- 18 جەل. 2021 00:00
- 279
اقميا، ۋتاسپا ءشوپ
اقميا، ۋتاسپا ءشوپ (تەرموپسيس لانسەتنىي، Thermopsis lanceolata) بيىكتىگى 40 سانتيمەترگە دەيىن جەتەتىن، ساباعى ءتۇزۋ، كوپ جىلدىق، ءشوپ تەكتەس وسىمدىك. تامىر ساباعى سۇلاپ جايقالا وسەدى. ساباعىندا بۇتاقتارى كوپ، جاپىراقتارى سۇر ءتۇستى، كەزەكتەسىگى، ۇش-ۇشتەن توپتالا ورنالاسقان. جاپىراقتارىنىڭ بولشەكتەرى سوپاقشا، جىڭىشكەلەۋ بولىپ كەلەدى. قوسىمشا جاپىراقتارى ساباقتارىنان ۇزىن، سوندىقتان بۇل وسىمدىكتىڭ جاپىراق تامىرى بەس سالالى بولىپ كورىنەدى. گۇلدەرى سارى ءتۇستى، ءىرى، ساباعىنىڭ ءۇش جاعىندا شوعىرلانىپ تۇرادى. جەمىسى — ۇزىندىعى 6 سانتيمەترگە دەيىن جەتەتىن بۇرشاق سياقتى قوڭىر ءتۇستى ءارى جالپاق بولادى. ول تاۋلاردىڭ، توبەلەردىڭ تاستاقتى بەتكەيلەرىندە، تىڭ جەرلەردە، ءشول جانە شولەيت ايماقتاردا، ال كەيدە ءارامشوپ رەتىندە ەگىستىكتەردىڭ اراسىندا دا وسە بەرەدى. ءدارى جاساۋ ءۇشىن وسىمدىكتىڭ جەرگە تۇسكەن بولىگىن، تۇقىمىن جينايدى. قۇرامىندا تەرموپسين، گوموتەرموپسين، مەتيلسيتيزين، پاحيكارپين، اناگيرين دەگەن الكالويدتەر، يلىك، قويمالجىڭ زاتتار، ساپونيندەر، سمولالار، س ءۆيتامينى بار.
اقميادان جاسالعان دارىلەردىڭ قاقىرىق تۇسىرەتىن، ىشەك قۇرتتارىن ايدايتىپ قاسيەتتەرى بار. وسىعان بايلانىستى ول وكپە جانە جوعارى تىنىس جولدارى قابىنعاندا ەم ءۇشىن قولدانىلادى. قۇرامىنداعى پاحيكارپين اتتى الكالويدتىڭ قاسيەتتەرىنە بايلانىستى قان تامىرىنىڭ (ارتەريانىڭ) كەيبىر اۋرۋلارىن ەمدەۋ ءۇشىن جانە جاتىردىڭ بۇلشىق ەتتەرىن جيىرىلدىرۋ ءۇشىن دە قولدانۋعا بولادى. اقميادان جاسالعان دارىلەردى اسقازان قابىنعاندا، اسقازانعا جارا تۇسكەندە، كەيبىر قان اۋرۋلارىن ەمدەۋگە پايدالانۋعا بولمايدى.
قولدانۋ ءتاسىلى
مايدالانعان اقميا ءشوبىنىڭ 0،6-1 گرامىن قايناپ تۇرعان 1 ستاكان سۋعا سالىپ جارتى ساعات تۇندىرادى دا، سۋىتىپ ءسۇزىپ الادى. دايار بولعان دارىدەن 1 اس قاسىقتان كۇنىنە 3 رەت ىشەدى.