ادەپتىلىك – ادەمىلىك
ادەپتىلىك – ادەمىلىك
ماقساتتارى: 1) وقۋشىلارعا ۇلكەندى سىيلاۋعا، كىشىگە قامقور بولۋعا ۇيرەتۋ، سالەمدەسۋ تۋرالى مالىمەت بەرۋ ونىڭ يناباتتىلىق، ادەپتىلىك، ادامدىق قاسيەتتىڭ نەگىزگى ارقاۋى ەكەنىن ۇعىندىرۋ؛
2) جامان ادەپتەن اۋلاق بولۋعا، اتا - اناعا مەيىرىمدى، اينالاداعى زاتتارعا ۇقىپتى قاراۋعا باۋلۋ؛
3) ادامگەرشىلىككە، جولداستىق سىيلاسىمدى قارىم - قاتىناس جاساۋعا تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىكتەرى: ونەگەلى سوزدەر، ماقال - ماتەلدەر، سۋرەتتەر.
ءادىسى: اۋىزشا بايانداۋ، تالداۋ، سۇراق - جاۋاپ، توپتىق جۇمىس.
ساباق بارىسى
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
- شاتتىق شەڭبەر تاڭەرتەڭ اينادان ءوز كەلبەتىڭىزدى كورىپ، جاي عانا جىميۋدىڭ سول كۇنگى كوڭىل - كۇيىڭىزگە تيگىزەر ىقپالى مول. مىسالى ەزۋدەگى جىميۋدىڭ ءوزى ادامنىڭ وزىنە سەنىمدىلىگى، ەركىندىگى، دوستىعى، مەيرىمدىلىگى، ءلاززاتى، قۋانىشى، كەلىسىمى، ءتىپتى باقىتىن بىلدىرەدى. ال كۇلكى يەسىنىڭ جانىنا - تىنىشتىق، جىلۋ، دەنىنە - ساۋلىق سىيلايدى، ەندەشە ءار ءتۇرلى ءتاسىل ارقىلى ءبىر - بىرىمىزگە كۇلىپ قارايىق.
بۇگىنگى كۇندەرىڭ ءساتتى بولسىن!
سەنىڭ جاقسى ازامات بولىپ ءوسۋىڭ – اتا - اناڭنىڭ، ۇستازىڭنىڭ تىلەگى. قوعام الدىندا ادال، دوستارىڭا جاناشىر، اتا - اناڭا قامقورشى، كىشىلەرگە ۇلگىلى بولىپ، وزىڭنەن ۇلكەننىڭ اقىل - كەڭەسىن تىڭداۋىڭ كەرەك.
1) توپ مۇشەلەرىن سايلاپ الۋ - مەن............... ساباققا كەشىكپەي كەلگىم كەلەدى - مەن................ تازا بولعىم كەلەدى
- مەن......... قاراپ ۇقىپتى بولعىم كەلەدى
- مەن......... ادەپتى بولعىم كەلەدى
«كىشىپەيىلدىلەر» توبى: «تازالىق» توبى «ۇقىپتىلىق» توبى « ادەپتىلىك» توبى
ەندەشە قانەكەي ورنىمىزعا جايعاسايىق
ءى ءبولىم: «وي اشار» (سۇراق – جاۋاپ)
1. ادەپتىلىك دەگەنىمىز نە؟ 2. ادەپتىلىك دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭ؟ (ءار توپ جاۋابىن ۆاتمان قاعازعا تۇسىرەدى) بولعان ءبىرىنشى توپ پوستەرىن قورعايدى
3 شاپالاق - ۇناسا 2 شاپالاق – ءتۇسىندىرۋى از بولسا 1 شاپالاق – ءتۇسىندىرىلۋى تولىق ەمەس بولسا
VI. سيتۋاسيالىق جاعداياتتار.
1. اۆتور. ءسىز وتىرسىز. ۇلكەن قارت ادام كىردى. بوس ورىن جوق.
نە ىستەر ەدىڭىز؟
2. كوشەدە ءبىر قارت ادام قۇلاپ قالدى. نە ىستەر ەدىڭىز؟
3. ءسىز مەكتەپتە بىرەۋدىڭ سومكەسىن تاۋىپ الدىڭىز. نە ىستەر ەدىڭىز؟
4 ءسىز دۇكەندە كەزەكتە تۇرسىز. ءسىزدىڭ ارتىڭىزدا اجەي تۇر.
5 كوشەدە، مەكتەپتە، ۇيدە تانىس كىسىلەر، مۇعالىمدەر كەزدەسسە نە دەۋ كەرەك؟
6 ۇلكەن كىسى قولىنداعى زاتىن كوتەرە الماي كەلە جاتىر وعان نە دەۋ كەرەك؟ قانداي ماقال ماتەلدەر ايتۋعا بولادى
«جالعاستىر» ويىنى:
«نە ىستەۋگە بولمايدى؟ نە ىستەۋگە بولادى؟» دەگەن ءسوزدى ءمۇعالىم ايتادى، وقۋشىلار ءارى قاراي وزدەرى جالعاستىرادى.
1. ۇلكەندەردىڭ الدىن - كەسىپ وتۋگە بولمايدى.
2. كىشكەنە بالانى - جىلاتۋعا بولمايدى.
3. قۇستاردى - اتۋعا بولمايدى
4. قىز بالانى - رەنجىتۋگە بولمايدى.
5. ساباقتان - كەشىگۋگە بولمايدى.
6. ۇيگە جۇگىرىپ - ايعايلاپ كىرۋگە بولمايدى.
7. ۇلكەن كىسىنى - رەنجىتۋگە بولمايدى.
8. وقۋ – قۇرالدارىن - كۇتىپ ۇستاۋ كەرەك.
9. سىنىپتا ايعايلاۋعا - بولمايدى.
10. ىسقىرۋعا - بولمايدى.
11. قۇستىڭ ۇياسىن - بۇزۋعا بولمايدى.
نە ىستەۋ كەرەك؟
- ۇلكەندەردى ( سىيلاۋ كەرەك)
- اتا - انالاردىڭ (ءتىلىن الۋ كەرەك)
- ءتارتىپتى ( بولۋ كەرەك)
- وقۋ قۇرالدارىن (كۇتىپ، تازا ۇستاۋ كەرەك)
- ساباقتى (جاقسى وقۋ كەرەك)- مىنە، وقۋشىلار بىزدە جاقسى ىستەردى ۇيرەنىپ، جامان ادەتتەن، قىلىقتان بويىمىزدى اۋلاق ۇستاۋعا ادەتتەنۋىمىز كەرەك. وقۋ قۇرالدارىمىزعا، كيگەن كيىمدەرىمىزگە، اس اتاسى – نانعا ۇقىپتىلىقپەن قاراۋ كەرەك. وزدەرىڭ بىلەتىن ىزگىلىك، ادامگەرشىلىك، ادەپتىلىك تۋرالى ماقال - ماتەلدەر ايتايىق.
1. ادەپتى بالا اتا - اناسىن ماقتاتار،
ادەپسىز بالا اتا - اناسىن قاقساتار.
2. مەيىرىمدىلىكتى انادان ۇيرەن،
ادەپتىلىكتى دانادان ۇيرەن.
3. سىيلاماعان جولداسىن، سىيلاي دا الماس ءوز باسىن.
(توپتاعى وقۋشىلاردىڭ پىكىرلەرىن تىڭداپ بولعان سوڭ، قورىتىندى ويدى ءمۇعالىم ايتادى).
تالقىلاۋ: ءمۇعالىم توپتا قاجەتتى سەزىمدى تۋدىرۋ ءۇشىن سوعان سايكەس وقۋشىنىڭ سەزىم دۇنيەسىنە اسەر ەتەتىندەي جاعدايلار تۋعىزۋى ءتيىس. سول سەبەپتى بۇل جاعداياتتى وقۋشىلاردىڭ وزدەرىنە تالقىلاتۋ، جاناشىرلىق سەزىمدەردى تۋعىزىپ قانا قويماي، ونىڭ بەكۋىنە جاعداي جاسالۋ كەرەك.
«جاقسىدان ۇيرەن – جاماننان جيرەن»
(ءار توپقا ولەڭ وقىلادى، ۇيقاس جاۋاپ ايتۋ)
1. بۇرىلاتىن قىزعا دا،
ۇرىناتىن ۇلعا دا.
توبەلەسپەي جۇرمەيتىن،
قانداي بالا بۇل تۇرعان؟ (تەنتەك، سوتقار)
2. كىتاپ ءتۇبى قىرقىلعان،
كۇندەلىگى جىرتىلعان.
ساباققا دا سامارقاۋ،
قانداي بالا بۇل تۇرعان؟ (بۇزىق)
3. ساباق ايتا بىلمەگەن،
شاقىرماساڭ جۇرمەگەن.
ساباق بەتىن اشپايتىن،
بالانى سەن كىم دەر ەڭ؟ (جالقاۋ)
4. سىيلاپ ۇلكەن اعانى،
سالەم بەرگەن بالانى
كىم دەيمىز؟ - ادەپتى ەكەن بۇل دەيمىز.
5. تاۋداي بيىك تالابى،
جاقسى وقيتىن بالانى
كىم دەيمىز؟ - ۇلگىلى ەكەن بۇل دەيمىز.
6. كىتاپ، داپتەر، قالامى
كىر شالماعان بالانى
كىم دەيمىز؟ - ۇقىپتى ەكەن بۇل دەيمىز
شىعارماشىلىق جۇمىس پارتالارىڭىزدىڭ ۇستىنە پاراق قويىپ قويدىم، سول پاراققا بويىمىزداعى جامان ءبىر قاسيەتتى جازىپ شىعايىق. V ءبولىم: «جىلى لەبىز»
(ءار توپ ورنىنان تۇرىپ شەڭبەر قۇرىپ، بىرگە ايتادى)
1 - توپ: باسىمىز امان بولسىن!
2 - توپ: اسپانىمىز اشىق بولسىن!
3 - توپ: كۇنىمىز جارىق بولسىن!
قىزىلوردا وبلىسى، ارال اۋدانى،
№62 مەكتەپ - ليسەيدىڭ باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى:
ەرعازييەۆا ءاسيا امانگەلدى قىزى
ماقساتتارى: 1) وقۋشىلارعا ۇلكەندى سىيلاۋعا، كىشىگە قامقور بولۋعا ۇيرەتۋ، سالەمدەسۋ تۋرالى مالىمەت بەرۋ ونىڭ يناباتتىلىق، ادەپتىلىك، ادامدىق قاسيەتتىڭ نەگىزگى ارقاۋى ەكەنىن ۇعىندىرۋ؛
2) جامان ادەپتەن اۋلاق بولۋعا، اتا - اناعا مەيىرىمدى، اينالاداعى زاتتارعا ۇقىپتى قاراۋعا باۋلۋ؛
3) ادامگەرشىلىككە، جولداستىق سىيلاسىمدى قارىم - قاتىناس جاساۋعا تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىكتەرى: ونەگەلى سوزدەر، ماقال - ماتەلدەر، سۋرەتتەر.
ءادىسى: اۋىزشا بايانداۋ، تالداۋ، سۇراق - جاۋاپ، توپتىق جۇمىس.
ساباق بارىسى
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
- شاتتىق شەڭبەر تاڭەرتەڭ اينادان ءوز كەلبەتىڭىزدى كورىپ، جاي عانا جىميۋدىڭ سول كۇنگى كوڭىل - كۇيىڭىزگە تيگىزەر ىقپالى مول. مىسالى ەزۋدەگى جىميۋدىڭ ءوزى ادامنىڭ وزىنە سەنىمدىلىگى، ەركىندىگى، دوستىعى، مەيرىمدىلىگى، ءلاززاتى، قۋانىشى، كەلىسىمى، ءتىپتى باقىتىن بىلدىرەدى. ال كۇلكى يەسىنىڭ جانىنا - تىنىشتىق، جىلۋ، دەنىنە - ساۋلىق سىيلايدى، ەندەشە ءار ءتۇرلى ءتاسىل ارقىلى ءبىر - بىرىمىزگە كۇلىپ قارايىق.
بۇگىنگى كۇندەرىڭ ءساتتى بولسىن!
سەنىڭ جاقسى ازامات بولىپ ءوسۋىڭ – اتا - اناڭنىڭ، ۇستازىڭنىڭ تىلەگى. قوعام الدىندا ادال، دوستارىڭا جاناشىر، اتا - اناڭا قامقورشى، كىشىلەرگە ۇلگىلى بولىپ، وزىڭنەن ۇلكەننىڭ اقىل - كەڭەسىن تىڭداۋىڭ كەرەك.
1) توپ مۇشەلەرىن سايلاپ الۋ - مەن............... ساباققا كەشىكپەي كەلگىم كەلەدى - مەن................ تازا بولعىم كەلەدى
- مەن......... قاراپ ۇقىپتى بولعىم كەلەدى
- مەن......... ادەپتى بولعىم كەلەدى
«كىشىپەيىلدىلەر» توبى: «تازالىق» توبى «ۇقىپتىلىق» توبى « ادەپتىلىك» توبى
ەندەشە قانەكەي ورنىمىزعا جايعاسايىق
ءى ءبولىم: «وي اشار» (سۇراق – جاۋاپ)
1. ادەپتىلىك دەگەنىمىز نە؟ 2. ادەپتىلىك دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭ؟ (ءار توپ جاۋابىن ۆاتمان قاعازعا تۇسىرەدى) بولعان ءبىرىنشى توپ پوستەرىن قورعايدى
3 شاپالاق - ۇناسا 2 شاپالاق – ءتۇسىندىرۋى از بولسا 1 شاپالاق – ءتۇسىندىرىلۋى تولىق ەمەس بولسا
VI. سيتۋاسيالىق جاعداياتتار.
1. اۆتور. ءسىز وتىرسىز. ۇلكەن قارت ادام كىردى. بوس ورىن جوق.
نە ىستەر ەدىڭىز؟
2. كوشەدە ءبىر قارت ادام قۇلاپ قالدى. نە ىستەر ەدىڭىز؟
3. ءسىز مەكتەپتە بىرەۋدىڭ سومكەسىن تاۋىپ الدىڭىز. نە ىستەر ەدىڭىز؟
4 ءسىز دۇكەندە كەزەكتە تۇرسىز. ءسىزدىڭ ارتىڭىزدا اجەي تۇر.
5 كوشەدە، مەكتەپتە، ۇيدە تانىس كىسىلەر، مۇعالىمدەر كەزدەسسە نە دەۋ كەرەك؟
6 ۇلكەن كىسى قولىنداعى زاتىن كوتەرە الماي كەلە جاتىر وعان نە دەۋ كەرەك؟ قانداي ماقال ماتەلدەر ايتۋعا بولادى
«جالعاستىر» ويىنى:
«نە ىستەۋگە بولمايدى؟ نە ىستەۋگە بولادى؟» دەگەن ءسوزدى ءمۇعالىم ايتادى، وقۋشىلار ءارى قاراي وزدەرى جالعاستىرادى.
1. ۇلكەندەردىڭ الدىن - كەسىپ وتۋگە بولمايدى.
2. كىشكەنە بالانى - جىلاتۋعا بولمايدى.
3. قۇستاردى - اتۋعا بولمايدى
4. قىز بالانى - رەنجىتۋگە بولمايدى.
5. ساباقتان - كەشىگۋگە بولمايدى.
6. ۇيگە جۇگىرىپ - ايعايلاپ كىرۋگە بولمايدى.
7. ۇلكەن كىسىنى - رەنجىتۋگە بولمايدى.
8. وقۋ – قۇرالدارىن - كۇتىپ ۇستاۋ كەرەك.
9. سىنىپتا ايعايلاۋعا - بولمايدى.
10. ىسقىرۋعا - بولمايدى.
11. قۇستىڭ ۇياسىن - بۇزۋعا بولمايدى.
نە ىستەۋ كەرەك؟
- ۇلكەندەردى ( سىيلاۋ كەرەك)
- اتا - انالاردىڭ (ءتىلىن الۋ كەرەك)
- ءتارتىپتى ( بولۋ كەرەك)
- وقۋ قۇرالدارىن (كۇتىپ، تازا ۇستاۋ كەرەك)
- ساباقتى (جاقسى وقۋ كەرەك)- مىنە، وقۋشىلار بىزدە جاقسى ىستەردى ۇيرەنىپ، جامان ادەتتەن، قىلىقتان بويىمىزدى اۋلاق ۇستاۋعا ادەتتەنۋىمىز كەرەك. وقۋ قۇرالدارىمىزعا، كيگەن كيىمدەرىمىزگە، اس اتاسى – نانعا ۇقىپتىلىقپەن قاراۋ كەرەك. وزدەرىڭ بىلەتىن ىزگىلىك، ادامگەرشىلىك، ادەپتىلىك تۋرالى ماقال - ماتەلدەر ايتايىق.
1. ادەپتى بالا اتا - اناسىن ماقتاتار،
ادەپسىز بالا اتا - اناسىن قاقساتار.
2. مەيىرىمدىلىكتى انادان ۇيرەن،
ادەپتىلىكتى دانادان ۇيرەن.
3. سىيلاماعان جولداسىن، سىيلاي دا الماس ءوز باسىن.
(توپتاعى وقۋشىلاردىڭ پىكىرلەرىن تىڭداپ بولعان سوڭ، قورىتىندى ويدى ءمۇعالىم ايتادى).
تالقىلاۋ: ءمۇعالىم توپتا قاجەتتى سەزىمدى تۋدىرۋ ءۇشىن سوعان سايكەس وقۋشىنىڭ سەزىم دۇنيەسىنە اسەر ەتەتىندەي جاعدايلار تۋعىزۋى ءتيىس. سول سەبەپتى بۇل جاعداياتتى وقۋشىلاردىڭ وزدەرىنە تالقىلاتۋ، جاناشىرلىق سەزىمدەردى تۋعىزىپ قانا قويماي، ونىڭ بەكۋىنە جاعداي جاسالۋ كەرەك.
«جاقسىدان ۇيرەن – جاماننان جيرەن»
(ءار توپقا ولەڭ وقىلادى، ۇيقاس جاۋاپ ايتۋ)
1. بۇرىلاتىن قىزعا دا،
ۇرىناتىن ۇلعا دا.
توبەلەسپەي جۇرمەيتىن،
قانداي بالا بۇل تۇرعان؟ (تەنتەك، سوتقار)
2. كىتاپ ءتۇبى قىرقىلعان،
كۇندەلىگى جىرتىلعان.
ساباققا دا سامارقاۋ،
قانداي بالا بۇل تۇرعان؟ (بۇزىق)
3. ساباق ايتا بىلمەگەن،
شاقىرماساڭ جۇرمەگەن.
ساباق بەتىن اشپايتىن،
بالانى سەن كىم دەر ەڭ؟ (جالقاۋ)
4. سىيلاپ ۇلكەن اعانى،
سالەم بەرگەن بالانى
كىم دەيمىز؟ - ادەپتى ەكەن بۇل دەيمىز.
5. تاۋداي بيىك تالابى،
جاقسى وقيتىن بالانى
كىم دەيمىز؟ - ۇلگىلى ەكەن بۇل دەيمىز.
6. كىتاپ، داپتەر، قالامى
كىر شالماعان بالانى
كىم دەيمىز؟ - ۇقىپتى ەكەن بۇل دەيمىز
شىعارماشىلىق جۇمىس پارتالارىڭىزدىڭ ۇستىنە پاراق قويىپ قويدىم، سول پاراققا بويىمىزداعى جامان ءبىر قاسيەتتى جازىپ شىعايىق. V ءبولىم: «جىلى لەبىز»
(ءار توپ ورنىنان تۇرىپ شەڭبەر قۇرىپ، بىرگە ايتادى)
1 - توپ: باسىمىز امان بولسىن!
2 - توپ: اسپانىمىز اشىق بولسىن!
3 - توپ: كۇنىمىز جارىق بولسىن!
قىزىلوردا وبلىسى، ارال اۋدانى،
№62 مەكتەپ - ليسەيدىڭ باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى:
ەرعازييەۆا ءاسيا امانگەلدى قىزى
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
ءبىلىم بەرۋ سالاسى: دەنساۋلىق
