اۋىزەكى سويلەۋ ءستيلى
اتىراۋ قالاسى، جاڭاتالاپ سەلوسى،
جامبىل اتىنداعى ورتا مەكتەپتىڭ
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانى ءمۇعالىمى
ۋماروۆا اينۋر كامييەۆنا
ساباقتىڭ تاقىرىبى: اۋىزەكى سويلەۋ ءستيلى
قازاق ءتىلى 9 سىنىپ
ساباقتىڭ ماقساتى: ا) قازاق تىلىندەگى اۋىزەكى سويلەۋ ءستيلى تۋرالى تۇسىنىك بەرە وتىرىپ، وقۋشىلاردىڭ ساباققا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ؛
ءا) ءتۇرلى ادىستەردى پايدالانا وتىرىپ، بالالاردى تاپقىرلىق، جىلدامدىق ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرىن ارتتىرۋ؛
ب) ساباق بارىسىندا وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن باقىلاۋ ارقىلى ساۋاتتى جازۋعا ماشىقتاندىرۋ؛
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، شىعارماشىلىق ىزدەنۋ
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: كەسپە قاعازدار، قوسىمشا ماتەريالدار ت. ب
ءپانارالىق بايلانىس: ادەبيەت، تاريح
ساباقتىڭ بارىسى:
ا) ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
وقۋشىلارمەن امانداسۋ، تۇگەلدەۋ، وقۋ قۇرالدارىن تەكسەرۋ. سىنىپتىڭ تازالىعىنا كوڭىل ءبولۋ. وقۋشىلاردىڭ زەيىنىن ساباققا اۋدارۋ.
ءا) ءۇي تاپسىرماسىن پىسىقتاۋ:
ۇيگە بەرىلگەن تاپسىرمانى سۇرايمىن. وقۋشىلارعا وتكەن تاپسىرما بويىنشا بىرنەشە سۇراقتار قويامىن.
ستيل دەگەنىمىز نە؟
ءتىل ستيلدەرى نەشەگە بولىنەدى؟
كىتابي ءتىل ءستيلى ءوز ىشىنەن نەشەگە بولىنەدى؟
كوركەم ادەبيەت ءستيلىنىڭ قولدانىلۋى.
رەسمي ءىس – قاعازدار ءستيلىنىڭ قولدانىلۋى.
عىلىمي ءستيلدىڭ قولدانىلۋى.
پۋبليسيستيكالىق ءستيلدىڭ قولدانىلۋى.
ب) جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ.
كۇندەلىكتى قارىم - قاتىناس، نەگىزىنەن، اۋىزەكى تىلدەسۋ ارقىلى جۇزەگە اسادى. اۋىزەكى سويلەۋ بارىسىندا وزىندىك ماقسات، تىلدىك قۇرىلىم، قولدانىس ەرەكشەلىكتەرى بايقالادى.
اۋىزەكى سويلەۋ ءستيلى
ماقساتى: كەڭەسۋ، كوزبە - كوز تىلدەسۋ مەن پىكىرلەسۋ، وي ءبولىسۋ
قولدانىلۋ اياسى: ەركىن اڭگىمە - سۇحبات، داۋلاسۋ، كوپشىلىك الدىندا سويلەۋ كەزىندە قولدانىلادى.
ستيلدىك سيپاتى: سوزدەر مەن ءسوز تىركەستەرىن ەركىن قولدانۋ، دايارلىقسىز وتكىزىلۋى. ىم - يشارا قولدانۋ
تىلدىك امال - تاسىلدەرى، سويلەۋ ءتىلى ەرەكشەلىكتەرى: لەكسيكالىق ەرەكشەلىكتەرى. قاراپايىم، بەيتاراپ، ديالەكت، كاسىبي، اۋىسپالى ماعىناداعى بەينەلى سوزدەر، مەتونيميا، ەۆفەميزم ەركىن قولدانىلادى. فونەتيكا - مورفولوگيالىق ەرەكشەلىك. دىبىستاردى ءتۇسىرىپ ايتۋ، وقشاۋ سوزدەرمەن ەموسيونالدى - ەكسپرەسسيۆتى، قىسقارعان سوزدەر قولدانىلۋى. سينتاكسيستىك ەرەكشەلىكتەر. سۇراۋلى، لەپتى، تولىمسىز، ريتوريكالىق سۇراۋلى سويلەمدەر قولدانىلىپ، ديالوگقا قۇرىلادى
سويلەۋ ءتىلىنىڭ بۇل سيپاتتارىن جازۋشىلار كوركەم ادەبيەتتە كەيىپكەردىڭ بەينەسىن اشىپ، مىنەزىن تانىتۋ ماقساتىندا ادەيى پايدالانادى.
سويلەۋ ءستيلى ادامداردىڭ ءبىر - بىرىمەن كۇندەلىكتى قارىم - قاتىناسىندا اۋىزەكى تىلدەسۋ تۇرىندە جۇزەگە اسادى. بۇل ستيل ءتۇرىن جازۋشىلار ادەبيەتتە كەيىپكەردىڭ بەينەسىن اشىپ، مىنەزىن تانىتۋ ماقساتىندا كوركەمدەگىش سوزدەردى پايدالانادى ەكەن. مىس:
- انانى قارا، اۋزى اڭقايىپ كەتىپتى. «جوعارعى ەرنى كوك تىرەپ، تومەنگى ەرنى جەر تىرەپ» دەگەن وسىعان ايتىلعان سياقتى.
جاتتىعۋمەن جۇمىس: 22 - جاتتىعۋ. ءماتىندى وقىپ ستيلدەردى انىقتاڭدار.
تالداۋ جۇمىستارى: تومار
ءبىرىڭعاي جۋان بۋىندى ءسوز ت - قاتاڭ
ەكى بۋىننان تۇرادى: اشىق، بىتەۋ و - جۋان، ەرىندىك، اشىق
بۋىن ۇندەستىگى بار م - ءۇندى
تومار تۇرىندە تاسىمالدانادى ا - جۋان، اشىق، ەزۋلىك
ەكپىن سوڭعى بۋىندا ر - ءۇندى
1 - تاپسىرما: سويلەمدەردى اۋىزەكى سويلەۋ ءستيلىنىڭ تۇرلەرىنە قاراي تالداڭدار.
ول كەزدە ءبىز ءسۇلۋتوردىڭ قوسارىق دەگەن جەرىندە تۇراتىنبىز.
بۇلاي دەپ كىم، قاشان قويىپ جۇرگەنى بىزگە بەيمالىم.
ءبىراق ءار جەردە ءبىر تاپال تامداردىڭ اراسىمەن يرەلەڭدەپ اعىپ جاتاتىن ارىق بار بولاتىن.
نەشە جىلدار بويىنا سۋ شايىپ، مۇجىلە - مۇجىلە ارناسىنىڭ ەكى جيەگى بيىكتەپ، جارقاباقتانىپ كەتكەن.
2 – تاپسىرما. اۋىزەكى سويلەۋ ستيلىندە ءتۇسىندىر
باقىت دەگەن - سەنىڭ بالا كۇندەرىڭ
باقىتسىز - اق باقىتتى بوپ جۇرگەنىڭ،
باقىتىن دا، باسقاسىن دا بىلمەۋىڭ
باقىتسىز - اق ويناعانىڭ، كۇلگەنىڭ.
باقىت جايلى مەنىڭ مىناۋ بىلگەنىم،
باقىت دەگەن - بىردە شاتتىق، بىردە مۇڭ.
باقىتتى سول – تارىك ەتىپ تۇندەرىن،
باقىت ىزدەپ ازاپتانسا كىمدە - كىم
ءبىلىمدى بەكىتۋ: وتكەن تاقىرىپتار بويىنشا بىرنەشە سۇراقتار قويا وتىرىپ، تۇسىنبەگەن سۇراقتارىنا جاۋاپ بەرەمىن.
ۇيگە تاپسىرما:
تاقىرىپتى وقۋ
اۋىزەكى سويلەۋ ستيلىنە كوركەم ادەبيەتتەن 5 سويلەم جازىپ كەلۋ.
27 - جاتتىعۋ.
باعالاۋ: ساباققا قاتىسىپ وتىرعاندارىنا قاراي بىلىمدەرى كۇلەگەشتەر ارقىلى باعالانادى.
سلايدىن جۇكتەۋ
جامبىل اتىنداعى ورتا مەكتەپتىڭ
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانى ءمۇعالىمى
ۋماروۆا اينۋر كامييەۆنا
ساباقتىڭ تاقىرىبى: اۋىزەكى سويلەۋ ءستيلى
قازاق ءتىلى 9 سىنىپ
ساباقتىڭ ماقساتى: ا) قازاق تىلىندەگى اۋىزەكى سويلەۋ ءستيلى تۋرالى تۇسىنىك بەرە وتىرىپ، وقۋشىلاردىڭ ساباققا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ؛
ءا) ءتۇرلى ادىستەردى پايدالانا وتىرىپ، بالالاردى تاپقىرلىق، جىلدامدىق ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرىن ارتتىرۋ؛
ب) ساباق بارىسىندا وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن باقىلاۋ ارقىلى ساۋاتتى جازۋعا ماشىقتاندىرۋ؛
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، شىعارماشىلىق ىزدەنۋ
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: كەسپە قاعازدار، قوسىمشا ماتەريالدار ت. ب
ءپانارالىق بايلانىس: ادەبيەت، تاريح
ساباقتىڭ بارىسى:
ا) ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
وقۋشىلارمەن امانداسۋ، تۇگەلدەۋ، وقۋ قۇرالدارىن تەكسەرۋ. سىنىپتىڭ تازالىعىنا كوڭىل ءبولۋ. وقۋشىلاردىڭ زەيىنىن ساباققا اۋدارۋ.
ءا) ءۇي تاپسىرماسىن پىسىقتاۋ:
ۇيگە بەرىلگەن تاپسىرمانى سۇرايمىن. وقۋشىلارعا وتكەن تاپسىرما بويىنشا بىرنەشە سۇراقتار قويامىن.
ستيل دەگەنىمىز نە؟
ءتىل ستيلدەرى نەشەگە بولىنەدى؟
كىتابي ءتىل ءستيلى ءوز ىشىنەن نەشەگە بولىنەدى؟
كوركەم ادەبيەت ءستيلىنىڭ قولدانىلۋى.
رەسمي ءىس – قاعازدار ءستيلىنىڭ قولدانىلۋى.
عىلىمي ءستيلدىڭ قولدانىلۋى.
پۋبليسيستيكالىق ءستيلدىڭ قولدانىلۋى.
ب) جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ.
كۇندەلىكتى قارىم - قاتىناس، نەگىزىنەن، اۋىزەكى تىلدەسۋ ارقىلى جۇزەگە اسادى. اۋىزەكى سويلەۋ بارىسىندا وزىندىك ماقسات، تىلدىك قۇرىلىم، قولدانىس ەرەكشەلىكتەرى بايقالادى.
اۋىزەكى سويلەۋ ءستيلى
ماقساتى: كەڭەسۋ، كوزبە - كوز تىلدەسۋ مەن پىكىرلەسۋ، وي ءبولىسۋ
قولدانىلۋ اياسى: ەركىن اڭگىمە - سۇحبات، داۋلاسۋ، كوپشىلىك الدىندا سويلەۋ كەزىندە قولدانىلادى.
ستيلدىك سيپاتى: سوزدەر مەن ءسوز تىركەستەرىن ەركىن قولدانۋ، دايارلىقسىز وتكىزىلۋى. ىم - يشارا قولدانۋ
تىلدىك امال - تاسىلدەرى، سويلەۋ ءتىلى ەرەكشەلىكتەرى: لەكسيكالىق ەرەكشەلىكتەرى. قاراپايىم، بەيتاراپ، ديالەكت، كاسىبي، اۋىسپالى ماعىناداعى بەينەلى سوزدەر، مەتونيميا، ەۆفەميزم ەركىن قولدانىلادى. فونەتيكا - مورفولوگيالىق ەرەكشەلىك. دىبىستاردى ءتۇسىرىپ ايتۋ، وقشاۋ سوزدەرمەن ەموسيونالدى - ەكسپرەسسيۆتى، قىسقارعان سوزدەر قولدانىلۋى. سينتاكسيستىك ەرەكشەلىكتەر. سۇراۋلى، لەپتى، تولىمسىز، ريتوريكالىق سۇراۋلى سويلەمدەر قولدانىلىپ، ديالوگقا قۇرىلادى
سويلەۋ ءتىلىنىڭ بۇل سيپاتتارىن جازۋشىلار كوركەم ادەبيەتتە كەيىپكەردىڭ بەينەسىن اشىپ، مىنەزىن تانىتۋ ماقساتىندا ادەيى پايدالانادى.
سويلەۋ ءستيلى ادامداردىڭ ءبىر - بىرىمەن كۇندەلىكتى قارىم - قاتىناسىندا اۋىزەكى تىلدەسۋ تۇرىندە جۇزەگە اسادى. بۇل ستيل ءتۇرىن جازۋشىلار ادەبيەتتە كەيىپكەردىڭ بەينەسىن اشىپ، مىنەزىن تانىتۋ ماقساتىندا كوركەمدەگىش سوزدەردى پايدالانادى ەكەن. مىس:
- انانى قارا، اۋزى اڭقايىپ كەتىپتى. «جوعارعى ەرنى كوك تىرەپ، تومەنگى ەرنى جەر تىرەپ» دەگەن وسىعان ايتىلعان سياقتى.
جاتتىعۋمەن جۇمىس: 22 - جاتتىعۋ. ءماتىندى وقىپ ستيلدەردى انىقتاڭدار.
تالداۋ جۇمىستارى: تومار
ءبىرىڭعاي جۋان بۋىندى ءسوز ت - قاتاڭ
ەكى بۋىننان تۇرادى: اشىق، بىتەۋ و - جۋان، ەرىندىك، اشىق
بۋىن ۇندەستىگى بار م - ءۇندى
تومار تۇرىندە تاسىمالدانادى ا - جۋان، اشىق، ەزۋلىك
ەكپىن سوڭعى بۋىندا ر - ءۇندى
1 - تاپسىرما: سويلەمدەردى اۋىزەكى سويلەۋ ءستيلىنىڭ تۇرلەرىنە قاراي تالداڭدار.
ول كەزدە ءبىز ءسۇلۋتوردىڭ قوسارىق دەگەن جەرىندە تۇراتىنبىز.
بۇلاي دەپ كىم، قاشان قويىپ جۇرگەنى بىزگە بەيمالىم.
ءبىراق ءار جەردە ءبىر تاپال تامداردىڭ اراسىمەن يرەلەڭدەپ اعىپ جاتاتىن ارىق بار بولاتىن.
نەشە جىلدار بويىنا سۋ شايىپ، مۇجىلە - مۇجىلە ارناسىنىڭ ەكى جيەگى بيىكتەپ، جارقاباقتانىپ كەتكەن.
2 – تاپسىرما. اۋىزەكى سويلەۋ ستيلىندە ءتۇسىندىر
باقىت دەگەن - سەنىڭ بالا كۇندەرىڭ
باقىتسىز - اق باقىتتى بوپ جۇرگەنىڭ،
باقىتىن دا، باسقاسىن دا بىلمەۋىڭ
باقىتسىز - اق ويناعانىڭ، كۇلگەنىڭ.
باقىت جايلى مەنىڭ مىناۋ بىلگەنىم،
باقىت دەگەن - بىردە شاتتىق، بىردە مۇڭ.
باقىتتى سول – تارىك ەتىپ تۇندەرىن،
باقىت ىزدەپ ازاپتانسا كىمدە - كىم
ءبىلىمدى بەكىتۋ: وتكەن تاقىرىپتار بويىنشا بىرنەشە سۇراقتار قويا وتىرىپ، تۇسىنبەگەن سۇراقتارىنا جاۋاپ بەرەمىن.
ۇيگە تاپسىرما:
تاقىرىپتى وقۋ
اۋىزەكى سويلەۋ ستيلىنە كوركەم ادەبيەتتەن 5 سويلەم جازىپ كەلۋ.
27 - جاتتىعۋ.
باعالاۋ: ساباققا قاتىسىپ وتىرعاندارىنا قاراي بىلىمدەرى كۇلەگەشتەر ارقىلى باعالانادى.
سلايدىن جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
سولتۇستىك قازاقستان وبلىسى،
