- 18 ءساۋ. 2016 00:00
- 361
امەريكالىق جانە بريتاندىق اعىلشىنشانىڭ ايىرماشىلىعى
اعىلشىن ءتىلى — ۇندىەۋروپا تىلدەرى جانۇياسىنىڭ باتىس گەرمان توبىنا جاتاتىن ءتىل. اعىلشىن ءتىلى ەجەلگى ءتىل بولىپ ەسەپتەلەدى، ول قازىرگى ۇلىبريتانيا اۋماعىن ەجەلدە باسىپ العان انگلوساكسونداردىڭ ءتىلى، ءبىراق جاۋلانعان كەلتتەردىڭ تىلدەرى دە اسەرىن تيگىزگەن.
اعىلشىن ءتىلى — حالىقارالىق ءتىل (دە-فاكتو - لينگۆا فرانكا). الەمدەگى ەڭ كوپ تاراعان، ءارى جۇڭگو تىلىنەن كەيىنگى حالىق سانى بويىنشا ەڭ كوپ پايدالاناتىن ءتىل.
اعىلشىن ءتىلى بريتاندىق جانە امەريكالىق بولىپ ەكى تۇرگە بولىنەدى. بريتاندىق اعىلشىن ءتىلى ءوز ىشىندە شوتلانديالىق، سولتۇستىك، باتىس، شىعىس، وڭتۇستىك ديالەكتىلەرگە جىكتەلەدى. 7-11 ع-دا انگلو-ساكسون تىلىندە 4 ديالەكت بولعان: نارتۋمبريالىق، مەرسيالىق، ۋەسسەك جانە كەنت. اعىلشىن ءتىلىنىڭ باستى ەرەكشەلىكتەرى: ا) فونەتيكا جۇيەسىندە دىبىستارىنىڭ كوپشىلىگى بىرەسە سوزىلىڭقى، بىرەسە قىسقا ايتىلادى. وسىعان وراي، اعىلشىن تىلىندە ءسوز ماعىناسى ءبىرسىدىرعى وزگەرىسكە ءتۇسۋى مۇمكىن؛ ب) مورفول. سالاسىنداعى وزگەشەلىك: سىن ەسىم مەن سان ەسىمنىڭ بارلىق جالعاۋلارى، ياعني سەپتىكتەرى، سونداي-اق، زات ەسىم مەن ەتىستىك اففيكستەرىنىڭ كوبى بۇل كۇندە تاريحي وزگەرىستەرگە تۇسكەن. سوعان وراي، اعىلشىن تىلىندە ءسوز بەن ءسوزدى بايلانىستىراتىن پرەدلوگتار، ارتيكلدەر، سونداي-اق كومەكشى ەتىستىك سياقتى جاڭا تۇلعالار، فورمالار (مورفەمالار) پايدا بولعان. اعىلشىن ءتىلىنىڭ جازۋ ەرەجەلەرى مەن سوزدەردىڭ ايتىلۋىندا ايىرماشىلىقتار بار. ورفوگرافيالىق ەرەجەلەر بويىنشا بۇرىنعى جانە قازىرگى اعىلشىن تىلىندەگى دىبىستاردىڭ وزگەرىستەرى جازۋدا قاتاڭ ساقتالادى.
امەريكالىق جانە بريتاندىق اعىلشىن تىلدەرىنىڭ كەيبىر ايىرماشىلىقتارى: