اتادان قالعان اسىل ءسوز
تاقىرىبى: «اتادان قالعان اسىل ءسوز».
ماقساتى: قاسيەتتى سان ۇعىمىنا بايلانىستى حالقىمىزدىڭ قاستەرلى تۇسىنىكتەرى مەن قاعيدالارىن دارىپتەۋ. وقۋشىلاردىڭ ەلىن، جەرىن، حالقىن سۇيۋگە، ونى قۇرمەتتەۋگە جانە قورعاي بىلۋگە، وتانىن سۇيۋگە تاربيەلەۋ.
1 - جۇرگىزۋشى: قايىرلى كۇن، كورەرمەندەر!
قاي زاماندا بولماسىن ۇلى مۇرات - مىندەتتەردىڭ ەڭ باستىسى - ءوزىنىڭ ءىسىن، ءومىرىن جالعاستىراتىن سانالى، زەردەلى ۇرپاق تاربيەلەۋ.
بۇگىنگى تاربيە ساعاتىمىزدىڭ تاقىرىبى «اتادان قالعان اسىل ءسوز».
2 - جۇرگىزۋشى: ۇرپاق تاربيەسى كەلەشەك قوعامنىڭ قامىن ويلاۋ بولىپ تابىلادى.
جان - جاقتى جەتىلگەن، اقىل - پاراساتى مول، ءبىلىمدى، مادەنيەتتى بولۋ – بۇگىنگى كۇن تالابى، ونى ورىنداۋ – باستى پارىزىمىز.
1 - جۇرگىزۋشى: تاربيە ساعاتى بارىسىندا ساندارعا بايلانىستى نانىمدار مەن سەنىمدەر، ىرىمدار ءسوز بولادى.
2 - جۇرگىزۋشى: ءۇش سانىنا قاتىستى قانداي ۇعىمدار بار؟
1 - وقۋشى: ءۇش ءجۇز.
قازاق حالقى ءۇش جۇزگە بولىنەدى. ۇلى ءجۇز. ورتا ءجۇز. كىشى ءجۇز.
ءۇش جۇرت.
ەر جىگىتتىڭ ءۇش جۇرتى بار: ءوز جۇرتى، قايىن جۇرتى، ناعاشى جۇرتى. حالىق اراسىندا مۇنى «ءوز جۇرتىڭ كۇنشىل، قايىن جۇرتىڭ ءمىنشىل، ناعاشى جۇرتىڭ سىنشىل» پ تە ماتەلدەيدى.
2 - وقۋشى: ءۇش قۋات.
اقىل قۋات، جۇرەك قۋات، ءتىل قۋات.
3 - وقۋشى: ءۇش ارسىز.
ۇيقى ارسىز، تاماق ارسىز، كۇلكى ارسىز.
4 - وقۋشى: ءۇش عايىپ.
اجال عايىپ. قوناق عايىپ. نەسىبە عايىپ
5 - وقۋشى: ءۇش داۋاسىز.
مىنەز. كارىلىك. اجال.
6 - وقۋشى: ءۇش ءقادىرسىز.
جىگىتتىك. دەنساۋلىق. جاقسى جار.
7 - وقۋشى: ءۇش جاماندىق.
ناقاق قان توگۋ. كىسى مالىن ۇرلاۋ. اتا - بابادان قالعان ەسكى جۇرتتى بۇزۋ وتە جامان ادەت دەپ تانىلعان.
8 - وقۋشى: ءۇش توقتام.
اقىل – ارقان، وي - ءورىس، ادام – قازىق.
1 - جۇرگىزۋشى:
4 سانىنا قاتىستى قانداي ۇعىمداردى بىلەمىز، سوعان توقتالايىق.
9 - وقۋشى: ءتورت كىتاپ.
ءتاۋرات (مۇساعا تۇسكەن)، ءزابۋر (داۋىتكە تۇسكەن)، ءىنجىل (يساعا تۇسكەن)، قۇران (مۇحاممەد س. ۋ. س. تۇسكەن)
10 - وقۋشى: دۇنيەنىڭ ءتورت بۇرىشى: شىعىس، باتىس، وڭتۇستىك، سولتۇستىك.
2 - جۇرگىزۋشى: ەندىگى كەزەكتى 7 سانىنا بەرەيىك. قازاق حالقى 7 سانىن قاسيەتتى سان دەپ باعالاپ، سوعان بايلانىستى نانىمدار مەن سەنىمدەردى زەردەلەگەن.
11 - وقۋشى: جەتى قازىنا.
ەر جىگىتتىڭ جەتى قازىناسى: سۇلۋ ايەل، اقىل، ءبىلىم، جۇيرىك ات، قىران بۇركىت، بەرەن مىلتىق، جۇيرىك تازى.
12 - وقۋشى: جەتى اتا.
اتا. اكە. بالا. نەمەرە. شوبەرە. شوپشەك. نەمەنە. مۇنى ءاربىر قازاق تۇگەلدەي ءبىلۋى ءتيىس.
13 - وقۋشى: جەتى كۇن.
دۇيسەنبى، سەيسەنبى، سارسەنبى، بەيسەنبى، جۇما، سەنبى، جەكسەنبى.
جەتى جەتىم.
تىڭدالماعان ءسوز جەتىم.
ايتىلماعان ءسوز جەتىم
كيۋسىز توزعان ءبوز جەتىم.
يەسىز قالعان جەر جەتىم.
باسشىسى جوق ەل جەتىم.
اققۋ، قازسىز كول جەتىم.
زامانداسى قالماسا،
بارىنەن – سول جەتىم.
1 - جۇرگىزۋشى. بۇدان باسقا جەتى دە عالام، جەتى كوك، جەتى عاشىق، ءاز تاۋكە حاننىڭ جەتى جارعىسى، جەتى ءشارىپ - اۋليە سياقتى ۇعىمدار بار.
2 - جۇرگىزۋشى: بەس سانىنا بايلانىستى اسىل قازىنالاردان نە بىلەمىز؟
14 - وقۋشى: بەس قارۋ.
ساداق. مىلتىق. نايزا. قىلىش. ايبالتا.
15 - وقۋشى: بەس اسىل. بەس دۇشپان.
«بەس نارسەگە قاشىق بول،
بەس نارسەگە اسىق بول.
ادام بولام دەسەڭىز
تىلەۋىڭ، ءومىرىڭ الدىڭدا...
وسەك، وتىرىك، ماقتانشاق،
ەرىنشەك بەكەر مال شاشپاق،
بەس دۇشپانىڭ بىلسەڭىز.
تالاپ، ەڭبەك، تەرەڭ وي،
قاناعات، راقىم، ويلاپ قوي،
بەس اسىل ءىس كونسەڭىز» دەپ اباي اتامىز ايتقانداي تەك قانا ادەمى ادەپتەر مەن ادەتتەردى ۇيرەنەيىك.
16 - وقۋشى: بەس پارىز.
ناماز وقۋ. ورازا ۇستاۋ. قايىر - ساداقا بەرۋ. يمان، سەنىم جانە راقىمشىلىق. ناماز وقۋ ەڭ الدىمەن ادامدى گيگيەنالىق تازالىققا باۋليدى. ورازا تۇتۋ اعزاداعى زات الماسۋشىلىقتى رەتتەيتىنىن حالقىمىز ەرتە كەزدەن - اق بىلگەن.
1 - جۇرگىزۋشى: «قازاق وسى» انىمەن ورتادا جولداسبايەۆا گۇلجازيرا.
2 - جۇرگىزۋشى: قازاق حالقى ادەتتە تاق سانداردى وتە قاسيەتتى دەپ ەسەپتەپ، سوعان بايلانىستى نانىمدار مەن سەنىمدەردى ەستە ساقتاعان.
نۇرماحانوۆا زاميرانىڭ ورىنداۋىندا «اسىل اجەم» ءانى.
2 - جۇرگىزۋشى:
وتباسىندا، بالا - شاعا قاسىندا
جەتپىستەر مەن سەكسەندەر ءجۇر قالقايىپ.
كوڭىل جەتىم، بولماعان سوڭ سىڭارى
جىلقى تىرلىك جامان سوزدەن سىنادى.
جاس بالاداي جاۋتاڭداعان جانارعا
قايتا - قايتا قاراعىم كەپ تۇرادى.
قاعىس ەستىپ قالباڭدايدى بالاداي،
ماپەلەڭدەر قارت بىتكەندى ايالاپ.
نيەتى اق، پەيىلى كەڭ دالاداي،
كىمگە بولسا قارتىڭ جەتەر اياڭداپ.
1 - جۇرگىزۋشى:
يگى جانسىڭ نە دەگەن،
جۇرەك وتى لاۋلايدى.
بالداي ءتاتتى نەمەرەڭ
بالعىن جىرىن ارنايدى.
وڭداسبايەۆا ۇلمەكەننىڭ ورىنداۋىندا «قازاقى داستارحانىم» ءانى.
2 - جۇرگىزۋشى:
وقۋشى: تىيىم ءسوز.
ۇلكەننىڭ الدىن كەسپە
ۇنەمى سالەم بەر!
ۇلكەنگە قارسى شىقپا!
ۇلكەننىڭ باتاسىن ال!
ۇلكەن كىسىنى رەنجىتپە!
2 - جۇرگىزۋشى: مىنە، بالالار، ءبىز ءوزىمىزدىڭ اتا - اجەلەرىمىزدىڭ الدىندا، اعا ۇرپاقتىڭ الدىندا ۇلكەن قارىزدارمىز. ول قارىزدارىمىزدى تەك قانا جاقسى تاربيەمىز ارقىلى، ادامگەرشىلىگى مول، مەيىرىمدى بولۋ ارقىلى عانا، ولاردى كورگەن جەردە قۇرمەتتەپ سىيلاۋ ارقىلى عانا قايتارا الامىز. بۇل قاسيەتتەر – ەشقانداي دا اقشاعا ساتىپ المايتىن بايلىق.
ول تەك ادام جۇرەگىندە ورىن الاتىن قاسيەت. بۇگىنگى تاربيە ساعاتىمىزدا قارتتار تۋرالى كوپتەگەن ماعلۇماتتار بەرىلدى. قارتتارىمىزدى ارداقتاپ وتەيىك. ولاي بولسا الداعى ومىرلەرىڭدە جۇرەگى كەڭ ادال، مەيىرىمدى، قايىرىمدى ازاماتتار بولىپ وسىڭدەر. قارتتاردىڭ الدىندا ءارقاشاندا باس ءيىپ تۇرىڭدار.
ەندى بۇگىنگى ساباعىمىزعا كەلىپ وتىرعان قوناعىمىزدان اق باتا الىپ، تاربيە ساعاتىمىزدى اياقتايمىز.
ماقساتى: قاسيەتتى سان ۇعىمىنا بايلانىستى حالقىمىزدىڭ قاستەرلى تۇسىنىكتەرى مەن قاعيدالارىن دارىپتەۋ. وقۋشىلاردىڭ ەلىن، جەرىن، حالقىن سۇيۋگە، ونى قۇرمەتتەۋگە جانە قورعاي بىلۋگە، وتانىن سۇيۋگە تاربيەلەۋ.
1 - جۇرگىزۋشى: قايىرلى كۇن، كورەرمەندەر!
قاي زاماندا بولماسىن ۇلى مۇرات - مىندەتتەردىڭ ەڭ باستىسى - ءوزىنىڭ ءىسىن، ءومىرىن جالعاستىراتىن سانالى، زەردەلى ۇرپاق تاربيەلەۋ.
بۇگىنگى تاربيە ساعاتىمىزدىڭ تاقىرىبى «اتادان قالعان اسىل ءسوز».
2 - جۇرگىزۋشى: ۇرپاق تاربيەسى كەلەشەك قوعامنىڭ قامىن ويلاۋ بولىپ تابىلادى.
جان - جاقتى جەتىلگەن، اقىل - پاراساتى مول، ءبىلىمدى، مادەنيەتتى بولۋ – بۇگىنگى كۇن تالابى، ونى ورىنداۋ – باستى پارىزىمىز.
1 - جۇرگىزۋشى: تاربيە ساعاتى بارىسىندا ساندارعا بايلانىستى نانىمدار مەن سەنىمدەر، ىرىمدار ءسوز بولادى.
2 - جۇرگىزۋشى: ءۇش سانىنا قاتىستى قانداي ۇعىمدار بار؟
1 - وقۋشى: ءۇش ءجۇز.
قازاق حالقى ءۇش جۇزگە بولىنەدى. ۇلى ءجۇز. ورتا ءجۇز. كىشى ءجۇز.
ءۇش جۇرت.
ەر جىگىتتىڭ ءۇش جۇرتى بار: ءوز جۇرتى، قايىن جۇرتى، ناعاشى جۇرتى. حالىق اراسىندا مۇنى «ءوز جۇرتىڭ كۇنشىل، قايىن جۇرتىڭ ءمىنشىل، ناعاشى جۇرتىڭ سىنشىل» پ تە ماتەلدەيدى.
2 - وقۋشى: ءۇش قۋات.
اقىل قۋات، جۇرەك قۋات، ءتىل قۋات.
3 - وقۋشى: ءۇش ارسىز.
ۇيقى ارسىز، تاماق ارسىز، كۇلكى ارسىز.
4 - وقۋشى: ءۇش عايىپ.
اجال عايىپ. قوناق عايىپ. نەسىبە عايىپ
5 - وقۋشى: ءۇش داۋاسىز.
مىنەز. كارىلىك. اجال.
6 - وقۋشى: ءۇش ءقادىرسىز.
جىگىتتىك. دەنساۋلىق. جاقسى جار.
7 - وقۋشى: ءۇش جاماندىق.
ناقاق قان توگۋ. كىسى مالىن ۇرلاۋ. اتا - بابادان قالعان ەسكى جۇرتتى بۇزۋ وتە جامان ادەت دەپ تانىلعان.
8 - وقۋشى: ءۇش توقتام.
اقىل – ارقان، وي - ءورىس، ادام – قازىق.
1 - جۇرگىزۋشى:
4 سانىنا قاتىستى قانداي ۇعىمداردى بىلەمىز، سوعان توقتالايىق.
9 - وقۋشى: ءتورت كىتاپ.
ءتاۋرات (مۇساعا تۇسكەن)، ءزابۋر (داۋىتكە تۇسكەن)، ءىنجىل (يساعا تۇسكەن)، قۇران (مۇحاممەد س. ۋ. س. تۇسكەن)
10 - وقۋشى: دۇنيەنىڭ ءتورت بۇرىشى: شىعىس، باتىس، وڭتۇستىك، سولتۇستىك.
2 - جۇرگىزۋشى: ەندىگى كەزەكتى 7 سانىنا بەرەيىك. قازاق حالقى 7 سانىن قاسيەتتى سان دەپ باعالاپ، سوعان بايلانىستى نانىمدار مەن سەنىمدەردى زەردەلەگەن.
11 - وقۋشى: جەتى قازىنا.
ەر جىگىتتىڭ جەتى قازىناسى: سۇلۋ ايەل، اقىل، ءبىلىم، جۇيرىك ات، قىران بۇركىت، بەرەن مىلتىق، جۇيرىك تازى.
12 - وقۋشى: جەتى اتا.
اتا. اكە. بالا. نەمەرە. شوبەرە. شوپشەك. نەمەنە. مۇنى ءاربىر قازاق تۇگەلدەي ءبىلۋى ءتيىس.
13 - وقۋشى: جەتى كۇن.
دۇيسەنبى، سەيسەنبى، سارسەنبى، بەيسەنبى، جۇما، سەنبى، جەكسەنبى.
جەتى جەتىم.
تىڭدالماعان ءسوز جەتىم.
ايتىلماعان ءسوز جەتىم
كيۋسىز توزعان ءبوز جەتىم.
يەسىز قالعان جەر جەتىم.
باسشىسى جوق ەل جەتىم.
اققۋ، قازسىز كول جەتىم.
زامانداسى قالماسا،
بارىنەن – سول جەتىم.
1 - جۇرگىزۋشى. بۇدان باسقا جەتى دە عالام، جەتى كوك، جەتى عاشىق، ءاز تاۋكە حاننىڭ جەتى جارعىسى، جەتى ءشارىپ - اۋليە سياقتى ۇعىمدار بار.
2 - جۇرگىزۋشى: بەس سانىنا بايلانىستى اسىل قازىنالاردان نە بىلەمىز؟
14 - وقۋشى: بەس قارۋ.
ساداق. مىلتىق. نايزا. قىلىش. ايبالتا.
15 - وقۋشى: بەس اسىل. بەس دۇشپان.
«بەس نارسەگە قاشىق بول،
بەس نارسەگە اسىق بول.
ادام بولام دەسەڭىز
تىلەۋىڭ، ءومىرىڭ الدىڭدا...
وسەك، وتىرىك، ماقتانشاق،
ەرىنشەك بەكەر مال شاشپاق،
بەس دۇشپانىڭ بىلسەڭىز.
تالاپ، ەڭبەك، تەرەڭ وي،
قاناعات، راقىم، ويلاپ قوي،
بەس اسىل ءىس كونسەڭىز» دەپ اباي اتامىز ايتقانداي تەك قانا ادەمى ادەپتەر مەن ادەتتەردى ۇيرەنەيىك.
16 - وقۋشى: بەس پارىز.
ناماز وقۋ. ورازا ۇستاۋ. قايىر - ساداقا بەرۋ. يمان، سەنىم جانە راقىمشىلىق. ناماز وقۋ ەڭ الدىمەن ادامدى گيگيەنالىق تازالىققا باۋليدى. ورازا تۇتۋ اعزاداعى زات الماسۋشىلىقتى رەتتەيتىنىن حالقىمىز ەرتە كەزدەن - اق بىلگەن.
1 - جۇرگىزۋشى: «قازاق وسى» انىمەن ورتادا جولداسبايەۆا گۇلجازيرا.
2 - جۇرگىزۋشى: قازاق حالقى ادەتتە تاق سانداردى وتە قاسيەتتى دەپ ەسەپتەپ، سوعان بايلانىستى نانىمدار مەن سەنىمدەردى ەستە ساقتاعان.
نۇرماحانوۆا زاميرانىڭ ورىنداۋىندا «اسىل اجەم» ءانى.
2 - جۇرگىزۋشى:
وتباسىندا، بالا - شاعا قاسىندا
جەتپىستەر مەن سەكسەندەر ءجۇر قالقايىپ.
كوڭىل جەتىم، بولماعان سوڭ سىڭارى
جىلقى تىرلىك جامان سوزدەن سىنادى.
جاس بالاداي جاۋتاڭداعان جانارعا
قايتا - قايتا قاراعىم كەپ تۇرادى.
قاعىس ەستىپ قالباڭدايدى بالاداي،
ماپەلەڭدەر قارت بىتكەندى ايالاپ.
نيەتى اق، پەيىلى كەڭ دالاداي،
كىمگە بولسا قارتىڭ جەتەر اياڭداپ.
1 - جۇرگىزۋشى:
يگى جانسىڭ نە دەگەن،
جۇرەك وتى لاۋلايدى.
بالداي ءتاتتى نەمەرەڭ
بالعىن جىرىن ارنايدى.
وڭداسبايەۆا ۇلمەكەننىڭ ورىنداۋىندا «قازاقى داستارحانىم» ءانى.
2 - جۇرگىزۋشى:
وقۋشى: تىيىم ءسوز.
ۇلكەننىڭ الدىن كەسپە
ۇنەمى سالەم بەر!
ۇلكەنگە قارسى شىقپا!
ۇلكەننىڭ باتاسىن ال!
ۇلكەن كىسىنى رەنجىتپە!
2 - جۇرگىزۋشى: مىنە، بالالار، ءبىز ءوزىمىزدىڭ اتا - اجەلەرىمىزدىڭ الدىندا، اعا ۇرپاقتىڭ الدىندا ۇلكەن قارىزدارمىز. ول قارىزدارىمىزدى تەك قانا جاقسى تاربيەمىز ارقىلى، ادامگەرشىلىگى مول، مەيىرىمدى بولۋ ارقىلى عانا، ولاردى كورگەن جەردە قۇرمەتتەپ سىيلاۋ ارقىلى عانا قايتارا الامىز. بۇل قاسيەتتەر – ەشقانداي دا اقشاعا ساتىپ المايتىن بايلىق.
ول تەك ادام جۇرەگىندە ورىن الاتىن قاسيەت. بۇگىنگى تاربيە ساعاتىمىزدا قارتتار تۋرالى كوپتەگەن ماعلۇماتتار بەرىلدى. قارتتارىمىزدى ارداقتاپ وتەيىك. ولاي بولسا الداعى ومىرلەرىڭدە جۇرەگى كەڭ ادال، مەيىرىمدى، قايىرىمدى ازاماتتار بولىپ وسىڭدەر. قارتتاردىڭ الدىندا ءارقاشاندا باس ءيىپ تۇرىڭدار.
ەندى بۇگىنگى ساباعىمىزعا كەلىپ وتىرعان قوناعىمىزدان اق باتا الىپ، تاربيە ساعاتىمىزدى اياقتايمىز.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: قۇجاتتاردىڭ بلانكىلەرىنە جانە قۇجاتتاردى رەسىمدەۋگە قويىلاتىن تالاپتار
