سوڭعى جاڭارتۋ

(وزگەرتىلگەن ۋاقىتى 2 اپتا بۇرىن)
«انا ءتىلىم – ارداعىم"؛ بۋىن. تاسىمال
تاقىرىبى: «انا ءتىلىم – ارداعىم" بۋىن. تاسىمال
ساباقتىڭ ماقساتى:
1) بىلىمدىلىك: ستۋدەنتتەرگە انا ءتىلىنىڭ قاسيەتى تۋرالى، بۋىن جانە تاسىمال، ولاردىڭ ەرەكشەلىكتەرى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ.
2) دامىتۋشىلىق: وزىندىك جۇمىس جۇرگىزۋگە، ويىن جۇيەلى، دالەلدى، جوسپارلى جەتكىزۋگە داعدىلاندىرۋ، سويلەۋ ءتىلىن جەتىلدىرۋ، شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن دامىتۋ؛
3) تاربيەلىك: ستۋدەنتتەردىڭ بويىندا وتانسۇيگىشتىك جانە ەلجاندىلىق قاسيەتتەردى قالىپتاستىرۋ، مەملەكەتتىك ءتىلدى قاستەرلەي بىلۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ساباق
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ ادىستەرى: تۇسىندىرمەلى، وي قوزعاۋ، سۇراق - جاۋاپ، كلاستەر ءادىسى
ساباقتىڭ كورنەكى قۇرال - جابدىقتارى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، سلايد، كىتاپ كورمەسى
ءپانارالىق بايلانىس: ادەبيەت، ورىس ءتىلى.

ساباقتىڭ ەپيگرافى:
«تىلدەن ارتىق قازىنا جوق،
تىلدەن ارتىق قاسيەت جوق» (ن. نازاربايەۆ)

ساباقتىڭ جوسپارى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
1. ستۋدەنتتەرمەن امانداسۋ
2. كەزەكشىمەن سۇحبات.
3. توپتى «امانات» جانە «مۇراگەر» توپتارىنا ءبولۋ.

ءىى. وتكەن تاقىرىپتى سۇراۋ:
ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ.
1 - توپقا تاپسىرما:
ق ر ءتىل تۋرالى زاڭى تۋرالى ايتىپ بەرۋ.
2 - توپقا تاپسىرما:
ءانۇراننىڭ اۆتورلارىن اتاڭىز.
1 - توپقا تاپسىرما:
ق ر مەملەكەتتىك ەلتاڭبا تۋرالى قىسقاشا مالىمەت بەرۋ.
2 - توپقا تاپسىرما:
ق ر مەملەكەتتىك تۋى تۋرالى قىسقاشا مالىمەت بەرۋ.

ءىىى. جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ:
1 - كەزەڭ. «انا ءتىلىم - ارداعىم» ويتولعاۋ. ستۋدەنتتەر وزدەرى جازعان ويتولعاۋلارىن وقيدى.
2 - كەزەڭ. «انا ءتىلى» بەينەجازباسى.
3 - كەزەڭ. «جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ. («انا ءتىلىم» ءانى وينالادى)

انا ءتىلىم - ارداعىم
«ءتىل دەگەنىمىز قاي حالىقتىڭ بولماسىن كەشەگى، بۇگىنگى تاعدىرى ەمەس، ەرتەڭگى تاعدىرى»- دەيدى باۋىرجان مومىش ۇلى.
ادام سياقتى ۇلتتىڭ دا جانى بار. ونىڭ ءتىلى مەن جانى تابيعي تىعىز بايلانىستى. تىلىنەن ايىرىلعان حالىق مىندەتتى تۇردە ۇلتتىق قاسيەتىنەن ايىرىلادى جانە جوعالادى. بىرىنشىدەن، ول – قاتىناس قۇرالى. ءار حالىق وكىلدەرى ءبىر - ءبىرىنىڭ ويىن ەڭ الدىمەن، انا ءتىلى ارقىلى تۇسىنەدى، ءبىر – بىرىمەن انا تىلىندە سويلەيدى. ەكىنشىدەن، ءار ادام انا تىلىندە وقىپ ءبىلىم الادى، تاربيەلەنەدى، ونەر ۇيرەنەدى، حالىقتىڭ تاريحى مەن ادەت - عۇرپىمەن تانىسىپ، تۇرمىس - تىرشىلىگىن تانىپ بىلەدى.
ادام بالاسى دۇنيەگە كەلىپ، ەسى كىرە باستاعاننان – اق ادامدىق قاسيەتتەردى قالىپتاستىراتىن ادەپتىلىكتى، ىزگىلىك پەن ىزەتتىلىككە تولى حالىقتىڭ نۇرلى، اسىل سوزدەرىن، ءتىلدىڭ جان تەربەتەر اسەر - كۇيىن انا تىلىندە ۇعىپ ۇيرەنەدى.
«انا ءتىلىم مەنىڭ، سەن ماعان ريزاسىڭ با بىلمەيمىن، ءبىراق مەنىڭ تىلەگىم سەنسىڭ، سەنى ماقتان ەتەمىن» - دەپ جىرلايدى اقىن راسۋل عامزاتوۆ.
«ۋا، تۋعان ءتىل... اتا - انامنىڭ ءتىلى. ەڭ اۋەلى وسى تىلمەن شەشەم بەسىكتى تەربەگەن، ۇزاق تۇنگە اجەم مەنىڭ حيكايالار سويلەگەن. ۋا، تۋعان ءتىل، ءار ۋاقىتتا كومەگىڭمەن ءبىر سەنىڭ، ءسابي كۇننەن سەزىلەتىن شاتتىعىم مەنىڭ»- دەپ تەبىرەنەدى عابدوللا توقاي.

4 - كەزەڭ. «ماتىنمەن جۇمىس». ءماتىندى وقىپ، تۇسىنىكتەرىن ايتۋ. سۇراقتار دايىنداۋ.
5 - كەزەڭ. جاڭا سوزدەرمەن جۇمىس. جاڭا سوزدەردى بۋىنعا ءبولۋ، ءتۇرىن انىقتاۋ.
انا ءتىلى – رودنوي يازىك
تاعدىر - سۋدبا
ۇلت - ناسيا
قاتىناس قۇرالى - سرەدستۆو وبششەنيا
ادامدىق قاسيەتتەر - چەلوۆەچەسكيە كاچەستۆا
ۋاقىت - ۆرەميا

6 - كەزەڭ. بۋىن، تاسىمال تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ.
بۋىن
سوزدەگى داۋىستى مەن داۋىسسىز دىبىستاردىڭ داۋىس تولقىنىمەن بولشەكتەنىپ ايتىلاتىن توبىن بۋىن دەيمىز. ءسوز ىشىندە قانشا داۋىستى دىبىس بولسا، سونشا بۋىن بولادى.
قازاق تىلىندە بۋىننىڭ ءۇش ءتۇرى بار:
• اشىق بۋىن - داۋىسسىزدان باستالىپ، داۋىستى دىبىسقا بىتەدى نەمەسە تەك داۋىستى دىبىستان تۇرادى. م. ا - تا
• تۇيىق بۋىن - داۋىستى دىبىستان باستالىپ، داۋىسسىز دىبىسقا بىتەدى. كوبىنەسە ءبىرىنشى بۋىندا كەزدەسەدى. م. ەت، ۇل - ان
• بىتەۋ بۋىن - ورتاسىنداعى داۋىستىنى ەكى جاعىنان داۋىسسىز دىبىس قورشاعان بۋىن. م. جەر، قاس - قىر.

تاسىمال
جازۋ بارىسىندا ءبىر جولعا سىيماعان ءسوز بۋىن جىگى ارقىلى ەكىنشى جولعا تاسىمالدانادى.
تومەندەگى ءسوز تۇرلەرى تاسىمالدانبايدى:
1. ءبىر بۋىندى سوزدەردى تاسىمالداۋعا بولمايدى: نان، كول، ور، ەل، كۇرت، جۇرت، ت. ب.
2. جالعىز ءارىپتى ءبىرىنشى جولعا قالدىرۋعا نەمەسە ەكىنشى جولعا شىعارۋعا بولمايدى.: انا، اتا، ۇلى، ەكى، ۇيا، ءۇيۋ، تىيۋ، قيا، ت. ب.
3. قىسقارتىلىپ جازىلعان ادام ەسىمىن تەگىنەن ءبولىپ تاسىمالداۋعا بولمايدى: ا. قۇنانبايەۆ، م. اۋەزوۆ، س. تورايعىروۆ، گ. دۋلاتوۆا، ت. ب.
4. قىسقارتىلىپ جازىلعان ولشەم اتاۋلارىن الدىنداعى ساننان ءبولىپ تاسىمالداۋعا بولمايدى: 11 - سىنىپ، ءححى عاسىر، 2012 جىل، 22 ناۋرىز،
70 كم، 52 كگ، 120 گ، ت. ب.
5. باس ارىپتەرى، باس ءارىپ پەن ءسوزدىڭ باسقى بۋىنىنان قىسقارعان سوزدەر تاسىمالدانبايدى: ق ر، بۇۇ، قازۇۋ، قبتۋ، ت. ب.

7 - كەزەڭ. «كىم جىلدام؟» سايىسى. بۋىنعا ءبولىپ، بۋىن تۇرلەرىن انىقتاۋ قاجەت.
1 - توپقا:
تابىس، ورىك، ويماق، جاپىراق، ءانۇران، تاباق، ءۇي؛
2 - توپقا:
اتا، قامال، جۇيرىك، وت، بەلبەۋ، دۇرىس، امانات؛
8 – كەزەڭ. «تاپقىرلىق» دەپ اتالادى. بەرىلگەن ماقالداعى جاسىرىن ءسوزدى تاۋىپ، ماقالدى جالعاستىرۋ.
1. ءتىل تاس جارادى، تاس جارماسا... (باس جارادى).
2. بال تامعان تىلدەن... (ۋ تامعان).
3. تاۋدى، تاستى جەل بۇزار، ادامزاتتى... (ءسوز بۇزار)
4. جاقسى ءسوز -... (جارىم ىرىس)
5. ءسوز تاپقانعا... (قولقا جوق)
6. شەبەردىڭ قولى ورتاق، شەشەننىڭ... (ءتىلى ورتاق)
7. جاقسى بايقاپ سويلەر، جامان... (شايقاپ سويلەر)
8. باس كەسپەك بولسا دا،... (ءتىل كەسپەك جوق)
9. دالەلسىز ءسوز... (جەلمەن تەڭ)
10. ءتىل قىلىشتان... (وتكىر).
11. ءپىل كوتەرمەگەندى،... (ءتىل كوتەرەدى).
12. تىلدەن ارتىق... (قازىنا جوق).
13. انا ءسۇتى بوي وسىرەدى، انا ءتىلى... (وي وسىرەدى).
14. جىلاننىڭ ۋى تىسىندە، ادامنىڭ ۋى... (تىلىندە).
15. ەڭ اششى دا ءتىل، ەڭ... (ءتاتتى دە ءتىل).
16. ونەر الدى -... (قىزىل ءتىل).
17. ايتىلعان ءسوز -... (اتىلعان وق).
18. جىلى - جىلى سويلەسەڭ، جىلان دا... (ىنىنەن شىعادى).
19. باسقا پالە -... (تىلدەن).
20. ءبىلىم كىلتى -... (ءتىل).
9 - كەزەڭ.
پوەزيالىق ءۇزىلىس. ستۋدەنتتەر ولەڭ وقيدى.

10 - كەزەڭ. «مەن جازبايمىن ولەڭدى ەرمەك ءۇشىن...» سايىسى. ەكى توپقا سوزدەر تاراتىلادى، سول سوزدەرمەن ولەڭ قۇراستىرۋ كەرەك.

1 - توپقا
انا ءتىلىم
دانا
قۇدىرەتتى
ماقتانىش

2 - توپقا
ءتىل
قازىنا
ءبىلىم
سىيلاۋ

11 - كەزەڭ. «بۇل كىمنىڭ ءسوزى؟» ويىنى.
12 - كەزەڭ. «انا ءتىلىم - ارداعىم» تاقىرىبىنا دايىندالعان بەينەجازبالار مەن سلايدتاردى تاماشالاۋ. ساباقتى پىسىقتاۋ. كلاستەر ءادىسى بويىنشا تاقىرىپتى قورىتىندىلاۋ.

ۇيگە تاپسىرما: «انا ءتىلىم - ارداعىم» شىعارما جازۋ.
باعالاۋ كەزەڭى
قورىتىندى:
وقىتۋشى: انا ءتىلىمىز ءقازىر دە ۇلكەن ورىسكە جول تارتتى. دەگەنمەن «انا ءتىلى – قازاق ءتىلى» دەگەن ءسوزدى قاعازعا ەمەس، كوكىرەگىمىزگە جازاتىن كەز جەتتى. ولاي بولسا، ءبىزدىڭ ماقساتىمىز – انا ءتىلىمىزدى قادىرلەۋ، مەملەكەتتىك ءتىل مارتەبەسىن كوتەرۋ.
قىمباتتى شاكىرتتەر! ءوزىڭنىڭ بايلىعى، سۇلۋلىعى جانە يكەمدىلىگى جاعىنان دۇنيە جۇزىندەگى وزىق تىلدەرمەن تەڭدەسە الاتىن انا ءتىلىڭ بار ەكەنىن ۇمىتپا! انا ءتىلىڭنىڭ كوسەگەسىن كوگەرتۋ، مارتەبەسىن ءوسىرۋ، باياندى ەتۋ ەندىگى جەردە وزدەرىڭە بايلانىستى. وقۋ – ءبىلىم، ەڭبەك جولىندا انا ءتىلىڭنىڭ قامقورشىسى بولا ءبىل!

You Might Also Like

جاڭالىقتار

جارناما