InfoHub Logo

قازاق ءتىلى ءتىلى ساباقتارىندا ستۋدەنتتەردىڭ ىسكەرلىكتەرى مەن داعدىلارىن دامىتۋ
ستۋدەنتتەردىڭ مەملەكەتتىك تىلدە سويلەۋ كابىلەتتەرىن جەتىلدىرۋ ءبىلىم مازمۇنىنىڭ نەگىزگى ماقساتى بولىپ تابىلادى. قازاق ءتىلى اركىلى ستۋدەنتتەر ەلىمىزدىڭ مادەنيەتىن، سالت - ءداستۇرىن مەڭگەرەدى، ەلىمىزدىڭ قازىرگى احۋالىمەن، تىنىس - تىرشىلىگىمەن تانىسادى. قازاق تىلىندە ستۋدەنتتەر دۇرىس قارىم - قاتىناس جاساي الۋ ءۇشىن، ولار اۋىزشا ايتىلعان ءسوزدى تىڭداپ تۇسىنۋلەرى ءتيىس. تىڭداپ ءتۇسىنۋ - سويلەۋدىڭ سەرىگى، سويلەۋ ەكسپرەسسيۆتى فورماعا جاتسا، تىڭداۋ يمپرەسسيۆتى فورماعا جاتادى. اۋىزشا ايتىلعان ءسوزدى قابىلداۋ مەن ءتۇسىنۋ وتە كۇردەلى پسيحيكالىق ارەكەت. تىڭداپ ءتۇسىنۋ قىسقا مەرزىمدىك جانە ۇزاق مەرزىمدىك ەسكە، قابىلداۋعا، لوگيكاعا، ساناعا، اجىراتۋ جانە تانىم مەحانيزمدەرىنە، سالىستىرۋعا، جيناقتاۋعا بايلانىستى. تىڭداپ ءتۇسىنۋ بارىسىندا ستۋدەنتتەردىڭ ساناسىندا فونەتيكالىق جەنە ينتوناسيالىك ەستۋ كابىلەتىن قالىپتاستىرۋ كەرەك، سەبەبى بۇل كۇردەلى ءۇردىس بولعاندىقتان جالپىعا ورتاق قيىندىقتاردى جانە ارنايى قيىندىقتاردى ەسكەرۋ قاجەت. ولار:

• سويلەۋشى قولدانىلعان كەيبىر لەكسيكالىق جانە گرامماتيكالىك ماتەريال ستۋدەنتكە تانىس ەمەس بولۋى مۇمكىن، بۇل جاعداي ستۋدەنتكە تىڭداعان ءماتىننىڭ مازمۇنىن ءتۇسىنۋدى قيىنداتادى. بۇل قيىندىقتى جەڭۋدىڭ جولى – ستۋدەنتتەردىڭ پاسسيۆتىك جانە پوتەنسيالدىق سوزدىك قورىن بايىتۋ؛
• ءار ادامنىڭ دىبىستاردى ايتۋ ەرەكشەلىكتەرى مەن ينتوناسيالىق ەرەكشەلىكتەرى بولۋى زاندى قۇبىلىس. ستۋدەنت وقىتۋشىنىڭ سويلەۋ ەرەكشەلىكتەرىنە داعدىلانىپ الادى دا، باسقا ادام ايتقان ءسوزدى تۋسىنبەۋى مۇمكىن. ءبۇل قيىندىقتى جەڭۋدىڭ جoلى - ساباقتا تەحنيكالىق قۇرالداردى ءجيى كولدانۋ كەرەك

• وقىتۋشى ادەتتە ساباقتا وتە باياۋ ىرعاقپەن سويلەيدى، مۇنداعى ماقسات ستۋدەنتتەر ونىڭ ايتقان ءسوزىن ءتۇسىنسىن دەگەندىك. ستۋدەنتتەر وسىنداي باياۋ سوزگە داعدىلانادى دا، دۇرىس ىرعاقتا سويلەگەن ءسوزدى تۇسىنبەيدى. مىنە بۇل قيشدىقتى ساباقتا تەك تەحنيكالىق قۇرالدى قولدانۋ ارقىلى جەڭۋگە بولادى؛

• وقىتۋشى ساباقتا جاڭا سوزدەرمەن تانىستىرعاندا، ايتقان ءسوزىن ستۋدەنتتەر تۇگەل ءتۇسىنسىن دەپ بىرنەشە رەت قايتالاپ ايتادى. ستۋدەنتتەر وسى قايتالاۋعا ۇيرەنەدى. شىنايى كوممۋنيكاسيادا سويلەۋشى ايتقانىن قايتالامايدى، سوندىقتان وقىتۋشىنىڭ ماقساتى ستۋدەنتتەردىڭ تىڭداعان ءماتىننىڭ مازمۇنىن ءبىر رەت تىڭداعاندا تۇسىنۋگە ۇيرەتۋ. ال كەي جاعدايلاردا ستۋدەنتتەر ءماتىننىڭ مازمۇنىن ءبىر رەت تىڭداعاندا تۇسىنبەسە، ونى ەكىنشى per تىڭداتۋعا بولادى، ءبىراقتا بۇل جولى وقىتۋشى تىڭدايتىن ماتىنگە قوسىمشا ءبىر تاپسىرما بەرۋىنە بولادى. مىسالى، ءماتىندى ەكىنشى رەت تىڭداڭدار دا، بۇل وقيعانىڭ باستى كەيىپكەرىنە، وقيعا ۋاقىتىنا، وقيعا وتكەن جەرىنە جانە ت. ب. نازار اۋدارىڭدار دەگەن سياقتى تاپسىرمالار؛

• كەلەسى ءبىر قيىندىق مىنادا: ەگەر تىڭداۋشى سويلەۋشىنىڭ بەت - الپەتىن كورىپ، ونىڭ سويلەۋ ورگاندارىنىڭ قيمىل - كوزعالىسىن بايقاپ وتىرسا، وندا ول ءوزى تىنداپ وتىرعان ءسوزدى جەڭىل تۇسىنەدى، ءبىراقتا مۇنداي جاعداي ۇنەمى بولا بەرمەۋى مۇمكىن (تەلەفون اركىلى سويلەسۋ، راديودان حابار تىڭداۋ ت. س. س.). جوعارىدا ايتىلعان قيىندىكتاردى جەڭۋدىڭ العى شارتى – وقىتۋشىنىڭ ساباقتا تەحنيكالىق قۇرالداردى كەڭىنەن پايدالانۋى جانە تىڭداۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋعا ارنالعان جاتتىعۋلاردى ءدۇرىس ۇيىمداستىرا الۋى. ستۋدەنتتەردىڭ قازاق ءتىلى ساباقتارىندا تىڭداپ ءتۇسىنۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋدا ءتورت جاتتىعۋلار توبىن ۇسىنۋعا بولادى.
ءبىرىنشى توپ جاتتىعۋلارىنىڭ ماقساتى - ءماتىندى تىنداۋدىڭ الدىندا لينگۆيستيكالىق جانە يسيحولوگيالىق قيىندىقتاردى الدىن الا جويۋ.

ەكىنشى توپ جاتتىعۋدىن ماقساتى - ءماتىندى تىنداۋعا ارنالعان جاتتىعۋلار. مۇندا ستۋدەنتتەر ءماتىندى تىڭداپ، ونىڭ تاقىرىبىن، يدەياسىن انىقتاپ، بەرىلگەن كەستەنى/سىزبانى جانە ت. ب. تولتىرۋ، سۇراقتارعا بەرىلگەن جاۋاپتاردىڭ ءماتىن مازمۇنىنا سايكەس كەلەتىنىن انىقتايدى جانە ت. ب. ءۇشىنشى توپ جاتتىعۋدىڭ ماقساتى - ءماتىن مازمۇنىن تولىق ءتۇسىنىپ، ستۋدەنتتەردىڭ بويىندا تومەندەگىدەي ىسكەرلىكتەردى دامىتۋ: ينتەرپرەتاسيا، كوممەنتاريي جانە تالداۋ جاساي الۋ. مىسالى، تىنداعان ءماتىننىڭ تاكىرىبىن تالداۋ، ءماتىن مازمۇنىن تالداۋ، وقيعانى باعالاۋ، باستى كەيىپكەردى سيپاتتاۋ، ءماتىندى كوممۋنيكاسيا جاعدايىمەن ۇشتاستىرا ءبىلۋ جانە ت. ب. ءۇشىنشى توپ جاتتىعۋلارىپ ورىنداۋ بارىسىندا ستۋدەنتتەرگە تىرەك سوزدەر، جوسپار، سۋرەتتەر، سىزبالار جانە ت. ب. ءۇسىنۋعا بولادى. ءتورتىنشى توپ جاتتىعۋدىڭ ماقساتى - ستۋدەنتتەردى ءماتىن مازمۇنىنىڭ باستى يدەياسىنا بايلانىستى ويلارىن ايتقىزۋ، پىكىر - تالاس ۇيىمداستىرۋ، «دوڭگەلەك ۇستەل» ۇيىمداستىرۋ، ساحنالاۋ، سەناريي جازۋ جانە ت. ب. ەندى تىڭداۋعا ارنالعان ماتىندەرگە قويىلاتىن تالاپتارعا توقتالا كەتسەك. ولار:
• تىڭداۋعا ارنالعان ءماتىننىڭ مازمۇنىنىڭ تاربيەلىك ءمانى بولۋعا ءتيىس جانە ونىڭ مازمۇنى ستۋدەنتتەردىڭ جاس ەرەكشەلىكتەرىنە سايكەس كەلۋى كەرەك؛
• ءماتىننىڭ بەرىك لوگيكاسى بولۋى شارت؛
• ءماتىننىڭ مازمۇنىندا تىنداۋشىلار ءۇشىن قىزىقتى جاڭا ماسەلە بولۋى كەرەك؛
• ءماتىن شىڭدىققا نەگىزدەلگەن، جاساندى ءماتىن ەمەس بولۋى ءتيىس. جوعارىدا ايتىلعان ويلاردى قورىتىندىلاي كەلە، ستۋدەنتتەردىڭ تىڭداپ ءتۇسىنۋ ىسكەرلىكتەرىن قالىپتاستىرىپ، دامىتۋ كاجەت. ەگەردە ستۋدەنتتەردىڭ تىڭداپ ءتۇسىنۋ ىسكەرلىكتەرىن دامىتپاساق، ستۋدەنتتەردى قازاق تىلىندە سويلەي الۋعا دا ۇيرەتە المايمىز.