InfoHub Logo

باتىس قازاقستان وبلىسى، ورال قالاسى
№37 جالپى ورتا ءبىلىم بەرۋ مەكتەبىنىڭ
ينفورماتيكا ءپانى ءمۇعالىمى تۋرالييەۆا گۋلدانا سەريكوۆنا

ساباقتىڭ تاقىرىبى: الگوريتم جانە ونىڭ اتقارۋشىلارى
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: الگوريتم جانە ورىنداۋشى تۋرالى تۇسىنىكتى كەڭەيتۋ، وقۋشىلارعا الگوريتمنىڭ نەگىزگى ەكەنىن جانە ونىڭ قولدانۋ اياسىنىڭ كەڭ ەكەندىگىن كورسەتۋ، مىسال ارقىلى الگوريتم قاسيەتتەرىمەن تانىستىرۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ الگوريتمنىڭ ماڭىزدىلىعىن جانە قولدانۋ سالالارىنىڭ كەڭدىگىن ءتۇسىنۋ، الگوريتمدەرگە ءتان قاسيەتتەرى ارقىلى قاراپايىم الگوريتمدەردى قۇرۋدى، الگوريتم نەگىزىندە ادام ىسكەرلىگىنىڭ اۆتوماتتاندىرىلۋى ءبىلۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ.
تاربيەلىك: وقۋشىلاردى تاربيەلىككە، ۇقىپتىلىققا ۇيرەتۋ
ساباقتىڭ قولدانىلاتىن كورنەكتى قۇرالدار: كومپيۋتەر، ينت. تاقتا
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق.

ساباقتىڭ ءوتۋ بارىسى:
1. وقۋشىلاردى ۇيىمداستىرۋ.
2. ۇيگە بەرىلگەن تاپسىرمانى تەكسەرۋ.
3. جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ
4. ماشىقتىق كەزەڭ.
5. ساباقتى بەكىتۋ.
6. ۇيگە تاپسىرما بەرۋ.

I. ۇيىمداستىرۋ.
- امانداسۋ
- تۇگەندەۋ
- توپقا ءبولۋ
- كاۋىپسىزدىك ەرەجەسىن ەسكە ءتۇسىرۋ

II. ۇيگە بەرىلگەن تاپسىرمانى تەكسەرۋ:
تەست جۇمىسى (كومپيۋتەرمەن ورىندايدى)
1. بەرىلگەن سۋرەت بويىنشا رەبۋستى شەشۋ
ا. مونيتور
ۆ. كومپيۋتەر
س. پەرنەتاقتا
د. مودەم
2. قايسىسى العاشقى ەسەپتەۋ قۇرىلعى ەمەس؟
ا. سوروبان
ۆ. اريفمومەتر
س. كالكۋلياتور
د. شوتتار
3. انتيۆيرۋس - ول...
ا. ۆيرۋستاردى قۇرۋعا ارنالعان پروگرامما
ۆ. كومپيۋتەرلىك ۆيرۋستاردى جويۋعا ارنالعان پروگرامما
س. فايلداردى سىعۋعا ارنالعان پروگرامما
د. فايلداردى كوشىرۋگە ارنالعان پروگرامما
4. اقپارات قاسيەتى -
ا. دۇرىستىق، دالدىك
ۆ. وزەكتىلىك، قۇندىلىق
س. شىندىق، تولىقتىق
د. بارلىق جاۋاپ دۇرىس
5. 1. بەرىلگەن سۋرەت بويىنشا رەبۋستى شەشۋ
ا. پرينتەر
ۆ. پەرنەتاقتا
س. مونيتور
د. تىشقان
6. مۇراعاتتاۋدى جۇزەگە اسىراتىن پروگراممانى كورسەتىڭدەر
ا. Paint
ۆ. Windows
س. Microsoft Word
د. WinRar
7. مۇراعاتتىق فايلدىڭ قۇرامىنا نە كىرۋى مۇمكىن؟
ا. تەك بۋما
ۆ. تەك فايل
س. بۋما دا، فايل دا
د. بۋما دا ەمەس، فايل دا ەمەس
8. ءبىرىنشى ەلەكتروندىق ساندىق ەسەپتەۋىش ماشينا قالاي اتالادى؟
ا. بەمس - 2
ۆ. اۆس
س. دۆك
د. ENIAC
9. ەكىنشى بۋىن كومپيۋتەرلەرىنىڭ ەلەمەنتتىك بازاسى؟
ا. ۇلكەن ينتەگرالدىق سىزبا
ۆ. ينتەگرالدىق سىزبا
س. ترانزيستور
د. ەلەكتروندىق لامپا
10. ءبىرىنشى بۋىن كومپيۋتەرلەرىنىڭ ەلەمەنتتىك بازاسى؟
ا. ۇلكەن ينتەگرالدىق سىزبا
ۆ. ينتەگرالدىق سىزبا
س. ترانزيستور
د. ەلەكتروندىق لامپا

ءسوزجۇمباق (ءسوزجۇمباق شەشۋ ارقىلى جاڭا تاقىرىپ اتىن شىعارۋ)
ءسوزجۇمباق سۇراقتارى:
1. باتىرماسىن باساسىڭ
قاجەتتى فايلدى اشاسىڭ (تىشقان)
2. اقپارات تاسىعىش (فلەشكا)
3. 1 بايت ول --- بيتكە تەڭ (8)
4. اقپاراتتى شىعارۋ قۇرىلعىسى؟ (مونيتور)
5. ۆيرۋسقا قارسى پروگرامما؟ (انتيۆيرۋس)
6. اقپاراتتىڭ ەڭ كىشكەنە ولشەم بىرلىگى؟ (بيت)
7. كومپيۋتەرمەن ەنەدى
قاعازدا باسىپ بەرەدى (پرينتەر)
8. قانداي اقپارات ديسكىدە ەڭ از ورىن الادى؟ ءماتىن

III. جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ
ينفورماتيكا عىلىمىندا «الگوريتم» تۇسىنىگى اقپارات تۇسىنىگى سياقتى نەگىزگى ۇعىمداردىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى.
الگوريتم – بۇل ەسەپتەر شەشiمiن تابۋعا مۇمكiندiك بەرەتiن ارەكەتتەر تiزبەگiن ءتۇسiنiكتi، ءارى ايقىن تۇردە سيپاتتاۋ.
مىسالى:
«شايدى دەمدەۋ الگوريتمى»
- باسى
- ىستىق سۋمەن شاينەكتى شايۋ
- شاينەككە شاي سالۋ
- قايناعان سۋ قۇيۋ
- 3 - 5 مينۋت كۇتۋ
- شايدى شىناياققا قۇيۋ
- سوڭى.

الگوريتمدi قۇرايتىن قاراپايىم ارەكەتتەر كوماندا دەپ اتالادى. ادام ءوز ومىرىندە كۇن سايىن الگوريتم كەزدەستiءرىپ وتىرىپ، مىسالى، مەكتەپكە بارۋ ءۇشىن دە بەلگىلى ءبىر الگوريتم ورىندالادى. ساباقتى رەت - رەتىمەن وقۋ – بۇل دا الگوريتم، كەز كەلگەن ويىن دا بەلگiلi بiر ەرەجە بويىنشا وينالادى، بۇل دا الگوريتم بولىپ تابىلادى. كەيبىر ماسەلەلەردى شەشۋ جولىندا جەتiستiكتەرگە جەتۋ دە الدىن الا جوسپارلانعان ارەكەتتەردى ورىنداۋدان تۇرادى، ول دا - الگوريتم.

الگوريتمدىك الدىن الا جازبالاردى قۇراستىرۋ پروسەسى الگوريتمدەۋ دەپ اتالادى. «الگوريتم» ءسوزى IX عاسىرداعى ورتا ازيانىڭ ۇلى ماتەماتيگى ءال - حورەزمي اتىنىڭ لاتىنشا جازىلۋ – algorithmi – قالپىنان شىققان.
ورىنداۋشىنىڭ بەلگىلەنگەن ماقساتقا جەتۋىنە باعىتتالعان تۇسىنىكتى دە ءدال ۇيعارىم الگوريتم دەپ اتالادى.
الگوريتم ۇيعارىمدارى سونداي - اق كوماندا دەپ تە اتالادى. ءاربىر الگوريتم بەلگىلى ءبىر ورىنداۋشىعا، ورىنداۋشىنىڭ وسى الگوريتم كوماندالارىن تۇسىنۋىنە ەسەپتەلگەن. ورىنداۋشىنىڭ ورىنداۋى مۇمكىن كوماندالاردىڭ جيىنتىعى ورىنداۋشىنىڭ كوماندالار جۇيەسى دەپ اتالادى.

الگوريتم ورىنداۋشىسى دەگەنىمىز – قۇراستىرىلعان الگوريتممەن باسقارىلۋعا ءتيىستى وبەكت نەمەسە سۋبەكت. كوبىنە الگوريتم ورىنداۋشىسى - ادام. ادام ورىندايتىن الگوريتمدەردىڭ سانىندا شەك جوق. ويتكەنى ادام جاسايتىن ءاربىر ارەكەتتى الگوريتم دەپ قاراستىرا الامىز. مىسالى: تاڭەرتەڭ تۇرعاننان كەشكە ۇيقىعا كەتكەنشە جاسالاتىن بار شارۋالار.، تاماقتانۋ، ءۇي جيناۋ، سۋ تاسۋ، ساباق وقۋ، جۇمىسقا كەلۋ ءبارى – ءبارى.

IV. ماشىقتىق كەزەڭ
پراكتيكالىق تاپسىرمالار:
1 – توپقا:
وقۋشىلار سۋرەتتەگى كىمدەر ەكەنىن تاۋىپ، الگوريتم قۇراستىرادى. ( باۋىرساق ەرتەگىسى )
توپ وقۋشىلارىنا سۋرەتتەر بەرىلەدى.
2 – توپقا:
اعاش وتىرعىزۋ الگوريتمى
سەرگىتۋ ءساتى
V. جاڭا تاقىرىپتى بەكىتۋ

1. بەرiلگەن ارەكەتتەردiڭ قايسىسى الگوريتم بولىپ تابىلادى؟ دۇرىس جاۋاپتاردى بەلگiلەپ شىق.
 ۇلكەن دوڭگەلەك سال. ونىڭ ءۇستiنە ورتاشا دوڭگەلەك سال. ورتاشا دوڭگەلەكتiڭ ءۇستiنە كiشكەنە دوڭگەلەك سال. ەڭ جوعارعى ءبولiگiنە شەلەكتiڭ سۋرەتiن سال. (الگوريتم)
 پاتشا بۇيرىعى: «مەن بiلمەيتiن جاققا بار، مەن بiلمەيتiن زاتتى اكەل»(الگوريتم ەمەس)
 جازۋ: «لاستاما!» (الگوريتم ەمەس)
 بiرiنشi ساندى ال. وعان ەكiنشi ساندى قوس. ناتيجەسiن ەكiگە كوبەيت. جاۋابىن جاز. (الگوريتم)

الگوريتم دەگەنىمىز نە؟
الگوريتم ورىنداۋشىسىنا انىقما بەرىڭدەر
مىنا جۇمىس تۇرلەرىنە سايكەس ورىنداۋشىلاردى اتاڭدار:
- اياقكيىم جوندەۋ
- ءتىستى پلومبىلاۋ
- كولىكتى جۇرگىزۋ
قورىتىندىلاۋ
1. الگوريتمدەر ءار ءتۇرلى ەسەپتەردى شەشۋدە پايدالانىلادى.
2. كەيبىر امالدار الگوريتم ارقىلى بەرىلگەن، قاراپايىم جانە ورىنداۋشىعا تۇسىنىكتى.
3. الگوريتم ەسەپ شىعارۋدى جەڭىلدەتەدى، الگوريتم قۇراستىرۋشىعا قاراعاندا ورىنداۋشىدان از ءبىلىمدى تالاپ ەتەدى.
4. الگوريتم ناقتى ورىنداۋشىعا قۇرىلادى.
5. الگوريتمدى ورىنداۋ ويلاۋدى قاجەت ەتپەيدى، ەسەپ ءمانى بويىنشا وزدىگىنەن ورىندالادى.
1) ۇيگە تاپسىرما «مەنىڭ 1 كۇنىم» تاقىرىبىنا الگوريتم قۇرىپ كەلۋ.
VI. ۇيگە تاپسىرما: الگوريتم جانە ونىڭ اتقارۋشىلارى.
مەنىڭ « 1 كۇنىم» تاقىرىبىندا الگوريتم قۇرىپ كەلۋ
وقۋشىلاردى باعالاۋ.