التىن كۇز
قاراعاندى وبلىسى، بالقاش قالاسى، ساكەن سەيفۋللين اتىنداعى №7 مەكتەپ - گيمنازياسىنىڭ باستاۋىش سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ «التىن كۇز» تاقىرىبىندا جازعان شىعارمالارى.
التىن كۇز
كۇز – بۇل عاجايىپ مەزگىل. كۇز مەزگىلى ادامنىڭ كوڭىل – كۇيى سەكىلدى قۇبىلمالى. بىردە جاڭبىر جاۋىپ جاتسا، ەندى ءبىر كۇن شايداي اشىلىپ تۇرادى. كۇزدە ءبىلىم كۇنى باستالادى. بۇل كۇندە ەندى مەكتەپ تابالدىرىعىن اتتايىن دەپ جاتقان بالالار قۋانادى. بۇل كۇنى جالعىز بالالار عانا قۋانىپ قويماي، ۇلكەندەر دە قۋانادى. سەبەبى، بۇل كۇندە ءبىزدىڭ ومىرگە دەگەن كوزقاراسىمىز اشىلىپ، الەمدى تاني باستايمىز.
كۇز مەزگىلىندە جاپىراقتار سارعايىپ، اينالا التىن تۇسكە بويالادى. قۇستار جىلى جاققا ۇشىپ بارادى. كۇن قىسقارىپ، ءتۇن ۇزارادى. كۇزدە كۇن سۋىتىپ، بارلىق جان – جانۋارلار، جاندىكتەر قىسقى ۇيقىعا كەتەدى.
كۇزدىڭ بايلىعى – باقشامىزدا ءپىسىپ جەتىلگەن كوكونىستەر مەن جەمىستەر، مالدىڭ ابدەن سەمىرگەن كەزى. سونىمەن قاتار كۇز كەزىندە قىزۋ جۇمىس، قىسقا قامدانادى. سول سەبەپتى ءار ادام كۇزدىڭ اشىق كۇنىن پايدالانىپ، استىعىمىزدى جيناۋعا كىرىسەدى.
كۇزىمىز نەتكەن كەرەمەت. كۇز دەگەنىمىز – بايلىق، مولشىلىق.
ورىنداعان: بەرىك ۇلى د.،
2د - سىنىپ وقۋشىسى.
التىن كۇز
ادامدار جازعى ەككەن باقشاسىن جيناپ قىسقا دايىندالا باستايدى. قۇستار جىلى جاققا ۇشا باستايدى. مەنىڭ انامدا توساپتار جاساپ قىسقا دايىندالادى. بۇل كۇز مەزگىلىنىڭ باستالعانىنىڭ بەلگىسى. مەن ءۇشىن جانىما جاقىن كۇز مەزگىلى. دالانىڭ ءبارى سارى - الا تۇسكە بويالادى. كۇز مولشىلىقتىڭ مەرەكەنىڭ، بەرەكەنىڭ مەزگىلى. كۇزدە جەمىس - جيدەكتەر پىسەدى. جاپىراقتار قىزىل - سارى تۇسكە بويالعان. ولاردى جيناپ كەپتىرىپ، ءتۇرلى كومپوزيسيالار جاساۋعا بولادى. بالالار مەكتەپكە اسىعادى. ءۇش اي كورمەگەن دوستارىمەن قاۋىشادى. ءتۇن ۇزارىپ، كۇن قىسقارادى. دالا قوڭىر سالقىن، كۇننىڭ كوزىن سيرەك كورەمىز. قىزىل سارى جاپىراقتار ۇلكەن كىلەم توسەلگەندەي اسەر بەرەدى. سوندىقتاندا ءباز «التىن كۇز» دەيمىز. كۇز مەزگىلى ءوز ەرەكشەلىكتەرىمەن كەرەمەت.
حايراتبەك قىزى ايشا،
2ە - سىنىپ وقۋشىسى.
التىن كۇز.
التىن كۇز كەلدى. جاپىراقتار سارعايىپ، جەرگە ءتۇسىپ جاتىر. جەرگە سارى كىلەم توسەپ قويعانداي جۇپ - جۇمساق بولىپ تۇر. كۇز مەزگىلىن «التىن كۇز» دەپ ايتاتىن سەبەبىمىز اينالانىڭ ءبارى سارى تۇسكە اينالادى. التىن تۇسكە بويالعان كۇزدە قوڭىراۋ قايتا سوعىلىپ، بالالار مەكتەپپەن قاۋىشادى. وقۋ وقۋعا جاسى جەتكەن بۇلدىرشىندەر العاش رەت مەكتەپ تابالدىرىعىن اتتاپ، ءبىلىم نارىمەن سۋسىنداتار باستاۋعا باس قويادى. ۇستازدار دا الدارىنداعى كىپ - كىشكەنتاي عۇمىر يەلەرىنەن تاۋداي تۇلعا سوماداۋدى نيەت ەتىپ، ءارقايسىسىنا ءۇمىت كوزىمەن قارايدى. وقۋشىلار بىلىممەن سۋسىنداپ، ءومىرىنىڭ جاڭا باسپالداعىن باسىپ جاتسا، اسپاندا قۇستار قيماي ءان سالىپ، الىس جاقتارعا ۇزاپ بارادى. قىستاعى تىرشىلىككە قامدانعان ءتىرى جان يەلەرىنىڭ ءبارى قىبىر - جىبىر تىرشىلىگىن توقتاتار ەمەس. ادامدار دا ەگىن ورىپ، استىق جيناپ، قىلىشىن سۇيرەپ كەلەر قىستان شىعۋدىڭ قامىن جاساۋدا.
جاپىراقتار سۋدىرلاعان وسىناۋ سامارقاۋ مەزگىلدە كەۋدەسىندە جانى باردىڭ بارلىعى قىزۋ تىرشىلىككە كىرىسكەن. ولارعا قاراپ تۇرىپ، تابيعات تا كەلەر كوكتەمدە قايتا ءدۇر سىلكىنىپ، قايتا قۇلپىرارىن سەزگەندەي ەرىكسىز جىميىپ، تىرشىلىككە مەيىرىمىن توگەدى.
جامەل ەراسىل،
3 ب سىنىپ وقۋشىسى.
التىن كۇز (ەسسە)
مىنە، مەرەكەلى دە بەرەكەلى كۇز كەلدى. كۇز — مولشىلىق، بايلىقتىڭ ايى. جاپىراقتار سارعايىپ، جەرگە ءتۇسىپ جاتىر. بەينە ءبىر جەرگە سارى كىلەم توسەپ تاستاعانداي. التىن تۇسكە بويالعان كۇزدە بالالار مەكتەپپەن قاۋىشادى. ادامدار ەككەن ەگىندەرىنىڭ جەمىسىن كورەدى. ەگىن تەرىلىپ، قامبا استىققا تولادى. كۇزدە جان – جانۋارلاردا قىستىڭ قامىنا كىرىسەدى. كۇن سۋىتا باستاعاندا، قۇستاردا جىلى جاققا ۇشا باستايدى. كۇز مەزگىلى قىزىقتى جايتتارعا تولى، ناعىز ەڭبەكتىڭ قاينايتىن كەزى. دالادا قوڭىر كۇز بولسا دا، ادامداردىڭ كوڭىلدەرى جادىراڭقى. ويتكەنى، بارلىعى ىرىسى مەن بەرەكەسىن الىپ كەلگەن التىن كۇزگە ريزا.
ەرالى قىزى مەرەي
3ب سىنىپ وقۋشىسى.
التىن كۇز
كۇز – بۇل وتە تاماشا مەزگىل. كۇز مەزگىلى ادامنىڭ كوڭىل - كۇيى سەكىلدى قۇبىلمالى. بىردە جاڭبىر جاۋىپ جاتسا، ەندى بىردە كۇن شايداي اشىلىپ تۇرادى. كۇزدە ءبىلىم كۇنى باستالادى.
بۇل كۇندە ەندى مەكتەپ تابالدىرىعىن اتتايىن دەپ جاتقان كىشكەنتاي بالالار قۋانادى. ولار ءۇشىن بۇل كۇن وتە ەرەكشە.
جالعىز كىشكەنتاي بالالار ءۇشىن عانا ەمەس، ءبىز ءۇشىن دە بۇل كۇن وتە ەرەكشە. سەبەبى، بۇل كۇندە ءبىزدىڭ ومىرگە دەگەن كوزقاراسىمىز اشىلىپ، الەمدى تاني باستايمىز. كۇز مەزگىلىندە جاپىراقتار سارعايىپ، اينالا التىن تۇسكە بويالادى. جەرگە التىن كىلەم توسەلگەندەي بولادى. اراسىندا شىرشالار عانا ءتۇسىن وزگەرتپەگەن. بارلىعى اسەرلى، وتە كەرەمەت.
قۇستار جىلى جاققا ۇشىپ بارادى، ال بالالار اۋلا جۇمىسىن ءبولىسىپ تازالاۋدا. كەيبىرەۋلەرى جەمىس - جيدەك جيناسا، بىرەۋلەرى اۋلانى تۇسكەن جاپىراقتاردان تازارتۋدا. بالالار ءارى ەڭبەك ەتىپ، ءارى ويىن ويناۋدا. بارلىعى كوڭىلدى. جانۋارلار دا قىلىشىن سۇيرەتىپ كەلە جاتقان قىسقا دايىندالۋدا. قويان، قاسقىر، تۇلكى سياقتى جانۋارلاردىڭ جۇندەرى قالىڭداي باستايدى. ادامدار دا قىزۋ ەڭبەك ۇستىندە. ديقانشىلار ەگىس دالاسىندا ءدان جيسا، اۋىل ادامدارى وتىن، كومىرلەرىن ءتۇسىرىپ، قىستان قىسىلماي شىعۋدىڭ قامىن جاسايدى. ماعان كۇز مەزگىلى قاتتى ۇنايدى.
ءسابيت نۇراي
3ب سىنىپ وقۋشىسى
التىن كۇز
ساعىندىرعان كۇز دە كەلىپ جەتتى. جاپىراقتار سارعايىپ، جەرگە ءتۇسىپ جاتىر. جەر بەتى التىنداي كۇيگە ەندى. قۇتتى ءبىر كىلەم توسەپ قويعانداي! جەمىس - جيدەكتەر دە سامساپ ءپىسىپ تۇر. قۇستار جىلى جاققا ۇشىپ كەتىپ جاتىر. ادامدار دا جىلى كيىنە باستاعان. ماعان كۇز مەزگىلى قاتتى ۇنايدى. ويتكەنى مەنىڭ تۋعان كۇنىم دە كۇزدە بولادى. اتا - انام، تۋىستارىم كوپتەگەن سىيلىقتار سىيلايدى. مەن كۇزدى سونداي جاقسى كورەمىن!
2 «ۆ» سىنىپ وقۋشىسى
تايتولەۋوۆا ساياجان
مەن التىن كۇزدى ۇناتامىن.
ول ءالى كىشكەنتاي. ول ونى ۇناتپايدى. بۇل ونىڭ كوڭىلسىز كۇزى. ءبىراق بارلىق ادام ونى التىن كۇزدەيدى. كىشكەنتاي ءسىڭىلىم ونى ۇناتپاسا دا، ول ءبارىبىر مەنىڭ ءومىرىمنىڭ التىن كۇزى بولىپ قالا بەرمەك. نەگە؟ …
انام مەن اكەم ءبىزدى ەركەلەتكەندە "التىن قىزىم" دەيدى. انامنىڭ ايتۋى بويىنشا، ادام ومىرىندەگى ەڭ قىمبات دۇنيەسىن التىنعا بالاسا كەرەك. التىن – ەڭ قىمبات، اسىل مەتالل. ال ادامداردىڭ كۇز مەزگىلىن التىن دەپ باعالاۋىنىڭ ءمانى نەدە؟ كۇزبەن بىرگە تالاسىپ، مەنىڭ ءومىرىمنىڭ ماڭىزدى ءساتى – كوڭىلىمە نۇر بوپ قۇيىلاتىن ءبىلىم كۇنى كەلەدى. وسىنىڭ ءوزىن ءبىر سەبەپ دەپ بىلەمىن. وسى جىل مەزگىلىمەن بىرگە بىلسەڭىز جەمىس - جيدەك، كوكەنىس، ءداندى داقىلدار ءوز جەمىسىن بەرەدى. قانشاما قاراتەردىڭ كۇشىمەن كەلگەن ەڭبەكتىڭ جەمىسى دە كۇزبەن تۇسپا - تۇس كەلەدى. بالكىم سوندىقتان كۇزدى "التىن" دەپ ەركەلەتسە كەرەك.
جاپىراقتار سارعايىپ ءتۇسىپ، دالانى التىنمەن اپتاعانداي كۇيگە بولەگەندىكتەن كۇمانسىز - ول التىن كۇز بولدى. ال مەن اياققا جىلى شۇلىق كيىپ، كورپەگە ورانىپ، ىستىق شاي ءىشىپ وتىراتىن كەزدەر ءۇشىن، التىن كۇز دەپ باعالادىم. ويتكەنى ول جانعا جايلى كۇز، التىن كۇز. بىردە ول ءسىڭىلىمنىڭ دە "التىن كۇزىنە" اينالاتىنىنا سەنەمىن...
2 «ءا» سىنىپ وقۋشىسى
ماجكەن مينۋرا
سارى التىنداي، التىن كۇز.
«سۇر بۇلت ءتۇسى سۋىق قاپتايدى اسپان،
كۇز بولىپ دىمقىل تۇمان جەردى باسقان» دەي وتىرىپ، دانا اباي اتامىز ايتقانداي سالقىن لەپتى، سارى التىنداي كۇز دە كەلىپ جەتتى. دالا سۋىتىپ، كۇن سالقىندادى.
تابيعات بەينە ءبىر قاباعىن ءتۇيىپ، رەنىش بىلدىرگەندەي. اسپاننان كۇننىڭ شۋاعى دا قويۋ بۇلتتار اراسىنان سىعالاپ تۇرعانداي. اينالا تىم - تىرىس. ايعايلاپ ۋلاپ - شۋلاپ جۇرگەن بالالار دا كورىنبەيدى. ءبىر مەزەتتە، كۇن كۇركىرەپ، جاڭبىر قۇيىپ جىبەردى. قاتتى جەلدەن اعاشتار ءبىر جىلىلىق ىزدەگەندەي كۇي كەشتى. حالدەرى ايانىشتى، جازداعى جاسىل جاپىراقتارىنان ايىرىلىپ، سارى الا جاپىراقتارى جەلمەن ىرعالىپ جەرگە تۇسەدى.
ياپىر - اۋ، مەن قالاي مۇنى كورمەگەم؟. كۇزدىڭ ءبىر كەرەمەت بوياۋى وسى سارى الا جاپىراقتارمەن ساندەلگەندەي. جەر بەتى سارى التىنداي ساپ - سارى. بەينە ءبىر تۇسكيىز جەرگە جايىلىپ جاتقانداي. ماناعى تىنىشتىق جوعالعانداي. اعاشتان - اعاشقا سەكىرىپ ءتيىن ءوز ىنىنە جاڭعاق تاسىپ جۇرسە، باسقا جانۋارلار مەن اڭدار دا ءوز ازىعىن قىسقا دايىنداپ ءجۇر.
ورماننان جوعارى ورلەپ ەگىسكە شىقتىم. مىنە، ناعىز قىزۋ ەڭبەك وسى ارادا ءجۇرىپ جاتىر ەكەن. ادامدار جانتالاسىپ ەگىن ورىپ، ونىمدەرىن جيناۋدا.
انە ءبىر جەردە اپام جانتالاسىپ كارتوپ، ءسابىز، اسقاباق، قىزىلشالاردى جيناپ جاتىر. بارلىق بالالاردا وسىندا. ولار اتا - انالارىنا كومەك كورسەتىپ جاتىر.
مارلەن اعا «ەڭبەكتىڭ نانى ءتاتتى»-، دەپ ريزا بولىپ قويادى. ادامدار دا قىسقا دايىندالىپ جاتىر ەكەن.
كۇز - جومارت، كۇز - بەرەكە. ءيا، كۇزدىڭ اتقارار قىزمەتى كوپ. بۇكىل تابيعاتتى قىسقا دايىنداپ ۇلگەرۋ وڭاي ما؟
سماعۇل جانار قانات قىزى
4 «ا» سىنىپ وقۋشىسى
جەتەكشىسى: گ. ج. جاكسىباي
التىن كۇز
كۇز كەلدى. اينالا قۇددى ءبىر التىن تۇسكە بويالعانداي. اسپاننان كۇننىڭ شۋاعى بولار، بولماس كورىنىپ تۇر. كۇن سۋىتىپ، جاڭبىر جاۋا باستادى. ادامدار قىسقا دايىندالۋ ۇستىندە. ەگىنشىلەر ەگىن ەگىپ، قىرماندا قىزۋ جۇمىس جاساۋدا. باۋ - باقشاداعى كوكونىستەر مەن جەمىستەردى جيناپ، سالات پەن توساپ، كامپوت دايىندايدى.
جانۋارلار دا ءوز ازىقتارىن دايىنداۋدا. ايۋ قىستا ۇيقىعا كەتىپ، كوكتەمدە بۇرشىك جارعاندا ويانادى. بورسىق تا ايۋ سياقتى ۇيقىعا قىستا كەتەدى. ول توڭباۋ ءۇشىن كۇز بويى بويىنا ماي جينايدى. كىرپى بولسا، كۇزدە بال، ساڭىراۋقۇلاق، جەمىستەردى جيناپ وزىنىنە كىرىپ، قىستاي قورەكتەنەدى. قۇستار دا جىلى جاققا ۇشىپ كەتەدى. ءبىراق، قىستاپ قالاتىن قۇستار دا بار. ولارعا قىستا جەم تاۋىپ جەۋ وتە قيىن. سوندىقتان، ءبىزدىڭ قاناتتى دوستارىمىزعا قىستا جەم شاشىپ، ۇيا جاساپ كومەك كورسەتۋىمىز كەرەك.
كۇزدە سىڭعىرلاپ جەز قوڭىراۋدىڭ داۋىسى بارلىق بالالاردى مەكتەپكە شاقىرادى. كۇز ايىنىڭ ەڭ العاشقى كۇنىن وقۋشىلار ءبىر ىستىق سەزىممەن قارسى الادى. ولار ءبىلىم الۋعا، التىن ۇيا مەكتەپتەرىنە ساعىنا جەتەدى. ماعان كۇز مەزگىلى قاتتى ۇنايدى.
قۋانىشبەك ءبيبىنۇر قايرات قىزى
4 «ا» سىنىپ وقۋشىسى
جەتەكشىسى: گ. ج. جاكسىباي
التىن كۇز.
ورىنبايەۆا گۇلفايرۋز نۇرسىلان قىزى
4 «ا» سىنىپ وقۋشىسى
جەتەكشىسى: گ. ج. جاكسىباي
انە - مىنە دەگەنشە، كۇز دە جەتتى. ونى مەن كۇنتىزبەدەن عانا ەمەس، اۋا - رايىنان بايقادىم. دالادا قاتتى جەل سوعىپ، جاڭبىر جاۋىپ، كۇن تۇنەرىپ تۇردى. جازداعى كورىنىستەردەن ەشتەڭە قالماعان. سوندىقتان، ءوز ويىمدى ولەڭ جولدارىمەن جازعىم كەلدى.
جاسىل جاپىراق سارعايدى،
ءوڭى قاشتى باۋ - باقتان.
ەرتەلى - كەش ىزىڭداپ،
جەل سوعادى جان - جاقتان.
كۇننىڭ كوزى تىم الىس،
قاراپ ەدىم اسپانعا.
مۇڭدى سازبەن ءان سالىپ،
ۇشىپ بارادى قۇستاردا.
جىلى كيىم كيىنگەن،
ادامدار ءجۇر دالادا.
جيناپ الىپ باۋ - باقتى،
دايىندادى تاعامدى.
قوڭىرقاي كۇز بىزدەردى،
شاقىرادى مەكتەپكە.
ءبىلىم الىپ، وسەمىن،
ەندىگى جاز شىققانشا...
التىن كۇز
كۇز – بۇل عاجايىپ مەزگىل. كۇز مەزگىلى ادامنىڭ كوڭىل – كۇيى سەكىلدى قۇبىلمالى. بىردە جاڭبىر جاۋىپ جاتسا، ەندى ءبىر كۇن شايداي اشىلىپ تۇرادى. كۇزدە ءبىلىم كۇنى باستالادى. بۇل كۇندە ەندى مەكتەپ تابالدىرىعىن اتتايىن دەپ جاتقان بالالار قۋانادى. بۇل كۇنى جالعىز بالالار عانا قۋانىپ قويماي، ۇلكەندەر دە قۋانادى. سەبەبى، بۇل كۇندە ءبىزدىڭ ومىرگە دەگەن كوزقاراسىمىز اشىلىپ، الەمدى تاني باستايمىز.
كۇز مەزگىلىندە جاپىراقتار سارعايىپ، اينالا التىن تۇسكە بويالادى. قۇستار جىلى جاققا ۇشىپ بارادى. كۇن قىسقارىپ، ءتۇن ۇزارادى. كۇزدە كۇن سۋىتىپ، بارلىق جان – جانۋارلار، جاندىكتەر قىسقى ۇيقىعا كەتەدى.
كۇزدىڭ بايلىعى – باقشامىزدا ءپىسىپ جەتىلگەن كوكونىستەر مەن جەمىستەر، مالدىڭ ابدەن سەمىرگەن كەزى. سونىمەن قاتار كۇز كەزىندە قىزۋ جۇمىس، قىسقا قامدانادى. سول سەبەپتى ءار ادام كۇزدىڭ اشىق كۇنىن پايدالانىپ، استىعىمىزدى جيناۋعا كىرىسەدى.
كۇزىمىز نەتكەن كەرەمەت. كۇز دەگەنىمىز – بايلىق، مولشىلىق.
ورىنداعان: بەرىك ۇلى د.،
2د - سىنىپ وقۋشىسى.
التىن كۇز
ادامدار جازعى ەككەن باقشاسىن جيناپ قىسقا دايىندالا باستايدى. قۇستار جىلى جاققا ۇشا باستايدى. مەنىڭ انامدا توساپتار جاساپ قىسقا دايىندالادى. بۇل كۇز مەزگىلىنىڭ باستالعانىنىڭ بەلگىسى. مەن ءۇشىن جانىما جاقىن كۇز مەزگىلى. دالانىڭ ءبارى سارى - الا تۇسكە بويالادى. كۇز مولشىلىقتىڭ مەرەكەنىڭ، بەرەكەنىڭ مەزگىلى. كۇزدە جەمىس - جيدەكتەر پىسەدى. جاپىراقتار قىزىل - سارى تۇسكە بويالعان. ولاردى جيناپ كەپتىرىپ، ءتۇرلى كومپوزيسيالار جاساۋعا بولادى. بالالار مەكتەپكە اسىعادى. ءۇش اي كورمەگەن دوستارىمەن قاۋىشادى. ءتۇن ۇزارىپ، كۇن قىسقارادى. دالا قوڭىر سالقىن، كۇننىڭ كوزىن سيرەك كورەمىز. قىزىل سارى جاپىراقتار ۇلكەن كىلەم توسەلگەندەي اسەر بەرەدى. سوندىقتاندا ءباز «التىن كۇز» دەيمىز. كۇز مەزگىلى ءوز ەرەكشەلىكتەرىمەن كەرەمەت.
حايراتبەك قىزى ايشا،
2ە - سىنىپ وقۋشىسى.
التىن كۇز.
التىن كۇز كەلدى. جاپىراقتار سارعايىپ، جەرگە ءتۇسىپ جاتىر. جەرگە سارى كىلەم توسەپ قويعانداي جۇپ - جۇمساق بولىپ تۇر. كۇز مەزگىلىن «التىن كۇز» دەپ ايتاتىن سەبەبىمىز اينالانىڭ ءبارى سارى تۇسكە اينالادى. التىن تۇسكە بويالعان كۇزدە قوڭىراۋ قايتا سوعىلىپ، بالالار مەكتەپپەن قاۋىشادى. وقۋ وقۋعا جاسى جەتكەن بۇلدىرشىندەر العاش رەت مەكتەپ تابالدىرىعىن اتتاپ، ءبىلىم نارىمەن سۋسىنداتار باستاۋعا باس قويادى. ۇستازدار دا الدارىنداعى كىپ - كىشكەنتاي عۇمىر يەلەرىنەن تاۋداي تۇلعا سوماداۋدى نيەت ەتىپ، ءارقايسىسىنا ءۇمىت كوزىمەن قارايدى. وقۋشىلار بىلىممەن سۋسىنداپ، ءومىرىنىڭ جاڭا باسپالداعىن باسىپ جاتسا، اسپاندا قۇستار قيماي ءان سالىپ، الىس جاقتارعا ۇزاپ بارادى. قىستاعى تىرشىلىككە قامدانعان ءتىرى جان يەلەرىنىڭ ءبارى قىبىر - جىبىر تىرشىلىگىن توقتاتار ەمەس. ادامدار دا ەگىن ورىپ، استىق جيناپ، قىلىشىن سۇيرەپ كەلەر قىستان شىعۋدىڭ قامىن جاساۋدا.
جاپىراقتار سۋدىرلاعان وسىناۋ سامارقاۋ مەزگىلدە كەۋدەسىندە جانى باردىڭ بارلىعى قىزۋ تىرشىلىككە كىرىسكەن. ولارعا قاراپ تۇرىپ، تابيعات تا كەلەر كوكتەمدە قايتا ءدۇر سىلكىنىپ، قايتا قۇلپىرارىن سەزگەندەي ەرىكسىز جىميىپ، تىرشىلىككە مەيىرىمىن توگەدى.
جامەل ەراسىل،
3 ب سىنىپ وقۋشىسى.
التىن كۇز (ەسسە)
مىنە، مەرەكەلى دە بەرەكەلى كۇز كەلدى. كۇز — مولشىلىق، بايلىقتىڭ ايى. جاپىراقتار سارعايىپ، جەرگە ءتۇسىپ جاتىر. بەينە ءبىر جەرگە سارى كىلەم توسەپ تاستاعانداي. التىن تۇسكە بويالعان كۇزدە بالالار مەكتەپپەن قاۋىشادى. ادامدار ەككەن ەگىندەرىنىڭ جەمىسىن كورەدى. ەگىن تەرىلىپ، قامبا استىققا تولادى. كۇزدە جان – جانۋارلاردا قىستىڭ قامىنا كىرىسەدى. كۇن سۋىتا باستاعاندا، قۇستاردا جىلى جاققا ۇشا باستايدى. كۇز مەزگىلى قىزىقتى جايتتارعا تولى، ناعىز ەڭبەكتىڭ قاينايتىن كەزى. دالادا قوڭىر كۇز بولسا دا، ادامداردىڭ كوڭىلدەرى جادىراڭقى. ويتكەنى، بارلىعى ىرىسى مەن بەرەكەسىن الىپ كەلگەن التىن كۇزگە ريزا.
ەرالى قىزى مەرەي
3ب سىنىپ وقۋشىسى.
التىن كۇز
كۇز – بۇل وتە تاماشا مەزگىل. كۇز مەزگىلى ادامنىڭ كوڭىل - كۇيى سەكىلدى قۇبىلمالى. بىردە جاڭبىر جاۋىپ جاتسا، ەندى بىردە كۇن شايداي اشىلىپ تۇرادى. كۇزدە ءبىلىم كۇنى باستالادى.
بۇل كۇندە ەندى مەكتەپ تابالدىرىعىن اتتايىن دەپ جاتقان كىشكەنتاي بالالار قۋانادى. ولار ءۇشىن بۇل كۇن وتە ەرەكشە.
جالعىز كىشكەنتاي بالالار ءۇشىن عانا ەمەس، ءبىز ءۇشىن دە بۇل كۇن وتە ەرەكشە. سەبەبى، بۇل كۇندە ءبىزدىڭ ومىرگە دەگەن كوزقاراسىمىز اشىلىپ، الەمدى تاني باستايمىز. كۇز مەزگىلىندە جاپىراقتار سارعايىپ، اينالا التىن تۇسكە بويالادى. جەرگە التىن كىلەم توسەلگەندەي بولادى. اراسىندا شىرشالار عانا ءتۇسىن وزگەرتپەگەن. بارلىعى اسەرلى، وتە كەرەمەت.
قۇستار جىلى جاققا ۇشىپ بارادى، ال بالالار اۋلا جۇمىسىن ءبولىسىپ تازالاۋدا. كەيبىرەۋلەرى جەمىس - جيدەك جيناسا، بىرەۋلەرى اۋلانى تۇسكەن جاپىراقتاردان تازارتۋدا. بالالار ءارى ەڭبەك ەتىپ، ءارى ويىن ويناۋدا. بارلىعى كوڭىلدى. جانۋارلار دا قىلىشىن سۇيرەتىپ كەلە جاتقان قىسقا دايىندالۋدا. قويان، قاسقىر، تۇلكى سياقتى جانۋارلاردىڭ جۇندەرى قالىڭداي باستايدى. ادامدار دا قىزۋ ەڭبەك ۇستىندە. ديقانشىلار ەگىس دالاسىندا ءدان جيسا، اۋىل ادامدارى وتىن، كومىرلەرىن ءتۇسىرىپ، قىستان قىسىلماي شىعۋدىڭ قامىن جاسايدى. ماعان كۇز مەزگىلى قاتتى ۇنايدى.
ءسابيت نۇراي
3ب سىنىپ وقۋشىسى
التىن كۇز
ساعىندىرعان كۇز دە كەلىپ جەتتى. جاپىراقتار سارعايىپ، جەرگە ءتۇسىپ جاتىر. جەر بەتى التىنداي كۇيگە ەندى. قۇتتى ءبىر كىلەم توسەپ قويعانداي! جەمىس - جيدەكتەر دە سامساپ ءپىسىپ تۇر. قۇستار جىلى جاققا ۇشىپ كەتىپ جاتىر. ادامدار دا جىلى كيىنە باستاعان. ماعان كۇز مەزگىلى قاتتى ۇنايدى. ويتكەنى مەنىڭ تۋعان كۇنىم دە كۇزدە بولادى. اتا - انام، تۋىستارىم كوپتەگەن سىيلىقتار سىيلايدى. مەن كۇزدى سونداي جاقسى كورەمىن!
2 «ۆ» سىنىپ وقۋشىسى
تايتولەۋوۆا ساياجان
مەن التىن كۇزدى ۇناتامىن.
ول ءالى كىشكەنتاي. ول ونى ۇناتپايدى. بۇل ونىڭ كوڭىلسىز كۇزى. ءبىراق بارلىق ادام ونى التىن كۇزدەيدى. كىشكەنتاي ءسىڭىلىم ونى ۇناتپاسا دا، ول ءبارىبىر مەنىڭ ءومىرىمنىڭ التىن كۇزى بولىپ قالا بەرمەك. نەگە؟ …
انام مەن اكەم ءبىزدى ەركەلەتكەندە "التىن قىزىم" دەيدى. انامنىڭ ايتۋى بويىنشا، ادام ومىرىندەگى ەڭ قىمبات دۇنيەسىن التىنعا بالاسا كەرەك. التىن – ەڭ قىمبات، اسىل مەتالل. ال ادامداردىڭ كۇز مەزگىلىن التىن دەپ باعالاۋىنىڭ ءمانى نەدە؟ كۇزبەن بىرگە تالاسىپ، مەنىڭ ءومىرىمنىڭ ماڭىزدى ءساتى – كوڭىلىمە نۇر بوپ قۇيىلاتىن ءبىلىم كۇنى كەلەدى. وسىنىڭ ءوزىن ءبىر سەبەپ دەپ بىلەمىن. وسى جىل مەزگىلىمەن بىرگە بىلسەڭىز جەمىس - جيدەك، كوكەنىس، ءداندى داقىلدار ءوز جەمىسىن بەرەدى. قانشاما قاراتەردىڭ كۇشىمەن كەلگەن ەڭبەكتىڭ جەمىسى دە كۇزبەن تۇسپا - تۇس كەلەدى. بالكىم سوندىقتان كۇزدى "التىن" دەپ ەركەلەتسە كەرەك.
جاپىراقتار سارعايىپ ءتۇسىپ، دالانى التىنمەن اپتاعانداي كۇيگە بولەگەندىكتەن كۇمانسىز - ول التىن كۇز بولدى. ال مەن اياققا جىلى شۇلىق كيىپ، كورپەگە ورانىپ، ىستىق شاي ءىشىپ وتىراتىن كەزدەر ءۇشىن، التىن كۇز دەپ باعالادىم. ويتكەنى ول جانعا جايلى كۇز، التىن كۇز. بىردە ول ءسىڭىلىمنىڭ دە "التىن كۇزىنە" اينالاتىنىنا سەنەمىن...
2 «ءا» سىنىپ وقۋشىسى
ماجكەن مينۋرا
سارى التىنداي، التىن كۇز.
«سۇر بۇلت ءتۇسى سۋىق قاپتايدى اسپان،
كۇز بولىپ دىمقىل تۇمان جەردى باسقان» دەي وتىرىپ، دانا اباي اتامىز ايتقانداي سالقىن لەپتى، سارى التىنداي كۇز دە كەلىپ جەتتى. دالا سۋىتىپ، كۇن سالقىندادى.
تابيعات بەينە ءبىر قاباعىن ءتۇيىپ، رەنىش بىلدىرگەندەي. اسپاننان كۇننىڭ شۋاعى دا قويۋ بۇلتتار اراسىنان سىعالاپ تۇرعانداي. اينالا تىم - تىرىس. ايعايلاپ ۋلاپ - شۋلاپ جۇرگەن بالالار دا كورىنبەيدى. ءبىر مەزەتتە، كۇن كۇركىرەپ، جاڭبىر قۇيىپ جىبەردى. قاتتى جەلدەن اعاشتار ءبىر جىلىلىق ىزدەگەندەي كۇي كەشتى. حالدەرى ايانىشتى، جازداعى جاسىل جاپىراقتارىنان ايىرىلىپ، سارى الا جاپىراقتارى جەلمەن ىرعالىپ جەرگە تۇسەدى.
ياپىر - اۋ، مەن قالاي مۇنى كورمەگەم؟. كۇزدىڭ ءبىر كەرەمەت بوياۋى وسى سارى الا جاپىراقتارمەن ساندەلگەندەي. جەر بەتى سارى التىنداي ساپ - سارى. بەينە ءبىر تۇسكيىز جەرگە جايىلىپ جاتقانداي. ماناعى تىنىشتىق جوعالعانداي. اعاشتان - اعاشقا سەكىرىپ ءتيىن ءوز ىنىنە جاڭعاق تاسىپ جۇرسە، باسقا جانۋارلار مەن اڭدار دا ءوز ازىعىن قىسقا دايىنداپ ءجۇر.
ورماننان جوعارى ورلەپ ەگىسكە شىقتىم. مىنە، ناعىز قىزۋ ەڭبەك وسى ارادا ءجۇرىپ جاتىر ەكەن. ادامدار جانتالاسىپ ەگىن ورىپ، ونىمدەرىن جيناۋدا.
انە ءبىر جەردە اپام جانتالاسىپ كارتوپ، ءسابىز، اسقاباق، قىزىلشالاردى جيناپ جاتىر. بارلىق بالالاردا وسىندا. ولار اتا - انالارىنا كومەك كورسەتىپ جاتىر.
مارلەن اعا «ەڭبەكتىڭ نانى ءتاتتى»-، دەپ ريزا بولىپ قويادى. ادامدار دا قىسقا دايىندالىپ جاتىر ەكەن.
كۇز - جومارت، كۇز - بەرەكە. ءيا، كۇزدىڭ اتقارار قىزمەتى كوپ. بۇكىل تابيعاتتى قىسقا دايىنداپ ۇلگەرۋ وڭاي ما؟
سماعۇل جانار قانات قىزى
4 «ا» سىنىپ وقۋشىسى
جەتەكشىسى: گ. ج. جاكسىباي
التىن كۇز
كۇز كەلدى. اينالا قۇددى ءبىر التىن تۇسكە بويالعانداي. اسپاننان كۇننىڭ شۋاعى بولار، بولماس كورىنىپ تۇر. كۇن سۋىتىپ، جاڭبىر جاۋا باستادى. ادامدار قىسقا دايىندالۋ ۇستىندە. ەگىنشىلەر ەگىن ەگىپ، قىرماندا قىزۋ جۇمىس جاساۋدا. باۋ - باقشاداعى كوكونىستەر مەن جەمىستەردى جيناپ، سالات پەن توساپ، كامپوت دايىندايدى.
جانۋارلار دا ءوز ازىقتارىن دايىنداۋدا. ايۋ قىستا ۇيقىعا كەتىپ، كوكتەمدە بۇرشىك جارعاندا ويانادى. بورسىق تا ايۋ سياقتى ۇيقىعا قىستا كەتەدى. ول توڭباۋ ءۇشىن كۇز بويى بويىنا ماي جينايدى. كىرپى بولسا، كۇزدە بال، ساڭىراۋقۇلاق، جەمىستەردى جيناپ وزىنىنە كىرىپ، قىستاي قورەكتەنەدى. قۇستار دا جىلى جاققا ۇشىپ كەتەدى. ءبىراق، قىستاپ قالاتىن قۇستار دا بار. ولارعا قىستا جەم تاۋىپ جەۋ وتە قيىن. سوندىقتان، ءبىزدىڭ قاناتتى دوستارىمىزعا قىستا جەم شاشىپ، ۇيا جاساپ كومەك كورسەتۋىمىز كەرەك.
كۇزدە سىڭعىرلاپ جەز قوڭىراۋدىڭ داۋىسى بارلىق بالالاردى مەكتەپكە شاقىرادى. كۇز ايىنىڭ ەڭ العاشقى كۇنىن وقۋشىلار ءبىر ىستىق سەزىممەن قارسى الادى. ولار ءبىلىم الۋعا، التىن ۇيا مەكتەپتەرىنە ساعىنا جەتەدى. ماعان كۇز مەزگىلى قاتتى ۇنايدى.
قۋانىشبەك ءبيبىنۇر قايرات قىزى
4 «ا» سىنىپ وقۋشىسى
جەتەكشىسى: گ. ج. جاكسىباي
التىن كۇز.
ورىنبايەۆا گۇلفايرۋز نۇرسىلان قىزى
4 «ا» سىنىپ وقۋشىسى
جەتەكشىسى: گ. ج. جاكسىباي
انە - مىنە دەگەنشە، كۇز دە جەتتى. ونى مەن كۇنتىزبەدەن عانا ەمەس، اۋا - رايىنان بايقادىم. دالادا قاتتى جەل سوعىپ، جاڭبىر جاۋىپ، كۇن تۇنەرىپ تۇردى. جازداعى كورىنىستەردەن ەشتەڭە قالماعان. سوندىقتان، ءوز ويىمدى ولەڭ جولدارىمەن جازعىم كەلدى.
جاسىل جاپىراق سارعايدى،
ءوڭى قاشتى باۋ - باقتان.
ەرتەلى - كەش ىزىڭداپ،
جەل سوعادى جان - جاقتان.
كۇننىڭ كوزى تىم الىس،
قاراپ ەدىم اسپانعا.
مۇڭدى سازبەن ءان سالىپ،
ۇشىپ بارادى قۇستاردا.
جىلى كيىم كيىنگەن،
ادامدار ءجۇر دالادا.
جيناپ الىپ باۋ - باقتى،
دايىندادى تاعامدى.
قوڭىرقاي كۇز بىزدەردى،
شاقىرادى مەكتەپكە.
ءبىلىم الىپ، وسەمىن،
ەندىگى جاز شىققانشا...
You Might Also Like
-
ادىستەمەلىك ۇسىنىستار مۇعالىمگە، 6 - سىنىپ ءبىلىم الۋشىلارىنا «قازاق ءتىلىى» ءپانى بويىنشا جيىنتىق باعالاۋدى جوسپارلاۋ، ۇيىمداستىرۋ جانە وتكىزۋگە كومەك قۇرالى رەتىندە قۇراستىرىلعان. ادىستەمەلىك ۇسىنىس...
