ءاليحان بوكەيحانوۆ XX عاسىر ۇلت كوشباسشىسى
قمج تاراۋى: حح عاسىر باسىنداعى قازاقستان
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ءاليحان بوكەيحانوۆ XX عاسىر ۇلت كوشباسشىسى
ساباق نەگىزدەلگەن وقۋ ماقساتتارى: 8. 2. 2. 1. قازاق زيالىلارىنىڭ شىعارماشىلىق مۇراسىن تالداۋ جانە قوعامدىق ساناعا تيگىزگەن اسەرىنە باعا بەرۋ.
باستالۋى
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى (2 مينۋت)
توپتارعا ءبولۋ. «قاعاز قيىندىلارى»
بىرنەشە قۇتتىقتاۋ قاعازدارىن توپ قۇرامىنداعى وقۋشىلار سانى بويىنشا بەسكە، التىعا جىرتىپ، ولاردى ارالاستىرىپ، وقۋشىلارعا تاراتىپ بەرۋ كەرەك. وقۋشىلار قيىندىلاردى قۇراستىرىپ ءبۇتىن سۋرەت شىعارادى. سول ارقىلى توپتارعا بولىنەدى.
پسيحولوگيالىق احۋال قالىپتاستىرۋ:
«ايالى الاقان» ترەنينگى (3 مينۋت)
ماقساتى: جىلىلىق، سەنىمدىلىك دەڭگەيىن، ەركىندىكتى دامىتۋ.
نۇسقاۋلىق: قاتىسۋشىلار شەڭبەر بولىپ وتىرادى. «بۇگىنگى ساباقتان نە العىڭىز، نە كورگىڭىز كەلەدى؟» — سۇراعىن وقۋشىلارعا قويىپ، سۇراقتارعا جاۋاپ الۋ. باستاپقى قاتىسۋشى جانىنداعى كورشىسىنىڭ قولىن ۇستايدى. ترەنينگ شەڭبەر بويىمەن جالعاسادى.
جاڭا ءبىلىم
ءبىلۋ جانە ءتۇسىنۋ.
الاش زيالىلارى جانە ءا. بوكەيحان تۋرالى قىسقاشا باياندايمىن، وسى تاقىرىپ بويىنشا وقۋشىلاردىڭ نە بىلەتىنىن نە بىلگىسى كەلەتىنىن ايقىندايمىن. وسى نەگىزدە توپقا جەكە تاپسىرما بەرەمىن.
1 تاپسىرما. «پوستەر قورعاۋ»
ءار توپقا جەكە تاپسىرمالار بەرىلەدى. سول ارقىلى ءار توپ پوستەر قورعايدى.
1. «جازۋشىلار» توبىنا «اقپان توڭكەرىسىنەن كەيىن قۇرىلعان ساياسي پارتيالار مەن اعىمدار»
2. «تاريحشىلار» توبىنا «XX عاسىر باسىنداعى ۇلتتىق باسپا ءسوز» (قازاق، ءۇش ءجۇز گازەتى، ايقاپ جۋرنالى)
3. سۋرەتشىلەر توبىنا «الاش زيالىلارىنىڭ رۋحاني مۇراسى»
قب؛ «ءوزارا باعالاۋ»
XX عاسىر باسىنداعى قازاق زيالىلارى سان جاعىنان كوپ بولعان جوق. 1917 جىلعى قازان توڭكەرىسىنە دەيىنگى كەزەڭدە قازاق قوعامىندا جوعارى وقۋ ورنىن اياقتاعاندىعى تۋرالى ديپلومدى يەمدەنگەن مامانداردىڭ سانى ءجۇز وتىزدان، ال ارنايى ورتا وقۋ ورىندارىن بىتىرگەندەردىڭ سانى جەتى جۇزدەن اسىپ جىعىلاتىن ەدى. قازاقستاندا ءبىرلى - جارىم ورتا ءبىلىمدى مۇعالىمدەر دايارلاناتىن كۋرستار مەن ۋچيليششەلەردى ەسەپكە الماعاندا، ارنايى وقۋ ورىندارى بولعان ەمەس. ءتۇرلى مەكەمەلەردە، وكىمشىلىك ورىندارىندا قىزمەت جاساعان قازاق ماماندارى، نەگىزىنەن، رەسەيلىك وقۋ ورىندارىندا ءبىلىم الدى.
پاتشا ۇكىمەتى قازاق حالقىنىڭ جالپى مادەني دەڭگەيىنىڭ وسۋىنە مۇددەلى بولعان جوق، كەرىسىنشە، قاراڭعىلىقتا ۇستاۋ وعان تيىمدىرەك كورىندى. ال XIX عاسىردىڭ سوڭعى شيرەگىندە اشىلا باستاعان ازىن - اۋلاق مەكتەپتەر مەن گيمنازيالار جەرگىلىكتى جۇرتتى يسلام ءدىنىنىڭ «زياندى اسەرىنەن» ساقتاۋ جانە دالادا ورىس ىقپالىن دامىتۋ ءۇشىن كەرەك بولدى. XIX عاسىردىڭ سوڭى مەن XX عاسىردىڭ باسىندا قازاق جاستارى ءۇشىن ءىرى ءبىلىم ورتالىعى مىندەتىن سانكت - پەتەربۋرگ قالاسى اتقاردى. يمپەريانىڭ ساياسي ءومىرىنىڭ دە استاناسى بولعان بۇل قالادا وسى مەزگىلدە ءا. بوكەيحانوۆ (ورمان شارۋاشىلىعى ينستيتۋتى)، مۇحامەدجان تىنىشپايەۆ (تەمىر جول كولىگى ينستيتۋتى)، ح. دوسمۇحامەدوۆ، س. اسفەندياروۆ(دارىگەرلىك اكادەمياسى)، ب. قاراتايەۆ، ج. دوسمۇحامەدوۆ، م. شوقاي (سانكت - پەتەربۋرگ ۋنيۆەرسيتەتى) سياقتى ۇلت - ازاتتىق قوزعالىسىندا وشپەس ءىز قالدىرعان قايراتكەرلەر ءبىلىم الدى. قازاق جاستارى، سونداي - اق ستامبۋل، كاير ۋنيۆەرسيتەتتەرىندە دە وقىدى.
بەينەۋ اۋدانى، اتامەكەن ورتا مەكتەبى كمم
ءمۇعالىمنىڭ ءاتى-جونى: ابديگانييەۆا گۋلنار
ءاليحان بوكەيحانوۆ XX عاسىر ۇلت كوشباسشىسى جۇكتەۋ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ءاليحان بوكەيحانوۆ XX عاسىر ۇلت كوشباسشىسى
ساباق نەگىزدەلگەن وقۋ ماقساتتارى: 8. 2. 2. 1. قازاق زيالىلارىنىڭ شىعارماشىلىق مۇراسىن تالداۋ جانە قوعامدىق ساناعا تيگىزگەن اسەرىنە باعا بەرۋ.
باستالۋى
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى (2 مينۋت)
توپتارعا ءبولۋ. «قاعاز قيىندىلارى»
بىرنەشە قۇتتىقتاۋ قاعازدارىن توپ قۇرامىنداعى وقۋشىلار سانى بويىنشا بەسكە، التىعا جىرتىپ، ولاردى ارالاستىرىپ، وقۋشىلارعا تاراتىپ بەرۋ كەرەك. وقۋشىلار قيىندىلاردى قۇراستىرىپ ءبۇتىن سۋرەت شىعارادى. سول ارقىلى توپتارعا بولىنەدى.
پسيحولوگيالىق احۋال قالىپتاستىرۋ:
«ايالى الاقان» ترەنينگى (3 مينۋت)
ماقساتى: جىلىلىق، سەنىمدىلىك دەڭگەيىن، ەركىندىكتى دامىتۋ.
نۇسقاۋلىق: قاتىسۋشىلار شەڭبەر بولىپ وتىرادى. «بۇگىنگى ساباقتان نە العىڭىز، نە كورگىڭىز كەلەدى؟» — سۇراعىن وقۋشىلارعا قويىپ، سۇراقتارعا جاۋاپ الۋ. باستاپقى قاتىسۋشى جانىنداعى كورشىسىنىڭ قولىن ۇستايدى. ترەنينگ شەڭبەر بويىمەن جالعاسادى.
جاڭا ءبىلىم
ءبىلۋ جانە ءتۇسىنۋ.
الاش زيالىلارى جانە ءا. بوكەيحان تۋرالى قىسقاشا باياندايمىن، وسى تاقىرىپ بويىنشا وقۋشىلاردىڭ نە بىلەتىنىن نە بىلگىسى كەلەتىنىن ايقىندايمىن. وسى نەگىزدە توپقا جەكە تاپسىرما بەرەمىن.
1 تاپسىرما. «پوستەر قورعاۋ»
ءار توپقا جەكە تاپسىرمالار بەرىلەدى. سول ارقىلى ءار توپ پوستەر قورعايدى.
1. «جازۋشىلار» توبىنا «اقپان توڭكەرىسىنەن كەيىن قۇرىلعان ساياسي پارتيالار مەن اعىمدار»
2. «تاريحشىلار» توبىنا «XX عاسىر باسىنداعى ۇلتتىق باسپا ءسوز» (قازاق، ءۇش ءجۇز گازەتى، ايقاپ جۋرنالى)
3. سۋرەتشىلەر توبىنا «الاش زيالىلارىنىڭ رۋحاني مۇراسى»
قب؛ «ءوزارا باعالاۋ»
XX عاسىر باسىنداعى قازاق زيالىلارى سان جاعىنان كوپ بولعان جوق. 1917 جىلعى قازان توڭكەرىسىنە دەيىنگى كەزەڭدە قازاق قوعامىندا جوعارى وقۋ ورنىن اياقتاعاندىعى تۋرالى ديپلومدى يەمدەنگەن مامانداردىڭ سانى ءجۇز وتىزدان، ال ارنايى ورتا وقۋ ورىندارىن بىتىرگەندەردىڭ سانى جەتى جۇزدەن اسىپ جىعىلاتىن ەدى. قازاقستاندا ءبىرلى - جارىم ورتا ءبىلىمدى مۇعالىمدەر دايارلاناتىن كۋرستار مەن ۋچيليششەلەردى ەسەپكە الماعاندا، ارنايى وقۋ ورىندارى بولعان ەمەس. ءتۇرلى مەكەمەلەردە، وكىمشىلىك ورىندارىندا قىزمەت جاساعان قازاق ماماندارى، نەگىزىنەن، رەسەيلىك وقۋ ورىندارىندا ءبىلىم الدى.
پاتشا ۇكىمەتى قازاق حالقىنىڭ جالپى مادەني دەڭگەيىنىڭ وسۋىنە مۇددەلى بولعان جوق، كەرىسىنشە، قاراڭعىلىقتا ۇستاۋ وعان تيىمدىرەك كورىندى. ال XIX عاسىردىڭ سوڭعى شيرەگىندە اشىلا باستاعان ازىن - اۋلاق مەكتەپتەر مەن گيمنازيالار جەرگىلىكتى جۇرتتى يسلام ءدىنىنىڭ «زياندى اسەرىنەن» ساقتاۋ جانە دالادا ورىس ىقپالىن دامىتۋ ءۇشىن كەرەك بولدى. XIX عاسىردىڭ سوڭى مەن XX عاسىردىڭ باسىندا قازاق جاستارى ءۇشىن ءىرى ءبىلىم ورتالىعى مىندەتىن سانكت - پەتەربۋرگ قالاسى اتقاردى. يمپەريانىڭ ساياسي ءومىرىنىڭ دە استاناسى بولعان بۇل قالادا وسى مەزگىلدە ءا. بوكەيحانوۆ (ورمان شارۋاشىلىعى ينستيتۋتى)، مۇحامەدجان تىنىشپايەۆ (تەمىر جول كولىگى ينستيتۋتى)، ح. دوسمۇحامەدوۆ، س. اسفەندياروۆ(دارىگەرلىك اكادەمياسى)، ب. قاراتايەۆ، ج. دوسمۇحامەدوۆ، م. شوقاي (سانكت - پەتەربۋرگ ۋنيۆەرسيتەتى) سياقتى ۇلت - ازاتتىق قوزعالىسىندا وشپەس ءىز قالدىرعان قايراتكەرلەر ءبىلىم الدى. قازاق جاستارى، سونداي - اق ستامبۋل، كاير ۋنيۆەرسيتەتتەرىندە دە وقىدى.
بەينەۋ اۋدانى، اتامەكەن ورتا مەكتەبى كمم
ءمۇعالىمنىڭ ءاتى-جونى: ابديگانييەۆا گۋلنار
ءاليحان بوكەيحانوۆ XX عاسىر ۇلت كوشباسشىسى جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
پولاتوۆا ايگۋل جامانتايەۆنا
