ءاليحان بوكەيحانوۆ – الاشتىڭ ارداقتى ارىسى
تاقىرىبى: ءاليحان بوكەيحانوۆ – الاشتىڭ ارداقتى ارىسى
بۇگىنگى تاڭدا باتىسشىل زيالىلاردىڭ اتقارىپ كەتكەن قىزمەتى «الاش» ۇراندى ۇلت - ازاتتىق قوزعالىسى رەتىندە تانىلسا، ءاليحان بوكەيحانوۆتى ونىڭ يدەيالىق نەگىزىن قالاۋشى، باس يدەولوگى، ساياسي جەتەكشىسى دەپ ءبىراۋىزدان مويىندايدى.
قازاق تاريحىندا الاش ارىستارىنىڭ ورنى ەرەكشە. ولار قازاق ەلىنىڭ سان عاسىرلىق دامۋ تاجىريبەسىن، سالت - ءداستۇرىن توڭكەرىستىك ادىسپەن كۇرت وزگەرتۋدى ەمەس، قايتا ولاردى وركەنيەتتى ەلدەردىڭ ءومىر تاجىريبەسىن ەسكەرە وتىرىپ، ودان ءارى دامىتۋدى، ءبىلىم الىپ، كوپپەن تەرەزە تەڭەستىرۋىن كوزدەدى. ەڭ الدىمەن، قازاقتىڭ ءوز اتا-مەكەنىنە يە بولۋىن ماقسات ەتتى. سول جولدا كۇرەستى. سونىمەن قاتار ەلگە دەموكراتيا، ءبىلىم - بىلىك الىپ كەلۋ ۇدەرىسىنىڭ باستاۋىندا تۇرعاندار دا – سولار بولدى.
تاريحىمىزدىڭ حح عاسىر باسىنداعى كەزەڭىن الاش كوسەمى ءاليحانسىز ەلەستەتۋ مۇمكىن ەمەس. ويتكەنى، ول وسى كەزەڭدەگى قازاقتىڭ تاريح كوشىنىڭ باعىت - باعدارىن بەلگىلەپ، ەل مەن جەر، ءتىل مەن ءدىل تاعدىرى، ءدىن مەن ءداستۇر تۇتاستىعىن ساقتاۋ ءۇشىن جۇرت جۇمىسىنىڭ جاۋاپكەرشىلىگىن موينىنا جۇكتەپ، باسىن بايگەگە تىككەن تاريحي تۇلعا. ءيا، بۇل كەزەڭدە ەلگە ادال قىزمەت ەتكەن ۇلت زيالىلارىنىڭ ءارقايسىسىنىڭ تاريحىمىزداعى وزىندىك ورنى، ۇلتىمىزدىڭ ويانۋىنا، وركەندەۋىنە سىڭىرگەن زور ەڭبەگى بار. ول ايدان انىق. الايدا، سولاردىڭ اراسىندا قايسار مىنەز، تاباندى قايراتكەرلىك بولمىسىمەن، ساياسي كۇرەسكەرلىك رۋحىنىڭ بيىكتىگىمەن جانە جان - جاقتى بىلىمدىلىگىمەن، ءبۇتىن ءبىر ەلدىڭ تاعدىرى مەن ونىڭ الدىڭعى قاتارلى زيالى قاۋىمىن قالىپتاستىرۋ، ازاتتىق ءۇشىن بىرىگىپ كۇرەسۋ جولىندا كوشباسشىلىق قاسيەتىمەن ەرەكشەلەنىپ، دارالانىپ تۇرعان ەڭ كورنەكتى تۇلعا – ءاليحان.
ال، بوكەيحانوۆ ەش ۋاقىتتا ۇلتتىق يدەيادان تابان اۋدارىپ، كەتكەن ەمەس. بۇگىنگى ۇرپاقتىڭ باقىتىنا بۇيىرعان ەل تاۋەلسىزدىگى جولىنداعى ۇزاق تا، تاعدىرلى كۇرەستىڭ ماڭىزدى بەلەسى ول 20 عاسىردىڭ باسىنداعى الاش قوزعالىسىمەن تىكەلەي بايلانىستى ەكەنى بەلگىلى. وسى ۇلت - ازاتتىق قوزعالىستىڭ كورنەكتى قايراتكەرى، سول زامانداعى ۇلت زيالىلارىنىڭ كوسەمى وسى - ءاليحان بوكەيحانوۆ.
ساربازدار الاش گيمنىن شىرقاعاندا ءاليحان مەن اننەنكوۆتىڭ ەسىمىن دە انگە قاتار قوسقان كورىنەدى:
اننەنكوۆ – اتامان،
قولداي گور جاساعان
الاشپىز جاۋىنگەر،
قورىقپايمىز جاۋىڭنان، – دەپ كەلسە، ءارى قاراي:
ءبىز قالي ارىستان،
دولدانسا قويمايتىن.
العا ۇمتىل، ەر الاش،
ەلىڭ بار قورعايتىن!
ءاليحان، ءاليحان – الاشتىڭ سەركەسى
ەل قامىن ويلايتىن!» – دەلىنگەن.
«ۇلتىنا، جۇرتىنا قىزمەت ەتۋ – بىلىمنەن ەمەس، مىنەزدەن» دەپ جازادى ءاليحان بوكەيحانوۆ. ۇلتتىڭ نامىسىن العا قويعان ءاليحان ەل مەن جەر ماسەلەسىنە كەلگەندە مىنەز تانىتۋدان تايىنباعان. رۋحى بيىك، ورەسى جوعارى ءاليحان بوكەيحانوۆ «نە ويى، نە ءبىلىمى كولەمدى ەمەس»، دەپ ەسەپتەيتىن ستالينمەن كەزدەسۋدەن باس تارتقان. جازۋشى، عالىم تۇرسىن جۇرتباي ءاليحان بوكەيحانوۆتىڭ ءۇش ءتۇرلى مىنەزىن ەرەكشە اتاپ وتۋگە بولادى دەيدى. - ءبىرىنشىسى ونىڭ تۋراشىلدىعى. ەكىنشىسى بولمىسىنان الدىنا كەلگەن جاننىڭ مىسىن باساتىن وزگەشە جاراتىلىس يەسى ەكەندىگى. ءۇشىنشى قاسيەتىن ايتار بولساق، سونداي ۇلى تۇلعا نازىك جاندى، ادامدارعا باۋىرمال، جانى اشىعىش، سەزىمتال بولعان. مىنە، وسىدان بارىپ ءبىز الەكەڭنىڭ ۇلى ادام بولعاندىعى تاعى ءبىر مارتە كوز جەتكىزە الامىز.
ورىنداعان: جارىلقاسىنوۆا تولقىن
جەتەكشى: تابيلتاي قىزى سەرىكگۇل
ءاليحان بوكەيحانوۆ – الاشتىڭ ارداقتى ارىسى جۇكتەۋ
بۇگىنگى تاڭدا باتىسشىل زيالىلاردىڭ اتقارىپ كەتكەن قىزمەتى «الاش» ۇراندى ۇلت - ازاتتىق قوزعالىسى رەتىندە تانىلسا، ءاليحان بوكەيحانوۆتى ونىڭ يدەيالىق نەگىزىن قالاۋشى، باس يدەولوگى، ساياسي جەتەكشىسى دەپ ءبىراۋىزدان مويىندايدى.
قازاق تاريحىندا الاش ارىستارىنىڭ ورنى ەرەكشە. ولار قازاق ەلىنىڭ سان عاسىرلىق دامۋ تاجىريبەسىن، سالت - ءداستۇرىن توڭكەرىستىك ادىسپەن كۇرت وزگەرتۋدى ەمەس، قايتا ولاردى وركەنيەتتى ەلدەردىڭ ءومىر تاجىريبەسىن ەسكەرە وتىرىپ، ودان ءارى دامىتۋدى، ءبىلىم الىپ، كوپپەن تەرەزە تەڭەستىرۋىن كوزدەدى. ەڭ الدىمەن، قازاقتىڭ ءوز اتا-مەكەنىنە يە بولۋىن ماقسات ەتتى. سول جولدا كۇرەستى. سونىمەن قاتار ەلگە دەموكراتيا، ءبىلىم - بىلىك الىپ كەلۋ ۇدەرىسىنىڭ باستاۋىندا تۇرعاندار دا – سولار بولدى.
تاريحىمىزدىڭ حح عاسىر باسىنداعى كەزەڭىن الاش كوسەمى ءاليحانسىز ەلەستەتۋ مۇمكىن ەمەس. ويتكەنى، ول وسى كەزەڭدەگى قازاقتىڭ تاريح كوشىنىڭ باعىت - باعدارىن بەلگىلەپ، ەل مەن جەر، ءتىل مەن ءدىل تاعدىرى، ءدىن مەن ءداستۇر تۇتاستىعىن ساقتاۋ ءۇشىن جۇرت جۇمىسىنىڭ جاۋاپكەرشىلىگىن موينىنا جۇكتەپ، باسىن بايگەگە تىككەن تاريحي تۇلعا. ءيا، بۇل كەزەڭدە ەلگە ادال قىزمەت ەتكەن ۇلت زيالىلارىنىڭ ءارقايسىسىنىڭ تاريحىمىزداعى وزىندىك ورنى، ۇلتىمىزدىڭ ويانۋىنا، وركەندەۋىنە سىڭىرگەن زور ەڭبەگى بار. ول ايدان انىق. الايدا، سولاردىڭ اراسىندا قايسار مىنەز، تاباندى قايراتكەرلىك بولمىسىمەن، ساياسي كۇرەسكەرلىك رۋحىنىڭ بيىكتىگىمەن جانە جان - جاقتى بىلىمدىلىگىمەن، ءبۇتىن ءبىر ەلدىڭ تاعدىرى مەن ونىڭ الدىڭعى قاتارلى زيالى قاۋىمىن قالىپتاستىرۋ، ازاتتىق ءۇشىن بىرىگىپ كۇرەسۋ جولىندا كوشباسشىلىق قاسيەتىمەن ەرەكشەلەنىپ، دارالانىپ تۇرعان ەڭ كورنەكتى تۇلعا – ءاليحان.
ال، بوكەيحانوۆ ەش ۋاقىتتا ۇلتتىق يدەيادان تابان اۋدارىپ، كەتكەن ەمەس. بۇگىنگى ۇرپاقتىڭ باقىتىنا بۇيىرعان ەل تاۋەلسىزدىگى جولىنداعى ۇزاق تا، تاعدىرلى كۇرەستىڭ ماڭىزدى بەلەسى ول 20 عاسىردىڭ باسىنداعى الاش قوزعالىسىمەن تىكەلەي بايلانىستى ەكەنى بەلگىلى. وسى ۇلت - ازاتتىق قوزعالىستىڭ كورنەكتى قايراتكەرى، سول زامانداعى ۇلت زيالىلارىنىڭ كوسەمى وسى - ءاليحان بوكەيحانوۆ.
ساربازدار الاش گيمنىن شىرقاعاندا ءاليحان مەن اننەنكوۆتىڭ ەسىمىن دە انگە قاتار قوسقان كورىنەدى:
اننەنكوۆ – اتامان،
قولداي گور جاساعان
الاشپىز جاۋىنگەر،
قورىقپايمىز جاۋىڭنان، – دەپ كەلسە، ءارى قاراي:
ءبىز قالي ارىستان،
دولدانسا قويمايتىن.
العا ۇمتىل، ەر الاش،
ەلىڭ بار قورعايتىن!
ءاليحان، ءاليحان – الاشتىڭ سەركەسى
ەل قامىن ويلايتىن!» – دەلىنگەن.
«ۇلتىنا، جۇرتىنا قىزمەت ەتۋ – بىلىمنەن ەمەس، مىنەزدەن» دەپ جازادى ءاليحان بوكەيحانوۆ. ۇلتتىڭ نامىسىن العا قويعان ءاليحان ەل مەن جەر ماسەلەسىنە كەلگەندە مىنەز تانىتۋدان تايىنباعان. رۋحى بيىك، ورەسى جوعارى ءاليحان بوكەيحانوۆ «نە ويى، نە ءبىلىمى كولەمدى ەمەس»، دەپ ەسەپتەيتىن ستالينمەن كەزدەسۋدەن باس تارتقان. جازۋشى، عالىم تۇرسىن جۇرتباي ءاليحان بوكەيحانوۆتىڭ ءۇش ءتۇرلى مىنەزىن ەرەكشە اتاپ وتۋگە بولادى دەيدى. - ءبىرىنشىسى ونىڭ تۋراشىلدىعى. ەكىنشىسى بولمىسىنان الدىنا كەلگەن جاننىڭ مىسىن باساتىن وزگەشە جاراتىلىس يەسى ەكەندىگى. ءۇشىنشى قاسيەتىن ايتار بولساق، سونداي ۇلى تۇلعا نازىك جاندى، ادامدارعا باۋىرمال، جانى اشىعىش، سەزىمتال بولعان. مىنە، وسىدان بارىپ ءبىز الەكەڭنىڭ ۇلى ادام بولعاندىعى تاعى ءبىر مارتە كوز جەتكىزە الامىز.
ورىنداعان: جارىلقاسىنوۆا تولقىن
جەتەكشى: تابيلتاي قىزى سەرىكگۇل
ءاليحان بوكەيحانوۆ – الاشتىڭ ارداقتى ارىسى جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: دارا جانە كۇردەلى سان ەسىمدەر، ەملەسى.
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: جاس قازاق ايەلىنىڭ پورترەتى.
