اتا سالتىم - اسىل قازىنام
قىزىلوردا قالاسى، №112 ورتا مەكتەپ
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەت ءپان ءمۇعالىمى
نۇرجانوۆا اينۇر زيادين قىزى
6 سىنىپتارعا ارنالعان
اشىق تاربيە ساباقتىڭ تاقىرىبى: «اتا سالتىم - اسىل قازىنام»
ماقساتى: ۇلتتىق سانانى وياتۋ، تاربيەلەۋ، جاس ۇرپاق ساناسىنا، تۋعان حالقىنا دەگەن قۇرمەت، سۇيىسپەنشىلىك، ماقتانىش سەزىمىن ۇيالاتۋ، ۇلتتىق رۋحتى ءسىڭىرۋ. انا ءتىلىن، ءدىلىن، ءدىنىن، ونىڭ تاريحىن، مادەنيەتىن، ءومىرىن، كاسىبىن قاستەرلەپ، سالت - ءداستۇرىن، رۋحاني - مادەني مۇرالارىن مەڭگەرۋ.
كورنەكىلىگى: كورمە، سلايد
1 - جۇرگىزۋشى:
ۋا، اعايىن، ۇمىتپا اتا ءداستۇرىن،
باستا اركەز جاقسى ونەگە، جاقسى ىرىم.
قامقورلاي ءجۇر، ءتىل ءدىنىڭدى، سالتىمدى
جوعارى ۇستا ءوز ۇلتىڭنىڭ اسىلىن.
2 - جۇرگىزۋشى.
قارسى تۇرعىن قىلىعىنا جاماننىڭ،
وڭ ءىس باستا اقتا ءسۇتىن اناڭنىڭ
عىلىم ۇيرەن، ءساتتى بولار قادامىڭ،
شىمدا قىران ەلدىك، ۇلتتىق سانانىڭ
ارىن ويلا اتاڭ، اناڭ، باباڭنىڭ،
بىرلىك ساقتا جەتكەنىمشە شاماڭنىڭ
ءسوزىن جاتتا، ۇعىن تەرەڭ داناڭنىڭ،
ۇلى بولعان مىناۋ بايتاق دالاڭنىڭ.
I جۇرگىزۋشى. جاقسى ۇرپاقتىڭ ساناسىندا تۋعان حالقىنا دەگەن قۇرمەتتەۋدى، سۇيىسپەنشىلىكتى، انا ءتىلىن، ءدىنىن، تاريحىن، رۋحاني - مادەني مۇرالارىن قۇرمەتتەۋگە ارنالعان قاسيەتتى قارا شاڭىراعىمىزدا وتكەلى تۇرعان «اتا سالتىم، اسىل قازىنام» اتتى تاربيەلىك شارامىزعا قوش كەلدىڭىزدەر.
جاۋقازىن:
اتا سالتىم – اسىل مۇرام، ارداعىم،
بابالاردىڭ جالعاستىرار ارمانىن.
سان عاسىردا قالپىن بۇزباس ءقادىرىم،
وتكەنىمدى بۇگىنمەنەن جالعادىم.
مۇحامەد:
قازاعىمنىڭ سالت - ءداستۇرى جاڭعىرعان،
ءتالىمدى وي سىناعى، تاربيە كوزى قالدىرعان.
سالت - ءداستۇردى ارداقتايىق، اعايىن.
قازاق اتتى ۇلكەن، كىشى، بالدىرعان.
حانسۇلتان
جينالىپپىز، ءساتتى كۇنى ءبارىمىز دە،
ۇلكەن، كىشى، جاسىمىز، كارىمىز دە.
تورلەتىڭىز، قادىرمەندى قوناقتار،
گۇل - گۇل جايناپ مىنا ءبىزدىڭ ءتورىمىز.
ەندى ورتاعا سىنىبىمىزدىڭ جەزتاڭدداي ءانشىسى ارالباي قىزى اياگوزدى «تويباستار» انىمەن ورتاعا شاقىرامىز
II جۇرگىزۋشى. قازاق دالاسىنىڭ قازاق اۋلىندا كىندىگىمىز كەسىلىپ، تۋعان حالقىمىزدىڭ ادەت - عۇرپىن قالاۋداي قالاپ، ءداستۇرىن جادىمىزعا جىلۋداي جيناپ، اسىل ءتىلىن اماناتتاي ارداقتايتىن، ءدىنىن دىلىمە تۇمارداي توعىپ سالتىن سانامىزعا سىباعاداي ساقتاپ، جانە سولاردىڭ ءبارى قۇرانداي قاستەرلەپ ءوسىپ، ەر جەتتىك. «ىرىم ەتسەڭ ادال ەت، جاماندىقتان امان ەت» اتتى ىرىم - تيىمدارعا ارنالعان كورىنىس.
كورىنىس:
اجە: اۋىلعا قوناق كەلسە، ىرىزدىعىن الا كەلەدى دەگەن، كانە، كەلىڭدەر قازان كوتەرىڭىزدەر.
كەلىن: - يا، ەنە، ءبىز قازان كوتەرىپ، از ءمازىرىن دايىنداپ تا قويعانبىز!
اجە: كانە، جينالىپ داستارحان باسىنا كەلىڭىزدەر.
- ءاي، بەرىك، بەكجان، يسلام كانە داستارحانعا كەلىندەر! (قولىن جۋعاسىن، بەرىك قولىن سىلكىپ قالادى.)
اجە: - بارىڭە ساباق بولسىن، ەستەرىڭدە ءجۇرسىن! سەن قولىڭدى جۋعان سوڭ بىرنەشە سىلكىدىڭ. بۇل ءوز ىرىس - نەبىسىڭدى توككەنىڭ، سۋىڭدى اينالاعا شاشىپ، ادەپسىزدىككە بوككەنىڭ. جامان ىرىمدى باستاما، اقىلسىزدىقتى جۇرت الدىنا تاستاما.
بەكجان ءبىر قولىمەن ناندى ءۇزىپ جەيدى دە، ۇگىندىسىن تاستايدى.
اجەسى: ناندى ءبىر قولىمەن ءۇزۋ دەگەن كيەلى استى قورلاۋمەن بىردەي. ەرتەدە حالقىمىزدىڭ ۇعىمىندا نان ۋاعىن تاستاما «وبال» بولادى، «جەپ قويساڭ باي بولاسىڭ» دەپ تاربيەلەگەن.
بەكجان: اجە، كەشىرەرسىز ەندى قايتالامايمىن. اسىڭىزعا راحمەت!
اجە: - ويباي مىنا پىشاعى تۇسكىردىڭ ءجۇزى شالقاسىنان جاتىپتى عوي جوندەپ قويىڭدار. ول كەزدەيسوق پالەگە ۇرىندىرار.
(وسى كەزدە 1 بالا توردە تۇرعان دومبىرانى ات قىلىپ مىنەدى.
كەلىن: دومبىرا قازاقتىڭ قاسيەتتى دۇنيەسى. ونى تارتا الماساڭ دا، قادىرلەي ءبىل. ونەرىن قاستەرلەي بىلمەگەن قازاقتىڭ بالاسى تۋعان حالقىنىڭ جانىن تۇسىنبەگەن ادام، تامىرى شابىلعان اعاشپەن تەڭ. سونى ەستە ساقتا!
1 - جۇرگىزۋشى
قازاق حالقىنىڭ سالت - ءداستۇرى بولاشاقتىڭ ايقىن كورىنىسىنە ۇلەسىن تيگىزەدى. ساۋاتتى دا، سالماقتى، ادامگەرشىلىك قاسيەتى مول جاس ۇرپاق سالت - ءداستۇر، ادەت - عۇرىپپەن وتە تىعىز بايلانىستا.
دامير:
شىلدەحانا – ءسابي دۇنيەگە كەلگەن سوڭ ءبىر جەتى بويى انا مەن بالانى كۇتىپ، ونىڭ كوڭىلىن كوتەرىپ، ونىڭ قاسىنا داستارحان جايۋ ادەتى. قازاق ەلىنىڭ ءار تۇكپىرىندە بۇل ءراسىم ءار قالاي وتەدى. سول كۇنى بالانى شىلدە سۋىنا شومىلدىرىپ، سىڭعىرلاعان تيىندار سالادى، بالاعا دەنساۋلىقپەن بىرگە بايلىق تا تىلەيدى. شىلدەحانا وتكىزىلەتىن كۇنى انا ابدەن سورپالانىپ ءوزىنىڭ شىلدە تەرىن شىعارۋى ءتيىس.
مارال:
قىرقىنان شىعارۋ – بوبەك دۇنيەگە كەلگەن سوڭ 40 كۇننەن سوڭ ونىڭ العاش رەت شاشى مەن تىرناعى الىنىپ، بەسىككە سالۋ ءراسىمى ورىندالادى.
ءمولدىر:
ەسىمىن اتاۋ (ات قويۋ) – بۇل ءراسىم ۇلاعاتتى كىسىگە جۇكتەلەدى.. ات قويۋ «كوز تيمەسىن» دەگەن ويمەن قويىلادى. ات تاڭدالعاننان كەيىن بالانىڭ قۇلاعىنا 3 قايتارا ايتىلادى.
2 جۇرگىزۋشى:
ماحاببات – بۇل كىشىگىرىم توي رەتىندە وتەدى. بەسىككە سالۋ نەمەسە بولەۋ تاجىريبەلى اجەگە نەمەسە اناعا جۇكتەلەدى. بەسىكتى تۇبەگىمەن، جابدىعىمەن كىندىك شەشە الىپ كەلەدى، بەسىكتىڭ تۇبەگى ورنالاسقان جەردەن كىشكەنە بۇرشاق ءتارىزدى توقاشتار وتكىزىلىپ، ونى «تىشتىرما» دەپ ايتادى. وسى جەردە جينالعان انالار بەسىك جىرلارىن ايتادى.
نۇربەك:
تۇساۋ كەسەر – ءبىر جاسقا تولىپ ەركىن جۇرە باستاعان بال بوبەكتىڭ باسقان قادامى قۇتتى بولىپ، ودان ءارى جانى جاماندىق كورمەي جاقسى ءجۇرىپ كەتۋىنە تىلەك ءبىلدىرۋ سالتاناتى رەتىندە وتەدى. بوبەكتىڭ تۇساۋىن اتا - انانىڭ قالاۋى كەسەدى. تۇساۋى كەسىلگەن بالانى «اق جول بولسىن» دەپ اق ورامالدىڭ ۇستىمەن نەمەسە جۇمساق بولسىن دەپ كىلەم ۇستىمەن جۇرگىزەدى.
سامىرات:
سۇندەتكە وتىرعىزىلاتىن بالانىڭ قۇرمەتىنە ارنالىپ توي - دۋمان جاسالىپ، بالاعا ەڭ اسەم كيىمدەر كيگىزىپ، اتپەن سەرۋەندەتەدى. سۇندەتكە وتىرعىزاتىن ادامدى ەرەكشە قۇرمەتتەيدى.
2 جۇرگىزۋشى:
ارۋجان:
بەتاشار — قازاقتىڭ كەلىن تۇسىرگەندە جاسالاتىن سالتىنىڭ ءبىرى.
شىمىلدىق ىشىندە وتىرعان كەلىننىڭ باسىنا ورامال جاۋىپ، توي ءوتىپ جاتقان ءۇيدىڭ ەڭ جاقىن، ۇلگىلى كەلىندەرى ەكى جاعىنان قولتىقتاپ الىپ شىعادى. ورامالدىڭ تەڭگە تۇيىلگەن ۇشىن دومبىرانىڭ موينىنا نە تاياقتىڭ ۇشىنا بايلاپ، جىراۋ بەتاشار جىرىن باستايدى. ول شاڭىراققا جاڭا تۇسكەن كەلىنگە اتا - ەنەسىن، ءۇي - ءىشىن تانىستىرادى، قانداي تۋىسقاندىق جاقىندىعى بار ەكەنىن، بەدەلىن، ءقادىر - قاسيەتىن شەبەر تىلىمەن جەتكىزىپ، ءارقايسىسىنا جەكە - جەكە سالەم جاساتادى.
ءجانيا:
شاشۋ، شاشۋ، شاشايىق،
اق ساندىقتى اشايىق.
بۇل مەرەكە، بۇل تويدا
كەرەمەت ءراسىم جاسايىق!
شاشۋ — ءداستۇرلى قازاق قوعامىنداعى ۇلتتىق ادەت - عۇرىپ. شاشۋ بالا تۋىلعاندا، تۇساۋ كەسكەندە، سۇندەتكە وتىرعىزىلعاندا، كەلىن تۇسكەندە، كۇيەۋ كەلگەندە، وتاۋ كوتەرگەندە ت. ب. قۋانىشتى جاعدايلارعا بايلانىستى شاشىلاتىن قۇرت، ىرىمشىك، ورىك - مەيىز، كامپيت جيىنتىعى. شاشۋدى، ادەتتە جاسى ۇلكەن ايەلدەر، اجەلەر شاشادى دا، ونى جاستار، بالالار تەرىپ الادى. كەيدە تويدان تابارىك رەتىندە ۇلكەندەر دە الىپ، ۇيدەگى جاس بالالارىنا اپارىپ بەرەدى.
ويۋ - ورنەكتەر
اجار
تاسقا، سۇيەككە، اعاشقا، قاشاپ ويىپ، سول ارقىلى ءوزى كورگەن تابيعي ورتاسىن نە ويىن جەتكىزۋگە قۇشتارلىق اتام - زاماننان قالىپتاسا باستاعان. ولار تەكتەن - تەككە تۋماعان، ءومىر قاجەتتىلىگىنەن، تاريحي قوعامدىق بولمىستان تۋىپ، حالىقتىن تاپقىرلىق وي - پاراساتىن بەينەلەيتىن ورنەكتەر. الاشا، كيىز، كىلەم، تەكەمەت، ءۇي بۇيىمدارى ارقىلى بىزگە جەتكەن ويۋ - ورنەكتەردىڭ ءوز ورنى، ءوز مازمۇنى بار.
ويلارعا ءسۇيسىنىپ،
قايران قالىپ تۇراسىن.
كورە بىلسەڭ ءتۇسىنىپ
ودان كوپ سىر ۇعاسىن،- دەگەندەي ەندى سولاردىڭ ءبىرقاتارىنا توقتالامىز. سىزدەرگە ويۋ ورنەكتىڭ ءبىر ءتۇرىن كورسەتىپ وتەيىك.
قوشقار ءمۇيىز - مولشىلىق بەلگىسى.
مالدى باقساڭ قويدى ب ا ق،
قوشقار ءمۇيىز سۇيەكتەن.
قوس مۇرتىڭدى ماي بۇلاپ،
ەت ارىلماس يەكتەن. (ويۋ قىرقىپ كورسەتەدى)
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەت ءپان ءمۇعالىمى
نۇرجانوۆا اينۇر زيادين قىزى
6 سىنىپتارعا ارنالعان
اشىق تاربيە ساباقتىڭ تاقىرىبى: «اتا سالتىم - اسىل قازىنام»
ماقساتى: ۇلتتىق سانانى وياتۋ، تاربيەلەۋ، جاس ۇرپاق ساناسىنا، تۋعان حالقىنا دەگەن قۇرمەت، سۇيىسپەنشىلىك، ماقتانىش سەزىمىن ۇيالاتۋ، ۇلتتىق رۋحتى ءسىڭىرۋ. انا ءتىلىن، ءدىلىن، ءدىنىن، ونىڭ تاريحىن، مادەنيەتىن، ءومىرىن، كاسىبىن قاستەرلەپ، سالت - ءداستۇرىن، رۋحاني - مادەني مۇرالارىن مەڭگەرۋ.
كورنەكىلىگى: كورمە، سلايد
1 - جۇرگىزۋشى:
ۋا، اعايىن، ۇمىتپا اتا ءداستۇرىن،
باستا اركەز جاقسى ونەگە، جاقسى ىرىم.
قامقورلاي ءجۇر، ءتىل ءدىنىڭدى، سالتىمدى
جوعارى ۇستا ءوز ۇلتىڭنىڭ اسىلىن.
2 - جۇرگىزۋشى.
قارسى تۇرعىن قىلىعىنا جاماننىڭ،
وڭ ءىس باستا اقتا ءسۇتىن اناڭنىڭ
عىلىم ۇيرەن، ءساتتى بولار قادامىڭ،
شىمدا قىران ەلدىك، ۇلتتىق سانانىڭ
ارىن ويلا اتاڭ، اناڭ، باباڭنىڭ،
بىرلىك ساقتا جەتكەنىمشە شاماڭنىڭ
ءسوزىن جاتتا، ۇعىن تەرەڭ داناڭنىڭ،
ۇلى بولعان مىناۋ بايتاق دالاڭنىڭ.
I جۇرگىزۋشى. جاقسى ۇرپاقتىڭ ساناسىندا تۋعان حالقىنا دەگەن قۇرمەتتەۋدى، سۇيىسپەنشىلىكتى، انا ءتىلىن، ءدىنىن، تاريحىن، رۋحاني - مادەني مۇرالارىن قۇرمەتتەۋگە ارنالعان قاسيەتتى قارا شاڭىراعىمىزدا وتكەلى تۇرعان «اتا سالتىم، اسىل قازىنام» اتتى تاربيەلىك شارامىزعا قوش كەلدىڭىزدەر.
جاۋقازىن:
اتا سالتىم – اسىل مۇرام، ارداعىم،
بابالاردىڭ جالعاستىرار ارمانىن.
سان عاسىردا قالپىن بۇزباس ءقادىرىم،
وتكەنىمدى بۇگىنمەنەن جالعادىم.
مۇحامەد:
قازاعىمنىڭ سالت - ءداستۇرى جاڭعىرعان،
ءتالىمدى وي سىناعى، تاربيە كوزى قالدىرعان.
سالت - ءداستۇردى ارداقتايىق، اعايىن.
قازاق اتتى ۇلكەن، كىشى، بالدىرعان.
حانسۇلتان
جينالىپپىز، ءساتتى كۇنى ءبارىمىز دە،
ۇلكەن، كىشى، جاسىمىز، كارىمىز دە.
تورلەتىڭىز، قادىرمەندى قوناقتار،
گۇل - گۇل جايناپ مىنا ءبىزدىڭ ءتورىمىز.
ەندى ورتاعا سىنىبىمىزدىڭ جەزتاڭدداي ءانشىسى ارالباي قىزى اياگوزدى «تويباستار» انىمەن ورتاعا شاقىرامىز
II جۇرگىزۋشى. قازاق دالاسىنىڭ قازاق اۋلىندا كىندىگىمىز كەسىلىپ، تۋعان حالقىمىزدىڭ ادەت - عۇرپىن قالاۋداي قالاپ، ءداستۇرىن جادىمىزعا جىلۋداي جيناپ، اسىل ءتىلىن اماناتتاي ارداقتايتىن، ءدىنىن دىلىمە تۇمارداي توعىپ سالتىن سانامىزعا سىباعاداي ساقتاپ، جانە سولاردىڭ ءبارى قۇرانداي قاستەرلەپ ءوسىپ، ەر جەتتىك. «ىرىم ەتسەڭ ادال ەت، جاماندىقتان امان ەت» اتتى ىرىم - تيىمدارعا ارنالعان كورىنىس.
كورىنىس:
اجە: اۋىلعا قوناق كەلسە، ىرىزدىعىن الا كەلەدى دەگەن، كانە، كەلىڭدەر قازان كوتەرىڭىزدەر.
كەلىن: - يا، ەنە، ءبىز قازان كوتەرىپ، از ءمازىرىن دايىنداپ تا قويعانبىز!
اجە: كانە، جينالىپ داستارحان باسىنا كەلىڭىزدەر.
- ءاي، بەرىك، بەكجان، يسلام كانە داستارحانعا كەلىندەر! (قولىن جۋعاسىن، بەرىك قولىن سىلكىپ قالادى.)
اجە: - بارىڭە ساباق بولسىن، ەستەرىڭدە ءجۇرسىن! سەن قولىڭدى جۋعان سوڭ بىرنەشە سىلكىدىڭ. بۇل ءوز ىرىس - نەبىسىڭدى توككەنىڭ، سۋىڭدى اينالاعا شاشىپ، ادەپسىزدىككە بوككەنىڭ. جامان ىرىمدى باستاما، اقىلسىزدىقتى جۇرت الدىنا تاستاما.
بەكجان ءبىر قولىمەن ناندى ءۇزىپ جەيدى دە، ۇگىندىسىن تاستايدى.
اجەسى: ناندى ءبىر قولىمەن ءۇزۋ دەگەن كيەلى استى قورلاۋمەن بىردەي. ەرتەدە حالقىمىزدىڭ ۇعىمىندا نان ۋاعىن تاستاما «وبال» بولادى، «جەپ قويساڭ باي بولاسىڭ» دەپ تاربيەلەگەن.
بەكجان: اجە، كەشىرەرسىز ەندى قايتالامايمىن. اسىڭىزعا راحمەت!
اجە: - ويباي مىنا پىشاعى تۇسكىردىڭ ءجۇزى شالقاسىنان جاتىپتى عوي جوندەپ قويىڭدار. ول كەزدەيسوق پالەگە ۇرىندىرار.
(وسى كەزدە 1 بالا توردە تۇرعان دومبىرانى ات قىلىپ مىنەدى.
كەلىن: دومبىرا قازاقتىڭ قاسيەتتى دۇنيەسى. ونى تارتا الماساڭ دا، قادىرلەي ءبىل. ونەرىن قاستەرلەي بىلمەگەن قازاقتىڭ بالاسى تۋعان حالقىنىڭ جانىن تۇسىنبەگەن ادام، تامىرى شابىلعان اعاشپەن تەڭ. سونى ەستە ساقتا!
1 - جۇرگىزۋشى
قازاق حالقىنىڭ سالت - ءداستۇرى بولاشاقتىڭ ايقىن كورىنىسىنە ۇلەسىن تيگىزەدى. ساۋاتتى دا، سالماقتى، ادامگەرشىلىك قاسيەتى مول جاس ۇرپاق سالت - ءداستۇر، ادەت - عۇرىپپەن وتە تىعىز بايلانىستا.
دامير:
شىلدەحانا – ءسابي دۇنيەگە كەلگەن سوڭ ءبىر جەتى بويى انا مەن بالانى كۇتىپ، ونىڭ كوڭىلىن كوتەرىپ، ونىڭ قاسىنا داستارحان جايۋ ادەتى. قازاق ەلىنىڭ ءار تۇكپىرىندە بۇل ءراسىم ءار قالاي وتەدى. سول كۇنى بالانى شىلدە سۋىنا شومىلدىرىپ، سىڭعىرلاعان تيىندار سالادى، بالاعا دەنساۋلىقپەن بىرگە بايلىق تا تىلەيدى. شىلدەحانا وتكىزىلەتىن كۇنى انا ابدەن سورپالانىپ ءوزىنىڭ شىلدە تەرىن شىعارۋى ءتيىس.
مارال:
قىرقىنان شىعارۋ – بوبەك دۇنيەگە كەلگەن سوڭ 40 كۇننەن سوڭ ونىڭ العاش رەت شاشى مەن تىرناعى الىنىپ، بەسىككە سالۋ ءراسىمى ورىندالادى.
ءمولدىر:
ەسىمىن اتاۋ (ات قويۋ) – بۇل ءراسىم ۇلاعاتتى كىسىگە جۇكتەلەدى.. ات قويۋ «كوز تيمەسىن» دەگەن ويمەن قويىلادى. ات تاڭدالعاننان كەيىن بالانىڭ قۇلاعىنا 3 قايتارا ايتىلادى.
2 جۇرگىزۋشى:
ماحاببات – بۇل كىشىگىرىم توي رەتىندە وتەدى. بەسىككە سالۋ نەمەسە بولەۋ تاجىريبەلى اجەگە نەمەسە اناعا جۇكتەلەدى. بەسىكتى تۇبەگىمەن، جابدىعىمەن كىندىك شەشە الىپ كەلەدى، بەسىكتىڭ تۇبەگى ورنالاسقان جەردەن كىشكەنە بۇرشاق ءتارىزدى توقاشتار وتكىزىلىپ، ونى «تىشتىرما» دەپ ايتادى. وسى جەردە جينالعان انالار بەسىك جىرلارىن ايتادى.
نۇربەك:
تۇساۋ كەسەر – ءبىر جاسقا تولىپ ەركىن جۇرە باستاعان بال بوبەكتىڭ باسقان قادامى قۇتتى بولىپ، ودان ءارى جانى جاماندىق كورمەي جاقسى ءجۇرىپ كەتۋىنە تىلەك ءبىلدىرۋ سالتاناتى رەتىندە وتەدى. بوبەكتىڭ تۇساۋىن اتا - انانىڭ قالاۋى كەسەدى. تۇساۋى كەسىلگەن بالانى «اق جول بولسىن» دەپ اق ورامالدىڭ ۇستىمەن نەمەسە جۇمساق بولسىن دەپ كىلەم ۇستىمەن جۇرگىزەدى.
سامىرات:
سۇندەتكە وتىرعىزىلاتىن بالانىڭ قۇرمەتىنە ارنالىپ توي - دۋمان جاسالىپ، بالاعا ەڭ اسەم كيىمدەر كيگىزىپ، اتپەن سەرۋەندەتەدى. سۇندەتكە وتىرعىزاتىن ادامدى ەرەكشە قۇرمەتتەيدى.
2 جۇرگىزۋشى:
ارۋجان:
بەتاشار — قازاقتىڭ كەلىن تۇسىرگەندە جاسالاتىن سالتىنىڭ ءبىرى.
شىمىلدىق ىشىندە وتىرعان كەلىننىڭ باسىنا ورامال جاۋىپ، توي ءوتىپ جاتقان ءۇيدىڭ ەڭ جاقىن، ۇلگىلى كەلىندەرى ەكى جاعىنان قولتىقتاپ الىپ شىعادى. ورامالدىڭ تەڭگە تۇيىلگەن ۇشىن دومبىرانىڭ موينىنا نە تاياقتىڭ ۇشىنا بايلاپ، جىراۋ بەتاشار جىرىن باستايدى. ول شاڭىراققا جاڭا تۇسكەن كەلىنگە اتا - ەنەسىن، ءۇي - ءىشىن تانىستىرادى، قانداي تۋىسقاندىق جاقىندىعى بار ەكەنىن، بەدەلىن، ءقادىر - قاسيەتىن شەبەر تىلىمەن جەتكىزىپ، ءارقايسىسىنا جەكە - جەكە سالەم جاساتادى.
ءجانيا:
شاشۋ، شاشۋ، شاشايىق،
اق ساندىقتى اشايىق.
بۇل مەرەكە، بۇل تويدا
كەرەمەت ءراسىم جاسايىق!
شاشۋ — ءداستۇرلى قازاق قوعامىنداعى ۇلتتىق ادەت - عۇرىپ. شاشۋ بالا تۋىلعاندا، تۇساۋ كەسكەندە، سۇندەتكە وتىرعىزىلعاندا، كەلىن تۇسكەندە، كۇيەۋ كەلگەندە، وتاۋ كوتەرگەندە ت. ب. قۋانىشتى جاعدايلارعا بايلانىستى شاشىلاتىن قۇرت، ىرىمشىك، ورىك - مەيىز، كامپيت جيىنتىعى. شاشۋدى، ادەتتە جاسى ۇلكەن ايەلدەر، اجەلەر شاشادى دا، ونى جاستار، بالالار تەرىپ الادى. كەيدە تويدان تابارىك رەتىندە ۇلكەندەر دە الىپ، ۇيدەگى جاس بالالارىنا اپارىپ بەرەدى.
ويۋ - ورنەكتەر
اجار
تاسقا، سۇيەككە، اعاشقا، قاشاپ ويىپ، سول ارقىلى ءوزى كورگەن تابيعي ورتاسىن نە ويىن جەتكىزۋگە قۇشتارلىق اتام - زاماننان قالىپتاسا باستاعان. ولار تەكتەن - تەككە تۋماعان، ءومىر قاجەتتىلىگىنەن، تاريحي قوعامدىق بولمىستان تۋىپ، حالىقتىن تاپقىرلىق وي - پاراساتىن بەينەلەيتىن ورنەكتەر. الاشا، كيىز، كىلەم، تەكەمەت، ءۇي بۇيىمدارى ارقىلى بىزگە جەتكەن ويۋ - ورنەكتەردىڭ ءوز ورنى، ءوز مازمۇنى بار.
ويلارعا ءسۇيسىنىپ،
قايران قالىپ تۇراسىن.
كورە بىلسەڭ ءتۇسىنىپ
ودان كوپ سىر ۇعاسىن،- دەگەندەي ەندى سولاردىڭ ءبىرقاتارىنا توقتالامىز. سىزدەرگە ويۋ ورنەكتىڭ ءبىر ءتۇرىن كورسەتىپ وتەيىك.
قوشقار ءمۇيىز - مولشىلىق بەلگىسى.
مالدى باقساڭ قويدى ب ا ق،
قوشقار ءمۇيىز سۇيەكتەن.
قوس مۇرتىڭدى ماي بۇلاپ،
ەت ارىلماس يەكتەن. (ويۋ قىرقىپ كورسەتەدى)
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
