التىن بەسىگىم - جارما
تاقىرىبى: التىن بەسىگىم – جارما
ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردىڭ تۋعان جەرگە، ولكەگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرىپ، ەلىنە دەگەن ماقتانىش سەزىمىن وياتۋ. تۋعان اۋىلدىڭ وتكەن تاريحىن بىلە وتىرىپ، قازىرگى اۋىل ءومىرىن زەرتتەۋ جانە اۋىلدىڭ بولاشاعىن وقۋشىلار كوزىمەن بولجاۋ.
دامىتۋشىلىق: ولەڭ، تاقپاق، ماقال - ماتەلدەر ارقىلى وقۋشىلاردىڭ وي - ءورىسىن، ءتىل بايلىعىن دامىتۋ.
تاربيەلىك: تۋعان ولكەسىنىڭ، جەرىنىڭ تابيعاتىن قورعاۋعا باۋلۋ. ۇلكەندەر ەڭبەگىن قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەۋ. وقۋشىلاردىڭ تۋعان جەرگە، تۋعان اۋىلعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن، پاتريوتتىق سەزىمىن تاربيەلەۋ، ەستەتيكالىق تالعامىن قالىپتاستىرۋ.
كورنەكىلىكتەر: سۋرەتتەر، سلايد، ماقال - ماتەلدەر جازىلعان پلاكات، بۋكلەت
ساباقتىڭ ءتۇرى: كەزدەسۋ
ءى. كىرىسپە
- ارمىسىزدار، قوناقتار، ۇستازدار، وقۋشىلار! «التىن بەسىگىم - جارما» اتتى جارما اۋدانىنىڭ 85 - جىلدىق مەرەيتويىنا ارنالعان كەشىمىزگە قوش كەلىپسىزدەر!
بۇگىنگى ءبىزدىڭ كەشىمىزگە جارما اۋدانىنىڭ قۇرمەتتى ازاماتى، اۋدانىمىزدىڭ كوركەيۋىنە ۇلەس قوسقان ازاماتتارىمىزدىڭ ءبىرى ساتپەكوۆ الكەش وكرەش ۇلى كەلىپ وتىر.
- بالالار الدارىنداعى و، ا، ن، ت ارىپتەرىنەن قانداي ءسوز قۇراستىرۋعا بولادى.
- جاقسى وتان دەگەن ءسوزدى قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟
وتان دەيمىز وت جاققان جەرىمىزدى،
وتان دەيمىز وسىرگەن ەلىمىزدى.
وتان دەيمىز تۋعان جەر، اتامەكەن -
بيىك تاۋ، ورمان، توعاي، كولىمىزدى.
وتاننىڭ شەتى دە جوق، شەگى دە جوق
ول ءبىراق، ءوز ۇيىڭنەن باستالادى..
- ءبىزدىڭ كىشكەنە وتانىمىز جارما اۋدانىنا بيىل 85 - جىل.
كىندىك قانىڭ تامىپ، تۋىپ - وسكەن مەكەنىڭدى، تابانىڭ ءتيىپ تۇرعان توپىراقتى بارىنەن ارتىق كورۋگە حاقىلىسىڭ. تۋعان جەردىڭ ءبىر ءتۇيىر تاسى جاتتىڭ ات باسىنداي التىنىنان قىمبات ەمەس پە؟ دۋلىعالى اتا - بابالارىمىز كەڭ دالاسىن، اسقار تاۋىن، سارقىراپ اققان كوك وزەنىن قورعاپ، ماقتان ەتكەن، بىزگە مۇراعا قالدىرعان. قازىرگى تاريحي شاقتا، تاۋەلسىزدىك كەڭىستىگىندە كۇندەي جارقىراپ وتانشىلدىق رۋح پەن تۋعان جەرگە دەگەن ماحاببات ساۋلە شاشىپ تۇرۋى كەرەك. ءار قازاقستاندىق ءوز ەلىنىڭ كارتاسىنا كوز سالىپ، بايتاق ولكەسىن، تۋعان جەرىن ماقتان تۇتۋعا ءتيىستى.
تۋعان جەر جايلى جىر دا، قارا سوزبەن جازىلعان شىعارمالار دا ءاربىر حالىقتىڭ ادەبيەتىندە مولىنان كەزدەسەدى. بۇدان ءبىز ءار حالىقتىڭ تۋعان جەرىن ارداق تۇتىپ، اناسىنداي قاستەرلەيتىنىن بايقاعاندايمىز. ءبىزدىڭ قازاق حالقى دا تۋعان جەر ءقادىرىن جاس ۇرپاق بويىنا، ساناسىنا بالا كەزىنەن - اق سىڭىرۋگە ۇمتىلاتىندىعىن تۋعان جەر جايلى ماقال - ماتەلدەردەن، اڭىز اڭگىمەلەردەن، باتىرلار جىرىنان كورەمىز. «يت تويعان جەرىنە، ەر – تۋعان جەرىنە» نەمەسە «تۋعان جەردەي جەر بولماس، تۋعان ەلدەي ەل بولماس» دەپ ەرەكشەلەپ كورسەتەدى. بۇلاردىڭ بارىنەن شىعاتىن قورىتىندى اركىمگە تۋعان جەرى، تۋعان ەلى قىمبات ەكەندىگى دەپ ويلايمىن.
ەگەۋلى نايزا قولعا الىپ، ەڭكۋ - ەڭكۋ جەر شالىپ، ەل قورعاعان باتىر بابالارىمىز بەن انالارىمىزدىڭ بىزگە قالدىرعان اماناتىنداي تۋعان ەلىمىزدى قورعاۋ، نىعايتۋ – بارىمىزگە پارىز.
- ەندىگى ءسوز كەزەگى وزدەرىڭدە، بالالار
1. تۋعان جەر ىستىقسىڭ عوي سەن ماعان،
قاراپ ساعان مەن ويلانىپ تولعانام.
سەنەن اسقاق سۇلۋ عاجاپ جەر بار ما،
بۇلاق اعىپ، بۇلبۇلدارى سايراعان.
2. جولاۋشىلاپ كەلگەن ادام ەلىمە،
كوزى تۇسەر شالقىپ جاتقان كولىمە،
شومىلىپ ونىڭ ءمولدىر تۇنىق سۋىنا،
ريزا بولىپ قايتار تۋعان ەلىنە.
بۇل جارما اتى شىققان ۇلكەن ادام،
جەرى باي، قارى قالىڭ، ءشوبى قاۋدان.
ءبىر جاعى قارت سەمەيگە جاقىن بارىپ
ءبىر جاعى التىن كەنى التاي تاۋدان.
ايماقتا جەر جاناتى جارما ەكەن،
جارماداي جەرۇيىق جەر بار ما ەكەن.
تولعاندا جارما بۇگىن 85 - كە،
جاقسى ءىسىن العا قويىپ ماقتان ەتەم.
سامال تاۋ، سىرنايلى وزەن، ارنام مەنىڭ،
اۋدانىم، اتى ايگىلى جارمام مەنىڭ.
كاسىبىم - قارا كەنىم، الۋان مەنىڭ،
كەن قازىپ، مال ءوسىرىپ، ەگىن ەككەن.
قانشاما قيىندىقتى باستان كەشتىڭ،
اتىڭنان اينالايىن جارما ولكەم.
سوندا دا باس يمەدىڭ ەشكىمگە سەن،
وزىڭدەي جەر تابىلماس وتە كوركەم.
جارما، جارما، جارما
سەنەن ارتىق جەر بار ما؟!
وزىڭدە تۋىپ وسكەم.
سىر ساندىعىن بولىسكەم.
سىلدىرلاپ اققان وزەنىڭ،
سىڭعىرلاپ كۇلگەن ارۋداي.
قويناۋىڭ تولعان، بايلىعىڭ،
قاسيەتىڭدى اسىرىپ تۇرعانداي.
تابيعاتىڭ تاماشا، قانداي عاجاپ،
سۇلۋلىعىڭا ەلىكتەتىپ الاسىڭ باۋراپ.
الدىمدا اسەم گۇل تۇرعانداي جايناپ،
قىزىعامىن مەن ساعان كۇندە قاراپ.
ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردىڭ تۋعان جەرگە، ولكەگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرىپ، ەلىنە دەگەن ماقتانىش سەزىمىن وياتۋ. تۋعان اۋىلدىڭ وتكەن تاريحىن بىلە وتىرىپ، قازىرگى اۋىل ءومىرىن زەرتتەۋ جانە اۋىلدىڭ بولاشاعىن وقۋشىلار كوزىمەن بولجاۋ.
دامىتۋشىلىق: ولەڭ، تاقپاق، ماقال - ماتەلدەر ارقىلى وقۋشىلاردىڭ وي - ءورىسىن، ءتىل بايلىعىن دامىتۋ.
تاربيەلىك: تۋعان ولكەسىنىڭ، جەرىنىڭ تابيعاتىن قورعاۋعا باۋلۋ. ۇلكەندەر ەڭبەگىن قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەۋ. وقۋشىلاردىڭ تۋعان جەرگە، تۋعان اۋىلعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن، پاتريوتتىق سەزىمىن تاربيەلەۋ، ەستەتيكالىق تالعامىن قالىپتاستىرۋ.
كورنەكىلىكتەر: سۋرەتتەر، سلايد، ماقال - ماتەلدەر جازىلعان پلاكات، بۋكلەت
ساباقتىڭ ءتۇرى: كەزدەسۋ
ءى. كىرىسپە
- ارمىسىزدار، قوناقتار، ۇستازدار، وقۋشىلار! «التىن بەسىگىم - جارما» اتتى جارما اۋدانىنىڭ 85 - جىلدىق مەرەيتويىنا ارنالعان كەشىمىزگە قوش كەلىپسىزدەر!
بۇگىنگى ءبىزدىڭ كەشىمىزگە جارما اۋدانىنىڭ قۇرمەتتى ازاماتى، اۋدانىمىزدىڭ كوركەيۋىنە ۇلەس قوسقان ازاماتتارىمىزدىڭ ءبىرى ساتپەكوۆ الكەش وكرەش ۇلى كەلىپ وتىر.
- بالالار الدارىنداعى و، ا، ن، ت ارىپتەرىنەن قانداي ءسوز قۇراستىرۋعا بولادى.
- جاقسى وتان دەگەن ءسوزدى قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟
وتان دەيمىز وت جاققان جەرىمىزدى،
وتان دەيمىز وسىرگەن ەلىمىزدى.
وتان دەيمىز تۋعان جەر، اتامەكەن -
بيىك تاۋ، ورمان، توعاي، كولىمىزدى.
وتاننىڭ شەتى دە جوق، شەگى دە جوق
ول ءبىراق، ءوز ۇيىڭنەن باستالادى..
- ءبىزدىڭ كىشكەنە وتانىمىز جارما اۋدانىنا بيىل 85 - جىل.
كىندىك قانىڭ تامىپ، تۋىپ - وسكەن مەكەنىڭدى، تابانىڭ ءتيىپ تۇرعان توپىراقتى بارىنەن ارتىق كورۋگە حاقىلىسىڭ. تۋعان جەردىڭ ءبىر ءتۇيىر تاسى جاتتىڭ ات باسىنداي التىنىنان قىمبات ەمەس پە؟ دۋلىعالى اتا - بابالارىمىز كەڭ دالاسىن، اسقار تاۋىن، سارقىراپ اققان كوك وزەنىن قورعاپ، ماقتان ەتكەن، بىزگە مۇراعا قالدىرعان. قازىرگى تاريحي شاقتا، تاۋەلسىزدىك كەڭىستىگىندە كۇندەي جارقىراپ وتانشىلدىق رۋح پەن تۋعان جەرگە دەگەن ماحاببات ساۋلە شاشىپ تۇرۋى كەرەك. ءار قازاقستاندىق ءوز ەلىنىڭ كارتاسىنا كوز سالىپ، بايتاق ولكەسىن، تۋعان جەرىن ماقتان تۇتۋعا ءتيىستى.
تۋعان جەر جايلى جىر دا، قارا سوزبەن جازىلعان شىعارمالار دا ءاربىر حالىقتىڭ ادەبيەتىندە مولىنان كەزدەسەدى. بۇدان ءبىز ءار حالىقتىڭ تۋعان جەرىن ارداق تۇتىپ، اناسىنداي قاستەرلەيتىنىن بايقاعاندايمىز. ءبىزدىڭ قازاق حالقى دا تۋعان جەر ءقادىرىن جاس ۇرپاق بويىنا، ساناسىنا بالا كەزىنەن - اق سىڭىرۋگە ۇمتىلاتىندىعىن تۋعان جەر جايلى ماقال - ماتەلدەردەن، اڭىز اڭگىمەلەردەن، باتىرلار جىرىنان كورەمىز. «يت تويعان جەرىنە، ەر – تۋعان جەرىنە» نەمەسە «تۋعان جەردەي جەر بولماس، تۋعان ەلدەي ەل بولماس» دەپ ەرەكشەلەپ كورسەتەدى. بۇلاردىڭ بارىنەن شىعاتىن قورىتىندى اركىمگە تۋعان جەرى، تۋعان ەلى قىمبات ەكەندىگى دەپ ويلايمىن.
ەگەۋلى نايزا قولعا الىپ، ەڭكۋ - ەڭكۋ جەر شالىپ، ەل قورعاعان باتىر بابالارىمىز بەن انالارىمىزدىڭ بىزگە قالدىرعان اماناتىنداي تۋعان ەلىمىزدى قورعاۋ، نىعايتۋ – بارىمىزگە پارىز.
- ەندىگى ءسوز كەزەگى وزدەرىڭدە، بالالار
1. تۋعان جەر ىستىقسىڭ عوي سەن ماعان،
قاراپ ساعان مەن ويلانىپ تولعانام.
سەنەن اسقاق سۇلۋ عاجاپ جەر بار ما،
بۇلاق اعىپ، بۇلبۇلدارى سايراعان.
2. جولاۋشىلاپ كەلگەن ادام ەلىمە،
كوزى تۇسەر شالقىپ جاتقان كولىمە،
شومىلىپ ونىڭ ءمولدىر تۇنىق سۋىنا،
ريزا بولىپ قايتار تۋعان ەلىنە.
بۇل جارما اتى شىققان ۇلكەن ادام،
جەرى باي، قارى قالىڭ، ءشوبى قاۋدان.
ءبىر جاعى قارت سەمەيگە جاقىن بارىپ
ءبىر جاعى التىن كەنى التاي تاۋدان.
ايماقتا جەر جاناتى جارما ەكەن،
جارماداي جەرۇيىق جەر بار ما ەكەن.
تولعاندا جارما بۇگىن 85 - كە،
جاقسى ءىسىن العا قويىپ ماقتان ەتەم.
سامال تاۋ، سىرنايلى وزەن، ارنام مەنىڭ،
اۋدانىم، اتى ايگىلى جارمام مەنىڭ.
كاسىبىم - قارا كەنىم، الۋان مەنىڭ،
كەن قازىپ، مال ءوسىرىپ، ەگىن ەككەن.
قانشاما قيىندىقتى باستان كەشتىڭ،
اتىڭنان اينالايىن جارما ولكەم.
سوندا دا باس يمەدىڭ ەشكىمگە سەن،
وزىڭدەي جەر تابىلماس وتە كوركەم.
جارما، جارما، جارما
سەنەن ارتىق جەر بار ما؟!
وزىڭدە تۋىپ وسكەم.
سىر ساندىعىن بولىسكەم.
سىلدىرلاپ اققان وزەنىڭ،
سىڭعىرلاپ كۇلگەن ارۋداي.
قويناۋىڭ تولعان، بايلىعىڭ،
قاسيەتىڭدى اسىرىپ تۇرعانداي.
تابيعاتىڭ تاماشا، قانداي عاجاپ،
سۇلۋلىعىڭا ەلىكتەتىپ الاسىڭ باۋراپ.
الدىمدا اسەم گۇل تۇرعانداي جايناپ،
قىزىعامىن مەن ساعان كۇندە قاراپ.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
وزگە ۇلت مۇعالىمدەرىنە وتكىزگەن بايقاۋدىڭ سەناريى
