سوڭعى جاڭارتۋ

(وزگەرتىلگەن ۋاقىتى 2 اپتا بۇرىن)
ارمىسىڭ، ءاز ناۋرىز!
تاقىرىبى: ارمىسىڭ، ءاز ناۋرىز!
ماقساتى:
1. قازاق حالقىنىڭ ەجەلدەن ساقتالىپ، اتادان بالاعا مۇرا ەتىپ قالدىرعان سالت - ءداستۇرىن، ناۋرىز مەيرامىنىڭ ءمانىن ءتۇسىندىرۋ، ءارى دامىتۋ جانە كوركەيتۋ.
2. وقۋشىلاردىڭ ويلاۋىن دامىتا وتىرا، وي قيالىن، ءورىسىن، ىزدەنۋ نەگىزدەرىن دامىتۋ.
3. وقۋشىلاردى ۇلتجاندىلىققا، يماندىلىققا، يناباتتىلىققا، حالقىمىزدىڭ سالت - ءداستۇرىن قاستەرلەۋگە، ساقتاۋعا تاربيەلەۋ.
1 - جۇرگىزۋشى.
باعىما كوكتەممەنەن ەنىپ ەدىڭ
ىزدەدىم شۋاعىڭنان كوڭىل ەمىن.
ءبىر مەزگىل جوعالعانىم تابىلعانداي
شاتتاندى شاشۋىڭنان توڭىرەگىم
كوركەيتسىن باسپاسىن دا دالانى مۇڭ
تەربەتسىن تابيعاتتى دانا جىرىڭ
قوش كەلدىڭ تورىمىزگە تورلەت بۇگىن!
2 - جۇرگىزۋشى:
قۇرمەتتى ۇستازدار، وقۋشىلار، قوناقتار! ءبارىمىزدىڭ كوپتەن كۇتكەن ناۋرىزىمىز دا كەلدى!
ناۋرىز تويلارىڭىز قۇتتى بولسىن! ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى اتالعان ناۋرىزدا ەڭبەكتەرىڭىز ءونىمدى بوپ، تىلەكتەرىڭىز قابىل بوپ، امان - ەسەن تويدان تويعا جەتىپ، ەسكى اۋىرتپالىقتارىڭىز ەسكى جىلدا كەتىپ، جاڭا جىلدا، جاڭا ءۇمىت، جاڭا تىرشىلىكپەن، وسى ۇلىستىڭ ۇلى كۇنىندە ەلىمىزگە، جەرىمىزگە ناۋرىزىمىز ەسىگىن قۋانىشپەن اشسىن. بارلىق جاقسى نيەت - تىلەكتەرىڭىز قابىل بولسىن! «ارمىسىڭ، ءاز ناۋرىز» اتتى مەرەكەلىك كەشىنە قوش كەلدىڭىزدەر!

1 - جۇرگىزۋشى:
ۋا، جاراڭدار، جاراڭدار!
ءبارىڭ بەرى قاراڭدار،
ناۋرىز دۋمان باستالدى،
ءبىر ءسات زەيىن سالايىق.
ۇشتاسقان ويمەن ماڭگىلىك
بىزدەردە بار سان عۇرىپ،
عاسىرلاردان عاسىرعا
كەلە جاتقان جاڭعىرىپ.
2 - جۇرگىزۋشى:
كۇتتىرىپ كەلگەن جىل باسى،
بىزبەن بىرگە جىرلاشى.
ەلىمنىڭ داستارحانىنا
بەرەكە، ىرىس سىيلاشى.
اتا - بابام تويلاعان
ناۋرىزىمىز ارمىسىڭ!
2 - جۇرگىزۋشى
ناۋرىز بايلانىستى تاعى قانداي ەرەكشەلىكتەر بار، حالىقتان سۇراپ كورەيىكشى. (دايىندالعان كارتوچكالاردى الىپ، سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەدى).
ناۋرىزشەشەك – ناۋرىز ايىندا وسەتىن جاپىراقتى، ءتۇرلى ءتۇستى گۇلدى، قاۋاشاقتى اسەم ءشوپ. مايىنىڭ دارىلىك قاسيەتى بار. قازاكستاننىڭ تاۋلى ايماقتارىندا ونىڭ بىرنەشە ءتۇرى وسەدى. «ناۋرىزشەشەك» «قىزىل كىتاپقا» ەنگەن، سيرەك كەزدەسەتىن باعالى وسىمدىك.
ناۋرىزەك – ناۋرىز ايىندا ۇشىپ كەلەتىن كوكتەم قۇسى. قاراسى شاعىن عانا، وسى قۇستى شىعىس ەلى كۇتىپ جۇرەدى. ونى العاش كورگەندەر «ناۋرىزەگىم كەلدىڭ بە؟» دەپ شاقىرىپ جەم شاشادى. ناۋرىزەكتى ەشكىم قۋمايدى، ۇركىتپەيدى.
ناۋرىزناما – شات - شادىمان، ويىن – ساۋىق. تويدا ات جارىس، پالۋان كۇرەس، باسقا دا سپورت سايىسى، ايتىس، ءتۇرلى ويىندار وتكىزىلەدى، كوڭىلدى جۇمباقتار، ءان، ولەڭدەر، ناۋرىز جىرلارى ايتىلادى. ناۋرىزنامادا قىزدار جينالىپ باس قوسىپ، ۇيقىاشار ازىرلەيدى. ول ەت، ۋىز سياقتى ءدامدى تاعامداردان جاسالادى. جىگىتتەر قىز – كەلىنشەكتەرگە ساقينا، سىرعا، اينا، تاراق سياقتى سىيلىقتار بەرەدى. ونى «سەلت ەتكىزەر» دەپ اتايدى. بۇل ءداستۇرلى سىيلىقتاعى اينا پاكتىكپەن جاستىقتىڭ، تاراق ادەمىلىك پەن سۇلۋلىقتىڭ، ءيىسسۋ - بۇرشىگىن جاڭا جارعان جاۋقازىنداي قۇلپىرۋدىڭ، جايناي ءتۇسۋدىڭ بەلگىسى.
بۇل كۇنى قارتتارعا ارنالىپ جىلى – جۇمساق تاعامداردان «بەلكوتەرەر»
دەپ اتالاتىن ءدام دايىندالىپ تاراتىلادى.
ناۋرىزشا. ناۋرىز ايىندا جۇپ – جۇقا، قيىقشا قىربىق قار تۇسەدى. ونى حالىق «ناۋرىزشا» دەپ اتايدى.
ناۋرىزكوجە – ناۋرىز تويىنا ءتان كوپشىلىككە ارنالعان مەرەكەلىك تاعام. ونى ءار ءۇي جەتى ءتۇرلى دامنەن( ءسۇت، ەت، سۋ، تۇز، تارى، قۇرت، جەمىس، ت. س. س.) جاساپ، وعان قازى، شۇجىق سياقتى سىيلى مۇشەلەر قوسىپ مەرەكەمەن قۇتتىقتاۋعا كەلگەندەرگە ىقىلاسپەن ۇسىنادى. ناۋرىزكوجەنىڭ داستۇرلىك، مەرەكەلىك، ۇلتتىق تاعىلىمى وتە زور.
1 - جۇرگىزۋشى:
كەلە جاتىر جىلىمىز،
مەيرامدايمىز مۇنى ءبىز.
جاس بالاشا نۇرلانىپ،
جادىراسىپ ءبارىمىز.
2 - جۇرگىزۋشى
ناۋرىز تويى، ناۋرىز تويى،
قۇتتى بولسىن اعايىن.
ناۋرىز تويى، ناۋرىز تويى،
كەلدى ءبىزدىڭ جاڭا جىل!
ولجاس پەن دياس «ناۋرىز تويى»
1 - جۇرگىزۋشى:
قۇت بەرەكە، ناۋرىز ايىم كەلدى دەپ،
جەر تۇلەدى، جاسىل جەلەك جەلبىرەپ،
اينالايىن اتامەكەن كەڭ دالام.
تولىقسيدى نۇرعا تولىپ، ەلجىرەپ
2 - جۇرگىزۋشى:
ءار ەلدىڭ سالتى باسقا دەمەكشى، ءار اۋىل ناۋرىز مەرەكەسىن وزىنشە تويلايدى. ەندەشە بىزدەر ابىلاي حان اۋىلىنداعى ناۋرىز مەرەكەسى قالاي ءوتىپ جاتىر ەكەن. سونى تاماشالايىق. بىزبەن بىرگە بولىڭىزدار.
(اۋىل بەينەسى. ورتادا ستول، اتا، اجە، نەمەرەسى، كەلىنى)
نەمەرەسى: اتا وسى ءناۋرىزتول دەگەن نە؟
اتا: بالام - اۋ ءناۋرىزتول دەگەنىمىز، ناۋرىز ايىندا مال تولدەي باستايدى. ولار «ناۋرىز ءتولى» دەپ اتالىپ، ءتول باسى رەتىندە باعالانىپ، مال - جاندى قازاق بالاسى ونى ەرەكشە كۇتىپ باعادى. ءتول باسى ساتىلمايدى، ەشكىمگە سىيعا بەرىلمەيدى. مۇنداي مالدى كوبىنە ءوز قىزىعىنا، تويىنا، قۇربان ايت كۇندەرىندە سويىپ، ىرىم ەتەدى.
نەمەرە: راحمەت، اتا. كەلەسىدە ءبىلىپ جۇرەتىن بولامىن.
قىدىر اتا كەلەدى. امانداسادى، ۇستەلگە وتىرادى
1 - جۇرگىزۋشى:
ۋا جاراڭدار، جاراڭدار!
كوڭىلىڭ بار الاڭدار
اتا مەنەن اناڭ بار
ۇلكەن كىشى اعاڭ بار
ناۋرىز تويىن تويلايمىز
ءبارىڭ بەرى قاراڭدار!
2 - جۇرگىزۋشى:
بەرمەن جاقىن تۇرىڭدار،
سوزىمە كوڭىل بۇرىڭدار.
جاۋقازىنداي ناۋرىزدىڭ
جاراپازان جىرى بار.
قىدىر اتا: جارايسىڭدار بالالارىم، ونەرلەرىڭ ورگە ءجۇزسىن.
اتا: قىدىر اتادان باتا سۇرايىق
قىدىر اتانىڭ باتاسى
ازامات بوپ ەرجەتىڭدەر،
اقىلدى بولىپ ەرجەتىڭدەر
ازامات بولىڭدار كورىكتى،
عۇمىرىڭ بولسىن بەرىكتى
ازامات بولىڭدار ارداقتى
مىنەزدەرىڭ بولسىن سالماقتى
ونەرلى بولىڭدار جان – جاقتى
وسى ايتقاننىڭ ءبارى قابىل بولىپ
اللا بەرسىن سەندەرگە زور باقتى! ءاۋمين.
اتا: بايبىشە، بۇگىنگى ناۋرىز مەيرامىن قوس مەرەكەگە ۇلاستىرىپ قۇداعيدى شاقىرىپ نەمەرەمىزدى بەسىككە سالعىزايىق.
كورىنىس «بەسىككە سالۋ»
. اسپانىمدا اقشا بۇلتتار اۋنايدى،
ناۋرىز تويى كوڭىلىمدى باۋرايدى.
تەبىرەنگەن تابيعات تا ءماز مەيرام،
اڭقىلداعان قازاعىمنان اۋمايدى.
1 - جۇرگىزۋشى:
قوش كەلىپسىڭ، ناۋرىز!
ارمان تويى حالىقتىڭ،
قۋانىشى حالىقتىڭ،
قۇتتى بولسىن قادامىڭ!
سەنى تويلاپ قارسى الىپ،
بار الەمگە جار سالىپ،
سالەم بەردىك ءبىز سىزگە!
2 - جۇرگىزۋشى:
جۇرىڭدەر ناۋرىزعا باسىپ اياق،
قالىس قاۋىم بولماسىن نەكەن ساياق.
ءان شىرقاپ، بي بيلەيتىن قاۋىم بولىپ،
تۇرمايىق، ۋاقىت كەلدى ونەردى اياپ.
نازارلارىڭىزعا «نازەركە» بي ۇجىمىنىڭ ورىنداۋىنداعى «قازاق ءبيىن» ۇسىنامىز.
1 - جۇرگىزۋشى.
جارقىراسىن سۇلۋجونداي جەرىمىز!
اسىپ - تاسىسىن بايلىعىمىز، كەنىمىز
ەل ءسۇيسىنىپ داۋلەتىنە ەلىمنىڭ،
مالعا تولىپ جاتسىن بارقىت بەلىمىز!

2 - جۇرگىزۋشى:
تويلا بۇگىن تاۋلارىم مەن بوز دالام،
تويلا بۇگىن قارتتارىم مەن بوزبالام.
مەرەكە بوپ كەلگەن بۇگىن ناۋرىزىم!
بەرەكە بول ەشقاشاندا توزباعان!
وسىمەن دايىنداعان شاعىن مەرەكەلىك كونسەرتىمىز اياقتالدى. كەلەسى ناۋرىزدا امان ساۋ كەزدەسۋىمىزگە اللا ءناسىپ ەتسىن. حوش ساۋ بولىڭىزدار!

You Might Also Like

جاڭالىقتار

جارناما