اعاش بولشەكتەرىن قۇراستىرىپ بەكىتۋدىڭ ادىس-تاسىلدەرى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: «اعاش بولشەكتەرىن قۇراستىرىپ بەكىتۋدىڭ ءادىس - تاسىلدەرى».
ساباقتىڭ ماقساتى:
ا) بىلىمدىلىك ماقساتى: اعاشتاردىڭ تۇرلەرىن، قاسيەتتەرىن ەسكە ءتۇسىرۋ. اعاشتان جاسالاتىن بۇيىمداردى قۇراستىرۋدىڭ ءادىس - تاسىلدەرىن ۇيرەتۋ، مەڭگەرتۋ. جاسالاتىن بۇيىمنىڭ ەسكيزىن سىزىپ، نۇسقاۋ كارتا بويىنشا جۇمىس جاساۋعا قالىپتاستىرۋ؛
ب) دامىتۋشىلىق ماقساتى: ويلاۋ، شىعارماشىلىق قابىلەتىن، قولونەردى دامىتۋ. ساباقتاعى تەوريالىق بىلىمدەرىن پراكتيكالىق ءىس - ارەكەتتەرگە ۇشتاستىرىپ، ونى ءىس جۇزىندە پايدالانۋ؛
ۆ) تاربيەلىك ماقساتى: وقۋشىلاردى جاۋاپكەرشىلىككە، جۇيەلى ەڭبەككە، ءوز بەتىنشە جۇمىس جاساۋعا ۇيرەتۋ، ەستەتيكالىق جاعىنان دامىعان جەكە تۇلعا تاربيەلەۋ.
ءپانارالىق بايلانىس: ماتەماتيكا، سىزۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى:
ساباقتىڭ بارىسى: تەوريالىق، ساراماندىق جۇمىستار.
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى: امانداسۋ، وقۋشىلاردى تۇگەندەپ، ساباققا قاجەتتى كورنەكىلىكتەردى، قۇرال - جابدىقتاردى تەكسەرۋ.
2. وتكەن ساباقتى قايتالاۋ: ساباقتىڭ تاقىرىبىمەن ماقساتىن حابارلاماس بۇرىن ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ جانە قورىتىندىلاپ بەكىتۋ.
3. جاڭا ساباق.
تەوريا ءبولىمى: شەگە، بۇراما شەگە جانە جەلىم تۋرالى شاعىن مالىمەت بەرۋ. مەكتەپ - شەبەرحاناسىندا جاسالاتىن بۇيىمدار كوپتەگەن بولىكتەردەن تۇرادى. ولاردى ءبىر - بىرىمەن ءار ءتۇرلى، ءادىس - تاسىلدەرمەن بىرىكتىرەدى. اعاشتاردى ءبىر - بىرىمەن بىرىكتىرۋ بارىسى تولىعىنان جيناقتاۋ دەپ اتالادى.
جالپى جەلىمدەر تابيعي جانە سينتەتيكالىق جەلىمدەر بولىپ ەكىگە بولىنەدى. جەلىمنىڭ ساپاسىن بىلاي انىقتاۋعا بولادى:
ا) جاپسىرىلعان جەرىنەن جارىلماي، اعاشتىڭ تۇتاس جەرىنەن جارىلسا، وندا ونىڭ جەلىمدەۋ ساپاسىنىڭ جوعارى بولعانى؛
ب) جاپسىرىلعان جەردەن جارىلسا، وندا جەلىم ساپاسى تومەن بولعانى.
جەلىمدى پايدالانۋ كەزىندە قاۋىپسىزدىك ەرەجەسىن ساقتاۋ كەرەك.
4. جاڭا ساباقتى بەكىتۋ.
- اعاش بولشەكتەرىن شەگەمەن بەكىتۋدىڭ ارتىقشىلىعى نەدە؟
- شەگە قانداي ماتەريالدان جاسالادى جانە نەلىكتەن شەگەنى قيعاش قاعادى؟
- اقيعاش قاعادى؟
- اعاشتاردى بۇراما شەگەمەن بەكىتۋدىڭ ءمانى نەدە؟
- بۇراما شەگەلەردىڭ ءتۇرىن اتا؟
- بۇراما شەگەلەردى نەگە اعاشقا ءقاعۇعا بولمايدى؟
- جەلىم تۇرلەرىن اتا؟
- جەلىم ساپاسىن قالاي انىقتاۋعا بولادى؟
5. جاڭا ساباققا بايلانىستى ارنالعان ساراماندىق جۇمىس.
ساراماندىق جۇمىستىڭ ماقساتى: اعاشتان جاسالاتىن بۇيىمداردى قاراستىرۋدىڭ ءادىس - تاسىلدەرىن جانە بۇيىمدى جيناۋ جولدارىن مەڭگەرتۋ.
تەحنيكالىق قاۋىپسىزدىك ەرەجەلەرىن ساقتاۋ:
شەبەرحانا ىشىندە وقۋشىلارعا ەڭبەك قاۋىپسىزدىك ەرەجەسىن ساقتاۋ تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ. جۇمىس كەزىندە قۇرال - جابدىقتاردى دۇرىس پايدالانۋ جولدارىن جانە جۇمىس ورنىنىڭ تازا بولۋىن، باسقا ارتىق زاتتاردىڭ بولماۋىن قاداعالاۋ.
جۇمىسقا قاجەتتى قۇرال جابدىقتار: جۇمىس ۇستەلى، قىسقىش، قول ارا، سۇرگى، بۇرعى، قاشاۋلار، بالعا، جەلىم، شەگەلەر، بۇراندالى شەگەلەر، سەرىپپە، جانە ت. ب. ەڭبەك قۇرالدارى.
ساراماندىق جۇمىستا قولداناتىن شيكىزاتتار: كەرەكتى اعاشتاردى كەسىپ جانە سۇرگىلەپ، دايىندايمىز. قولدانىلاتىن اعاشتىڭ شىرىگى، بۇتاعى جانە جارىلعان جەرى بولماۋى كەرەك. جاسالاتىن بۇيىم (تەربەلمەلى ات) – نەگىزىنەن اعاشتان جاسالادى. تابانىنا قوندىرىلاتىن رەيكانىڭ ولشەمى – 500ح45ح45 مم، رەيكانىڭ ۇستىنە قوندىرىلاتىن تاقتايدىڭ ولشەمى – 660ح115ح30 مم، ءبىر جاقتارى دوڭگەلەنگەن تىگىنەن تىرەۋىش اعاش – 250ح75ح25 مم. تىرەۋىش اعاشقا قوزعالىپ تۇراتىن رەيكا ولشەمى 660ح50ح50 مم بۇراندامەن بەكىتىلەدى. قوزعالىپ تۇراتىن رەيكانىڭ ءبىر شەتىنە ورىندىق ورناتامىز، ال ەكىنشى جاعىنا ارنايى ويىلعان ويىققا اتتىڭ باسىن جانە اتتىڭ باسىنا قول تۇتقا بەكىتەمىز. سەرىپپە قاتتى بولۋى ءتيىس. مىسالى: موتوسيكل امورتيزاتورى جارايدى.
بولشەكتەۋدى شەگەمەن قۇراستىرىپ بەكىتۋ كەزىندە بەلگىلى ەرەجە تالاپتارى مۇقيات ورىندالۋى كەرەك. اعاشتاردى ورنالاسۋىنا قاراي ءار تۇرگە بولىنەدى (شەتىنەن بىرىكتىرۋ جانە ورتاسىنان بىرىكتىرۋ ادىستەرى).
قۇراستىرىپ بەكىتۋدىڭ شەگە، بۇراما شەگە جانە جەلىمنىڭ كومەگىمەن ورنالاسادى. ونەركاسىپتە شەگەلەردى ءار ءتۇرلى قالىڭدىقتا، ءار ءتۇرلى ۇزىندىقتا شىعارادى.
شەگەنى بىرىكتىرىپ بەكىتۋدە نەگىزگى پايدالاناتىن قۇرال - بالعا بولىپ تابىلادى. ەستە بولاتىن ءبىر جاعداي ىلعال اعاشقا قاراعاندا، كەپكەن اعاشتىڭ قاق ايىرىلىپ كەتۋى مۇمكىن.
بۇراما شەگەمەن قۇراستىرىپ بەكىتۋ اناعۇرلىم بەرىك بولادى. بۇرما شەگە دەگەنىمىز كونۋس تارىزدەس مەتالل دىڭگەكتەر.
بۇراما شەگەنىڭ قالپاعىندا جالپاق بۇراۋىشقا ارنالعان ءبىر عانا كەسىك ويىقتى نەمەسە كرەست تۇرىندەگى ويىعى بولادى. وسىعان قوسىمشا بۇراما شەگەنىڭ قالپاعىندا التى قىرلى كىلتكە ءتۇرى دە كەزدەسەدى. بۇراما شەگەلەردىڭ قالپاعى جارتىلاي دوڭگەلەك ەلەۋسىز جانە جارتىلاي ەلەۋسىز بولىپ بولىنەدى. اعاشتاردى قۇراستىرۋ كەزىندە بۇراما شەگەلەردى ۇرىپ قاعۋعا بولمايدى. اعاش بولشەكتەردى جەلىمدەۋ ارقىلى قۇراستىرىپ بەكىتۋدىڭ باسقاشا بەكىتۋ تۇرلەرىنەن ءبىرقاتار ارتىقشىلىقتارى بار.
سەرىپپەنىڭ ءبىر جاعى تابانىنداعى تاقتايعا، ال ەكىنشى جاعى قوزعالىستاعى رەيكاعا بەكىتىلەدى.
تەربەلمەلى ات – مەكتەپ جاسىنا دەيىنگى بالالاردىڭ قوزعالىسىن دامىتۋ ءۇشىن قاجەت. بولشەكتەر ولشەمدەرىمەن دايىن بولعاننان كەيىن سىزبادا كورسەتىلگەندەي قۇراستىرامىز. تەربەلمەلى اتقا مىنگەن بالا اتتىڭ باسىنداعى قولتۇتقادان ۇستاپ وتىرىپ جوعارى - تومەن تەربەلەدى.
5. جاڭا ساباقتى جانە ساراماندىق جۇمىستى قورىتىندىلاپ، باعالاۋ: وقۋشىلاردىڭ جاساعان جۇمىستارىن سالىستىرا وتىرىپ، بەرىلگەن سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋىنە قاراي باعالانادى.
ۇيگە تاپسىرما بەرۋ، جۇمىس ورنىن جيناستىرۋ. قۇرال سايمانداردى مۇعالىمگە تاپسىرۋ كەرەك.
ساباقتىڭ ماقساتى:
ا) بىلىمدىلىك ماقساتى: اعاشتاردىڭ تۇرلەرىن، قاسيەتتەرىن ەسكە ءتۇسىرۋ. اعاشتان جاسالاتىن بۇيىمداردى قۇراستىرۋدىڭ ءادىس - تاسىلدەرىن ۇيرەتۋ، مەڭگەرتۋ. جاسالاتىن بۇيىمنىڭ ەسكيزىن سىزىپ، نۇسقاۋ كارتا بويىنشا جۇمىس جاساۋعا قالىپتاستىرۋ؛
ب) دامىتۋشىلىق ماقساتى: ويلاۋ، شىعارماشىلىق قابىلەتىن، قولونەردى دامىتۋ. ساباقتاعى تەوريالىق بىلىمدەرىن پراكتيكالىق ءىس - ارەكەتتەرگە ۇشتاستىرىپ، ونى ءىس جۇزىندە پايدالانۋ؛
ۆ) تاربيەلىك ماقساتى: وقۋشىلاردى جاۋاپكەرشىلىككە، جۇيەلى ەڭبەككە، ءوز بەتىنشە جۇمىس جاساۋعا ۇيرەتۋ، ەستەتيكالىق جاعىنان دامىعان جەكە تۇلعا تاربيەلەۋ.
ءپانارالىق بايلانىس: ماتەماتيكا، سىزۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى:
ساباقتىڭ بارىسى: تەوريالىق، ساراماندىق جۇمىستار.
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى: امانداسۋ، وقۋشىلاردى تۇگەندەپ، ساباققا قاجەتتى كورنەكىلىكتەردى، قۇرال - جابدىقتاردى تەكسەرۋ.
2. وتكەن ساباقتى قايتالاۋ: ساباقتىڭ تاقىرىبىمەن ماقساتىن حابارلاماس بۇرىن ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ جانە قورىتىندىلاپ بەكىتۋ.
3. جاڭا ساباق.
تەوريا ءبولىمى: شەگە، بۇراما شەگە جانە جەلىم تۋرالى شاعىن مالىمەت بەرۋ. مەكتەپ - شەبەرحاناسىندا جاسالاتىن بۇيىمدار كوپتەگەن بولىكتەردەن تۇرادى. ولاردى ءبىر - بىرىمەن ءار ءتۇرلى، ءادىس - تاسىلدەرمەن بىرىكتىرەدى. اعاشتاردى ءبىر - بىرىمەن بىرىكتىرۋ بارىسى تولىعىنان جيناقتاۋ دەپ اتالادى.
جالپى جەلىمدەر تابيعي جانە سينتەتيكالىق جەلىمدەر بولىپ ەكىگە بولىنەدى. جەلىمنىڭ ساپاسىن بىلاي انىقتاۋعا بولادى:
ا) جاپسىرىلعان جەرىنەن جارىلماي، اعاشتىڭ تۇتاس جەرىنەن جارىلسا، وندا ونىڭ جەلىمدەۋ ساپاسىنىڭ جوعارى بولعانى؛
ب) جاپسىرىلعان جەردەن جارىلسا، وندا جەلىم ساپاسى تومەن بولعانى.
جەلىمدى پايدالانۋ كەزىندە قاۋىپسىزدىك ەرەجەسىن ساقتاۋ كەرەك.
4. جاڭا ساباقتى بەكىتۋ.
- اعاش بولشەكتەرىن شەگەمەن بەكىتۋدىڭ ارتىقشىلىعى نەدە؟
- شەگە قانداي ماتەريالدان جاسالادى جانە نەلىكتەن شەگەنى قيعاش قاعادى؟
- اقيعاش قاعادى؟
- اعاشتاردى بۇراما شەگەمەن بەكىتۋدىڭ ءمانى نەدە؟
- بۇراما شەگەلەردىڭ ءتۇرىن اتا؟
- بۇراما شەگەلەردى نەگە اعاشقا ءقاعۇعا بولمايدى؟
- جەلىم تۇرلەرىن اتا؟
- جەلىم ساپاسىن قالاي انىقتاۋعا بولادى؟
5. جاڭا ساباققا بايلانىستى ارنالعان ساراماندىق جۇمىس.
ساراماندىق جۇمىستىڭ ماقساتى: اعاشتان جاسالاتىن بۇيىمداردى قاراستىرۋدىڭ ءادىس - تاسىلدەرىن جانە بۇيىمدى جيناۋ جولدارىن مەڭگەرتۋ.
تەحنيكالىق قاۋىپسىزدىك ەرەجەلەرىن ساقتاۋ:
شەبەرحانا ىشىندە وقۋشىلارعا ەڭبەك قاۋىپسىزدىك ەرەجەسىن ساقتاۋ تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ. جۇمىس كەزىندە قۇرال - جابدىقتاردى دۇرىس پايدالانۋ جولدارىن جانە جۇمىس ورنىنىڭ تازا بولۋىن، باسقا ارتىق زاتتاردىڭ بولماۋىن قاداعالاۋ.
جۇمىسقا قاجەتتى قۇرال جابدىقتار: جۇمىس ۇستەلى، قىسقىش، قول ارا، سۇرگى، بۇرعى، قاشاۋلار، بالعا، جەلىم، شەگەلەر، بۇراندالى شەگەلەر، سەرىپپە، جانە ت. ب. ەڭبەك قۇرالدارى.
ساراماندىق جۇمىستا قولداناتىن شيكىزاتتار: كەرەكتى اعاشتاردى كەسىپ جانە سۇرگىلەپ، دايىندايمىز. قولدانىلاتىن اعاشتىڭ شىرىگى، بۇتاعى جانە جارىلعان جەرى بولماۋى كەرەك. جاسالاتىن بۇيىم (تەربەلمەلى ات) – نەگىزىنەن اعاشتان جاسالادى. تابانىنا قوندىرىلاتىن رەيكانىڭ ولشەمى – 500ح45ح45 مم، رەيكانىڭ ۇستىنە قوندىرىلاتىن تاقتايدىڭ ولشەمى – 660ح115ح30 مم، ءبىر جاقتارى دوڭگەلەنگەن تىگىنەن تىرەۋىش اعاش – 250ح75ح25 مم. تىرەۋىش اعاشقا قوزعالىپ تۇراتىن رەيكا ولشەمى 660ح50ح50 مم بۇراندامەن بەكىتىلەدى. قوزعالىپ تۇراتىن رەيكانىڭ ءبىر شەتىنە ورىندىق ورناتامىز، ال ەكىنشى جاعىنا ارنايى ويىلعان ويىققا اتتىڭ باسىن جانە اتتىڭ باسىنا قول تۇتقا بەكىتەمىز. سەرىپپە قاتتى بولۋى ءتيىس. مىسالى: موتوسيكل امورتيزاتورى جارايدى.
بولشەكتەۋدى شەگەمەن قۇراستىرىپ بەكىتۋ كەزىندە بەلگىلى ەرەجە تالاپتارى مۇقيات ورىندالۋى كەرەك. اعاشتاردى ورنالاسۋىنا قاراي ءار تۇرگە بولىنەدى (شەتىنەن بىرىكتىرۋ جانە ورتاسىنان بىرىكتىرۋ ادىستەرى).
قۇراستىرىپ بەكىتۋدىڭ شەگە، بۇراما شەگە جانە جەلىمنىڭ كومەگىمەن ورنالاسادى. ونەركاسىپتە شەگەلەردى ءار ءتۇرلى قالىڭدىقتا، ءار ءتۇرلى ۇزىندىقتا شىعارادى.
شەگەنى بىرىكتىرىپ بەكىتۋدە نەگىزگى پايدالاناتىن قۇرال - بالعا بولىپ تابىلادى. ەستە بولاتىن ءبىر جاعداي ىلعال اعاشقا قاراعاندا، كەپكەن اعاشتىڭ قاق ايىرىلىپ كەتۋى مۇمكىن.
بۇراما شەگەمەن قۇراستىرىپ بەكىتۋ اناعۇرلىم بەرىك بولادى. بۇرما شەگە دەگەنىمىز كونۋس تارىزدەس مەتالل دىڭگەكتەر.
بۇراما شەگەنىڭ قالپاعىندا جالپاق بۇراۋىشقا ارنالعان ءبىر عانا كەسىك ويىقتى نەمەسە كرەست تۇرىندەگى ويىعى بولادى. وسىعان قوسىمشا بۇراما شەگەنىڭ قالپاعىندا التى قىرلى كىلتكە ءتۇرى دە كەزدەسەدى. بۇراما شەگەلەردىڭ قالپاعى جارتىلاي دوڭگەلەك ەلەۋسىز جانە جارتىلاي ەلەۋسىز بولىپ بولىنەدى. اعاشتاردى قۇراستىرۋ كەزىندە بۇراما شەگەلەردى ۇرىپ قاعۋعا بولمايدى. اعاش بولشەكتەردى جەلىمدەۋ ارقىلى قۇراستىرىپ بەكىتۋدىڭ باسقاشا بەكىتۋ تۇرلەرىنەن ءبىرقاتار ارتىقشىلىقتارى بار.
سەرىپپەنىڭ ءبىر جاعى تابانىنداعى تاقتايعا، ال ەكىنشى جاعى قوزعالىستاعى رەيكاعا بەكىتىلەدى.
تەربەلمەلى ات – مەكتەپ جاسىنا دەيىنگى بالالاردىڭ قوزعالىسىن دامىتۋ ءۇشىن قاجەت. بولشەكتەر ولشەمدەرىمەن دايىن بولعاننان كەيىن سىزبادا كورسەتىلگەندەي قۇراستىرامىز. تەربەلمەلى اتقا مىنگەن بالا اتتىڭ باسىنداعى قولتۇتقادان ۇستاپ وتىرىپ جوعارى - تومەن تەربەلەدى.
5. جاڭا ساباقتى جانە ساراماندىق جۇمىستى قورىتىندىلاپ، باعالاۋ: وقۋشىلاردىڭ جاساعان جۇمىستارىن سالىستىرا وتىرىپ، بەرىلگەن سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋىنە قاراي باعالانادى.
ۇيگە تاپسىرما بەرۋ، جۇمىس ورنىن جيناستىرۋ. قۇرال سايمانداردى مۇعالىمگە تاپسىرۋ كەرەك.
You Might Also Like
-
بالالاردىڭ قارىم - قاتىناس نىشاندارىن دامىتۋ
