اتا زاڭ – التىن دىڭگەگىم!
تاقىرىبى: اتا زاڭ – التىن دىڭگەگىم!
ماقساتى: 1. بالالارعا اتا زاڭىمىز، ادام قۇقىقتارى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ.
2. وقۋشىلاردى ءوز مىندەتتەرى مەن قۇقىقتارىن بىلۋگە ۇيرەتۋ، وزىندىك شەشىم قابىلداي الۋ ارەكەتتەرىن دامىتۋ.
3. قۇقىقتىق ساۋاتتىلىققا جانە وتانىن سۇيەتىن ۇلتجاندى ۇرپاق تاربيەلەۋ.
ءادىسى: سايىس ساباق
ءجۇرۋ بارىسى: ءى. ۇيىمداستىرۋ
كىرىسپە اڭگىمە
سەن شىر ەتىپ دۇنيەگە كەلدىڭ. سەن سياقتى قانشاما ادام دۇنيەگە كەلۋدە. وسى ادامداردىڭ بارلىعى ءبىر زاڭعا باعىنادى. ءار ەلدىڭ، مەملەكەتتىڭ ءوز ازاماتتارىنا ارنالعان زاڭى – كونستيتۋسياسى بار.
ايبىنى اسقاق، اتاعى الەمگە ءماشھۇر، كۇن ساناپ ءوسىپ - وركەندەپ كەلە جاتقان جاس مەملەكەتىمىز بار. قانشاما قيىندىق كورسە دە، قازاق ەلىنىڭ اۋماعىندا عاسىرلار بويى شاپقىنشىلىق بولىپ، استان - كەستەڭ وقيعالار مەن وزگەرىستەر ورىن السا دا قازاقتار، ياعني، كونە داۋىردەن باستاۋ العان اتا - بابامىز ەكى قۇندىلىقتى ماڭگىلىك ساقتاپ قالدى، ول ءسوز قۇدىرەتى مەن زاڭ قۇدىرەتى.
ەل باسقارۋدىڭ تاماشا ۇلگىلەرى ءبىزدىڭ اتا - بابالارىمىزدا دا بولعان. قازاق تاريحىندا «قاسقا جول»، «ەسكى جول»، «جەتى جارعى» دەلىنگەن زاڭ ۇلگىلەرى بولعان. 1993 جىلى 28 قاڭتاردا تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ تۇڭعىش كونستيتۋسياسى قابىلداندى.
ءى ءبولىم «تاۋەلسىز ەلدىڭ تۇعىرى – اتا زاڭ»
ءىى ءبولىم « اتا زاڭىم – ماقتانىشىم، قورعانىم»
ءىىى ءبولىم قۇقىعىڭدى بىلەسىڭ بە ءبولىمى بويىنشا سۇراق - جاۋاپ ءادىسى
ءىV ءبولىم «قازاعىم، قانشا ايتسام دا، تاۋسىلمايدى عاجابىڭ» ماقال - ماتەل جالعاستىرۋ
V ءبولىم «تامسانتىپ ءتىلىن، تۇلپارىم، بىلىمگە ۇمتىل ۇرپاعىم» ءبولىمى بويىنشا جاعداياتتىق سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ كەرەك
بۇگىنگى تاربيە ساعاتىمىزعا ءوز وي - پىكىرلەرىن ورتاعا سالۋعا وقۋشىلاردى شاقىرامىز
• اتا زاڭىمىزدىڭ ەلىمىزدىڭ ارايلى ازاتتىعىمىزدىڭ اينىماس ايعاعى، جارقىن بولاشاعىمىزدىڭ بۇلجىماس باعدارى ەكەنى، ول ەلىمىزدىڭ التىن ارقاۋى، تولاعاي تابىستارىمىزدىڭ باستاۋ قاينارى بولىپ سانالاتىنى اتاپ كورسەتىلدى.«كونستيتۋتسيا - ءبىزدىڭ اسقاق ابىرويىمىز»كونستيتۋتسيا – كەمەل كەلەشەكتىڭ كەپىلى. اتا زاڭىمىزدىڭ قابىلدانۋى، مەملەكەتتىك رامىزدەرىمىز ەلتاڭبا، تۋىمىز بەن ءانۇرانىمىزدىڭ بەكىتىلۋى، ۇلتتىق ۆاليۋتا تەڭگەنىڭ ەنگىزىلۋى قازاقستان مەملەكەتىنىڭ قالىپتاسۋىنىڭ اسا ماڭىزدى كەزەڭدەرى بولدى. ءاربىر ازاماتى ءوزىن تەڭ سەزىنەتىن، تاتۋلىعى جاراسقان قازاق ەلىنىڭ، قازاقستان حالقىنىڭ قارىمدى ىستەرى بۇگىندە الەم جۇرتشىلىعى ءۇشىن ۇلگى - ونەگەگە اينالدى.
• كونستيتۋسياسى – قازاقستاننىڭ اتا زاڭى. كونستيتۋسيا 1995 جىلى 30 تامىزدا بۇكىلحالىقتىق داۋىس بەرۋ ارقىلى قابىلداندى. قازاقستان حالقى مەملەكەتتىك بيلىكتىڭ قاينار كوزى – ءوزىنىڭ ەگەمەندىك قۇقىعىن باياندى ەتتى. اتا زاڭ قابىلدانعان كۇن 30 تامىز – مەملەكەتتىك مەرەكە – ق ر كونستيتۋسياسىنىڭ كۇنى دەپ جاريالاندى.
• كونستيتۋتسيا – ءبىزدىڭ اسقاق ابىرويىمىز، قارۋلى كۇشتەر – اشىق اسپانىمىزدى قورعايتىن ايبىندى ابىرويىمىز! ءبىزدىڭ نەگىزگى زاڭ – بۇل ءبىز بىرلەسىپ جاڭا قوعام، جاڭا مەملەكەت، جاڭا ەكونوميكا تۇرعىزىپ جاتقان سەنىمدى ىرگەتاس. قىسقا مەرزىمدە ءبىزدىڭ ەلىمىز بولاشاققا سەرپىندى سەكىرىس جاسادى. ءبىزدىڭ كوز الدىمىزدا ەلىمىزدىڭ جاڭا تاريحى قالىپتاسۋدا.
• بۇل جاڭا كونستيتۋسيا قازاقستاننىڭ ءتورتىنشى اتا زاڭى. (1937، 1978، 1993، 1995) ونىڭ قۇرىلىمى كىرىسپەدەن، 9 بولىمنەن، 98 باپتان، كوپتەگەن تارماقتار مەن تارماقشالاردان تۇرادى. كونستيتۋسيا – بارلىق زاڭ سالالارىنىڭ نەگىزى، ال ونىڭ نورمالارى – باسقا زاڭدار ءۇشىن باستى قاعيدا بولىپ ەسەپتەلەدى. كونستيتۋسيا دەگەنىمىز – قوعامدىق جانە مەملەكەتتىك قۇرىلىس نەگىزدەرىن، مەملەكەتتىك ورگاندار جۇيەسىن، ولاردىڭ ءتۇزىلۋ رەتتىلىگى مەن قىزمەتىن، ازاماتتاردىڭ قۇقىقتارى مەن مىندەتتەرىن ايقىندايتىن مەملەكەتتىك زاڭ.
• ۇشار باسىندا الىپ سامۇرىعى قانات قاققان «قازاق ەلى» مونۋمەنتى – بابالارىمىزدىڭ «ماڭگىلىك ەل ورناتۋ»يدەياسىنا قويىلعان ەسكەرتكىش - بەلگى. حالقىمىزدىڭ وتكەنى مەن بولاشاعىن جالعاپ تۇرعان، ونىڭ ماڭگىلىك مۇراتى مەن اسىل ارمانى بەينەلەنگەن بۇل الاڭ – ەلىمىزدىڭ باستى الاڭى. كونستيتۋتسيا ءبىزدىڭ تاۋەلسىزدىگىمىزدى نىعايتتى، مەملەكەتتى جانە بۇكىل قوعامدى بەرىك ەتتى. سوندىقتان دا ءبىزدىڭ ورتاق پارىزىمىز – نەگىزگى زاڭعا قۇنتتىلىقپەن قاراۋ، ونى ءوز وتانىمىزدى، ءوز تاريحىمىزدى قۇرمەتتەگەندەي قۇرمەتتەۋ.
• ءاربىر قازاقستاندىقتىڭ كونستيتۋتسياسىنىڭ مەملەكەت پەن قوعام ءۇشىن عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە جەكە ءوزى، ءوز وتباسى مەن ءوز بالالارى ءۇشىن دە ماندىلىگىن باعالاي ءبىلۋ، ءوز مىندەتتەمەلەرىن قاستەرلەپ ساقتاپ ورىنداۋى ماڭىزدى. كونستيتۋتسيا ءبىزدىڭ باستى قۇندىلىعىمىز تاۋەلسىزدىكتى، بەيبىتشىلىك پەن تۇراقتىلىقتى عاسىرلارعا بەكىتتى. بارشا مەملەكەتتىك ينستيتۋتتاردىڭ، ءاربىر قازاقستاندىقتىڭ پارىزى - وسى قۇندىلىقتاردىڭ قىراعى كۇزەتىندە بولۋ.
ءمۇعالىم: ەندى اتا زاڭىمىزدىڭ كەيبىر باپتارىنا توقتالىپ وتەيىك.
7 - باپ
1. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى مەملەكەتتىك ءتىل - قازاق تiلi.
9 - باپ
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك رامىزدەرى - تۋى، ەلتاڭباسى جانە گيمنi بار. ولاردىڭ سيپاتتاماسى جانە رەسمي پايدالانىلۋ ءتارتىبى كونستيتۋسيالىق زاڭمەن بەلگiلەنەدi.
14 – باپ
زاڭ مەن سوت الدىندا جۇرتتىڭ ءبارى تەڭ.
27 - باپ
1. نەكە مەن وتباسى، انا مەن اكە جانە بالا مەملەكەتتىڭ قورعاۋىندا بولادى.
2. بالالارىنا قامقورلىق جاساۋ جانە ولاردى تاربيەلەۋ - اتا - انانىڭ ەتەنە قۇقىعى ءارى مiندەتi.
3. كامەلەتكە تولعان ەڭبەككە قابiلەتتi بالالار ەڭبەككە جارامسىز اتا - اناسىنا قامقورلىق جاساۋعا مiندەتتi.
29 - باپ
اتا زاڭ – التىن دىڭگەگىم! جۇكتەۋ
ماقساتى: 1. بالالارعا اتا زاڭىمىز، ادام قۇقىقتارى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ.
2. وقۋشىلاردى ءوز مىندەتتەرى مەن قۇقىقتارىن بىلۋگە ۇيرەتۋ، وزىندىك شەشىم قابىلداي الۋ ارەكەتتەرىن دامىتۋ.
3. قۇقىقتىق ساۋاتتىلىققا جانە وتانىن سۇيەتىن ۇلتجاندى ۇرپاق تاربيەلەۋ.
ءادىسى: سايىس ساباق
ءجۇرۋ بارىسى: ءى. ۇيىمداستىرۋ
كىرىسپە اڭگىمە
سەن شىر ەتىپ دۇنيەگە كەلدىڭ. سەن سياقتى قانشاما ادام دۇنيەگە كەلۋدە. وسى ادامداردىڭ بارلىعى ءبىر زاڭعا باعىنادى. ءار ەلدىڭ، مەملەكەتتىڭ ءوز ازاماتتارىنا ارنالعان زاڭى – كونستيتۋسياسى بار.
ايبىنى اسقاق، اتاعى الەمگە ءماشھۇر، كۇن ساناپ ءوسىپ - وركەندەپ كەلە جاتقان جاس مەملەكەتىمىز بار. قانشاما قيىندىق كورسە دە، قازاق ەلىنىڭ اۋماعىندا عاسىرلار بويى شاپقىنشىلىق بولىپ، استان - كەستەڭ وقيعالار مەن وزگەرىستەر ورىن السا دا قازاقتار، ياعني، كونە داۋىردەن باستاۋ العان اتا - بابامىز ەكى قۇندىلىقتى ماڭگىلىك ساقتاپ قالدى، ول ءسوز قۇدىرەتى مەن زاڭ قۇدىرەتى.
ەل باسقارۋدىڭ تاماشا ۇلگىلەرى ءبىزدىڭ اتا - بابالارىمىزدا دا بولعان. قازاق تاريحىندا «قاسقا جول»، «ەسكى جول»، «جەتى جارعى» دەلىنگەن زاڭ ۇلگىلەرى بولعان. 1993 جىلى 28 قاڭتاردا تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ تۇڭعىش كونستيتۋسياسى قابىلداندى.
ءى ءبولىم «تاۋەلسىز ەلدىڭ تۇعىرى – اتا زاڭ»
ءىى ءبولىم « اتا زاڭىم – ماقتانىشىم، قورعانىم»
ءىىى ءبولىم قۇقىعىڭدى بىلەسىڭ بە ءبولىمى بويىنشا سۇراق - جاۋاپ ءادىسى
ءىV ءبولىم «قازاعىم، قانشا ايتسام دا، تاۋسىلمايدى عاجابىڭ» ماقال - ماتەل جالعاستىرۋ
V ءبولىم «تامسانتىپ ءتىلىن، تۇلپارىم، بىلىمگە ۇمتىل ۇرپاعىم» ءبولىمى بويىنشا جاعداياتتىق سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ كەرەك
بۇگىنگى تاربيە ساعاتىمىزعا ءوز وي - پىكىرلەرىن ورتاعا سالۋعا وقۋشىلاردى شاقىرامىز
• اتا زاڭىمىزدىڭ ەلىمىزدىڭ ارايلى ازاتتىعىمىزدىڭ اينىماس ايعاعى، جارقىن بولاشاعىمىزدىڭ بۇلجىماس باعدارى ەكەنى، ول ەلىمىزدىڭ التىن ارقاۋى، تولاعاي تابىستارىمىزدىڭ باستاۋ قاينارى بولىپ سانالاتىنى اتاپ كورسەتىلدى.«كونستيتۋتسيا - ءبىزدىڭ اسقاق ابىرويىمىز»كونستيتۋتسيا – كەمەل كەلەشەكتىڭ كەپىلى. اتا زاڭىمىزدىڭ قابىلدانۋى، مەملەكەتتىك رامىزدەرىمىز ەلتاڭبا، تۋىمىز بەن ءانۇرانىمىزدىڭ بەكىتىلۋى، ۇلتتىق ۆاليۋتا تەڭگەنىڭ ەنگىزىلۋى قازاقستان مەملەكەتىنىڭ قالىپتاسۋىنىڭ اسا ماڭىزدى كەزەڭدەرى بولدى. ءاربىر ازاماتى ءوزىن تەڭ سەزىنەتىن، تاتۋلىعى جاراسقان قازاق ەلىنىڭ، قازاقستان حالقىنىڭ قارىمدى ىستەرى بۇگىندە الەم جۇرتشىلىعى ءۇشىن ۇلگى - ونەگەگە اينالدى.
• كونستيتۋسياسى – قازاقستاننىڭ اتا زاڭى. كونستيتۋسيا 1995 جىلى 30 تامىزدا بۇكىلحالىقتىق داۋىس بەرۋ ارقىلى قابىلداندى. قازاقستان حالقى مەملەكەتتىك بيلىكتىڭ قاينار كوزى – ءوزىنىڭ ەگەمەندىك قۇقىعىن باياندى ەتتى. اتا زاڭ قابىلدانعان كۇن 30 تامىز – مەملەكەتتىك مەرەكە – ق ر كونستيتۋسياسىنىڭ كۇنى دەپ جاريالاندى.
• كونستيتۋتسيا – ءبىزدىڭ اسقاق ابىرويىمىز، قارۋلى كۇشتەر – اشىق اسپانىمىزدى قورعايتىن ايبىندى ابىرويىمىز! ءبىزدىڭ نەگىزگى زاڭ – بۇل ءبىز بىرلەسىپ جاڭا قوعام، جاڭا مەملەكەت، جاڭا ەكونوميكا تۇرعىزىپ جاتقان سەنىمدى ىرگەتاس. قىسقا مەرزىمدە ءبىزدىڭ ەلىمىز بولاشاققا سەرپىندى سەكىرىس جاسادى. ءبىزدىڭ كوز الدىمىزدا ەلىمىزدىڭ جاڭا تاريحى قالىپتاسۋدا.
• بۇل جاڭا كونستيتۋسيا قازاقستاننىڭ ءتورتىنشى اتا زاڭى. (1937، 1978، 1993، 1995) ونىڭ قۇرىلىمى كىرىسپەدەن، 9 بولىمنەن، 98 باپتان، كوپتەگەن تارماقتار مەن تارماقشالاردان تۇرادى. كونستيتۋسيا – بارلىق زاڭ سالالارىنىڭ نەگىزى، ال ونىڭ نورمالارى – باسقا زاڭدار ءۇشىن باستى قاعيدا بولىپ ەسەپتەلەدى. كونستيتۋسيا دەگەنىمىز – قوعامدىق جانە مەملەكەتتىك قۇرىلىس نەگىزدەرىن، مەملەكەتتىك ورگاندار جۇيەسىن، ولاردىڭ ءتۇزىلۋ رەتتىلىگى مەن قىزمەتىن، ازاماتتاردىڭ قۇقىقتارى مەن مىندەتتەرىن ايقىندايتىن مەملەكەتتىك زاڭ.
• ۇشار باسىندا الىپ سامۇرىعى قانات قاققان «قازاق ەلى» مونۋمەنتى – بابالارىمىزدىڭ «ماڭگىلىك ەل ورناتۋ»يدەياسىنا قويىلعان ەسكەرتكىش - بەلگى. حالقىمىزدىڭ وتكەنى مەن بولاشاعىن جالعاپ تۇرعان، ونىڭ ماڭگىلىك مۇراتى مەن اسىل ارمانى بەينەلەنگەن بۇل الاڭ – ەلىمىزدىڭ باستى الاڭى. كونستيتۋتسيا ءبىزدىڭ تاۋەلسىزدىگىمىزدى نىعايتتى، مەملەكەتتى جانە بۇكىل قوعامدى بەرىك ەتتى. سوندىقتان دا ءبىزدىڭ ورتاق پارىزىمىز – نەگىزگى زاڭعا قۇنتتىلىقپەن قاراۋ، ونى ءوز وتانىمىزدى، ءوز تاريحىمىزدى قۇرمەتتەگەندەي قۇرمەتتەۋ.
• ءاربىر قازاقستاندىقتىڭ كونستيتۋتسياسىنىڭ مەملەكەت پەن قوعام ءۇشىن عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە جەكە ءوزى، ءوز وتباسى مەن ءوز بالالارى ءۇشىن دە ماندىلىگىن باعالاي ءبىلۋ، ءوز مىندەتتەمەلەرىن قاستەرلەپ ساقتاپ ورىنداۋى ماڭىزدى. كونستيتۋتسيا ءبىزدىڭ باستى قۇندىلىعىمىز تاۋەلسىزدىكتى، بەيبىتشىلىك پەن تۇراقتىلىقتى عاسىرلارعا بەكىتتى. بارشا مەملەكەتتىك ينستيتۋتتاردىڭ، ءاربىر قازاقستاندىقتىڭ پارىزى - وسى قۇندىلىقتاردىڭ قىراعى كۇزەتىندە بولۋ.
ءمۇعالىم: ەندى اتا زاڭىمىزدىڭ كەيبىر باپتارىنا توقتالىپ وتەيىك.
7 - باپ
1. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى مەملەكەتتىك ءتىل - قازاق تiلi.
9 - باپ
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك رامىزدەرى - تۋى، ەلتاڭباسى جانە گيمنi بار. ولاردىڭ سيپاتتاماسى جانە رەسمي پايدالانىلۋ ءتارتىبى كونستيتۋسيالىق زاڭمەن بەلگiلەنەدi.
14 – باپ
زاڭ مەن سوت الدىندا جۇرتتىڭ ءبارى تەڭ.
27 - باپ
1. نەكە مەن وتباسى، انا مەن اكە جانە بالا مەملەكەتتىڭ قورعاۋىندا بولادى.
2. بالالارىنا قامقورلىق جاساۋ جانە ولاردى تاربيەلەۋ - اتا - انانىڭ ەتەنە قۇقىعى ءارى مiندەتi.
3. كامەلەتكە تولعان ەڭبەككە قابiلەتتi بالالار ەڭبەككە جارامسىز اتا - اناسىنا قامقورلىق جاساۋعا مiندەتتi.
29 - باپ
اتا زاڭ – التىن دىڭگەگىم! جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
ءبىلىم سالاسىنا رەفورما ەمەس ريەۆوليۋسيا قاجەت(ءۇشىنشى ۇسىنىس)كازىرگى الەمدەگى باسەكەگە قابىلەتتى بارلىق ەلدەر تەك ەكونوميكانى عانا دامىتۋ ارقىلى بۇگىنگى دارەجەگە قول جەتكىزبەگەن. ولار ەڭ الدىمەن ءبىلىم...
