اققۋ، شورتان ءھام شايان
ادەبيەتتىك وقۋ.
ساباقتىڭ تاقىرىبى: «اققۋ، شورتان ءھام شايان». (پرەزەنتاسيا)
سىنىبى: 4
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردى احمەت بايتۇرسىن ۇلى اۋدارعان ي. ا. كرىلوۆتىڭ «اققۋ، شورتان ءھام شايان» مىسالىمەن تانىستىرا وتىرىپ، ولەڭدەگى نەگىزگى ويدى وزدەرىنە تاپتىرىپ، ءوز سوزىمەن جەتكىزە بىلۋگە جاعداي جاساۋ.
دامىتۋشىلىق ءمانى: وقۋشىلاردىڭ ويلاۋىن، ەستە ساقتاۋىن جانە بايلانىستىرا سويلەۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ، شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن بايقاۋ، دامىتا تۇسۋگە جاعداي تۋعىزۋ.
تاربيەلىك ءمانى: وقۋشىلاردى بىرلىك، ىنتىماقتاستىق سياقتى ادەتتەردەن ۇيرەنىپ، وسى مىسال مازمۇنى ارقىلى جاماننان جيرەندىرۋگە تاربيەلەي وتىرىپ، توپپەن ۇجىمداسا جۇمىس ىستەۋلەرىنە جاعداي تۋعىزۋ.
ساباقتىڭ ءادىسى: وي شاقىرۋ، ويىن، ىزدەندىرۋ، سۇراق - جاۋاپ، توپپەن جۇمىس، ستو ستراتەگيالارى، م. م. جانپەيىسوۆانىڭ مودۋلدىك تەحنولوگياسى بويىنشا ويىندار
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: سيۋجەتتى سۋرەتتەر، ۇلەستىرمە پاراقشالار، قاعاز، ماركەر، تاپسىرمالار ينتەراكتيۆتى تاقتادا پورترەتتەر، سىزبالار.
ءپانارالىق بايلانىس: دۇنيەتانۋ، بەينەلەۋ، قازاق ءتىلى.
ساباقتىڭ بارىسى:
I. قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ:
- ءبىز قانداي تاراۋدى ءوتىپ جاتىرمىز؟ تاراۋ تاقىرىبى: «ءبىزدىڭ الىستاعى دوستارىمىز»
ياعني الەم حالىقتارىنىڭ ەرتەگى، اڭگىمە، ولەڭدەرىمەن تانىسىپ جاتىرمىز. ەندەشە ساباعىمىزدى باستاماس بۇرىن كەلگەن قوناقتارمەن ءار حالىقتىڭ امانداسۋ تۇرلەرىن كورسەتە وتىرىپ امانداسىپ الايىق. " الەمدى شارلاۋ" / وقۋشىلار شەڭبەر قۇرىپ تۇرادى، امانداسۋ تۇرلەرىن كورسەتەدى/
الەمدەگى ەڭ قىزىقتى سالەمدەسۋ راسىمدەرى
كەيبىر ەلدەر ادەتتەگى قول الىسۋمەن قاتار، ۇلكەن سالەمدەسۋ سالتاناتىن وتكىزەدى. جاڭا زەلاندياعا ساپار شەككەن جاندار ماوري حالقىنىڭ "حونگي" سالەمدەسۋ راسىمىنە كۋا بولادى. بۇل سالەمدەسۋدىڭ سان عاسىرلىق تاريحى بار. ءبىر - ءبىرىن كورگەن جاندار سالەمدەسكەن كەزدە مۇرىندارىن تيگىزىپ امانداسادى. مۇرىنمەن ۇيكەلەسۋ ارقىلى ولار "حا" ءراسىمىن جۇرگىزەدى. "حا" ءراسىمى – تاڭىرگە قۇلشىلىق ەتۋ.
جاڭا زەلاندياعا كەلگەن كەز كەلگەن جان ۇلىسىنا جانە جىنىسىنا قاراماستان، سالەمدەسكەن كەزدە مۇرنىمەن ۇيكەلىسۋ كەرەك. بۇل زاڭعا ءتىپتى ۋيليام حانزادانىڭ ءوزى باعىنعان.
تيبەت. كوپتەگەن ەلدەردە ءتىل شىعارۋ ادەپسىزدىك بولىپ تانىلسا، كەيبىر جەردە ءتىلىن شىعارعان جان جازاعا تارتىلادى. ءتىل شىعارۋ تيبەت حالقىنا جات ەمەس، سەبەبى ولار ءبىر - ءبىرىن كورگەندە، تىلدەرىن شىعارادى. بۇل ءراسىم 9 - عاسىردا باستاۋ العان. سول زامانداعى تيبەت ەلىنىڭ كوسەمى لاندارمانىڭ ءتىلى قارا بولعان دەسەدى. تيبەت حالقى وزگەلەرگە وزدەرىنىڭ جاۋىز ەمەس ەكەندەرىن كورسەتۋ ماقساتىندا ءبىر - ءبىرىن كورگەن كەزدە تىلدەرىن شىعارا باستايدى. بۇل ءداستۇر ءوز جالعاسىن ءالى كۇنگە دەيىن تابۋدا.
جاپون حالقى سالەمدەسۋ راسىمىنە اسا ءان بەرەدى. ءبىر - ءبىرىن كورگەن كەزدە ولار يىلەدى. جاستار ءوزارا باستارىن يزەپ امانداسادى. ال تاتاميدە تىزەرلەپ وتىرىپ، جەرگە قاراي ءيىلۋ كەرەك.
كەنياعا ساپار شەككەن جاندار ماساي تايپاسىن كەزدەستىرەدى. ماساي تايپاسىنىڭ حالقى ءبىر - ءبىرىن كورگەندە، بيلەي باستايدى. بي ارقىلى ولار ءبىر - بىرىمەن امانداسادى. سالەمدەسۋ ءبيى "ادامۋ" دەپ اتالادى، ياعني "سەكىرۋ ءبيى". بيلەگەن كەزدە شەڭبەر جاساپ، ىرعالىپ، سەكىرە باستايدى.
جۇڭگو حالقىنىڭ ءداستۇرلى سالەمدەسۋى "كوۋتوۋ" دەپ اتالادى. سالەمدەسكەن كەزدە قولداردى بۇگىپ، ءيىلۋ قاجەت. ايەل ازاماتتاردىڭ سالەمدەسۋ ءراسىمى "ۆانفۋ" دەپ اتالادى. ولار قولدارىن بىرىكتىرىپ، ونى دەنەسىنىڭ بويىمەن تومەن قاراي سىرعىتادى. "كوۋتوۋ" ءداستۇرى اڭىزعا اينالعان حۋان - دي پاتشانىڭ بيلىك ەتكەن تۇسىندا باستاۋ العان ەدى.
II. وي شاقىرۋ. ن. نوسوۆتىڭ. اۋدارعان ر. رۇستەموۆ « جان بىتكەن قالپاق» ءماتىنى بويىنشا سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ. «ەڭ قازىمىر وقۋشى» تانىمدىق ويىنى. ەڭ كوپ سۇراق قويعان وقۋشى «قازىمىر وقۋشى» اتانادى.
III. جاڭا توپ قۇرۋ. ەندەشە ءقازىر تۇستەر بويىنشا توپتارعا ءبولىنىپ الايىق. 1 - توپ كوك ءتۇس. 2 - توپ جاسىل 3 - توپ اق ءتۇس. ورىندارىنا وتىرىپ ءار توپ ءوز 6 ەرەجەسىن قۇرىپ الادى.
بۇگىنگى ساباق بويىنشا ءار توپ ءوز 6 ەرەجەسىن قۇرىپ الادى.- ەندى قۇرىپ العان ەرەجەلەرىمىزدى باسشىلىققا الا وتىرىپ جۇمىسقا كىرىسەيىك.
«جۇمىلا كوتەرگەن جۇك جەڭىل» ايدارىمەن ساباعىمىزدى سايىس تۇرىندە جالعاستىرامىز.
- بۇل ماقالدى قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟
سەندەر تەك جۇمىلا، بىرگە جۇمىس جاساۋ ارقىلى ساباقتىڭ ماقساتىنا جەتەسىڭدەر. بارلىعىمىز بىرلەسە وتىرىپ، جۇمىس اتقارامىز.
IV. ماعىنانى تانۋ. سۋرەتپەن جۇمىس.
مىنا سۋرەتتەرگە كوڭىل بولىڭدەر.
- مىناۋ نەلەر؟
- مەكتەپ، كىتاپحانا، كىتاپ دۇكەنى.
ال، مىناۋ ارباعا جۇك ارتقان ادامدار، ول سەندەر. سونىمەن قاي توپ كىتاپتاردى
مەكتەپكە ءبىرىنشى بولىپ جەتكىزەدى ەكەن؟! ىسكە ءسات!
V. «تارتۋ» ولەڭى.
بالالار، بۇل - جول باسى دانالىققا،
كەلىڭدەر: ءتۇسىپ، بايقاپ، قارالىق تا
دانالىق - وشپەس جارىق، كەتپەس بايلىق،
جۇرىڭدەر، ىزدەپ تاۋىپ الالىق تا!
- بۇل كىمنىڭ ولەڭى ەدى؟ وي شاقىرۋ:
- ا. بايتۇرسىن ۇلى. ول كىسى تۋرالى ءبىز نە بىلەمىز؟
- مىسال دەگەنىمىز نە؟
مىسال دەپ ادام بويىنداعى كەمشىلىكتەردى سىناپ، ادالدىق، ادىلدىك، قايىرىمدىلىق سياقتى جاقسى قاسيەتتەردى ماداقتاپ جازاتىن شىعارمانى ايتادى. مۇنداي شىعارمادا وسىمدىكتەر مەن جانۋارلار، اڭدار مەن قۇستار كەيىپكەر رەتىندە الىنادى.
مىسالدار نەنى ماداقتايدى؟ مىسالدار كىمدەردى سىنايدى؟
احمەت بايتۇرسىن ۇلى (1873 - 1938) قاڭتار ايىندا قوستاناي وبلىسى، جانگەلدين اۋدانى، سارىتۇبەك دەگەن جەردە دۇنيەگە كەلگەن. احمەت قوعام قايراتكەرى، اقىن، ادەبيەتتانۋشى، اۋدارماشى، اعارتۋشى - عالىم، ۇلت ۇستازى. 1895 - 1909 جىلدارى ۇستازدىقپەن اينالىسىپ، بالا وقىتادى.
1909 جىلى ي. ا. كرىلوۆتىڭ مىسالدارىن اۋدارىپ، «قىرىق مىسال»جيناعىن شىعاردى.
يۆان اندرەيەۆيچ كرىلوۆ (1769 - 1844) جىلدار ارالىعىندا ءومىر سۇرگەن. ورىس حالقىنىڭ اتاقتى مىسال جازۋشىسى، ساتيريك، دراماتۋرگ. 1809 جىلدىڭ باسىندا ي. ا. كرىلوۆتىڭ ەڭ ءبىرىنشى مىسالدار كىتاپشاسى شىقتى. ونىڭ ىشىندە 23 مىسال بولدى. ولار: «ۆورونا ي ليسيسا»، «مۋزىكانتى»، «لەبەد، شۋكا ي راك»، «لارچيك».
ورىس اقىنى ي. ا. كرىلوۆتىڭ مىسالدارىن احمەت بايتۇرسىن ۇلى اۋدارىپ، «قىرىق مىسال»دەگەن اتپەن كىتاپ ەتىپ شىعارعان. بۇگىنگى ساباقتا سول جيناقتان الىنعان «اققۋ، شورتان ءھام شايان» مىسالىمەن تانىسامىز.
مىسالدىڭ نەگىزگى ويىن اشۋعا تىرىسامىز.
VI. «وي قوزعاۋ» ءار توپ ءوز تاپسىرماسىن تاقتاعا شىعىپ قورعايدى.
1 - توپ: اققۋ قانداي قۇس؟
- اققۋ – سۇلۋ، نازىك، وتە سەزىمتال، ساق قۇس. ول كولدە سىرعىپ جۇزەدى. اققۋ قامىستىڭ ىشىنە ۇيا سالادى. ونىڭ وزگەشە سۇڭقىلداعان داۋىسى بار. اققۋلار تابيعاتتىڭ اسا عاجاپ، ءقازىر سيرەك كەزدەسەتىن تۋىندىسى. ءبىزدىڭ ەلىمىزدە ولاردى اۋلاۋعا تيىم سالىنعان.
2 - توپ: شورتان قانداي بالىق؟
- شورتان - ءىرى جىرتقىش بالىق. قازاقستاننىڭ بارلىق تابيعي سۋ ايدىندارىندا كەزدەسەدى. دەنە ءپىشىنى جەبە ءتارىزدى، باسى جالپاق، ءتۇسى تىرشىلىك ەتەتىن ورتاسىنا بايلانىستى قۇبىلىپ وتىرادى. قورەگىن ءشوپ اراسىندا جاسىرىنىپ تۇرىپ، اتىلىپ بارىپ ۇستايدى. ءدامى، ەتى ءۇشىن كوپ اۋلانادى.
3 - توپ: شايان جايلى نە بىلەسىڭدەر؟
- شايان - قىسقا قۇيرىقتى، باسى كىشكەنتاي، مۇرتتارى قىسقا. 4000 - نان استام تۇرلەرى بار. ولار تەڭىز، تۇششى سۋ قويمالارىندا جانە قۇرعاقتا ءومىر سۇرەدى. ولار ولەكسە جانە ومىرتقاسىزدارمەن قورەكتەنەدى.
VII. وقۋلىقپەن جۇمىس.
1. ولەڭدى مانەرلەپ وقۋ.
2. وقۋشىلارعا وقىتۋ
3. «اققۋ، شورتان، شايان سۋرەتتەرى سالىنعان سيۋجەت بويىنشا اڭگىمەلەۋ.
سۇراقتار:
1 - توپقا: بۇل مىسالدا كەيىپكەرلەر نە ىستەمەكشى بولدى؟
2 - توپقا: ولار جۇكتى نەگە ورنىنان قوزعالتا المادى؟
3 - توپقا: مىسال ءبىزدى نەگە شاقىرادى؟
VIII. سوزدىك جۇمىسى.
عيبرات - ۇلگى، تاربيە، ونەگە.
ءھام - جانە
دۇركىن - دۇركىن - قايتا - قايتا
ماشاقات - اۋرەشىلىك
IX. سەرگىتۋ ءساتى:
X. داپتەرمەن جۇمىس.
مىسالداعى نەگىزگى وي اشىلاتىن جولدى داپتەرگە جازۋ.
- نەگىزگى وي دەگەنىمىز - اقىننىڭ ايتار وسيەتى.
XI. «بەينەگە ەنۋ»
مىسالدى ساحنالىق قويىلىم ەتىپ كورسەتۋ.
اۆتور: ءبىر كۇنى اققۋ، شايان، شورتان ۇشەۋى كەزدەسىپ قالادى. ولار ۇستىنە جۇك
تيەلگەن ۇلكەن اربا تاۋىپ الىپ، قاتتى قۋانادى.
اققۋ: - دوستار، كەلىڭدەر مىنا اربانى اۋەگە تارتىپ شىعارايىق.
شورتان: - مۇنى كولگە اپارايىق.
شايان: - جوق، ودان دا مۇنى قۇمعا اپارايىق.
اۆتور: ءسويتىپ ۇشەۋى ءۇش جاققا تارتىپ، اربانى ورنىنان قوزعالتا المايدى.
XII. شىعارماشىلىق تاپسىرما.
وي تۇيىنىنە ساي ماقال - ماتەلدەر جازۋ.
XIII. قورىتىندىلاۋ. - مىسالدىڭ اتى: «اققۋ، شورتان، ءھام شايان!
- اۆتورى – ا. بايتۇرسىن ۇلى.
- اللەگوريالىق وبرازى: اققۋ، شورتان، شايان.
- سوندا اقىن بۇل وبرازدار ارقىلى قانداي ادامداردى بەينەلەپ وتىر؟
- اقىن بۇل وبرازدار ارقىلى اقىلسىز، تاتۋ ەمەس، ىنتىماعى جوق ادامداردى بەينەلەگەن.
- مىسالدا ءتۇيىندى وي بولادى دەدىك، ول نە؟
- ءتۇيىندى وي دەگەنىمىز – اقىننىڭ ايتار وسيەتى.
- ا. بايتۇرسىن ۇلىنىڭ مىسالىنان ءتۇيىندى ويدى كىم تاۋىپ وقىپ بەرەدى؟
- سونىمەن، مىسالدا ءتۇيىندى وي شىعارمانىڭ باسىندا، نەمەسە اياعىندا بەرىلەدى. مىسالدىڭ مىندەتتى تۇردە تاربيەلىك ءمانى بولادى. ول ءتۇيىندى وي ارقىلى اشىلىپ، ايقىندالادى.
- مىسال ءبىزدى نەگە شاقىرادى؟
- مىسالدىڭ تاربيەلىك ءمانى بالالاردى بىرلىككە، ىنتىماققا شاقىرۋ. اقىننىڭ ايتار ويى، وسيەتى دە وسى.
- سەندەر بىرىگە جۇمىس جاساپ ءوز بىلىمدەرىڭدى كورسەتتىڭدەر.
- ءبىز دە وسى عالىم اتامىزعا ەلىكتەپ، كوپ جۇمىستار اتقاردىق
- سەندەر بىرىگە جۇمىس جاساپ مەكتەپ ەسىگىن اشتىڭدار، ەكى توپ تا ءوز بىلىمدەرى مەن بىلىكتىلىگىن كورسەتتى. بۇگىنگى ساباقتا سايىستا «دوستىق» جەڭدى. بىرگە جۇمىس اتقارعاندىقتان بارلىعىنا ءبىر باعا «5» قويامىن. تالاپتارىڭا نۇر جاۋسىن!
XIV. «كىم كوپ بىلەدى؟» ويىنى. بىرلىك، دوستىق تۋرالى ماقال - ماتەلدەر سايىسى.
«بىرلىك بولماي، تىرلىك بولماس»
«بىرلىگى جوق ەل توزادى،
بىرلىگى كۇشتى ەل وزادى».
«ىنتىماق بولماي ءىس وڭباس» ت. ب.
XV. ۇيگە تاپسىرما.
1. «بىرلىك ءتۇبى - تىرلىك» تاقىرىبىنا ەسسە جازۋ.
2. مىسالدى وقۋ، سوڭعى شۋماعىن جاتتاۋ.
باعالاۋ.
ساباقتىڭ تاقىرىبى: «اققۋ، شورتان ءھام شايان». (پرەزەنتاسيا)
سىنىبى: 4
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردى احمەت بايتۇرسىن ۇلى اۋدارعان ي. ا. كرىلوۆتىڭ «اققۋ، شورتان ءھام شايان» مىسالىمەن تانىستىرا وتىرىپ، ولەڭدەگى نەگىزگى ويدى وزدەرىنە تاپتىرىپ، ءوز سوزىمەن جەتكىزە بىلۋگە جاعداي جاساۋ.
دامىتۋشىلىق ءمانى: وقۋشىلاردىڭ ويلاۋىن، ەستە ساقتاۋىن جانە بايلانىستىرا سويلەۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ، شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن بايقاۋ، دامىتا تۇسۋگە جاعداي تۋعىزۋ.
تاربيەلىك ءمانى: وقۋشىلاردى بىرلىك، ىنتىماقتاستىق سياقتى ادەتتەردەن ۇيرەنىپ، وسى مىسال مازمۇنى ارقىلى جاماننان جيرەندىرۋگە تاربيەلەي وتىرىپ، توپپەن ۇجىمداسا جۇمىس ىستەۋلەرىنە جاعداي تۋعىزۋ.
ساباقتىڭ ءادىسى: وي شاقىرۋ، ويىن، ىزدەندىرۋ، سۇراق - جاۋاپ، توپپەن جۇمىس، ستو ستراتەگيالارى، م. م. جانپەيىسوۆانىڭ مودۋلدىك تەحنولوگياسى بويىنشا ويىندار
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: سيۋجەتتى سۋرەتتەر، ۇلەستىرمە پاراقشالار، قاعاز، ماركەر، تاپسىرمالار ينتەراكتيۆتى تاقتادا پورترەتتەر، سىزبالار.
ءپانارالىق بايلانىس: دۇنيەتانۋ، بەينەلەۋ، قازاق ءتىلى.
ساباقتىڭ بارىسى:
I. قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ:
- ءبىز قانداي تاراۋدى ءوتىپ جاتىرمىز؟ تاراۋ تاقىرىبى: «ءبىزدىڭ الىستاعى دوستارىمىز»
ياعني الەم حالىقتارىنىڭ ەرتەگى، اڭگىمە، ولەڭدەرىمەن تانىسىپ جاتىرمىز. ەندەشە ساباعىمىزدى باستاماس بۇرىن كەلگەن قوناقتارمەن ءار حالىقتىڭ امانداسۋ تۇرلەرىن كورسەتە وتىرىپ امانداسىپ الايىق. " الەمدى شارلاۋ" / وقۋشىلار شەڭبەر قۇرىپ تۇرادى، امانداسۋ تۇرلەرىن كورسەتەدى/
الەمدەگى ەڭ قىزىقتى سالەمدەسۋ راسىمدەرى
كەيبىر ەلدەر ادەتتەگى قول الىسۋمەن قاتار، ۇلكەن سالەمدەسۋ سالتاناتىن وتكىزەدى. جاڭا زەلاندياعا ساپار شەككەن جاندار ماوري حالقىنىڭ "حونگي" سالەمدەسۋ راسىمىنە كۋا بولادى. بۇل سالەمدەسۋدىڭ سان عاسىرلىق تاريحى بار. ءبىر - ءبىرىن كورگەن جاندار سالەمدەسكەن كەزدە مۇرىندارىن تيگىزىپ امانداسادى. مۇرىنمەن ۇيكەلەسۋ ارقىلى ولار "حا" ءراسىمىن جۇرگىزەدى. "حا" ءراسىمى – تاڭىرگە قۇلشىلىق ەتۋ.
جاڭا زەلاندياعا كەلگەن كەز كەلگەن جان ۇلىسىنا جانە جىنىسىنا قاراماستان، سالەمدەسكەن كەزدە مۇرنىمەن ۇيكەلىسۋ كەرەك. بۇل زاڭعا ءتىپتى ۋيليام حانزادانىڭ ءوزى باعىنعان.
تيبەت. كوپتەگەن ەلدەردە ءتىل شىعارۋ ادەپسىزدىك بولىپ تانىلسا، كەيبىر جەردە ءتىلىن شىعارعان جان جازاعا تارتىلادى. ءتىل شىعارۋ تيبەت حالقىنا جات ەمەس، سەبەبى ولار ءبىر - ءبىرىن كورگەندە، تىلدەرىن شىعارادى. بۇل ءراسىم 9 - عاسىردا باستاۋ العان. سول زامانداعى تيبەت ەلىنىڭ كوسەمى لاندارمانىڭ ءتىلى قارا بولعان دەسەدى. تيبەت حالقى وزگەلەرگە وزدەرىنىڭ جاۋىز ەمەس ەكەندەرىن كورسەتۋ ماقساتىندا ءبىر - ءبىرىن كورگەن كەزدە تىلدەرىن شىعارا باستايدى. بۇل ءداستۇر ءوز جالعاسىن ءالى كۇنگە دەيىن تابۋدا.
جاپون حالقى سالەمدەسۋ راسىمىنە اسا ءان بەرەدى. ءبىر - ءبىرىن كورگەن كەزدە ولار يىلەدى. جاستار ءوزارا باستارىن يزەپ امانداسادى. ال تاتاميدە تىزەرلەپ وتىرىپ، جەرگە قاراي ءيىلۋ كەرەك.
كەنياعا ساپار شەككەن جاندار ماساي تايپاسىن كەزدەستىرەدى. ماساي تايپاسىنىڭ حالقى ءبىر - ءبىرىن كورگەندە، بيلەي باستايدى. بي ارقىلى ولار ءبىر - بىرىمەن امانداسادى. سالەمدەسۋ ءبيى "ادامۋ" دەپ اتالادى، ياعني "سەكىرۋ ءبيى". بيلەگەن كەزدە شەڭبەر جاساپ، ىرعالىپ، سەكىرە باستايدى.
جۇڭگو حالقىنىڭ ءداستۇرلى سالەمدەسۋى "كوۋتوۋ" دەپ اتالادى. سالەمدەسكەن كەزدە قولداردى بۇگىپ، ءيىلۋ قاجەت. ايەل ازاماتتاردىڭ سالەمدەسۋ ءراسىمى "ۆانفۋ" دەپ اتالادى. ولار قولدارىن بىرىكتىرىپ، ونى دەنەسىنىڭ بويىمەن تومەن قاراي سىرعىتادى. "كوۋتوۋ" ءداستۇرى اڭىزعا اينالعان حۋان - دي پاتشانىڭ بيلىك ەتكەن تۇسىندا باستاۋ العان ەدى.
II. وي شاقىرۋ. ن. نوسوۆتىڭ. اۋدارعان ر. رۇستەموۆ « جان بىتكەن قالپاق» ءماتىنى بويىنشا سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ. «ەڭ قازىمىر وقۋشى» تانىمدىق ويىنى. ەڭ كوپ سۇراق قويعان وقۋشى «قازىمىر وقۋشى» اتانادى.
III. جاڭا توپ قۇرۋ. ەندەشە ءقازىر تۇستەر بويىنشا توپتارعا ءبولىنىپ الايىق. 1 - توپ كوك ءتۇس. 2 - توپ جاسىل 3 - توپ اق ءتۇس. ورىندارىنا وتىرىپ ءار توپ ءوز 6 ەرەجەسىن قۇرىپ الادى.
بۇگىنگى ساباق بويىنشا ءار توپ ءوز 6 ەرەجەسىن قۇرىپ الادى.- ەندى قۇرىپ العان ەرەجەلەرىمىزدى باسشىلىققا الا وتىرىپ جۇمىسقا كىرىسەيىك.
«جۇمىلا كوتەرگەن جۇك جەڭىل» ايدارىمەن ساباعىمىزدى سايىس تۇرىندە جالعاستىرامىز.
- بۇل ماقالدى قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟
سەندەر تەك جۇمىلا، بىرگە جۇمىس جاساۋ ارقىلى ساباقتىڭ ماقساتىنا جەتەسىڭدەر. بارلىعىمىز بىرلەسە وتىرىپ، جۇمىس اتقارامىز.
IV. ماعىنانى تانۋ. سۋرەتپەن جۇمىس.
مىنا سۋرەتتەرگە كوڭىل بولىڭدەر.
- مىناۋ نەلەر؟
- مەكتەپ، كىتاپحانا، كىتاپ دۇكەنى.
ال، مىناۋ ارباعا جۇك ارتقان ادامدار، ول سەندەر. سونىمەن قاي توپ كىتاپتاردى
مەكتەپكە ءبىرىنشى بولىپ جەتكىزەدى ەكەن؟! ىسكە ءسات!
V. «تارتۋ» ولەڭى.
بالالار، بۇل - جول باسى دانالىققا،
كەلىڭدەر: ءتۇسىپ، بايقاپ، قارالىق تا
دانالىق - وشپەس جارىق، كەتپەس بايلىق،
جۇرىڭدەر، ىزدەپ تاۋىپ الالىق تا!
- بۇل كىمنىڭ ولەڭى ەدى؟ وي شاقىرۋ:
- ا. بايتۇرسىن ۇلى. ول كىسى تۋرالى ءبىز نە بىلەمىز؟
- مىسال دەگەنىمىز نە؟
مىسال دەپ ادام بويىنداعى كەمشىلىكتەردى سىناپ، ادالدىق، ادىلدىك، قايىرىمدىلىق سياقتى جاقسى قاسيەتتەردى ماداقتاپ جازاتىن شىعارمانى ايتادى. مۇنداي شىعارمادا وسىمدىكتەر مەن جانۋارلار، اڭدار مەن قۇستار كەيىپكەر رەتىندە الىنادى.
مىسالدار نەنى ماداقتايدى؟ مىسالدار كىمدەردى سىنايدى؟
احمەت بايتۇرسىن ۇلى (1873 - 1938) قاڭتار ايىندا قوستاناي وبلىسى، جانگەلدين اۋدانى، سارىتۇبەك دەگەن جەردە دۇنيەگە كەلگەن. احمەت قوعام قايراتكەرى، اقىن، ادەبيەتتانۋشى، اۋدارماشى، اعارتۋشى - عالىم، ۇلت ۇستازى. 1895 - 1909 جىلدارى ۇستازدىقپەن اينالىسىپ، بالا وقىتادى.
1909 جىلى ي. ا. كرىلوۆتىڭ مىسالدارىن اۋدارىپ، «قىرىق مىسال»جيناعىن شىعاردى.
يۆان اندرەيەۆيچ كرىلوۆ (1769 - 1844) جىلدار ارالىعىندا ءومىر سۇرگەن. ورىس حالقىنىڭ اتاقتى مىسال جازۋشىسى، ساتيريك، دراماتۋرگ. 1809 جىلدىڭ باسىندا ي. ا. كرىلوۆتىڭ ەڭ ءبىرىنشى مىسالدار كىتاپشاسى شىقتى. ونىڭ ىشىندە 23 مىسال بولدى. ولار: «ۆورونا ي ليسيسا»، «مۋزىكانتى»، «لەبەد، شۋكا ي راك»، «لارچيك».
ورىس اقىنى ي. ا. كرىلوۆتىڭ مىسالدارىن احمەت بايتۇرسىن ۇلى اۋدارىپ، «قىرىق مىسال»دەگەن اتپەن كىتاپ ەتىپ شىعارعان. بۇگىنگى ساباقتا سول جيناقتان الىنعان «اققۋ، شورتان ءھام شايان» مىسالىمەن تانىسامىز.
مىسالدىڭ نەگىزگى ويىن اشۋعا تىرىسامىز.
VI. «وي قوزعاۋ» ءار توپ ءوز تاپسىرماسىن تاقتاعا شىعىپ قورعايدى.
1 - توپ: اققۋ قانداي قۇس؟
- اققۋ – سۇلۋ، نازىك، وتە سەزىمتال، ساق قۇس. ول كولدە سىرعىپ جۇزەدى. اققۋ قامىستىڭ ىشىنە ۇيا سالادى. ونىڭ وزگەشە سۇڭقىلداعان داۋىسى بار. اققۋلار تابيعاتتىڭ اسا عاجاپ، ءقازىر سيرەك كەزدەسەتىن تۋىندىسى. ءبىزدىڭ ەلىمىزدە ولاردى اۋلاۋعا تيىم سالىنعان.
2 - توپ: شورتان قانداي بالىق؟
- شورتان - ءىرى جىرتقىش بالىق. قازاقستاننىڭ بارلىق تابيعي سۋ ايدىندارىندا كەزدەسەدى. دەنە ءپىشىنى جەبە ءتارىزدى، باسى جالپاق، ءتۇسى تىرشىلىك ەتەتىن ورتاسىنا بايلانىستى قۇبىلىپ وتىرادى. قورەگىن ءشوپ اراسىندا جاسىرىنىپ تۇرىپ، اتىلىپ بارىپ ۇستايدى. ءدامى، ەتى ءۇشىن كوپ اۋلانادى.
3 - توپ: شايان جايلى نە بىلەسىڭدەر؟
- شايان - قىسقا قۇيرىقتى، باسى كىشكەنتاي، مۇرتتارى قىسقا. 4000 - نان استام تۇرلەرى بار. ولار تەڭىز، تۇششى سۋ قويمالارىندا جانە قۇرعاقتا ءومىر سۇرەدى. ولار ولەكسە جانە ومىرتقاسىزدارمەن قورەكتەنەدى.
VII. وقۋلىقپەن جۇمىس.
1. ولەڭدى مانەرلەپ وقۋ.
2. وقۋشىلارعا وقىتۋ
3. «اققۋ، شورتان، شايان سۋرەتتەرى سالىنعان سيۋجەت بويىنشا اڭگىمەلەۋ.
سۇراقتار:
1 - توپقا: بۇل مىسالدا كەيىپكەرلەر نە ىستەمەكشى بولدى؟
2 - توپقا: ولار جۇكتى نەگە ورنىنان قوزعالتا المادى؟
3 - توپقا: مىسال ءبىزدى نەگە شاقىرادى؟
VIII. سوزدىك جۇمىسى.
عيبرات - ۇلگى، تاربيە، ونەگە.
ءھام - جانە
دۇركىن - دۇركىن - قايتا - قايتا
ماشاقات - اۋرەشىلىك
IX. سەرگىتۋ ءساتى:
X. داپتەرمەن جۇمىس.
مىسالداعى نەگىزگى وي اشىلاتىن جولدى داپتەرگە جازۋ.
- نەگىزگى وي دەگەنىمىز - اقىننىڭ ايتار وسيەتى.
XI. «بەينەگە ەنۋ»
مىسالدى ساحنالىق قويىلىم ەتىپ كورسەتۋ.
اۆتور: ءبىر كۇنى اققۋ، شايان، شورتان ۇشەۋى كەزدەسىپ قالادى. ولار ۇستىنە جۇك
تيەلگەن ۇلكەن اربا تاۋىپ الىپ، قاتتى قۋانادى.
اققۋ: - دوستار، كەلىڭدەر مىنا اربانى اۋەگە تارتىپ شىعارايىق.
شورتان: - مۇنى كولگە اپارايىق.
شايان: - جوق، ودان دا مۇنى قۇمعا اپارايىق.
اۆتور: ءسويتىپ ۇشەۋى ءۇش جاققا تارتىپ، اربانى ورنىنان قوزعالتا المايدى.
XII. شىعارماشىلىق تاپسىرما.
وي تۇيىنىنە ساي ماقال - ماتەلدەر جازۋ.
XIII. قورىتىندىلاۋ. - مىسالدىڭ اتى: «اققۋ، شورتان، ءھام شايان!
- اۆتورى – ا. بايتۇرسىن ۇلى.
- اللەگوريالىق وبرازى: اققۋ، شورتان، شايان.
- سوندا اقىن بۇل وبرازدار ارقىلى قانداي ادامداردى بەينەلەپ وتىر؟
- اقىن بۇل وبرازدار ارقىلى اقىلسىز، تاتۋ ەمەس، ىنتىماعى جوق ادامداردى بەينەلەگەن.
- مىسالدا ءتۇيىندى وي بولادى دەدىك، ول نە؟
- ءتۇيىندى وي دەگەنىمىز – اقىننىڭ ايتار وسيەتى.
- ا. بايتۇرسىن ۇلىنىڭ مىسالىنان ءتۇيىندى ويدى كىم تاۋىپ وقىپ بەرەدى؟
- سونىمەن، مىسالدا ءتۇيىندى وي شىعارمانىڭ باسىندا، نەمەسە اياعىندا بەرىلەدى. مىسالدىڭ مىندەتتى تۇردە تاربيەلىك ءمانى بولادى. ول ءتۇيىندى وي ارقىلى اشىلىپ، ايقىندالادى.
- مىسال ءبىزدى نەگە شاقىرادى؟
- مىسالدىڭ تاربيەلىك ءمانى بالالاردى بىرلىككە، ىنتىماققا شاقىرۋ. اقىننىڭ ايتار ويى، وسيەتى دە وسى.
- سەندەر بىرىگە جۇمىس جاساپ ءوز بىلىمدەرىڭدى كورسەتتىڭدەر.
- ءبىز دە وسى عالىم اتامىزعا ەلىكتەپ، كوپ جۇمىستار اتقاردىق
- سەندەر بىرىگە جۇمىس جاساپ مەكتەپ ەسىگىن اشتىڭدار، ەكى توپ تا ءوز بىلىمدەرى مەن بىلىكتىلىگىن كورسەتتى. بۇگىنگى ساباقتا سايىستا «دوستىق» جەڭدى. بىرگە جۇمىس اتقارعاندىقتان بارلىعىنا ءبىر باعا «5» قويامىن. تالاپتارىڭا نۇر جاۋسىن!
XIV. «كىم كوپ بىلەدى؟» ويىنى. بىرلىك، دوستىق تۋرالى ماقال - ماتەلدەر سايىسى.
«بىرلىك بولماي، تىرلىك بولماس»
«بىرلىگى جوق ەل توزادى،
بىرلىگى كۇشتى ەل وزادى».
«ىنتىماق بولماي ءىس وڭباس» ت. ب.
XV. ۇيگە تاپسىرما.
1. «بىرلىك ءتۇبى - تىرلىك» تاقىرىبىنا ەسسە جازۋ.
2. مىسالدى وقۋ، سوڭعى شۋماعىن جاتتاۋ.
باعالاۋ.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
ۇيىمداستىرىلعان وقۋ ءىس ارەكەتىنىڭ تەحنولوگيالىق كارتاسى
-
بىلىمدىلىگى: كانادانىڭ گەوگرافيالىق ورنىنىڭ ەرەكشەلىكتەرى جانە
