- 05 ناۋ. 2024 01:20
- 280
اقىلدى تىڭداي ءبىلۋ دە ونەر
تاقىرىبى: اقىلدى تىڭداي ءبىلۋ دە ونەر
ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ سىيلاستىق قۇندىلىعى تۋرالى تۇسىنىكتەرىن كەڭەيتۋ.
مىندەتتەرى:
اقىلدى تىڭداي ءبىلۋدىڭ ومىردەگى ماڭىزدىلىعىن ءتۇسىندىرۋ؛
اقىلدى تىڭداي ءبىلۋ ىسكەرلىكتەرىن دامىتۋ؛
اقىل، ونەگە، وسيەتتەردى تىڭداۋعا، باعالاۋعا تاربيەلەۋ.
كورنەكى قۇرالدار: ءۇنتاسپا، وقۋلىق، داپتەر، دانالىق سوزدەر ساندىعى، ۇلەستىرمەلى كەسپە قاعازدار.
بالالار شەڭبەر قۇرىپ، قول ۇستاسىپ تۇرادى. ءۇنتاسپاعا قوسىلىپ ءبارى كوڭىلدى ءان شىرقايدى.
باقىتتى بالالىق شاق
ءسوزىن جازعان: ن. يسابايەۆ
ءانىن جازعان: س. قالىموۆ
ءبىز – باقىتتى بالامىز ەركەلەگەن
تىڭداپ وستىك ءان مەن كۇي، ەرتەگى، ولەڭ
تۋعان جەردىڭ ايمالاپ سامال لەبى،
وتان – انا بىزدەردى ماپەلەگەن.
قايىرماسى:
قانداي جاقسى باقىتتى بالالىق شاق!
قانداي اسەم ويناعان قوزى - لاق..
قۇلىنىم! دەپ اكەشىم ەركەلەتسە،
بالاپانىم دەپ انام جايار قۇشاق....
ماتىنمەن جۇمىس
ءمۇعالىم ساباق تاقىرىبىنىڭ ءمانىن اشۋ ماقساتىندا اڭگىمەلەۋ جۇرگىزەدى.
س. اقايەۆ «قورادا مالىڭ بولسىن، كوشەدە تالىڭ بولسىن»
ءمۇعالىم بالالاردىڭ پىكىرلەرىن ءبىلۋ ءۇشىن سۇراقتار قويادى.
بالالارىنا ايتقان اكە وسيەتىنىڭ ءمانى نەدە؟
بالالاردىڭ اكە ءسوزىن تىڭداي بىلگەننىڭ ارقاسىندا قانداي دارەجەگە جەتە بىلگەندەرى تۋرالى ءوز ويىڭدى ءبىلدىرىپ كور.
ماقال - ماتەل تالداۋ
اتا – اناڭنىڭ اقىلى -
سايراپ جاتقان جولمەن تەڭ.
اقىلدىنىڭ اقىلى –
سارقىلمايتىن كولمەن تەڭ.
تۇيىندەمە
دانىشپان اتانىڭ اقىل كەڭەسى
1. ادامدارعا ىزەت بىلدىرىڭدەر!
2. تۇسىنبەگەنىڭدى سۇراپ الىڭدار!
3. ايتىلعان سوزگە ءمان بەرىڭدەر!
4. اڭگىمەنى مۇقيات تىڭداپ الىڭدار!
5. سويلەۋشىنىڭ ءسوزىن بولمەڭدەر!
6. سويلەپ تۇرعان ادامعا كوڭىل بولىڭدەر!
7. ۇنەمى ۇلكەندى تىڭداۋدان جالىقپاڭدار!
جاعداياتتاردى تالداۋ
وقۋشىلار وقۋلىقتاعى سۋرەتتەر بويىنشا جاعداياتتاردى شەشەدى.
تاپسىرما: جاعدايات بويىنشا سۋرەتتەردەگى بالالارعا قانداي اقىل - كەڭەس بەرەر ەدىڭدەر؟
جاتتىعۋ
1. اقبوتانىڭ قورجىنىنان ءار وقۋشى كەسپە قاعازدارعا جازىلعان دانالىق سوزدەردى داپتەرلەرىنە جازىپ، جاريا ەتەدى، ەسىندە ساقتايدى.
2. وزدەرى تىڭداپ وسكەن، ومىردە قولدانىپ جۇرگەن اقىل سوزدەردى ەستەرىنە ءتۇسىرىپ، داپتەرلەرىنە جازادى جانە جاريا ەتەدى.
تاپسىرما
ساباقتا وزدەرىڭە ايتقان ۇلكەندەردىڭ اقىل سوزدەرىن ەستەرىڭە ءتۇسىرىپ، ايتىپ بەرىڭدەر دەگەن تاپسىرما بەرىلەدى.
تاپسىرما: داپتەردە بەرىلگەن بۇلبۇلدىڭ، كۇيشىنىڭ، ۇستازدىڭ، بالانىڭ، اجەنىڭ سۋرەتتەرى تۇستارىنا قالدىرىلعان بوس جولدارعا ولاردىڭ قانداي اقىل سوزدەرىن تىڭداعىلارىڭ كەلەتىندىگىن جازىڭدار.
جاتتىعۋ
قورىتىندىلاۋ.
وقۋشىلاردىڭ ويلارىن بەكىتۋ ءۇشىن «قورجىنعا»، «اقىلدى بالا» قانداي بولۋى كەرەك، ءار وقۋشى ءوز ويىن قاعازعا جازىپ قورجىنعا سالادى. مىسالى: وتىرىك ايتپايدى، ساباقتان سەبەپسىز قالمايدى.
بىزگە ۇلگى - ونەگە بولاتىن ۇلكەندەردىڭ، دانالاردىڭ اقىل - وسيەتتەرىن، دانالىق سوزدەرىن تىڭداپ، ولاردى ومىردە قولدانا بىلسەك، ومىردەن ءوز ورنىمىزدى ناقتى تابا الامىز. سول سەبەپتى قولدان كەلگەنشە ۇلكەندەردىڭ كەڭەسىن، اقىلىن قۇلاق ءتۇرىپ، تىڭداعان ءجون.
ءبارى بىرگە ورىندارىنان تۇرىپ، «ىزەتتىلىك الىپپەسى» قارا ءسوزىن وقيدى.
ءۇنتاسپاعا قوسىلىپ ءان شىرقايدى.
ىزەتتىلىك الىپپەسى
ءسوزىن جازعان: ا. اسىلبەكوۆ
ءانىن جازعان: م. اۋباكىروۆ
اتام مەنىڭ ءاماندا
ادەپتى جان بول دەگەن.
اتا ءسوزى سانامدا،
جاسى ۇلكەنگە جول بەرەم.
الدىن وراپ كىسىنىڭ،
كەسىپ وتپەي كولدەنەڭ.
ىزەتىمەن كىشىنىڭ
سالەمدەسىپ، قول بەرەم...
ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ سىيلاستىق قۇندىلىعى تۋرالى تۇسىنىكتەرىن كەڭەيتۋ.
مىندەتتەرى:
اقىلدى تىڭداي ءبىلۋدىڭ ومىردەگى ماڭىزدىلىعىن ءتۇسىندىرۋ؛
اقىلدى تىڭداي ءبىلۋ ىسكەرلىكتەرىن دامىتۋ؛
اقىل، ونەگە، وسيەتتەردى تىڭداۋعا، باعالاۋعا تاربيەلەۋ.
كورنەكى قۇرالدار: ءۇنتاسپا، وقۋلىق، داپتەر، دانالىق سوزدەر ساندىعى، ۇلەستىرمەلى كەسپە قاعازدار.
بالالار شەڭبەر قۇرىپ، قول ۇستاسىپ تۇرادى. ءۇنتاسپاعا قوسىلىپ ءبارى كوڭىلدى ءان شىرقايدى.
باقىتتى بالالىق شاق
ءسوزىن جازعان: ن. يسابايەۆ
ءانىن جازعان: س. قالىموۆ
ءبىز – باقىتتى بالامىز ەركەلەگەن
تىڭداپ وستىك ءان مەن كۇي، ەرتەگى، ولەڭ
تۋعان جەردىڭ ايمالاپ سامال لەبى،
وتان – انا بىزدەردى ماپەلەگەن.
قايىرماسى:
قانداي جاقسى باقىتتى بالالىق شاق!
قانداي اسەم ويناعان قوزى - لاق..
قۇلىنىم! دەپ اكەشىم ەركەلەتسە،
بالاپانىم دەپ انام جايار قۇشاق....
ماتىنمەن جۇمىس
ءمۇعالىم ساباق تاقىرىبىنىڭ ءمانىن اشۋ ماقساتىندا اڭگىمەلەۋ جۇرگىزەدى.
س. اقايەۆ «قورادا مالىڭ بولسىن، كوشەدە تالىڭ بولسىن»
ءمۇعالىم بالالاردىڭ پىكىرلەرىن ءبىلۋ ءۇشىن سۇراقتار قويادى.
بالالارىنا ايتقان اكە وسيەتىنىڭ ءمانى نەدە؟
بالالاردىڭ اكە ءسوزىن تىڭداي بىلگەننىڭ ارقاسىندا قانداي دارەجەگە جەتە بىلگەندەرى تۋرالى ءوز ويىڭدى ءبىلدىرىپ كور.
ماقال - ماتەل تالداۋ
اتا – اناڭنىڭ اقىلى -
سايراپ جاتقان جولمەن تەڭ.
اقىلدىنىڭ اقىلى –
سارقىلمايتىن كولمەن تەڭ.
تۇيىندەمە
دانىشپان اتانىڭ اقىل كەڭەسى
1. ادامدارعا ىزەت بىلدىرىڭدەر!
2. تۇسىنبەگەنىڭدى سۇراپ الىڭدار!
3. ايتىلعان سوزگە ءمان بەرىڭدەر!
4. اڭگىمەنى مۇقيات تىڭداپ الىڭدار!
5. سويلەۋشىنىڭ ءسوزىن بولمەڭدەر!
6. سويلەپ تۇرعان ادامعا كوڭىل بولىڭدەر!
7. ۇنەمى ۇلكەندى تىڭداۋدان جالىقپاڭدار!
جاعداياتتاردى تالداۋ
وقۋشىلار وقۋلىقتاعى سۋرەتتەر بويىنشا جاعداياتتاردى شەشەدى.
تاپسىرما: جاعدايات بويىنشا سۋرەتتەردەگى بالالارعا قانداي اقىل - كەڭەس بەرەر ەدىڭدەر؟
جاتتىعۋ
1. اقبوتانىڭ قورجىنىنان ءار وقۋشى كەسپە قاعازدارعا جازىلعان دانالىق سوزدەردى داپتەرلەرىنە جازىپ، جاريا ەتەدى، ەسىندە ساقتايدى.
2. وزدەرى تىڭداپ وسكەن، ومىردە قولدانىپ جۇرگەن اقىل سوزدەردى ەستەرىنە ءتۇسىرىپ، داپتەرلەرىنە جازادى جانە جاريا ەتەدى.
تاپسىرما
ساباقتا وزدەرىڭە ايتقان ۇلكەندەردىڭ اقىل سوزدەرىن ەستەرىڭە ءتۇسىرىپ، ايتىپ بەرىڭدەر دەگەن تاپسىرما بەرىلەدى.
تاپسىرما: داپتەردە بەرىلگەن بۇلبۇلدىڭ، كۇيشىنىڭ، ۇستازدىڭ، بالانىڭ، اجەنىڭ سۋرەتتەرى تۇستارىنا قالدىرىلعان بوس جولدارعا ولاردىڭ قانداي اقىل سوزدەرىن تىڭداعىلارىڭ كەلەتىندىگىن جازىڭدار.
جاتتىعۋ
قورىتىندىلاۋ.
وقۋشىلاردىڭ ويلارىن بەكىتۋ ءۇشىن «قورجىنعا»، «اقىلدى بالا» قانداي بولۋى كەرەك، ءار وقۋشى ءوز ويىن قاعازعا جازىپ قورجىنعا سالادى. مىسالى: وتىرىك ايتپايدى، ساباقتان سەبەپسىز قالمايدى.
بىزگە ۇلگى - ونەگە بولاتىن ۇلكەندەردىڭ، دانالاردىڭ اقىل - وسيەتتەرىن، دانالىق سوزدەرىن تىڭداپ، ولاردى ومىردە قولدانا بىلسەك، ومىردەن ءوز ورنىمىزدى ناقتى تابا الامىز. سول سەبەپتى قولدان كەلگەنشە ۇلكەندەردىڭ كەڭەسىن، اقىلىن قۇلاق ءتۇرىپ، تىڭداعان ءجون.
ءبارى بىرگە ورىندارىنان تۇرىپ، «ىزەتتىلىك الىپپەسى» قارا ءسوزىن وقيدى.
ءۇنتاسپاعا قوسىلىپ ءان شىرقايدى.
ىزەتتىلىك الىپپەسى
ءسوزىن جازعان: ا. اسىلبەكوۆ
ءانىن جازعان: م. اۋباكىروۆ
اتام مەنىڭ ءاماندا
ادەپتى جان بول دەگەن.
اتا ءسوزى سانامدا،
جاسى ۇلكەنگە جول بەرەم.
الدىن وراپ كىسىنىڭ،
كەسىپ وتپەي كولدەنەڭ.
ىزەتىمەن كىشىنىڭ
سالەمدەسىپ، قول بەرەم...