ايماقتاعى تۇرمىستىق قاتتى قالدىقتاردى وڭدەۋ
جاس زەرتتەۋشىلەردىڭ كىشى عىلىم اكادەمياسى
باعىتى: ەكولوگيا
تاقىرىبى: «ايماقتاعى تۇرمىستىق قاتتى قالدىقتاردى وڭدەۋ»
قاراعاندى وبلىسى اباي اۋدانى توپار كەنتى اباي اتىنداعى مەكتەپ - گيمنازيانىڭ 10 - سىنىپ وقۋشىسى سماگۋلوۆا سامالدىڭ «ايماقتاعى تۇرمىستىق قاتتى قالدىقتاردى وڭدەۋ» اتتى عىلىمي جوباسىنا
كىرىسپە
ادام بالاسىنىڭ كەز - كەلگەن شارۋاشىلىق ارەكەتى ءار ءتۇرلى قالدىقتارمەن بيوسفەرانى لاستايدى، بۇل حالىقتىڭ دەنساۋلىعى مەن ومىرىنە، فلورا مەن فاۋنا تۇرلەرىنىڭ قىسقارۋىنا، قورشاعان ورتاداعى تەپە - تەڭدىككە ءقاۋىپ - قاتەر تۋدىرادى. كوڭ ۇيىندىلەرىن، ونەركاسىپ تاستاندىلارىن، قوقىستاردى، قالا ءشوپ - شالامدارىن تەك قورشاعان ورتانى بۇزاتىن لاستاعىشتار دەپ ساناۋعا بولمايدى، ولار قۇندى شيكىزات كوزدەرىنە جاتادى. تۇرمىستىق قالدىقتاردى قايتا وڭدەۋ، ولاردىڭ ناقتى جينالعان كولەمىن ازايتپايدى. ولار ۇنەمى ارامىزدا بولعاندىقتان تۇرعىنداردىڭ دەنساۋلىعى مەن ومىرىنە ەداۋىر ءقاۋىپ توندىرەدى. ەلدى مەكەندەردە تۇرمىستىق قالدىقتار ءۇشىن سىناق الاڭدارىنىڭ جوقتىعى نەمەسە ولاردىڭ ەكولوگيالىق، سانيتارلىق - ەپيدەميولوگيالىق تالاپتارعا ساي بولماۋىنان بارلىق جەردە كەزدەيسوق قوقىستاردىڭ پايدا بولۋىنا اكەلۋدە.
- 1 -
جۇمىستىڭ ماقساتى: قاتتى تۇرمىستىق قالدىقتاردىڭ زەرتتەۋ جۇيەسى مەن باسقارۋ ءۇردىسىن قۇرۋ، جيناۋ، تاسىمالداۋ، ساقتاۋ، ۋتيليزاسيالاۋ مەن جويۋ.
جۇمىستىڭ مىندەتتەرى:
- قالىپتاسۋ كوزدەرىندە قالدىقتاردى ازايتۋ
- قاتتى تۇرمىستىق قالدىقتاردى جيناۋ مەن سورتتاۋ ماسەلەلەرىن شەشۋ
- قاتتى تۇرمىستىق قالدىقتاردى ۋتيليزاسيالاۋعا نەگىزگى باعىت بەرۋ
- وڭدەلمەگەن قالدىقتاردىڭ قورشاعان ورتاعا ىقپال جاساۋعا جول بەرمەۋ ماسەلەلەرىن شەشۋ
جۇمىستىڭ وزەكتىلىگى: توپار كەنتىنىڭ قاتتى تۇرمىستىق قالدىقتاردىڭ قولدانۋىنىڭ ءۇردىسىن ۇيلەسىمدەۋ، قابىلدانعان تاپسىرمانى اۋداندىق ەكولوگيالىق باعدارلاماعا قوسۋمەن راستالادى. جاعدايدىڭ وتكىرلىگى ۇزدىكسىز وسۋمەن، مەنشىكتى سالماق كولەمىمەن، قاتتى تۇرمىستىق قالدىقتاردىڭ ءبىر تۇرعىنعا جاقسى تۇرمىس جاعدايىنىڭ جوعارىلاۋىمەن تۇسىندىرىلەدى. قاتتى تۇرمىستىق قالدىقتاردىڭ كولەمىنىڭ كوبەيۋى جيناۋمەن، تاسىمالداۋمەن، ۋتيليزاسيالاۋمەن، جويۋمەن تۇراقتى جۇيەسى بولماعاندىقتان اسەرىن ۇلعايتادى. قالدىقتاردى بولەك جيناۋ جوقتىعىنان قايتا ۋتيليزاسيالاناتىن جانە قايتا قولدانىلاتىن پايدالى زاتتار قاتتى تۇرمىستىق قالدىقتار پوليگونىنا اكەلىپ تۇسىرىلەدى. ەكىنشى شيكىزاتتى وندەۋگە ارنالعان ونەركاسىپتىڭ بولماۋى، قاتتى تۇرمىستىق قالدىقتارى بار پوليگوندار كوبىنەسە كادىمگى قوقىس تاستايتىن جەر، كەيدە رۇقسات قۇجاتتارسىز، سانيتارلىق جانە ەكولوگيالىق زاڭنامانىڭ ءتارتىبىن ساقتامايدى.
- 2 -
1. 1 ايماقتىڭ تابيعي – الەۋمەتتىك جاعدايى
قاتتى تۇرمىستىق قالدىقتاردىڭ شوعىرلانۋ دەڭگەيىنە، ونىڭ قۇرامىنىڭ سپەسيفيكاسىنا اۋماقتىڭ الەۋمەتتىك - ەكونوميكالىق دەڭگەيى ەلەۋلى اسەر ەتەدى، سەبەبى ءبىر ادامعا ساناعاندا قاتتى تۇرمىستىق قالدىقتاردىڭ ۇلەسى حالىقتىڭ جاقسى تۇرمىس جاعدايىنىڭ وركەندەۋىمەن وسەدى. سونىمەن بىرگە، قاتتى تۇرمىستىق قالدىقتاردىڭ پايدا بولۋ كولەمىنە ونەركاسىپتىڭ دامۋ ەرەكشەلىگى، اۋىلشارۋاشىلىقتى جۇرگىزۋ ءتاسىلى، اۋماقتىڭ كليماتتى - گەوگرافيالىق جاعدايى دا اسەر ەتەدى. حالىق سانىنا تۇراقتى ءوسۋ جانە حالىقتىڭ كوشىپ قونۋ دەڭگەيى اسەر ەتەدى.
حالىقتىڭ ءار ءتۇرلى ازىق – تۇلىك تاۋارلاردى، كيىمدەردى، جيھاز جانە مادەني – تۇرمىستىق زاتتار، كولىكتىك قۇرالدار، قۇرىلىس ماتەريالدارىن ساتىپ الۋ ۇلعايۋىمەن قاتتى تۇرمىستىق قالدىقتاردىڭ پايدا بولۋىنا اكەلەدى.
جوندەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋ جانە جاڭا باسپانانى ەنگىزۋ تۇرمىستىق قالدىقتاردىڭ پايدا بولۋ كولەمىنىڭ وسۋىنە اكەلەدى. الەۋمەتتىك ينفراقۇرىلىمنىڭ دامۋ دەڭگەيى قاتتى تۇرمىستىق قالدىقتاردىڭ پايدا بولۋ كولەمىنە اسەر ەتەدى.
حالىقتى مەديسينالىق مەكەمەلەرمەن قامتاماسىز ەتۋ كەنتتە مەديسينالىق قالدىقتاردىڭ پايدا بولۋى كولەمىنىڭ ۇلعايۋىنا اكەلەدى.
سوڭعى جىلدارى كەنتتىڭ ەكونوميكاسىنىڭ دامۋى، ازاماتتاردىڭ تۇرمىستىق جاعدايدىڭ جاقسارۋىن راستايدى، ءوسىمى كۋالاندىرادى، بۇل تۇرمىستىق قالدىقتاردىڭ ءوسۋ ديناميكاسىندا كورسەتىلمەۋى مۇمكىن ەمەس.
- 3 -
1. 2 قاتتى تۇرمىستىق قالدىقتاردىڭ ەكولوگيالىق ماسەلەسى
قاتتى تۇرمىستىق قالدىقتاردىڭ ەكولوگيالىق قاۋىپتىلىك ماسەلەسى توپار كەنتىندە وزەكتى ماسەلەگە اينالدى. بۇل قاۋىپتىلىك قاتتى تۇرمىستىق قالدىقتاردى پايدالانۋىنىڭ بارلىق كەزەڭدەرىن باسادى. وسى ۋاقىتقا دەيىن قاتتى تۇرمىستىق جانە ولارعا تەڭ قالدىقتاردىڭ رەگلامەنتتەيتىن قۇجاتتار جۇيەسىنىڭ جوقتىعى، قاۋىپتىلىگىنىڭ دەڭگەيىمەن كلاسى انىقتالماعانى بەلگىلى. قالدىقتاردى تاسۋ كەزىندە اۆتوكولىكتىڭ ايداۋى ازدىعىنىڭ قاجەتتىلىگى ءارقاشان ەسەپتەلەدى.
باعىتى: ەكولوگيا
تاقىرىبى: «ايماقتاعى تۇرمىستىق قاتتى قالدىقتاردى وڭدەۋ»
قاراعاندى وبلىسى اباي اۋدانى توپار كەنتى اباي اتىنداعى مەكتەپ - گيمنازيانىڭ 10 - سىنىپ وقۋشىسى سماگۋلوۆا سامالدىڭ «ايماقتاعى تۇرمىستىق قاتتى قالدىقتاردى وڭدەۋ» اتتى عىلىمي جوباسىنا
كىرىسپە
ادام بالاسىنىڭ كەز - كەلگەن شارۋاشىلىق ارەكەتى ءار ءتۇرلى قالدىقتارمەن بيوسفەرانى لاستايدى، بۇل حالىقتىڭ دەنساۋلىعى مەن ومىرىنە، فلورا مەن فاۋنا تۇرلەرىنىڭ قىسقارۋىنا، قورشاعان ورتاداعى تەپە - تەڭدىككە ءقاۋىپ - قاتەر تۋدىرادى. كوڭ ۇيىندىلەرىن، ونەركاسىپ تاستاندىلارىن، قوقىستاردى، قالا ءشوپ - شالامدارىن تەك قورشاعان ورتانى بۇزاتىن لاستاعىشتار دەپ ساناۋعا بولمايدى، ولار قۇندى شيكىزات كوزدەرىنە جاتادى. تۇرمىستىق قالدىقتاردى قايتا وڭدەۋ، ولاردىڭ ناقتى جينالعان كولەمىن ازايتپايدى. ولار ۇنەمى ارامىزدا بولعاندىقتان تۇرعىنداردىڭ دەنساۋلىعى مەن ومىرىنە ەداۋىر ءقاۋىپ توندىرەدى. ەلدى مەكەندەردە تۇرمىستىق قالدىقتار ءۇشىن سىناق الاڭدارىنىڭ جوقتىعى نەمەسە ولاردىڭ ەكولوگيالىق، سانيتارلىق - ەپيدەميولوگيالىق تالاپتارعا ساي بولماۋىنان بارلىق جەردە كەزدەيسوق قوقىستاردىڭ پايدا بولۋىنا اكەلۋدە.
- 1 -
جۇمىستىڭ ماقساتى: قاتتى تۇرمىستىق قالدىقتاردىڭ زەرتتەۋ جۇيەسى مەن باسقارۋ ءۇردىسىن قۇرۋ، جيناۋ، تاسىمالداۋ، ساقتاۋ، ۋتيليزاسيالاۋ مەن جويۋ.
جۇمىستىڭ مىندەتتەرى:
- قالىپتاسۋ كوزدەرىندە قالدىقتاردى ازايتۋ
- قاتتى تۇرمىستىق قالدىقتاردى جيناۋ مەن سورتتاۋ ماسەلەلەرىن شەشۋ
- قاتتى تۇرمىستىق قالدىقتاردى ۋتيليزاسيالاۋعا نەگىزگى باعىت بەرۋ
- وڭدەلمەگەن قالدىقتاردىڭ قورشاعان ورتاعا ىقپال جاساۋعا جول بەرمەۋ ماسەلەلەرىن شەشۋ
جۇمىستىڭ وزەكتىلىگى: توپار كەنتىنىڭ قاتتى تۇرمىستىق قالدىقتاردىڭ قولدانۋىنىڭ ءۇردىسىن ۇيلەسىمدەۋ، قابىلدانعان تاپسىرمانى اۋداندىق ەكولوگيالىق باعدارلاماعا قوسۋمەن راستالادى. جاعدايدىڭ وتكىرلىگى ۇزدىكسىز وسۋمەن، مەنشىكتى سالماق كولەمىمەن، قاتتى تۇرمىستىق قالدىقتاردىڭ ءبىر تۇرعىنعا جاقسى تۇرمىس جاعدايىنىڭ جوعارىلاۋىمەن تۇسىندىرىلەدى. قاتتى تۇرمىستىق قالدىقتاردىڭ كولەمىنىڭ كوبەيۋى جيناۋمەن، تاسىمالداۋمەن، ۋتيليزاسيالاۋمەن، جويۋمەن تۇراقتى جۇيەسى بولماعاندىقتان اسەرىن ۇلعايتادى. قالدىقتاردى بولەك جيناۋ جوقتىعىنان قايتا ۋتيليزاسيالاناتىن جانە قايتا قولدانىلاتىن پايدالى زاتتار قاتتى تۇرمىستىق قالدىقتار پوليگونىنا اكەلىپ تۇسىرىلەدى. ەكىنشى شيكىزاتتى وندەۋگە ارنالعان ونەركاسىپتىڭ بولماۋى، قاتتى تۇرمىستىق قالدىقتارى بار پوليگوندار كوبىنەسە كادىمگى قوقىس تاستايتىن جەر، كەيدە رۇقسات قۇجاتتارسىز، سانيتارلىق جانە ەكولوگيالىق زاڭنامانىڭ ءتارتىبىن ساقتامايدى.
- 2 -
1. 1 ايماقتىڭ تابيعي – الەۋمەتتىك جاعدايى
قاتتى تۇرمىستىق قالدىقتاردىڭ شوعىرلانۋ دەڭگەيىنە، ونىڭ قۇرامىنىڭ سپەسيفيكاسىنا اۋماقتىڭ الەۋمەتتىك - ەكونوميكالىق دەڭگەيى ەلەۋلى اسەر ەتەدى، سەبەبى ءبىر ادامعا ساناعاندا قاتتى تۇرمىستىق قالدىقتاردىڭ ۇلەسى حالىقتىڭ جاقسى تۇرمىس جاعدايىنىڭ وركەندەۋىمەن وسەدى. سونىمەن بىرگە، قاتتى تۇرمىستىق قالدىقتاردىڭ پايدا بولۋ كولەمىنە ونەركاسىپتىڭ دامۋ ەرەكشەلىگى، اۋىلشارۋاشىلىقتى جۇرگىزۋ ءتاسىلى، اۋماقتىڭ كليماتتى - گەوگرافيالىق جاعدايى دا اسەر ەتەدى. حالىق سانىنا تۇراقتى ءوسۋ جانە حالىقتىڭ كوشىپ قونۋ دەڭگەيى اسەر ەتەدى.
حالىقتىڭ ءار ءتۇرلى ازىق – تۇلىك تاۋارلاردى، كيىمدەردى، جيھاز جانە مادەني – تۇرمىستىق زاتتار، كولىكتىك قۇرالدار، قۇرىلىس ماتەريالدارىن ساتىپ الۋ ۇلعايۋىمەن قاتتى تۇرمىستىق قالدىقتاردىڭ پايدا بولۋىنا اكەلەدى.
جوندەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋ جانە جاڭا باسپانانى ەنگىزۋ تۇرمىستىق قالدىقتاردىڭ پايدا بولۋ كولەمىنىڭ وسۋىنە اكەلەدى. الەۋمەتتىك ينفراقۇرىلىمنىڭ دامۋ دەڭگەيى قاتتى تۇرمىستىق قالدىقتاردىڭ پايدا بولۋ كولەمىنە اسەر ەتەدى.
حالىقتى مەديسينالىق مەكەمەلەرمەن قامتاماسىز ەتۋ كەنتتە مەديسينالىق قالدىقتاردىڭ پايدا بولۋى كولەمىنىڭ ۇلعايۋىنا اكەلەدى.
سوڭعى جىلدارى كەنتتىڭ ەكونوميكاسىنىڭ دامۋى، ازاماتتاردىڭ تۇرمىستىق جاعدايدىڭ جاقسارۋىن راستايدى، ءوسىمى كۋالاندىرادى، بۇل تۇرمىستىق قالدىقتاردىڭ ءوسۋ ديناميكاسىندا كورسەتىلمەۋى مۇمكىن ەمەس.
- 3 -
1. 2 قاتتى تۇرمىستىق قالدىقتاردىڭ ەكولوگيالىق ماسەلەسى
قاتتى تۇرمىستىق قالدىقتاردىڭ ەكولوگيالىق قاۋىپتىلىك ماسەلەسى توپار كەنتىندە وزەكتى ماسەلەگە اينالدى. بۇل قاۋىپتىلىك قاتتى تۇرمىستىق قالدىقتاردى پايدالانۋىنىڭ بارلىق كەزەڭدەرىن باسادى. وسى ۋاقىتقا دەيىن قاتتى تۇرمىستىق جانە ولارعا تەڭ قالدىقتاردىڭ رەگلامەنتتەيتىن قۇجاتتار جۇيەسىنىڭ جوقتىعى، قاۋىپتىلىگىنىڭ دەڭگەيىمەن كلاسى انىقتالماعانى بەلگىلى. قالدىقتاردى تاسۋ كەزىندە اۆتوكولىكتىڭ ايداۋى ازدىعىنىڭ قاجەتتىلىگى ءارقاشان ەسەپتەلەدى.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
