ار – نامىسىم، قاسىرەتىم، ماقتانىشىم – جەلتوقسان
تاربيە ساعاتى
تاقىرىبى: ار – نامىسىم، قاسىرەتىم، ماقتانىشىم – جەلتوقسان.
ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ بويىندا ۇلتتىق رۋحتى، پاتريوتتىق سەزىمدەردى
ۇيالاتۋ، ءوز وتانىن، ەلىن سۇيۋگە، مەملەكەتتىك رامىزدەرىن
قاستەرلەۋگە، مەملەكەتتىك ءتىلىن قۇرمەتتەۋگە، ءوز ۇلتىن جانىنداي
سۇيەتىن سانالى، ءبىلىمدى، ىسكەر ازامات قالىپتاستىرۋ.
Cاباقتىڭ بارىسى:
I – جۇرگىزۋشى: ارمىسىزدار، ءقادىرلى قوناقتار، ۇستازدار، وقۋشىلار. بۇل قازاق نە كورمەدى «اق تابان شۇبىرىندى، القا كول سۇلاما» كەزىندە ءبىر ميلليون قازاق قازا بولدى.
II – جۇرگىزۋشى: 1916 - 1921 جىلدار ارالىعىندا سەگىز ءجۇز مىڭ ادام قىرعىنعا ۇشىرادى، 1930 - 1936 جىلدارى گولوششەكيندىك گەنوسيد كەزىندە ەكى ميلليون ەكى ءجۇز مىڭداي قازاق اشتان ءولدى.
I – جۇرگىزۋشى: ۇلى وتىن سوعىسىندا ءۇش ءجۇز ەلۋ مىڭ ۇل - قىزدان ايىرىلعان قازاق حالقىنىڭ سانى ون ەكى پايىزعا كەمىدى.
I ءى – جۇرگىزۋشى: 1915 جىلى قازاق حالقىنىڭ سانى التى ميلليون بولسا، 1945 جىلى تمد بويىنشا ەكى ميلليون التى ءجۇز ەلۋ مىڭعا ازەر جەتكەن.
ءى - وقۋشى: جانارتاۋلار بۇعىپ جاتىپ ءبىر اتىلادى جەتپىس جىل بويى قىلبىراۋعا مالىنعان قازاق حالقى دا 1986 جىلدىڭ جەلتوقسانىندا تار جول تايعاق كەشۋدەن ءوتتى.
ءىى - وقۋشى: قازاقتىڭ باسى بىرىگىپ، ءبىر جۇدىرىقتاي جۇمىلعان ءارى قايعىلى، ءارى باقىتتى كۇن سول ەدى. ۇلتتىق جاڭارۋدىڭ ەلدىگىمىز بەن ەسەندىگىمىزدىڭ باسى بولعاي دەپ تىلەگەن ەدى قالىڭ جۇرت.
I – جۇرگىزۋشى: جەلتوقسان جاڭعىرىعى كوزدەن دە كوڭىلدەن دە كەتپەيدى. جەلتوقسان وقيعاسىنان كەيىنگى جيىرما بەس جىل ءبىزدىڭ ەلىمىزگە كوپتەگەن وزگەرىستەر اكەلدى. ۇلتتىق سانا سەزىمىمىز ويانىپ، تاۋەلسىزدىكتىڭ تۋىن كوتەردىك.
I ءى – جۇرگىزۋشى: «ار - نامىسىم، قاسىرەتىم، ماقتانىشىم - جەلتوقسان» اتتى تاريحي مۋزىكالىق قويىلىمدى 2 ب، 2 ۆ سىنىپ وقۋشىلارى بوداندىقتان، بوستاندىققا جول باستاعان جەلتوقسان، جىلناماسىنىڭ ءمالىم جانە بەيمالىم تاريحىنا ارنايمىز
ءى - وقۋشى: مەن قازاقپىن مىڭ ءولىپ، مىڭ تىرىلگەن.
قۇشاق جايا تانىستىم سان تىلىمەن،
جامان ۇيدە قوناعى بيلەيدى دەپ،
قالا جازداپ ايىرىلىپ ءوز تىلىمنەن
وزگە تىلگە ەلىكتەپ، ەل بولمايىق
قازاعىمنىڭ ارتىق جوق تىلىنەن
ءىى - وقۋشى: مەن قازاقپىن مىڭ ءولىپ، مىڭ تىرىلگەن.
جۇرەگىمدە تانىستىم مۇڭ تىلىممەن.
جىلاعاندا جۇرەگىم كۇن تۇتىلىپ
قۋانعاندا كۇلكىمنەن ءتۇن تۇرىلگەن III - وقۋشى: مەن جىگىتپىن ايقاسقا سىنعا اسىقپىن
جۇرەگى بار كەۋدەمدە شىن عاشىقتىڭ
جانار تاۋداي جويقىنمىن جۇلقىنعاندا
شارىقتاسا، قىران بوپ قىرعا شىقتىم
پاك سالتانات سالتىمدى سۇيەمىن مەن
ب ا ق ورناتتىم مولانىڭ باسىنا دا
مۇراگەرمىن دە يەمىن مەن.
«جەلتوقسان جەلى» ءانى ورىندالادى.
بۇكىل ءبىر ۇلتتىڭ سۇيەگىنە تاڭبا ءتۇسىرىپ ادىلەتسىز شەشىم قابىلدانعان، حالىقتىڭ ار - نامىسى تارازىعا سالىنعان سىن ساعاتتا دۇلەي كۇنگە قايمىقپاي قارسى شىعا بىلگەن جاستارىمىزدىڭ ەرەن ەرلىگى ۇرپاقتان ۇرپاققا جەتەدى.
سوت: جوعارعى سوۆەت پرەزيديۋمىنىڭ كوميسسياسى ۇستالعانداردىڭ سانىنىڭ 8500 - گە جۋدق ادام ەكەندىگىن انىقتادى. پروكۋراتۋرا 5324 ادام، مەملەكەتتىك قاۋىپسىزدىك كوميتەتى 850 ادام، 99 ادام سوتتالعان، ەكەۋى اتۋ جازاسىنا كەسىلگەن، 243 ادام باس پەن مويىننان جارالانعان، ميليسيا بولىمىنە 2400 ادام 3202 – ءسى قازاق ەدى. گوسپيتىلگە جاتقانى 369 ادام، 363 – ءى قازاق.
IV - وقۋشى قازاقى ولەڭ قانشاما رەت «اح» ۇردى،
وتىز ءبىر دانا قاجى اتىلدى،
وتىز جەتىدە ساكەن مەنەن ءىلياس،
ەلگە اتىلعان وقتى وزىنە شاقىردى
V - وقۋشى: جەتپىس التى مۇقاعالي الىپتى
كۇيىكپەن ۋ تەڭىزىنە باتىردى
ءبىزدىڭ زامان بەتىن تىرناپ الاتىن،
ولەڭ ءۇشىن ولتىرەدى اقىندى
VI - وقۋشى: تالانتىنا ازاپ پەن سور جاقىن با
جىرى مەن گۇل وسىرەتىن تاقىمدا،
ءبىرىنشى بوپ زورلىق بيلىك السا ەگەر،
اقىن بايعۇس كەتەدى ەكەن تاقىمدا
سەكسەن جەتى دۇرلىكتىرىپ دالانى،
ۇكىم تاقتى تاعى دا ءبىر اقىنعا
قايراتپەن جۇرگىزىلگەن تەرگەۋ بىزگە قۇپيا بولىپ قالدى.
«تۇرمە جىرى»
تەمىر تور، جامباسىما تاقىلدايسىڭ،
وزىممەن بىرگە تۋعان جاقىندايسىڭ
تەلمىرىپ تەمىر تورعا قاماتقانشا،
سۇم دۇنيە، بۇل جالعاننان نەگە المايسىڭ
اۋىلدا جاقسى ەكەن عوي سالعان ءانىم،
قۋ تاعدىر تاتىردى عوي ءدامىن
قايداعى پالەقورلار جالا جاۋىپ،
جازىقسىز قىلمىسكەر بوپ كەتتى ءسانىم
تاس توبە، ءتورت قابىرعا، تەمىر ەسىك،
اس بەرەر ورتاسىندا جالعىز تەسىك
كۇنىنە ۇزاتادى ءۇش ءتىلىم نان،
ولمەيتىن ساعان تيەر وسى نەسىپ.
«اقتىق ءسوزى»
كۇنادان تازا باسىم بار،
جيىرما بىردە جاسىم بار،
قاسقالداقتاي قانىم بار،
بوزتورعايداي جانىم بار،
الام دەسەڭ، الىڭدار!
قايرات دەگەن اتىم بار،
قازاق دەگەن زاتىم بار،
«ەركەك توقتى – قۇرباندىق»
اتام دەسەڭ، اتىڭدار!
مەن نە ەتەرمىن، نە ەتەرمىن،
مەن كەلمەسكە كەتەرمىن
كورمەگەن، قوش بول، تاڭدارىم،
كورە الماي مەن وتەرمىن.
قوش، امان بول، ارتىمدا
اعايىن، تۋعان ازامات!
ارتىمدا قالعان اتا – انام،
ەل – جۇرتىم ساعان امانات.
VII – وقۋشى: كىنالى مە، اقىن قايرات، ەر قايرات
اۋا جەتپەي اتىپ شىققان الاڭعا
قىلعىندىرعان قياناتقا كونبەدى
تاپتالعىسى كەلمەدى ونىڭ تاباندا
VIII – وقۋشى: استە ەستەن شىعارمايدى جىر مۇنى
ايتادى ونى دومبىرانىڭ كۇمبىرى.
اتى اتالسا كۇرسىندىرەر جىلاتىپ،
جەلتوقساندىق ازاماتپەن قۇربانى.
جاتىر بۇگىن مويىنقۇمنىڭ باۋرىندا
قارا ولەڭنىڭ ەرتە سولعان ءبىر گ ۇلى.
تاقىرىبى: ار – نامىسىم، قاسىرەتىم، ماقتانىشىم – جەلتوقسان.
ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ بويىندا ۇلتتىق رۋحتى، پاتريوتتىق سەزىمدەردى
ۇيالاتۋ، ءوز وتانىن، ەلىن سۇيۋگە، مەملەكەتتىك رامىزدەرىن
قاستەرلەۋگە، مەملەكەتتىك ءتىلىن قۇرمەتتەۋگە، ءوز ۇلتىن جانىنداي
سۇيەتىن سانالى، ءبىلىمدى، ىسكەر ازامات قالىپتاستىرۋ.
Cاباقتىڭ بارىسى:
I – جۇرگىزۋشى: ارمىسىزدار، ءقادىرلى قوناقتار، ۇستازدار، وقۋشىلار. بۇل قازاق نە كورمەدى «اق تابان شۇبىرىندى، القا كول سۇلاما» كەزىندە ءبىر ميلليون قازاق قازا بولدى.
II – جۇرگىزۋشى: 1916 - 1921 جىلدار ارالىعىندا سەگىز ءجۇز مىڭ ادام قىرعىنعا ۇشىرادى، 1930 - 1936 جىلدارى گولوششەكيندىك گەنوسيد كەزىندە ەكى ميلليون ەكى ءجۇز مىڭداي قازاق اشتان ءولدى.
I – جۇرگىزۋشى: ۇلى وتىن سوعىسىندا ءۇش ءجۇز ەلۋ مىڭ ۇل - قىزدان ايىرىلعان قازاق حالقىنىڭ سانى ون ەكى پايىزعا كەمىدى.
I ءى – جۇرگىزۋشى: 1915 جىلى قازاق حالقىنىڭ سانى التى ميلليون بولسا، 1945 جىلى تمد بويىنشا ەكى ميلليون التى ءجۇز ەلۋ مىڭعا ازەر جەتكەن.
ءى - وقۋشى: جانارتاۋلار بۇعىپ جاتىپ ءبىر اتىلادى جەتپىس جىل بويى قىلبىراۋعا مالىنعان قازاق حالقى دا 1986 جىلدىڭ جەلتوقسانىندا تار جول تايعاق كەشۋدەن ءوتتى.
ءىى - وقۋشى: قازاقتىڭ باسى بىرىگىپ، ءبىر جۇدىرىقتاي جۇمىلعان ءارى قايعىلى، ءارى باقىتتى كۇن سول ەدى. ۇلتتىق جاڭارۋدىڭ ەلدىگىمىز بەن ەسەندىگىمىزدىڭ باسى بولعاي دەپ تىلەگەن ەدى قالىڭ جۇرت.
I – جۇرگىزۋشى: جەلتوقسان جاڭعىرىعى كوزدەن دە كوڭىلدەن دە كەتپەيدى. جەلتوقسان وقيعاسىنان كەيىنگى جيىرما بەس جىل ءبىزدىڭ ەلىمىزگە كوپتەگەن وزگەرىستەر اكەلدى. ۇلتتىق سانا سەزىمىمىز ويانىپ، تاۋەلسىزدىكتىڭ تۋىن كوتەردىك.
I ءى – جۇرگىزۋشى: «ار - نامىسىم، قاسىرەتىم، ماقتانىشىم - جەلتوقسان» اتتى تاريحي مۋزىكالىق قويىلىمدى 2 ب، 2 ۆ سىنىپ وقۋشىلارى بوداندىقتان، بوستاندىققا جول باستاعان جەلتوقسان، جىلناماسىنىڭ ءمالىم جانە بەيمالىم تاريحىنا ارنايمىز
ءى - وقۋشى: مەن قازاقپىن مىڭ ءولىپ، مىڭ تىرىلگەن.
قۇشاق جايا تانىستىم سان تىلىمەن،
جامان ۇيدە قوناعى بيلەيدى دەپ،
قالا جازداپ ايىرىلىپ ءوز تىلىمنەن
وزگە تىلگە ەلىكتەپ، ەل بولمايىق
قازاعىمنىڭ ارتىق جوق تىلىنەن
ءىى - وقۋشى: مەن قازاقپىن مىڭ ءولىپ، مىڭ تىرىلگەن.
جۇرەگىمدە تانىستىم مۇڭ تىلىممەن.
جىلاعاندا جۇرەگىم كۇن تۇتىلىپ
قۋانعاندا كۇلكىمنەن ءتۇن تۇرىلگەن III - وقۋشى: مەن جىگىتپىن ايقاسقا سىنعا اسىقپىن
جۇرەگى بار كەۋدەمدە شىن عاشىقتىڭ
جانار تاۋداي جويقىنمىن جۇلقىنعاندا
شارىقتاسا، قىران بوپ قىرعا شىقتىم
پاك سالتانات سالتىمدى سۇيەمىن مەن
ب ا ق ورناتتىم مولانىڭ باسىنا دا
مۇراگەرمىن دە يەمىن مەن.
«جەلتوقسان جەلى» ءانى ورىندالادى.
بۇكىل ءبىر ۇلتتىڭ سۇيەگىنە تاڭبا ءتۇسىرىپ ادىلەتسىز شەشىم قابىلدانعان، حالىقتىڭ ار - نامىسى تارازىعا سالىنعان سىن ساعاتتا دۇلەي كۇنگە قايمىقپاي قارسى شىعا بىلگەن جاستارىمىزدىڭ ەرەن ەرلىگى ۇرپاقتان ۇرپاققا جەتەدى.
سوت: جوعارعى سوۆەت پرەزيديۋمىنىڭ كوميسسياسى ۇستالعانداردىڭ سانىنىڭ 8500 - گە جۋدق ادام ەكەندىگىن انىقتادى. پروكۋراتۋرا 5324 ادام، مەملەكەتتىك قاۋىپسىزدىك كوميتەتى 850 ادام، 99 ادام سوتتالعان، ەكەۋى اتۋ جازاسىنا كەسىلگەن، 243 ادام باس پەن مويىننان جارالانعان، ميليسيا بولىمىنە 2400 ادام 3202 – ءسى قازاق ەدى. گوسپيتىلگە جاتقانى 369 ادام، 363 – ءى قازاق.
IV - وقۋشى قازاقى ولەڭ قانشاما رەت «اح» ۇردى،
وتىز ءبىر دانا قاجى اتىلدى،
وتىز جەتىدە ساكەن مەنەن ءىلياس،
ەلگە اتىلعان وقتى وزىنە شاقىردى
V - وقۋشى: جەتپىس التى مۇقاعالي الىپتى
كۇيىكپەن ۋ تەڭىزىنە باتىردى
ءبىزدىڭ زامان بەتىن تىرناپ الاتىن،
ولەڭ ءۇشىن ولتىرەدى اقىندى
VI - وقۋشى: تالانتىنا ازاپ پەن سور جاقىن با
جىرى مەن گۇل وسىرەتىن تاقىمدا،
ءبىرىنشى بوپ زورلىق بيلىك السا ەگەر،
اقىن بايعۇس كەتەدى ەكەن تاقىمدا
سەكسەن جەتى دۇرلىكتىرىپ دالانى،
ۇكىم تاقتى تاعى دا ءبىر اقىنعا
قايراتپەن جۇرگىزىلگەن تەرگەۋ بىزگە قۇپيا بولىپ قالدى.
«تۇرمە جىرى»
تەمىر تور، جامباسىما تاقىلدايسىڭ،
وزىممەن بىرگە تۋعان جاقىندايسىڭ
تەلمىرىپ تەمىر تورعا قاماتقانشا،
سۇم دۇنيە، بۇل جالعاننان نەگە المايسىڭ
اۋىلدا جاقسى ەكەن عوي سالعان ءانىم،
قۋ تاعدىر تاتىردى عوي ءدامىن
قايداعى پالەقورلار جالا جاۋىپ،
جازىقسىز قىلمىسكەر بوپ كەتتى ءسانىم
تاس توبە، ءتورت قابىرعا، تەمىر ەسىك،
اس بەرەر ورتاسىندا جالعىز تەسىك
كۇنىنە ۇزاتادى ءۇش ءتىلىم نان،
ولمەيتىن ساعان تيەر وسى نەسىپ.
«اقتىق ءسوزى»
كۇنادان تازا باسىم بار،
جيىرما بىردە جاسىم بار،
قاسقالداقتاي قانىم بار،
بوزتورعايداي جانىم بار،
الام دەسەڭ، الىڭدار!
قايرات دەگەن اتىم بار،
قازاق دەگەن زاتىم بار،
«ەركەك توقتى – قۇرباندىق»
اتام دەسەڭ، اتىڭدار!
مەن نە ەتەرمىن، نە ەتەرمىن،
مەن كەلمەسكە كەتەرمىن
كورمەگەن، قوش بول، تاڭدارىم،
كورە الماي مەن وتەرمىن.
قوش، امان بول، ارتىمدا
اعايىن، تۋعان ازامات!
ارتىمدا قالعان اتا – انام،
ەل – جۇرتىم ساعان امانات.
VII – وقۋشى: كىنالى مە، اقىن قايرات، ەر قايرات
اۋا جەتپەي اتىپ شىققان الاڭعا
قىلعىندىرعان قياناتقا كونبەدى
تاپتالعىسى كەلمەدى ونىڭ تاباندا
VIII – وقۋشى: استە ەستەن شىعارمايدى جىر مۇنى
ايتادى ونى دومبىرانىڭ كۇمبىرى.
اتى اتالسا كۇرسىندىرەر جىلاتىپ،
جەلتوقساندىق ازاماتپەن قۇربانى.
جاتىر بۇگىن مويىنقۇمنىڭ باۋرىندا
قارا ولەڭنىڭ ەرتە سولعان ءبىر گ ۇلى.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
- جاسۇلان، سەن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتى رەتىندە ءوز قۇقىقتارىڭ مەن مىندەتتەرىڭدى بىلەسىڭ بە؟
-
تاقىرىبى: جەر قىرتىسىنىڭ قوزعالىسى، جەر سىلكىنۋ.
