇربىلارعا، جولداستارعا.
5. قول بەرىپ امانداسۋ كىمگە ءتان؟
ەر ادامدارعا، ۇلكەن كىسىلەرگە.
6. الىستا كەتىپ بارا جاتقان ادامدارمەن قالاي امانداسۋ كەرەك؟
«سالەمەتسىز بە» دەپ ايقايلاۋدىڭ قاجەتى جوق، ول سەنى كورسە، باسىڭدى ءيىپ امانداس.
ءتۇيىن: «ادامدىقتىڭ بەلگىسى – ءيىلىپ سالەم بەرگەنى» دەگەندەي، حالقىمىز ادامگەرشىلىكتىڭ باستى قاعيداسى رەتىندە امانداسۋ ەرەجەلەرىن قويادى. دوستىعىنا، جاتتىعىنا قاراماستان سالەم بەرەدى، امانداسۋ – ادامدىق پارىز، بورىش دەپ سانالادى.
ءتۇرى: دوڭگەلەك ۇستەل
كورنەكىلىگى: كۇننىڭ، بۇلتتاردىڭ ماكەتى، سۋرەتتەر، ناقىل سوزدەر.
بارىسى:
ءى. كىرىسپە
بۇگىنگى دوڭگەلەك ۇستەلىمىز «ادەپتەن وزبايىق» دەگەن تاقىرىپتا بولعاندىقتان اڭگىمەمىز ادەپتىلىك، مادەنيەتتىلىك، ىزگىلىك جايىندا بولماق.
ادەپتىلىك، ار، ۇيات
ادامدىقتىڭ بەلگىسى.
ادەپسىز وسكەن ادامنان،
تارتىپپەن وسكەن تال جاقسى،-
دەگەندەي، ادەپتى بولۋ دەگەن ءسوزدىڭ ماعىناسى وتە كەڭ. ولاي دەيتىنىمىز، ادامنىڭ ءاربىر ءىس - قيمىلى، ءجۇرىس - تۇرىسى، سويلەۋ مانەرى، ءوزىن - ءوزى ۇستاي ءبىلۋى ونىڭ ادەپتىلىگىنەن، مادەنيەتتىلىگىنەن حابار بەرىپ تۇرادى. ەندى ءقازىر مەن سەندەردىڭ وسى ادەپتىلىك جايلى ويلارىڭدى تىڭداعىم كەلىپ تۇر.
1. ادەپتىلىك دەگەن ءسوزدىڭ بالامالارىن تابىڭدارشى.
2. ادەپتى ادام، ادەپتى بالا، ادەپتى قىز. ولاردى قالاي تانۋعا بولادى؟
3. ادەپتىلىكتى بىزگە كىم ۇيرەتەدى؟
ءىى. «وي جالعاستىرۋ» ويىنى.
باستاپقى سوزدەرى جازىلعان ويدى وزدەرىڭ ويلانىپ اياقتاڭدار.
1) ادەپسىز بولمايمىن دەسە، نە ىستەۋگە بولمايدى؟
2) ادەپتى بالا دەگەن اتقا ساي بولۋ ءۇشىن، نە ىستەۋ كەرەك؟
ءىىى. تىرشىلىك ويانۋدان باستالادى. تاڭەرتەڭ ويانعان ادەپتى ادام قۋانادى، جاقىندارىمەن امانداسادى.
ادەپتىلىك سالەمنەن باستالادى. سالەمدەسۋ – ىزەتتىلىك قاعيداسى. ال ىزەتتىلىكتەن ادەپتىلىك تۋىندايدى. ول ادامداردىڭ مەيىرباندىق بەلگىسى.
1. سالەمدەسۋدىڭ قانداي تۇرلەرىن بىلەسىڭدەر؟
داۋىستاپ سالەم بەرۋ، قول الىسىپ امانداسۋ، ءيىلىپ سالەم بەرۋ، الىستان قول كوتەرىپ امانداسۋ، قاس - قاباقپەن، قيمىل، ءىس - ارەكەتتەرمەن، ىممەن سالەم، ىزەت كورسەتۋ.
2. امانداسۋ ءۇشىن ايتىلاتىن ءسوز: سالەمەتسىز بە، اسسالاۋماعالەيكۋم، قايىرلى تاڭ، قايىرلى كۇن، كەش جارىق.
3. كىم ءبىرىنشى امانداسادى؟ (امانداسۋ ءتارتىبى)
ۇلكەندەرمەن جاستار ءبىرىنشى بولىپ امانداسادى.
4. «سالەم» دەپ كىمدەرگە ايتقان ءجون؟
تەڭ قاتار قۇربىلارعا، جولداستارعا.
5. قول بەرىپ امانداسۋ كىمگە ءتان؟
ەر ادامدارعا، ۇلكەن كىسىلەرگە.
6. الىستا كەتىپ بارا جاتقان ادامدارمەن قالاي امانداسۋ كەرەك؟
«سالەمەتسىز بە» دەپ ايقايلاۋدىڭ قاجەتى جوق، ول سەنى كورسە، باسىڭدى ءيىپ امانداس.
ءتۇيىن: «ادامدىقتىڭ بەلگىسى – ءيىلىپ سالەم بەرگەنى» دەگەندەي، حالقىمىز ادامگەرشىلىكتىڭ باستى قاعيداسى رەتىندە امانداسۋ ەرەجەلەرىن قويادى. دوستىعىنا، جاتتىعىنا قاراماستان سالەم بەرەدى، امانداسۋ – ادامدىق پارىز، بورىش دەپ سانالادى.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
تاقىرىبى: سۋ – ەرىتكىش. سۋدىڭ تابيعاتتاعى جانە ادام ومىرىندەگى ماڭىزى
