InfoHub Logo

5 سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ا. س. پۋشكين ەرتەگىلەرى
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك. وقۋشىلارعا ا. س. پۋشكيننىڭ ءومىرى جانە شىعارماشىلىعى، ەرتەگىلەرى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ.
دامىتۋشىلىق. وقۋشىلاردىڭ ەستە ساقتاۋ، ويلاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ. ءوز پىكىرىن دالەلدەي بىلۋگە، ىزدەنىمپازدىققا باۋلۋ
تاربيەلىك. وقۋشىلاردى قايىرىمدىلىققا، ءوزارا سىيلاستىققا، قاناعاتشىل، ۋادەگە بەرىك، ادال دا ادىلەتتى بولۋعا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا بىلىمدەردى مەڭگەرۋ
ساباقتىڭ ءادىس – تاسىلدەرى: بايانداۋ، سۇراق – جاۋاپ
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: اۆتور پورترەتى، كىتاپتارى، سۋرەتتەر، كەستەلەر، ينتەربەلسەندى تاقتا
ساباقتىڭ بارىسى
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
1. سالەمدەسۋ؛
2. سىنىپتى تۇگەلدەۋ؛
3. وقۋشىلاردىڭ نازارىن ساباققا اۋدارۋ؛
4. «الاقان» جاتتىعۋى

وتكەن ساباقتى ەسكە ءتۇسىرۋ
سەن پۋشكيندى قانشالىقتى بىلەسىڭ؟
• پۋشكين قاي جىلى ومىرگە كەلدى؟ (1799، موسكۆا)
• پۋشكيننىڭ اكەسىنىڭ ەسىمى كىم؟ (سەرگەي پۋشكين)
• اقىننىڭ اجەسىنىڭ ەسىمى كىم؟ (ماريا الەكسەي قىزى)
• پۋشكيننىڭ كۇتۋشىسىنىڭ ەسىمى كىم؟(ارينا راديون قىزى)
• پۋشكيننىڭ وتباسىندا قاي تىلدە سويلەسكەن؟ (فرانسۋز، اناسى نادەجدا وسيپ قىزى فرانسۋز ءتىلىن ەركىن مەڭگەرگەن)
• پۋشكين قاي كەزدەن ولەڭ جازا باستادى؟ (سەگىز جاسىنان دەلىنەدى، الايدا ءوزى ون ءۇش جاسىنان دەيدى)
• پۋشكينگە ورىسشا جازۋدى كىم ۇيرەتتى؟ (اجەسى ماريا الەكسەي قىزى)
• پۋشكينگە كىم ەرتەگىلەر وقىپ بەردى؟ (نيكيتا اعاسى مەن كۇتۋشىسى ارينا راديون قىزى)
• پۋشكيننىڭ سۇيىكتى جىل مەزگىلى؟ (كۇز)
• پۋشكيننىڭ كىتاپحاناسىندا قانشا كىتاپ بولعان؟ (3560)
• پۋشكين قاي جىلى ومىردەن ءوتتى؟ (1837، سانكت - پەتەربۋرگ)

جاڭا ساباق
• ەرتەگى دەگەنىمىز نە؟ (قيال – عاجايىپتان تۋعان حالىق اۋىز ادەبيەتىنىڭ ءبىر ءتۇرى).
• قانداي حالىقتىق ەرتەگىلەردى بىلەسىڭدەر؟ (ەر توستىك، كەرقۇلا اتتى كەندەباي، كۇن استىنداعى كۇنىكەي قىز جانە ت. ب.)
• ادەبي ەرتەگى دەگەنىمىز نە؟ (اۆتورى بەلگىلى ەرتەگى).
• حالىقتىق جانە ادەبي ەرتەگىلەردىڭ ۇقساستىعى نەدە؟ (تاڭعاجايىپ وقيعالاردىڭ ورىن الۋىندا، كەيىپكەرلەردىڭ ءتۇرلى شىتىرمان وقيعالاردى باستان وتكەرۋىندە، جاۋىزدىقپەن الىسۋ، كەدەرگىلەرگە قارسى تۇرۋ، جاماندىقتى جاقسىلىقتىڭ جەڭۋى).

جاڭا ساباقتا تۇسىنگەنىن تەكسەرۋ
وقۋشىلار، مەن ەرتەگى كەيىپكەرلەرىن اتايمىن. سەندەر سول ارقىلى مەنىڭ قاي ەرتەگىنى جۇمباقتاپ وتىرعانىمدى تاباسىڭدار.
كوك تەڭىز، شال مەن كەمپىر، بالىق، استاۋ (بالىقشى مەن بالىق)
وقۋشىلار، مەن ەرتەگى بولىمدەرى بويىنشا ينتەربەلسەندى تاقتادان سۋرەتتەر كورسەتەمىن، سەندەر سول ارقىلى ەرتەگىنىڭ مازمۇنىن ايتىپ بەرەسىڭدەر. بۇل ەرتەگىنى ءبىرىنشى اتاعان سەبەبىم، ەرتەگى 1833 جىلى، «التىن اتەش» ەرتەگىسىنەن بۇرىن جازىلعان. «التىن اتەش» ەرتەگىسى 1834 جىلى جازىلعان.
«بالىقشى مەن بالىق» ەرتەگىسى بويىنشا سۇراقتار:
• كوك تەڭىزدە كەمپىر شال قانشا جىل تۇرعان ەدى؟ (33)
• شال قانداي بالىق اۋلادى؟ (التىن)
• التىن بالىق قارت قارماعىن نەشىنشى رەت سالعان كەزدە ءتۇستى؟ (3)
• التىن بالىق شالعا قانداي ءوتىنىش ايتتى؟ (تەڭىزگە جىبەرۋدى)
• ەرتەگىدە كەمپىردىڭ كىم بولعىسى كەلدى؟ (اقسۇيەك، پاتشايىم، تەڭىز بيلەۋشىسى)
• اقسۇيەك كەمپىر شالىن قاي جەرگە جۇمىسقا جىبەردى (ات قوراعا، جىلقى باعۋعا)
• شالدىڭ تەڭىزگە ءار بارعانداعى تەڭىزدىڭ وزگەرىسىن ەرتەگىدەن تاۋىپ وقى
• نەلىكتەن تەڭىز بەتى وزگەرىپ وتىردى؟ (ادام بالاسى سەكىلدى التىن بالىق تا ءوز قارسىلىعىن، اشۋىن تەڭىز بەتىندەگى تولقىندار ارقىلى كورسەتتى)
• كەمپىر نە ءۇشىن جازاسىن الدى؟ (تويىمسىزدىعى، قاناعاتسىزدىعى، بايلىققا قۇمارلىعى)
• ەرتەگىدەگى بالىقتىڭ ەرەكشەلىگى نەدە؟ (التىن بولعاندىعىندا، ادامنىڭ تىلىندە سويلەۋىندە، ارمانداردى ورىنداۋىندا).
پاتشا، دانىشپان، اتەش، حانشايىم (التىن اتەش تۋرالى ەرتەگى)
«التىن اتەش» ەرتەگىسى بويىنشا سۇراقتار:
• ەرتەگىنىڭ باستى كەيىپكەرلەرىن اتاڭدار؟ (دادان پاتشا مەن اتەش)
• ەرتەگىنىڭ وقيعاسى قاي جەردە ءوربيدى؟ (ناقتى وقيعا ورنى جوق. سەبەبى، بۇل وقيعا كەز كەلگەن ەلدە، كەز كەلگەن ادامنىڭ باسىندا بولۋى مۇمكىن وقيعا.
بەرىدە ەمەس، ارىدە
پالەن جۇرتتىڭ جەرىندە).
• دادان پاتشاعا التىن اتەش نە ءۇشىن قاجەت بولدى؟ (ەلىن جاۋدان قورعاۋ ءۇشىن).
• ەرتەگىدە دانىشپان نەلىكتەن اتەش سىيلادى؟ (اتەش ورىس حالقىندا ساتتىلىكتىڭ، باقىتتىڭ، بايلىقتىڭ، اقىلدىڭ بەلگىسى).
• دانىشپانعا دادان پاتشا التىن اتەشتىڭ اقىسىنا نە بەرمەك بولدى؟ (قالاعان نارسەسىن.
ريزا بولىپ، ايتار حان:
"بۇيىم التىن، كۇمىس پە؟
باسقا مۇددە، جۇمىس پا؟
تاۋالىڭدى قايتارمان.
سەنەن نەمدى ايارمىن!
قاشان بولسا، دايارمىن
نە سۇراساڭ بەرۋگە -
نە دەسەڭ دە ەتكىزىپ،
نە مۇددەڭە جەتكىزىپ،
ءوز كوڭىلىمدەي كورۋگە").
• التىن اتەشتىڭ مىندەتى نە؟ (جاۋ كەلە جاتقانىن حابارلاۋ، پاتشالىقتى قاراۋىلداۋ).
• اتەش سىرىق باسىنا ورناتىلعالى ەلدە نەشە جىل تىنىشتىق ورنادى؟
(جاۋ تىيىلدى، باسىلدى.
ءبىر جىل ءوتتى، ەكى جىل،
تاپتى راقات جۇرت دامىل،
اتەش وتىر جاي، تىنىش).
• ەرتەگىدە شاماحان حانشايىمى نەگە تەڭەلەدى؟ (كۇنگە).
نۇرى كۇندەي شاشىلىپ،
شاماھاندى بيلەگەن،
نوكەرى جوق، جاپ - جالعىز
شىعا كەلىپ پاتشا قىز).
• حانشايىمدى اكەلگەندە حالىق ولاردى قالاي قارسى الدى؟
(تايانعاندا قالاعا،
دۋلاپ، شۋلاپ دالاعا،
حان الدىنان ەل شىقتى).
• دانىشپان التىن اتەشتىڭ اقىسىنا دادان پاتشادان نە سۇرادى؟
(شال ايتادى: "حان دادان!
بار - دى ايتقان ۋاعداڭ
تىلەگىمدى بەرۋگە
- نە دەسەم دە ەتكىزىپ،
ريزالىققا جەتكىزىپ،
ءوز كوڭىلىڭدەي كورۋگە.
اقى الاتىن كۇن جەتتى،
موينىڭداعى مىندەتتى
- وتە بۇگىن قارىزدى.
سۇيسەڭ كوڭىلىم تىنۋىن،
بەر شاماھان سۇلۋىن!).
• دادان پاتشا قالاي قازا بولدى؟
(سىرىعىنان ءتۇسىپ كەپ،
التىن اتەش ۇشىپ كەپ،
حان باسىنا قونادى.
تۇمسىعىمەن قاقتى دا،
حاننىڭ ميىن شاقتى دا،
اتەش كەتتى اسپانعا.
ارباسىنان حان ۇشتى،
كەۋدەسىنەن جان ۇشتى).
• دادان پاتشا نە ءۇشىن جازاسىن الدى؟ (ۋادەسىندە تۇرماعاندىقتان، جاقسىلىققا جاقسىلىقپەن جاۋاپ بەرمەگەندىكتەن)
• ناعىز پاتشا قانداي بولۋى كەرەك؟ (وقۋشىلار پىكىرى تىڭدالادى).
سەرگىتۋ ءساتى.
پۋشكيننىڭ ءوزىمىز وقىعان كەيىپكەرلەرىن اتاعاندا قول سوعامىز. وزگە ەرتەگى كەيىپكەرلەرى اتالعاندا اياعىمىزبەن ەدەندى تاقىلداتامىز.
ا.س.پۋشكين ەرتەگىلەرى جۇكتەۋ