الەۋمەتتىك مەديا توڭكەرىسى
الەۋمەتتىك مەديا – بۇل ادامدارعا ۆيرتۋالدى قاۋىمداستىقتار مەن جەلىلەردە اقپاراتتى، مانساپتىق قىزىعۋشىلىق يدەيالارىن، سۋرەتتەر/بەينەلەردى جاساۋعا، بولىسۋگە نەمەسە تاراتۋعامۇمكىندىك بەرەتىن كومپيۋتەرلىك قۇرالدار. ولار كاسىپورىندار، ۇيىمدار، قاۋىمداستىقتار جانە جەكە ادامدار اراسىنداعى قارىم-قاتىناسقا ايتارلىقتاي جانە جان-جاقتى وزگەرىستەر ەنگىزەدى.
ءبىز جىلدام وزگەرىستەر داۋىرىندە ءومىر ءسۇرىپ جاتىرمىز. Amazon، Apple، Facebook، Google، Twitter جانە باسقا دا كوپتەگەن جاڭاشىلدار ءبىزدىڭ جۇمىس، بايلانىس جانە ءومىر ءسۇرۋ ءتاسىلىمىزدى وزگەرتتى. ءبىراق بۇل جاڭا توڭكەرىس پە؟
جيىرما جىلدان استام ۋاقىت بۇرىن ۇلكەن كىتاپ دۇكەنىنەن 100 000 كىتاپ تابۋعا بولاتىن. بۇگىنگى تاڭدا ينتەرنەت – دۇكەندەر (مىسالى، Amazon) ميلليونداعان كىتاپتار ساتادى. سول سياقتى، جيىرما جىل بۇرىن سمارتفوندار بولعان جوق — تەك قاراپايىم ۇيالى تەلەفوندار مەن قالالىق تەلەفوندار بولدى. سودان كەيىن الەۋمەتتىك مەديا ەلەكتروندىق پوچتا مەن اقپاراتتىق بيۋللەتەندەردەن تۇردى؛ ءقازىر بىزدە Facebook پەن Twitter بار. 1990 جىلدارداعى دەربەس كومپيۋتەردە تەك نەگىزگى مۇمكىندىكتەر بولدى (ءماتىندى وڭدەۋ، ەلەكتروندىق كەستەلەر جانە باسقالارى). ەندى iMac الدىڭعى بۋىن سۋپەركومپيۋتەرىنىڭ قۋاتىنا يە. بۇل دا توڭكەرىسكە جاتادى ما؟
بۇگىنگى جۇرتشىلىق ءۇشىن جاي عانا اقپارات بەرۋ جەتكىلىكسىز. بۇگىنگى اۋديتوريا نە وقيتىنىن تاڭداي الادى دەپ كۇتەدى جانە كوپشىلىگى ونىڭ مازمۇنى مەن پىكىرلەرىمەن ءبولىسۋ مۇمكىندىگى بولۋى كەرەك دەپ سانايدى. كەيدە الەۋمەتتىك مەديا توڭكەرىسى دەپ اتالاتىن بۇل وزگەرىس امەريكا ءارقاشان بىلەتىن جۋرناليستيكانىڭ قۇلدىراۋى ەمەس؛ بۇل جۋرناليستيكانىڭ كەيبىر نەگىزگى فاكتورلارىن اتاپ كورسەتەتىن دەموكراتيالىق قوزعالىستىڭ تۋۋى.
2010 جىلى سولتۇستىك افريكا مەن تاياۋ شىعىستىڭ كوپتەگەن شتاتتارىندا بولعان وقيعالار وسى ەلدەردىڭ بەيبىت تۇرعىندارىنىڭ عانا ەمەس، بۇكىل الەمدىك قاۋىمداستىقتىڭ ساناسىن وزگەرتتى. بۇل قاقتىعىستاردا الەۋمەتتىك مەديا ماڭىزدى ءرول اتقاردى. 2010 جىلدىڭ 18 جەلتوقسانىنان كەيىن شىققان دەمونستراسيالار تولقىنى «اراب كوكتەمى» دەپ اتالدى.
«اراب توڭكەرىسى» وزدىگىنەن پايدا بولدى، ءارتۇرلى امەريكاندىق ورتالىقتار مەن قورلاردىڭ قولداۋىمەن جانە باستاماسىمەن بۇل بۇرىننان كەلە جاتقان الەۋمەتتىك – ەكونوميكالىق ماسەلەلەردىڭ سالدارى بولدى.
بۇگىنگى تاڭدا جوسپارلانعان توڭكەرىس تۋرالى تەوريا تانىمال، ونى كوپتەگەن ساراپشىلار ۇستانادى، ەگيپەت، يەمەن جانە تۋنيستەگى ريەۆوليۋسيالاردىڭ سەبەپتەرى وتە ناقتى ەكونوميكالىق سيپاتتا ەكەنىن اتاپ ءوتتى.
وسىلايشا، الەۋمەتتىك مەديا توڭكەرىسىالەۋمەتتىك مەديانىڭ الەمدەگى ورنىمىزعا قالاي ءمان بەرەتىنىمىزگە ۇلكەن اسەرىن زەرتتەيدى. الەۋمەتتىك مەديا ادامدارمەن بايلانىس ورناتۋدىڭتاماشا قۇرالى بولىپ تابىلادى. دەگەنمەن، الەۋمەتتىك مەديا توڭكەرىسىنىڭ ءتيىمدى بولمايتىن ساتتەرى دە بار. مىسالى، Black Lives Matter قوزعالىسى. ول وتە ۇلكەن اۋديتورياعا جەتتى، ءبىراق سونىمەن بىرگە كوپتەگەن رەاكسيالارعا يە بولدى. بۇل الەۋمەتتىك مەديا توڭكەرىسىندەگى تاماشا باستاما بولىپ تابىلادى، سەبەبى ول ادامداردىڭ نازارىن كوبىرەك اۋدارادى، ءبىراق ناقتى وزگەرىستەر ءۇشىن ودان دا كوپ نارسە ىستەۋ كەرەك.
You Might Also Like
-
جاhaندىق ۇلكەن ماسەلەلەردىڭ كوشىن باستاپ تۇرعان پروبلەمانىڭ ءبىرى تەرروريزم مەن ەكسترەميزم. ءار جىل سايىن مىڭداعان ادام تەرروريستتەردىڭ قولىنان قازا تابادى.
-
قوعامدىق پىكىردى قالىپتاستىرۋدا، وقيعالاردى حاباردار ەتۋدە جانە تالداۋدا ءجۋرناليستىڭ ادەبىنىڭ ماڭىزى زور. جۋرناليست اقپاراتتىڭ تارالۋىنا، ءسوز بوستاندىعى مەن دەموكراتيانىڭ ساقتالۋىنا ىقپال ەتەتىن ما...
