InfoHub Logo

ءقازىر ويلاپ وتىرسام، ودان بەرى دە ءبىرتالاي جىلدار ءوتىپتى. ءبىزدىڭ ءۇي اۋدان ورتالىعىنان قاشىقتاعى اۋىلدا ەدى. ول كەزدە جاڭا عانا ەس ءبىلىپ، ەتەك جاپقان ويىن بالاسى ەكەنبىز-اۋ؟!. شىركىن، اق اجە-اي، دەيمىن كەيدە ەسكە الىپ، بارسىڭ با، الدە...

توماشاداي عانا قارا كەمپىردى اۋىلدىڭ كارى-جاسىنا دەيىن ارداق تۇتاتىن. ءالى مەكتەپكە بارماعان بۇلدىرشىندەرىنەن باستاپ، اتا ساقالى اۋزىنا تۇسكەن ەگدەلەرىنە دەيىن ونى اق اجە دەپ اتايتىن-دى. ونىڭ شىن اتىنىڭ كىم ەكەنىن دە جۇرتتىڭ كوبى بىلە بەرمەيتىن. توي-ساداقالاردا اۋىل اقساقالدارىنىڭ: "اق اجەڭ شاقىرۋسىز قالماسىن، شىراق، اق اجەنىڭ ۇيىنە كىرە قايتارسىڭ"، — دەپ جاتقانىن تالاي ەستىدىك. ءوڭى قاراتورى بولعانمەن، اق پەيىلىنە، مەيىربان جانىنا قاراپ اق اجە اتانعان بولار، بالكىم.

اۋىل ىرگەسىندە قوزىكوش جەردەگى قارا كوزگە شالىناتىن ۇلكەن توبە بار بولاتىن. ونى اۋىل ادامدارى "جەڭىس توبە" دەپ اتايدى.

قىرىق بەسىنشى جىلعى ۇلى جەڭىس كۇنى جاقىن جەردەگى اۋىلداردىڭ ادامدارى تايلى-تاياعى قالماي جينالىپ، وسى توبەنىڭ باسىندا ۇلان-اسىر توي جاساعان كورىنەدى. بىزدەر ويناپ ءجۇرىپ، وسى توبەنىڭ باسىندا اجەيدىڭ جاپادان-جالعىز وتىرعانىن ءجيى كورەتىنبىز. ەشتەڭەنىڭ ءمانىسىن ءبىلىپ، بايىبىنا بارىپ جاتقان ءبىز جوق. جۇگىرىپ، اسىر سالىپ قاسىنا دا باراتىنبىز. ول اۋىلدان شىعىپ، قۇبا جونعا قاراي كوسىلىپ جاتقان اق شاڭداق جولعا قاراپ، توبە باسىندا سارىلىپ ۇزاق وتىراتىن. الىستان ءبىر قارايعان كورىنسە، كوزىن قولىمەن كۇننەن كولەگەيلەپ ۇڭىلە قارايتىن-دى. كەيدە وز-وزىنەن كۇبىرلەپ سويلەيتىن، كوكىرەگى قارس ايىرىلىپ كۇرسىنەتىن، مۇڭدى داۋىسپەن سىزىلتىپ ءان دە سالاتىن.

— بەيشارا، جالعىز ۇلىن ءالى كۇتىپ ءجۇر، — دەيتىن اۋىل ادامدارى ول تۋرالى.

ەل اراسىندا اق اجە جونىندە اركىم ءارقيلى اڭگىمە ايتاتىن. بىردە اجەيمەن بىرگە ءوسىپ، قاشاننان كورشىلەس وتىرعان ەسنازار قاريا ءبىزدىڭ ءۇيدىڭ جانىندا وتىرىپ، مەنىڭ اكەمە ول تۋرالى بىلايشا سىر شەرتكەنى بار:

— سوناۋ جاڭاورپا قۇدىعىندا وتىراتىن اڭشى ءارى دومبىراشىلىعىمەن اتى شىققان تورەبەك دەگەندى ەستىگەن شىعارسىڭ؟ سونىڭ ۇلى دا، قىزى دا وسى بولدى. ەسىمى — ۇلبالا. جاستايىنان-اق مەنىڭ قالىڭدىعىم بولسىن دەيتىندەي سۇلۋ ءارى اقىلدى ەدى. اۋىلدىڭ تالاي جىگىتتەرى عاشىق بولىپ، اتىن انگە قوسىپ ايتاتىن. جاسىراتىنى جوق سونىڭ ءبىرى مەن ەدىم، — دەدى ەسنازار قاريا، — ءبىراق ول ءبىزدىڭ بارىمىزگە دە پىسقىرمادى. قالادان كەلگەن ءمۇعالىم جىگىت بالتابايعا تۇرمىسقا شىقتى. العاشىندا قىزعانىپ جۇرسەك تە، بالتابايدىڭ وعان جار بولارلىق ءمارت جىگىتتىگىن كورىپ، باسىلعانبىز. نە كەرەك الايدا قاتىگەز تاعدىر ۇلبالانى ەرتە باستان-اق ەركەلەتپەدى. وتاۋ تىككەنىنە جىل تولار-تولماستان كەنەتتەن بالتاباي قايتىس بولدى. اجال دەگەندى قاراشى ءبىر كۇن اۋىرىپ جاتىپ، كەنەتتەن دۇنيە سالدى. قولدان كەلەر دارمەن جوق، قاتتى قينالدىق. وي، سونداعى ۇلبالانىڭ جىلاعانى-اي ساي سۇيەكتى سىرقىراتتى. يماندى بولعىر بالتەكەڭدى شىن سۇيەدى ەكەن، پاقىر، — دەپ، قاريا سول ءبىر ءسات كوز الدىنا ورالعانداي باتار كۇننىڭ قىزعىلت ارايىنا مالىنعان كوكجيەكتەن كوز الماي ۇزاق وتىردى دا، اڭگىمەسىن قايتا جالعادى. — ەرى قايتىس بولعاندا ۇلبالا جۇكتى قالعان ەكەن. كوپ ۇزاماي بوساندى دا، دۇنيەگە قانات ەسىمدى ۇل كەلدى. ۇلبالانىڭ ەندىگى بار قۋانىشى، الدانىشى سول بولدى. جاس تا سۇلۋ كەلىنشەككە قىرىنداۋشىلار دا، ءسوز سالۋشىلار دا كوپ ەدى. ءبىراق، ۇلبالا ەرگە شىقپادى. قاناتسىز تىرشىلىك جوقتاي كورىنەتىن وعان. "قاناتجانىم، بوتاقانىم مەنىڭ، قوڭىر قوزىم" دەپ وتىراتىن ىلعي. "جاسسىڭ، ءارى اجارىڭ بار، بىرەۋدىڭ ەتەگىنەن ۇستاساڭ قايتەدى" دەپ، اقىل ايتۋشىلاردى تويتارىپ تاستايتىن: "قاناتىم، قاراشىعىم ءتىرى بولسىن، باسقا ەشتەڭەنىڭ كەرەگى جوق".

وسە كەلە قانات تا اكەسىنەن اينىماي قالدى. سۇڭعاق بويى، قاقپاقتاي جاۋىرىنى، ءجۇرىس-تۇرىسى قۇددى بالتاباي دەرسىڭ. ساباققا دا العىر بولدى. ۇمىتپاسام، قانات مەكتەبىن ءبىتىرىپ، قىزمەتكە ارالاسا باستاعان جىلعى جازدىڭ ىستىق كۇندەرىنىڭ ءبىرى ەدى. تىرلىكتىڭ جۇمىسى تاۋسىلا ما، مال قورادا ونى-مۇنى ىستەپ جۇرگەنمىن. ءبىر كەزدە قۇلاعىما شاپقان ات تۇياعىنىڭ ءدۇرسىلى ەستىلدى. سىرتقا شىقسام، تورتوبەل اتتى تەرگە كومىپ كەلگەن كولحوز ەسەپشىسى قۇلاحمەت ەكەن. لەزدە كورشى-قولاڭ جينالىپ قالدى.

— اعا، ورتالىقتان سۋىق حابار كەلدى، — دەدى ول اتتان ءتۇسىپ جاتىپ. — گەرمان دەگەن ەل بىزگە قارسى سوعىس باستاپتى. ەل دۇرلىگۋلى. ەر-ازامات تۇگەل مايدانعا الىناتىن بولىپتى. سەيىتقازىنىڭ ءمۇعالىم بالاسىن كوردىم، ءوزى سۇرانىپ كەتەم دەپ ءجۇر.

توبەدەن تۇسكەندەي سوعىس دەگەن سۋىق ءسوز ءبارىمىزدىڭ جۇرەگىمىزگە ينەدەي قادالدى. مەن ەسى كەتكەن جانشا نە دەرىمدى بىلمەي، ماڭگىرىپ تۇرىپ قالىپپىن. سوعىستىڭ ادام بالاسىنا جاقسىلىق اكەلمەيتىنىن اركىم-اق سەزەتىن سياقتى. جينالعان جۇرت سىلتىدەي تىنعان. تىلسىم تىنىشتىقتى ۇلبالا بۇزدى:

— سوعىس دەيمىسىڭ، مىنا ءسوزىڭ سۇمدىق قوي، — دەدى ول. مەن ۇلبالاعا كوز تاستادىم. داۋىل سوعىپ، كۇن كوزىن قارا بۇلت باسقانداي، ونىڭ نۇرلى جانارىن دا مۇڭ تورلاپ ۇلگەرىپتى.

سودان اۋىلدىڭ باقىتتى ءومىرى كۇرت وزگەرىپ سالا بەردى. ازاماتتار مايدانعا اتتانىپ جاتىر. ءبىر كۇنى قانات تا كەتەتىن بولىپ كەلدى. ونى بۇكىل اۋىل بولىپ شىعارىپ سالدىق.

— اپا-اۋ، ەل باسىنا اۋىر كۇن تۋدى عوي. قامىقپاي، بەلىڭدى بەكەم بۋ، ءبىز ءالى-اق جەڭىسپەن ورالامىز، — دەيدى قانات سوعىس تەز بىتەتىندەي، بۇلار بارسا، جاۋدى جەڭەتىندەي كورىپ.

— قۇلىنىم-اي، بۇل سۇم سوعىس شامالىدا بىتەر دەيمىسىڭ. قايتەيىن ەندى بەتىڭنەن جارىلقاسىن، جالعىزىم، جاۋدى جەڭىپ قايتىڭدار، — دەدى ۇلبالا بوتاداي بوزداپ. اۋىلدان تاسپاداي سوزىلىپ جاتقان اق شاڭداق جول ۇستىندە تۇرىپ قايران انا ءوزىنىڭ سوڭعى قۋانىشىن قايتپاس ساپارعا شىعارىپ سالعان ەكەن-اۋ سوندا.

قايعى-قاسىرەتكە تولى قيىن-قىستاۋ جىلدار جىلجىپ وتە بەردى. تالاي بوزداقتار تۋعان جەردەن جىراقتا، ۇرىس دالاسىندا كوز جۇمدى. حالىق جەڭىستى اسىعا كۇتتى. ول كۇن دە كەلىپ جەتتى. اق تۇيەنىڭ قارنى جارىلىپ، امان قالعان جاۋىنگەرلەر ەلگە ورالا باستادى. ءاربىر كەلگەن ادامدى ىزدەپ بارىپ، ۇلبالا ۇلىن سۇرايتىن. ول ۇيدەگى ەسكى ساندىقتىڭ تۇبىندە جاتقان "ۇلىڭىز ەرلىكپەن قازا تاپتى" دەگەن قارا قاعازعا دا سەنبەيدى. "قارا قاعاز كەلىپ، قازا تاپتى دەپ جۇرگەندە ورالىپ جاتقاندار از با؟ بالكىم، قانات-جانىم دا ءبىر كۇنى كەلىپ قالار"، — دەيدى بايعۇس. مۇنىسى ءوزىن-وزى الدارقاتۋى شىعار قايدام، ايتەۋىر سوعىس بىتكەلى دە ءبىرتالاي جىل ءوتتى. الايدا ۇلبالا الىگە دەيىن ءۇمىتىن ۇزبەي، جولدان كوز الماي كەلەدى. وعان نە دەرسىڭ. تالاي رەت جۇباتۋ، كوڭىل بىرلەيتىن سوزدەر ايتىلدى دا. ءبىراق، ول كۇتۋىن، سۇراۋ سالۋىن قويمايدى، — دەپ اڭگىمەسىن اياقتاعان ەدى ەسنازار قاريا.

...بويىنا تاباندىلىقتى، كىرشىكسىز ادالدىقپەن انا ماحابباتىن دارىتقان ۇلبالا اجەيدىڭ ابزال بەينەسى كوكىرەگىمدە قالىپ قويىپتى. ول بەينە ءبىر دارا وسكەن، كارى ەمەن سەكىلدەنەدى. ءتىپتى كۇنى بۇگىنگە دەيىن ومىردە قايسارلىقتى، بولاتتاي بەرىكتىك پەن پاكتىكتى كورسەم، سول توماشاداي قارا كەمپىر، اق اجە ويىما ورالادى. ولىگە دەيىن توبەگە شىعىپ، ۇلىن كۇتىپ جۇرگەندەي بوپ ەلەستەيدى ماعان...

---