اققۋ، شورتان ءھام شايان
ساباق تاقىرىبى: احمەت بايتۇرسىنوۆ ي. ا. كرىلوۆتان «اققۋ، شورتان ءھام شايان»
ساباق ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردى احمەت بايتۇرسىنوۆ اۋدارما ولەڭىمەن تانىستىرۋ.
دامىتۋشىلىق: وي - ءورىسىن كەڭەيتۋ، سوزدىك قورىن مولايتۋ، ءتىل دامىتۋ. ىزدەمپازدىققا جانە توپپەن جۇمىس ىستەۋدى ۇيرەتۋ.
تاربيەلىك: اۋىزبىرشىلىككە، تاتۋلىققا، ىنتىماق، دوستىققا تاربيەلەۋ
كورنەكى قۇرالدار: مۋلتيمەديا، ينتەراكتيۆتى تاقتا، وقۋلىق،
ساباق ءادىسى: اڭگىمەلەۋ، ءتۇسىندىرۋ، وقۋ، پانتوميمو، توپپەن جۇمىس، «وي تولعاۋ».
ساباق ءتۇرى: ءپانارالىق.
ساباق بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى: وقۋشىلاردى بەس توپقا ءبولۋ.
پسيحولوگيكالىق ويىن: «ساتتىلىك تىلەگى»
ءار توپتاعى وقۋشىلار تىزبەكتەپ قول ۇستاسا وتىرىپ، ءبىر - بىرىنە تىلەك ايتادى.
(1 - 2سلايد)
ءمۇعالىم: بالالار، بۇگىنگى ساباقتا يۆان اندرەيەۆيچ كرىلوۆتىڭ احمەت بايتۇرسىنوۆ اۋدارعان «اققۋ، شورتان ءھام شايان» دەگەن مىسالىمەن تانىسامىز.
ساباق ماقساتى: 1. مىسالمەن تانىسۋ.
2. توپپەن جۇمىس ىستەۋگە ۇيرەنۋ، مالىمەت جيناقتاۋ.
3. اۋىزبىرشىلىككە، تاتۋلىققا، ىنتىماق، دوستىققا ۇيرەنۋ
3 - سلايد.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ: ماقال جارىسى.
تاقىرىبى: «دوستىق، بىرلىك، ىنتىماق»
ينتەراكتيۆتى تاقتامەن جۇمىس. وقۋشىلار جارىسىپ وزدەرى تاقتادا باعالاۋ پاراعى ارقىلى قالاممەن فيگۋرالاردى بويايدى. جەڭىمپاز وقۋشىلار تاقتادا كورىنەدى.
ءىىى. جاڭا ساباق:
قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ.
ءمۇعالىم: ال بالالار، بۇگىنگى ساباقتا نە تۋرالى ايتىلاتىنى جۇمباق شەشۋ ارقىلى بىلەمىز.
سلايد اشۋ.
جۇمباق شەشۋ.
1. سۋ بەتىن سىزىپ،
اق قۇمان ءجۇر ءجۇزىپ.
(اققۋ)
2. قوماعايلىق جاسايدى،
شاباقتاردى اسايدى.
(شورتان)
3. موينى جۋان،
جۇقالتاڭ قاباقتى.
تىرسەگى ۇزىن،
قويان توبىقتى.
ءىس تىكپەيدى، ءبىراق
تاستامايتىن ءبىزىن،
بىلەسىڭ بە...؟
(شاياندى)
ءمۇعالىم. بالالار، سەندەر بەس توپقا ءبولىنىپ وتىرسىڭدار.
بۇل: 1 - توپ - يۆان اندرەيەۆيچ كرىلوۆ
2 - توپ – احمەت بايتۇرسىنوۆ
3 - توپ - اققۋ
4 - توپ – شورتان
5 - توپ - شايان
توپپەن جۇمىس:
توپتاعى العىر وقۋشى جيناقتاعان مالىمەتتى وقىپ بەرەدى. قالعاندارى داپتەرلەرىنە كلاستەر قۇرىپ جيناقتايدى، نەگىزگى ويدى جازادى.
ءار توپ جيناقتاعان مالىمەتتەرىن ايتىپ بەرەدى.(وقۋشىلار ءبىر – ءبىرىن تولىقتىرىپ وتىرۋعا ءتيىستى)
سلايد اشىپ وتىرۋ:
1 - توپ - يۆان اندرەيەۆيچ كرىلوۆ
2 - توپ - احمەت بايتۇرسىنوۆ
3 - توپ - شورتان
4 - توپ - شايان
1 - توپ. كرىلوۆ يۆان اندرەيەۆيچ
(1769 - 1844)
سانكت-پەتەربۋرگتە جازعى باعىندا ەسكەرتكىش بار. بۇل: يۆان اندرەيەۆيچ كرىلوۆ. ونىڭ اياق جاعىندا قولادان قۇيىلعان حايۋاناتتار بەينەسى تولى. حايۋاندار ونىڭ مىسالدارىنداعى كەيىپكەرلەرى.
ي. ا. كرىلوۆ ۇزاق ءومىر سۇرگەن. ي. ا. كرىلوۆ ءوز زامانداستارىنا قاتتى ۇناعان، بىرنەشە كۇلدىرگى پەسا جازعان. ول 30 جىلداي پەتەربۋرگ كىتاپحاناسىندا قىزمەت ەتكەن. ال ونىڭ اتىن الەمگە ايگىلى ەتكەن نارسە عاجايىپ مىسالدارى بولدى.
مىسال دەگەن كوبىنەسە ولەڭ تۇرىندە جازىلاتىن شاعىن شىعارما، وندا مىندەتتى تۇردە اقىل - كەڭەس ايتىلادى (نەنى ىستەپ، نەنى ىستەمەۋ كەرەكتىگى جونىندە) نەمەسە بىرەۋدىڭ اقىماقتىعى اجۋا ەتىلەدى. مىسال ءسال - ءپال ەرتەگىگە ۇقسايدى: ادەتتە وندا ادامدار ەمەس، جان - جانۋار، كەيدە ءتىپتى جانسىز زاتتار ارەكەت ەتىپ جاتادى.
دۇنيەدەن تالاي - تالاي تاماشا مىسالشىلار وتكەن. روسسيادان سونداي عاجاپ مىسالشى ي. ا. كرىلوۆ بولعان ەدى.
كرىلوۆتىڭ مىسالدارى ءارقاشان دا حالىقتىڭ مۇڭ - مۇددەسىن قورعادى. سونىمەن قوسا ۇلى مىسالشى جاتىپ ىشەر جالقاۋلاردى، قورقاقتاردى، جاقسىلىق بىلمەيتىن كوپىرمە ماقتانشاقتاردى ابدەن اجۋا قىلادى.
ي. ا. كرىلوۆتىڭ مىسالدارى وتە تۇسىنىكتى ءارى جاتىق، قالاي جاتتاپ العانىڭدى بىلمەي دە قالاسىڭ. سول مىسالداردى قازاق اقىن اۋدارماشىلار اتاپ كەتسەك اباي قۇنانبايەۆ «شەگىرتكە مەن قۇمىرسقا»، احمەت بايتۇرسىنوۆ «اققۋ، شورتان جانە شايان»، ت. ب. اۋدارىپ بىزگە جەتكىزگەن ەكەن.
2 - توپ. احمەت بايتۇرسىنوۆ
(1873 - 1938)
احمەت بايتۇرسىنوۆ - قوعام قايراتكەرى، اقىن ادەبيەت تانۋشى، لينگۆيست، اۋدارماشى، پۋبليسيست، اعارتۋشى - عالىم، ۇلت ۇستازى.
1873 جىلى، قاڭتار ايىندا قوستاناي وبلىسى، جانگەلدين اۋدانى، سارىتۇبەك دەگەن جەردە دۇنيەگە كەلدى.
1886 - 1891ج. تورعاي قالاسىنداعى ەكى سىنىپتىق مەكتەپتە، 1891 - 1895 جىلدارى ورىنبورداعى مۇعالىمدەر دايارلايتىن مەكتەپتە وقىدى.
1895 - 1909 جىلدارى ۇستازدىقپەن اينالىسىپ، بالا وقىتادى.
حالىقتىڭ وي - ساناسىن وياتۋعا بار كۇشىن قالامگەرلىك قۋاتىن سالىپ،
1909 جىلى ي. ا. كرىلوۆ مىسالدارىن اۋدارىپ، «قىرىق مىسال» جيناعىن شىعارادى. ا. بايتۇرسىنوۆتىڭ اعارتۋشىلىق، دەموكراتتىق گۋمانيستىك يدەيالارىن حالىققا جەتكىزەدى.
3توپ. اققۋ
اققۋ - وتە ءىرى جانە كۇشتى قۇستاردىڭ ءبىرى، ول سوناۋ كونە زاماننان بەرى سۇلۋلىق پەن ماحابباتتىڭ تازالىق پەن نازىكتىڭ بەلگىسى بولىپ سانالادى. ونى كوپ حالىقتار كيەلى قۇس ساناپ، ەرەكشە قۇرمەتتەگەن. اققۋلار اڭىزدار مەن ەرتەگىلەردە جىرلاندى.
اققۋلار كوكتەمدە وڭتۇستىكتەن قايتا ورالادى، ولاردىڭ قاناتىنىڭ سىڭعىرى مەن اسەم ءۇنىن اسپاندا جۇپ-جۇبىمەن كەربەز ۇشىپ وتكەن سول ءبىر ساتىندە تىڭداعان تاماشا - اق.
قالىڭ ورمان ىشىندەگى كولدە وڭاشا جۇزگەن اققۋ - سۇلۋ قۇبىلىس. اققۋ سۋدا دىبىس شىعارماي، جەڭىل سىرعىپ جۇرەدى.
اققۋ تۇرلەرى: سۇڭقىلداق اققۋ، قاراقۋ جانە سىبىرلاۋىق اققۋ.
سىبىرلاۋىق اققۋ مەن سۇڭقىلداۋىق اققۋ - ءبىزدىڭ ەڭ ءىرى قۇستاردىڭ ءبىرى.
سىبىرلاۋىق - 8 - 13كگ، سۇڭقىلداق - 7 - 10كگ، ءىشىنارى - 13كگ بولادى ەكەن. اۆستراليالىق كاراقۋ سۇڭقىلداقتان ەداۋىر كىشى. قاراقۋ مەن سىبىرلاۋىق اققۋ قولعا تەز ۇيرەنىپ كەتەدى.
اققۋلار - قالىڭ قامىس اراسىنا ۇيالايدى. ولار ەرەكشە سەزگىش جانە ساق قۇس. بالاپاندارىن اتا - ەنەسى بىرلىكتە تاربيەلەپ وسىرەدى.
ءبىزدىڭ ەلىمىزدە اققۋلاردى اۋلاۋعا تىيىم سالىنعان.
4توپ. شورتان
شورتان – ەلىمىزدىڭ وزەن، كولدەرىن تۇگەلدەي مەكەندەيتىن ءىرى بالىق. ونىڭ ۇزىندىعى 1، 5 مەتردەن، سالماعى 35 كيلوگراممنان اسىپ تۇسەدى. شورتانداردىڭ وتە ۇزاق جاسايتىن جونىندە اڭىز كوپ، ال شىن مانىندە ەڭ ۇزاق جاساعانىڭ عۇمىرى 20 جىلدان اسپادى. بىرەن - ساران وتىز ءۇش جىل جاساعان شورتاننىڭ ۇستالعانى جونىندە دە مالىمەت بار.
ادەتتە ءىرى شورتانداردىڭ سالماعى 6 - 8كگ تارتادى. تىم ۇلكەن بولماسا دا شورتان وڭايلىقپەن تويا قويمايدى. سوندىقتان دا ول كۇنى بويى جەم اۋلاۋمەن بولادى. ءبىراق شورتان جەمىن قۋىپ ءجۇرىپ ۇستامايدى، ونىڭ كەلۋىن كۇتىپ تۇرادى. بالىقتار بالدىر اراسىندا جاسىرىنىپ تۇرعان قاراقشى شورتاندى بايقاي بەرمەيدى. ونىڭ ۇستىندەگى سۇرعىلت، سۇرعىلت جاسىل، تارعىل ءتۇستى داقتارى مەن جولاقتارىن سۋ وسىمدىكتەرىنەن ايىرۋ قيىن. بالىق قاتارلاسا بەرگەن ساتتە شورتان باس سالادى.
شورتان – جىرتقىش بالىق. ول ۇساق شاباقتارعا دا، ءىرى بالىقتارعا دا شابۋىلداي بەرەدى. ۇيرەك - قازداردىڭ بالاپاندارىن تالعاماي جۇتىپ جىبەرەدى. شورتان ەڭ الدىمەن اۋرۋ، ءالسىز بالىقتاردى ۇستاپ، وزەن - كولدەردە اۋرۋ تاراۋىنا بوگەت جاسايدى.
5 توپ شايان
شايان – ورمەكشى تەكتەس بۋىناياقتىلاردىڭ كونە توپتارىنا جاتادى. ونىڭ سالماعى 50گ - نان 200 - عا دەيىن بولادى. شاياندار كىشكەنتاي بالىقتارمەن قورەكتەنەدى. تروپيكادا دا، ءشول دالالاردا دا تىرشىلىك ەتەدى. تۇنگى مەزگىل دە ءتۇرلى جاندىكتەردى ءبىر ورنىندا قوزعالىسسىز تۇرىپ، ءوز جەمتىگىن ۇلى ۇستاپ الادى. ادام شاياننىڭ الاقانىنان ءولىپ كەتپەسە دە قاتتى اۋىرىپ، شاققان جەرى ىسىنەدى، قالتىراپ تونادى. شاياندار ۇزاق ۋاقىت، بىرنەشە اي بويى تاماق ىشپەي - اق جۇرە الادى.
تاقتاداعى كلاستەرمەن سالىستىرۋ جانە ءوز جازعاندارىن تولىقتىرۋ.
سلايدپەن جۇمىس
سلايدپەن جۇمىس
ءىى. پانتوميمو: «اققۋ، شورتان ءھام شايان»
سلايد اشۋ.
ءىىى. وقۋلىقپەن جۇمىس:
1. ءمۇعالىم مانەرلەپ وقىپ بەرەدى.
سۇراقتار بويىنشا جۇمىس جاساۋ.
2. تىزبەكتەپ وقۋ.
قورىتىندىلاۋ: «وي تولعاۋ» ستراتەگياسى.
ءمۇعالىم: بالالار، وسى مىسال ارقىلى اقىن - جازۋشىلار ءبىزدى نەگە ۇيرەتەدى؟
(اۋىزبىرشىلىككە، ىنتىماق، دوستىققا شاقىرادى)
نەگە ي. ا. كرىلوۆ كەيىپكەر رەتىندە اققۋ، شورتان، شايانداردى العان؟
ءمۇعالىم: بىرلىك، ىنتىماق دوستىق تۋرالى قانداي ماقالدار بىلەسىڭدەر؟
ماقال.
1. ىنتىماق بولماي، ءىس بولماس
2. كوپ بىرىكسە ەل بولار، كوپ تىلەگى كول بولار.
3. تاتۋلىق – تابىلماس باقىت
4. بىرلىگى جوق ەل توزادى،
بىرلىگى كۇشتى ەل وزار.
ءۇي تاپسىرماسى: احمەت بايتۇرسىنوۆ، ي. ا. كرىلوۆتان «اققۋ، شورتان ءھام شايان» مانەرلەپ وقۋ، سۋرەت سالۋ.
راحمەت.
ساباق ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردى احمەت بايتۇرسىنوۆ اۋدارما ولەڭىمەن تانىستىرۋ.
دامىتۋشىلىق: وي - ءورىسىن كەڭەيتۋ، سوزدىك قورىن مولايتۋ، ءتىل دامىتۋ. ىزدەمپازدىققا جانە توپپەن جۇمىس ىستەۋدى ۇيرەتۋ.
تاربيەلىك: اۋىزبىرشىلىككە، تاتۋلىققا، ىنتىماق، دوستىققا تاربيەلەۋ
كورنەكى قۇرالدار: مۋلتيمەديا، ينتەراكتيۆتى تاقتا، وقۋلىق،
ساباق ءادىسى: اڭگىمەلەۋ، ءتۇسىندىرۋ، وقۋ، پانتوميمو، توپپەن جۇمىس، «وي تولعاۋ».
ساباق ءتۇرى: ءپانارالىق.
ساباق بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى: وقۋشىلاردى بەس توپقا ءبولۋ.
پسيحولوگيكالىق ويىن: «ساتتىلىك تىلەگى»
ءار توپتاعى وقۋشىلار تىزبەكتەپ قول ۇستاسا وتىرىپ، ءبىر - بىرىنە تىلەك ايتادى.
(1 - 2سلايد)
ءمۇعالىم: بالالار، بۇگىنگى ساباقتا يۆان اندرەيەۆيچ كرىلوۆتىڭ احمەت بايتۇرسىنوۆ اۋدارعان «اققۋ، شورتان ءھام شايان» دەگەن مىسالىمەن تانىسامىز.
ساباق ماقساتى: 1. مىسالمەن تانىسۋ.
2. توپپەن جۇمىس ىستەۋگە ۇيرەنۋ، مالىمەت جيناقتاۋ.
3. اۋىزبىرشىلىككە، تاتۋلىققا، ىنتىماق، دوستىققا ۇيرەنۋ
3 - سلايد.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ: ماقال جارىسى.
تاقىرىبى: «دوستىق، بىرلىك، ىنتىماق»
ينتەراكتيۆتى تاقتامەن جۇمىس. وقۋشىلار جارىسىپ وزدەرى تاقتادا باعالاۋ پاراعى ارقىلى قالاممەن فيگۋرالاردى بويايدى. جەڭىمپاز وقۋشىلار تاقتادا كورىنەدى.
ءىىى. جاڭا ساباق:
قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ.
ءمۇعالىم: ال بالالار، بۇگىنگى ساباقتا نە تۋرالى ايتىلاتىنى جۇمباق شەشۋ ارقىلى بىلەمىز.
سلايد اشۋ.
جۇمباق شەشۋ.
1. سۋ بەتىن سىزىپ،
اق قۇمان ءجۇر ءجۇزىپ.
(اققۋ)
2. قوماعايلىق جاسايدى،
شاباقتاردى اسايدى.
(شورتان)
3. موينى جۋان،
جۇقالتاڭ قاباقتى.
تىرسەگى ۇزىن،
قويان توبىقتى.
ءىس تىكپەيدى، ءبىراق
تاستامايتىن ءبىزىن،
بىلەسىڭ بە...؟
(شاياندى)
ءمۇعالىم. بالالار، سەندەر بەس توپقا ءبولىنىپ وتىرسىڭدار.
بۇل: 1 - توپ - يۆان اندرەيەۆيچ كرىلوۆ
2 - توپ – احمەت بايتۇرسىنوۆ
3 - توپ - اققۋ
4 - توپ – شورتان
5 - توپ - شايان
توپپەن جۇمىس:
توپتاعى العىر وقۋشى جيناقتاعان مالىمەتتى وقىپ بەرەدى. قالعاندارى داپتەرلەرىنە كلاستەر قۇرىپ جيناقتايدى، نەگىزگى ويدى جازادى.
ءار توپ جيناقتاعان مالىمەتتەرىن ايتىپ بەرەدى.(وقۋشىلار ءبىر – ءبىرىن تولىقتىرىپ وتىرۋعا ءتيىستى)
سلايد اشىپ وتىرۋ:
1 - توپ - يۆان اندرەيەۆيچ كرىلوۆ
2 - توپ - احمەت بايتۇرسىنوۆ
3 - توپ - شورتان
4 - توپ - شايان
1 - توپ. كرىلوۆ يۆان اندرەيەۆيچ
(1769 - 1844)
سانكت-پەتەربۋرگتە جازعى باعىندا ەسكەرتكىش بار. بۇل: يۆان اندرەيەۆيچ كرىلوۆ. ونىڭ اياق جاعىندا قولادان قۇيىلعان حايۋاناتتار بەينەسى تولى. حايۋاندار ونىڭ مىسالدارىنداعى كەيىپكەرلەرى.
ي. ا. كرىلوۆ ۇزاق ءومىر سۇرگەن. ي. ا. كرىلوۆ ءوز زامانداستارىنا قاتتى ۇناعان، بىرنەشە كۇلدىرگى پەسا جازعان. ول 30 جىلداي پەتەربۋرگ كىتاپحاناسىندا قىزمەت ەتكەن. ال ونىڭ اتىن الەمگە ايگىلى ەتكەن نارسە عاجايىپ مىسالدارى بولدى.
مىسال دەگەن كوبىنەسە ولەڭ تۇرىندە جازىلاتىن شاعىن شىعارما، وندا مىندەتتى تۇردە اقىل - كەڭەس ايتىلادى (نەنى ىستەپ، نەنى ىستەمەۋ كەرەكتىگى جونىندە) نەمەسە بىرەۋدىڭ اقىماقتىعى اجۋا ەتىلەدى. مىسال ءسال - ءپال ەرتەگىگە ۇقسايدى: ادەتتە وندا ادامدار ەمەس، جان - جانۋار، كەيدە ءتىپتى جانسىز زاتتار ارەكەت ەتىپ جاتادى.
دۇنيەدەن تالاي - تالاي تاماشا مىسالشىلار وتكەن. روسسيادان سونداي عاجاپ مىسالشى ي. ا. كرىلوۆ بولعان ەدى.
كرىلوۆتىڭ مىسالدارى ءارقاشان دا حالىقتىڭ مۇڭ - مۇددەسىن قورعادى. سونىمەن قوسا ۇلى مىسالشى جاتىپ ىشەر جالقاۋلاردى، قورقاقتاردى، جاقسىلىق بىلمەيتىن كوپىرمە ماقتانشاقتاردى ابدەن اجۋا قىلادى.
ي. ا. كرىلوۆتىڭ مىسالدارى وتە تۇسىنىكتى ءارى جاتىق، قالاي جاتتاپ العانىڭدى بىلمەي دە قالاسىڭ. سول مىسالداردى قازاق اقىن اۋدارماشىلار اتاپ كەتسەك اباي قۇنانبايەۆ «شەگىرتكە مەن قۇمىرسقا»، احمەت بايتۇرسىنوۆ «اققۋ، شورتان جانە شايان»، ت. ب. اۋدارىپ بىزگە جەتكىزگەن ەكەن.
2 - توپ. احمەت بايتۇرسىنوۆ
(1873 - 1938)
احمەت بايتۇرسىنوۆ - قوعام قايراتكەرى، اقىن ادەبيەت تانۋشى، لينگۆيست، اۋدارماشى، پۋبليسيست، اعارتۋشى - عالىم، ۇلت ۇستازى.
1873 جىلى، قاڭتار ايىندا قوستاناي وبلىسى، جانگەلدين اۋدانى، سارىتۇبەك دەگەن جەردە دۇنيەگە كەلدى.
1886 - 1891ج. تورعاي قالاسىنداعى ەكى سىنىپتىق مەكتەپتە، 1891 - 1895 جىلدارى ورىنبورداعى مۇعالىمدەر دايارلايتىن مەكتەپتە وقىدى.
1895 - 1909 جىلدارى ۇستازدىقپەن اينالىسىپ، بالا وقىتادى.
حالىقتىڭ وي - ساناسىن وياتۋعا بار كۇشىن قالامگەرلىك قۋاتىن سالىپ،
1909 جىلى ي. ا. كرىلوۆ مىسالدارىن اۋدارىپ، «قىرىق مىسال» جيناعىن شىعارادى. ا. بايتۇرسىنوۆتىڭ اعارتۋشىلىق، دەموكراتتىق گۋمانيستىك يدەيالارىن حالىققا جەتكىزەدى.
3توپ. اققۋ
اققۋ - وتە ءىرى جانە كۇشتى قۇستاردىڭ ءبىرى، ول سوناۋ كونە زاماننان بەرى سۇلۋلىق پەن ماحابباتتىڭ تازالىق پەن نازىكتىڭ بەلگىسى بولىپ سانالادى. ونى كوپ حالىقتار كيەلى قۇس ساناپ، ەرەكشە قۇرمەتتەگەن. اققۋلار اڭىزدار مەن ەرتەگىلەردە جىرلاندى.
اققۋلار كوكتەمدە وڭتۇستىكتەن قايتا ورالادى، ولاردىڭ قاناتىنىڭ سىڭعىرى مەن اسەم ءۇنىن اسپاندا جۇپ-جۇبىمەن كەربەز ۇشىپ وتكەن سول ءبىر ساتىندە تىڭداعان تاماشا - اق.
قالىڭ ورمان ىشىندەگى كولدە وڭاشا جۇزگەن اققۋ - سۇلۋ قۇبىلىس. اققۋ سۋدا دىبىس شىعارماي، جەڭىل سىرعىپ جۇرەدى.
اققۋ تۇرلەرى: سۇڭقىلداق اققۋ، قاراقۋ جانە سىبىرلاۋىق اققۋ.
سىبىرلاۋىق اققۋ مەن سۇڭقىلداۋىق اققۋ - ءبىزدىڭ ەڭ ءىرى قۇستاردىڭ ءبىرى.
سىبىرلاۋىق - 8 - 13كگ، سۇڭقىلداق - 7 - 10كگ، ءىشىنارى - 13كگ بولادى ەكەن. اۆستراليالىق كاراقۋ سۇڭقىلداقتان ەداۋىر كىشى. قاراقۋ مەن سىبىرلاۋىق اققۋ قولعا تەز ۇيرەنىپ كەتەدى.
اققۋلار - قالىڭ قامىس اراسىنا ۇيالايدى. ولار ەرەكشە سەزگىش جانە ساق قۇس. بالاپاندارىن اتا - ەنەسى بىرلىكتە تاربيەلەپ وسىرەدى.
ءبىزدىڭ ەلىمىزدە اققۋلاردى اۋلاۋعا تىيىم سالىنعان.
4توپ. شورتان
شورتان – ەلىمىزدىڭ وزەن، كولدەرىن تۇگەلدەي مەكەندەيتىن ءىرى بالىق. ونىڭ ۇزىندىعى 1، 5 مەتردەن، سالماعى 35 كيلوگراممنان اسىپ تۇسەدى. شورتانداردىڭ وتە ۇزاق جاسايتىن جونىندە اڭىز كوپ، ال شىن مانىندە ەڭ ۇزاق جاساعانىڭ عۇمىرى 20 جىلدان اسپادى. بىرەن - ساران وتىز ءۇش جىل جاساعان شورتاننىڭ ۇستالعانى جونىندە دە مالىمەت بار.
ادەتتە ءىرى شورتانداردىڭ سالماعى 6 - 8كگ تارتادى. تىم ۇلكەن بولماسا دا شورتان وڭايلىقپەن تويا قويمايدى. سوندىقتان دا ول كۇنى بويى جەم اۋلاۋمەن بولادى. ءبىراق شورتان جەمىن قۋىپ ءجۇرىپ ۇستامايدى، ونىڭ كەلۋىن كۇتىپ تۇرادى. بالىقتار بالدىر اراسىندا جاسىرىنىپ تۇرعان قاراقشى شورتاندى بايقاي بەرمەيدى. ونىڭ ۇستىندەگى سۇرعىلت، سۇرعىلت جاسىل، تارعىل ءتۇستى داقتارى مەن جولاقتارىن سۋ وسىمدىكتەرىنەن ايىرۋ قيىن. بالىق قاتارلاسا بەرگەن ساتتە شورتان باس سالادى.
شورتان – جىرتقىش بالىق. ول ۇساق شاباقتارعا دا، ءىرى بالىقتارعا دا شابۋىلداي بەرەدى. ۇيرەك - قازداردىڭ بالاپاندارىن تالعاماي جۇتىپ جىبەرەدى. شورتان ەڭ الدىمەن اۋرۋ، ءالسىز بالىقتاردى ۇستاپ، وزەن - كولدەردە اۋرۋ تاراۋىنا بوگەت جاسايدى.
5 توپ شايان
شايان – ورمەكشى تەكتەس بۋىناياقتىلاردىڭ كونە توپتارىنا جاتادى. ونىڭ سالماعى 50گ - نان 200 - عا دەيىن بولادى. شاياندار كىشكەنتاي بالىقتارمەن قورەكتەنەدى. تروپيكادا دا، ءشول دالالاردا دا تىرشىلىك ەتەدى. تۇنگى مەزگىل دە ءتۇرلى جاندىكتەردى ءبىر ورنىندا قوزعالىسسىز تۇرىپ، ءوز جەمتىگىن ۇلى ۇستاپ الادى. ادام شاياننىڭ الاقانىنان ءولىپ كەتپەسە دە قاتتى اۋىرىپ، شاققان جەرى ىسىنەدى، قالتىراپ تونادى. شاياندار ۇزاق ۋاقىت، بىرنەشە اي بويى تاماق ىشپەي - اق جۇرە الادى.
تاقتاداعى كلاستەرمەن سالىستىرۋ جانە ءوز جازعاندارىن تولىقتىرۋ.
سلايدپەن جۇمىس
سلايدپەن جۇمىس
ءىى. پانتوميمو: «اققۋ، شورتان ءھام شايان»
سلايد اشۋ.
ءىىى. وقۋلىقپەن جۇمىس:
1. ءمۇعالىم مانەرلەپ وقىپ بەرەدى.
سۇراقتار بويىنشا جۇمىس جاساۋ.
2. تىزبەكتەپ وقۋ.
قورىتىندىلاۋ: «وي تولعاۋ» ستراتەگياسى.
ءمۇعالىم: بالالار، وسى مىسال ارقىلى اقىن - جازۋشىلار ءبىزدى نەگە ۇيرەتەدى؟
(اۋىزبىرشىلىككە، ىنتىماق، دوستىققا شاقىرادى)
نەگە ي. ا. كرىلوۆ كەيىپكەر رەتىندە اققۋ، شورتان، شايانداردى العان؟
ءمۇعالىم: بىرلىك، ىنتىماق دوستىق تۋرالى قانداي ماقالدار بىلەسىڭدەر؟
ماقال.
1. ىنتىماق بولماي، ءىس بولماس
2. كوپ بىرىكسە ەل بولار، كوپ تىلەگى كول بولار.
3. تاتۋلىق – تابىلماس باقىت
4. بىرلىگى جوق ەل توزادى،
بىرلىگى كۇشتى ەل وزار.
ءۇي تاپسىرماسى: احمەت بايتۇرسىنوۆ، ي. ا. كرىلوۆتان «اققۋ، شورتان ءھام شايان» مانەرلەپ وقۋ، سۋرەت سالۋ.
راحمەت.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: جىكتەۋ ەسىمدىگىنىڭ سەپتەلۋى (سلايدىمەن)
