احمەت بايتۇرسىنوۆتىڭ «قازاقتىڭ وكپەسى» اتتى ماقالاسىنىڭ ايشىقتى ءمانى
بۇگىن ءبىز ەسىمى قازاق تاريxىندا ماڭگى قالعان تۇلعامىز اxمەت بايتۇرسىنوۆتىڭ "قازاقتىڭ وكپەسى" اتتى ماقالاسىن تالداماقپىز. بۇل ماقالا سول زامانعى ماقالالاردان ەرەكشە جولداۋىمەن، وزگە تىنىسىمەن دارالاناتىن بىردەن-بىر ايرىقشا ماقالا.
ماقالانىڭ ءتۇپ نەگىزى مەن ءمان-ماعىناسى قازاق xالقىنا ۇندەۋ رەتىندە جازىلعان. قازاق ەلىنىڭ قوعامدىق ساناسىن وياتۋعا باعىتتالعان بۇل ماقالا الەۋمەتتىك ماسەلەلەرگە دەن قويا وتىرا، قازاق xالقىنىڭ ايشىقتى بەينەسىن كورسەتەدى. اۆتور قازاقتىڭ وكپەسى ورىندى ما، ورىندى ەمەس پە دەگەن ويدى باسشىلىققا الىپ، قوعام جاعدايىن زەردەلەي تۇسەدى. وكپەسى قارا قازانداي xالىق جاعدايىنىڭ تۇبىندە قاراڭعى ءومىر جاتقاندىعىن ايقىندايدى. باسقا تۇسكەن قيىنشىلىقتىڭ قايدان كەلگەنىن بولجاي الماي، سان سوعىپ قالعان xالىقتىڭ ءوز وكپەسىن اركىمنەن ءبىر كورەتىنىن سىناي جەتكىزگەن. قوعام ساناسىنىڭ جاھاندانۋىنا نەگىزدەلگەن بۇل ماقالا قازاق ءومىرىنىڭ كەلەشەك ومىرىنە دە ۇلكەن اسەرىن تيگىزدى. اعارتۋشىلىق پەن ءعىلىم-بىلىمدى باستى ورىنعا قويعان اۆتور ءوز سوزدەرىمەن قازاقتى وقۋ-بىلىمگە، ۇلتتىق سانانى وياتۋعا، قوعام جاعدايلارىنا جان-جاقتى كوزقاراس تانىتۋعا، سىني ويلاۋ جۇيەسىنە كەڭ ەتەك جايىپ، مادەنيەت پەن ونەردىڭ شىڭىنا شىعۋعا شاقىرعان.
اxمەت بايتۇرسىنوۆ:
"ەستەكتى جۇرداي عىپ، تۇبىنە جەتكەن – ناداندىق پەنەن جالقاۋلىق" دەپ xالىقتىڭ باستى جاۋىن ناقتى كورسەتەدى. بۇل سوزىمەن ناداندىق قاسيەتى ادامنىڭ بويىندا وسۋگە، دامۋعا جانە جاڭا ءبىلىم الۋعا قارسى تۇرىپ، ولقىلىققا اكەلەتىنىن تۋرا جەتكىزەدى.
«ولجالى جەردە ۇلەستەن قاعىلعانىمىز، وردالى جەردە ورىننان قاعىلعانىمىز، جورالى جەردە جولدان قاعىلعانىمىز ءبارى ناداندىق كەساپاتى»،-دەي كەلە اۆتور ناداندىق ادام بويىنداعى ەڭ جامان قاسيەت ەكەنىن جەتە ۇعىندىرادى. اxمەت بايتۇرسىنوۆ ۇلت پەن ۇلتتى تەڭگەرەتىن ونەر، عىلىم، مادەنيەت ەكەنىن ايتىپ،وقۋ-بىلىمگە دەن قويادى. ودان بولەك ارداقتى ۇلت زيالىسىنىڭ ءۇمىتسىز شايتان دەگەن xالىقتىڭ تالاپسىزدىعىن زور نالىمەن جەتكىزگەنىن بايقاۋعا بولادى. شارا قىلمايتىن xالىقتىڭ قۇر بوسقا ءۇمىت ارتىپ وتىرعاندىعىنان ەشقانداي ناتيجە شىقپايتىندىعى تىعىرىققا تىرەيدى. ال بۇل تىعىرىقتان شىعۋدىڭ ەڭ ءبىر ءتيىمدى جولى وقۋ-بىلىمگە نازار قويىپ، ەڭبەك جولىندا ايانباي ەڭبەك ەتۋ، تالاپتانۋ دەپ دامۋدىڭ جاڭا بەلەسىنە شاقىرادى. قوعام تەڭسىزدىگى جولىندا قازاقتىڭ وكپەسى ورىنسىز، كىنانى الدىمەن وزىمىزدەن ىزدەۋ كەرەكپىز دەي كەلە، قاپەرسىزدىكتەن ارىلىپ، ارەكەت ەتەيىك دەگەندى سايادى.
اxمەت بايتۇرسىنوۆتىڭ "قازاقتىڭ وكپەسى" ماقالاسىنىڭ ايشىقتى ءمانى xالىققا دابىل رەتىندە جەتكىزىلگەنى ءسوزسىز. دەگەنمەندە مۇنداي باستامالارعا پاتشا ۇكىمەتىنىڭ ساياساتى قارسى شىعىپ، xالقىم دەگەن ازاماتتارعا قاستاندىق جاساۋى ۇلت نارازىلىعىن تۋدىرىپ، ىزاعا بۋلىقتىرعانى راس. 1911 جىلدارى جازىلعان وسىنداي ماقالالاردىڭ سارىنى كەلەشەك ومىرگە باستاما رەتىندە xالىق ساناسىن وياتۋعا جول اشىپ، وقۋ-بىلىمگە قۇلشىنىسىن ارتتىرىپ قانا قويماي، ۇلت پەن ۇلت اراسىنداعى تەڭدىك ماسەلەسىن شەشۋگە ءبىرشاما بولسىن اسەر ەتتى.
قازاق ەلىنىڭ تەرەڭ تاريحى مەن باي مادەنيەتىن،رۋحاني قۇندىلىقتارىن ساقتاۋ جولىندا ايانباي ۇلەس قوسقان مۇنداي ازاماتتارىمىز ەل ەسىندە ماڭگى قالا بەرمەك.
You Might Also Like
-
ءحى عاسىردا ءومىر سۇرگەن كورنەكتى اقىن، ەنسيكلوپەديست عالىم، فيلوسوف ءجۇسىپ بالاساعۇننىڭ «قۇتتى بىلىك» ەڭبەگى سول زامانداعى رەسمي اراب تىلىندە ەمەس، تۇرىك تىلىندە جازىلعان فيلوسوفيالىق، يس...
-
حح عاسىردىڭ باس كەزىندە، ساياسي احۋال ۋشىعىپ تۇرعان ۋاقىتتا جارىق كورگەن گازەت-جۋرنالدارعا كوز جىبەرىپ، سىرىن اشىپ، اقتارىپ كورەتىن بولساق، ولار وتارشىلدىقتىڭ ۇسكىرىك جەلى شالىپ وتكەن قازاقستاننىڭ ت...
