بابالار ءسوزى – دانالىق كوزى
پاۆلودار وبلىسى، اقسۋ قالاسى،
اقسۋ قالاسىنىڭ دارىندى بالالارعا ارنالعان
مامانداندىرىلعان گيمنازياسى
ءوزىن - ءوزى تانۋ ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
شايماردانوۆا نازيگۋل تۋسۋپوۆنا
3 - سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: "بابالار ءسوزى - دانالىق كوزى"
كىرىسپە.
تاقىرىپ بويىنشا تۇسىندىرمە.
"ءبىلىم شىنىندا دا ۇلكەن كۇش، ءبىراق ونىڭ جاقسى نەمەسە زياندى بولۋى ادامنىڭ جۇرەگىنە جانە ادامگەرشىلىگىنە بايلانىستى"،- دەيدى امونوشۆيلي.
ادام ينتەللەكتۋالدى كۇشتى، ءبىراق رۋحاني كەدەي بولا باستادى. ول كوپشىلىكتىڭ قامى، رۋحاني سۇرانىستار ءۇشىن ەمەس، كوبىنەسە ءوزىنىڭ جەكە باسىنىڭ قامى ءۇشىن عانا ەڭبەكتەنىپ، سول ءۇشىن عانا ءومىر سۇرۋگە داعدىلانىپ بارا جاتىر. بۇل ءداۋىر تەحنوكراتيا ءداۋىرى ءبىلىم بەرۋدىڭ جوعارى ماقساتتارىن ەگويستىك جانە ورەسكەل ماتەرياليستىك سۇرانىستارعا: جاس ۇرپاقتى عىلىم نەگىزدەرىنەن مىقتى ءبىلىم بەرىپ، ولارعا ومىردە، تەحنوكراتيالىق سيۆيليزاسيادا ناتيجەگە جەتۋگە دايىندايدى. قازىرگى جاڭا زاماننىڭ ۇرپاقتارىن نەعۇرلىم ۇلتجاندى، ءوز حالقىنىڭ دىلىنە ساي كەلەتىن ەتىپ تاربيەلەي وتىرىپ قوعامدى جوعارى مادەنيەتكە كوتەرۋ ماسەلەسى وزەكتى دەپ ايتۋعا بولادى.
جەر شارىنداعى الۋان ءتۇرلى ۇلتتىڭ بالالارى ءار ءتۇرلى بەسىك جىرىن، ءار ءتۇرلى ەرتەگىنى، سان ءتۇرلى اۋەندى تىڭداپ وسەدى. ءبىراق ولار قانداي ۇلتتىڭ وكىلى بولماسىن، جەر بەتىنىڭ قاي نۇكتەسىندە ءومىر سۇرمەسىن بارشا حالىق ءوز بالاسىنىڭ ەڭ الدىمەن ءوز وتانىن ءسۇيىپ وسۋىنە، اناسىن قۇرمەتتەپ، ەڭبەكسۇيگىش ازامات بولىپ قالىپتاسۋىنا كوڭىل بولەدى، بالالارىنىڭ جوعارى ادامگەرشىلىك قاسيەتتەرگە يە، دەنى ساۋ، سالاۋاتتى، پاراساتتى ازامات بولىپ ەر جەتۋىن ارماندايدى. قايىرىمدىلىق، ادالدىق، ۇلكەندى سىيلاۋ، ادىلەتتىلىك، ەرجۇرەكتىك، نامىسىن قولدان بەرمەۋ ءتارىزدى ابزال قاسيەتتەردى بالاسىنىڭ بويىنا سىڭىرۋگە بارلىق حالىق ۇمتىلادى. بۇل جالپى ادامزاتقا ورتاق قۇندىلىقتار بولىپ ەسەپتەلەدى.
وسى تاڭداپ الىنعان تاقىرىپ تا وتە وزەكتى ماسەلەلەردى قوزعايدى دەپ ويلايمىن. "بابالار ءسوزى - دانالىق كوزى" دەگەن تاقىرىپقا: ۇلكەندى سىيلاۋ، قۇرمەتتەۋ، ءسوزدىڭ ءمانىن ءتۇسىنۋ، سالەم بەرۋ، اتا - اناعا دەگەن قۇرمەت سياقتى قاسيەتتەر تۋرالى ءسوز قوزعالادى. بالالارعا سونداي قاسيەتتەردى بويلارىنا دارىتا بىلۋگە كومەكتەسەدى.
ساباقتىڭ ماقساتى: ءوز حالقىنىڭ ادامگەرشىلىك - رۋحاني قۇندىلىقتارىن، ناقىل، وسيەت سوزدەرىن وقىپ، ۇيرەتۋ ارقىلى اتا - بابا ءسوزى ونەگە ەكەنىن ۇعىندىرۋ، تانىتۋ ارقىلى ادامگەرشىلىككە، قامقورلىققا تاربيەلەۋ
ساباقتىڭ مىندەتتەرى:
• بالالارعا ادام ومىرىندەگى ار، ۇيات سياقتى قاسيەتتەردىڭ قۇندىلىعىن ۇعىندىرۋ، ۇلكەنگە قۇرمەت، ادەپتىلىكتى ومىردە قولدانا بىلۋگە باۋلۋ؛
• ويلاۋ ىسكەرلىكتەرىن دامىتۋ؛
• بالالاردا ۇلتتىق مىنەزدى قالىپتاستىرا وتىرىپ، اتا - بابا دانالىعىنان ونەگە الۋعا تاربيەلەۋ؛
ءادىس - تاسىلدەرى: اڭگىمەلەسۋ، اڭگىمەلەۋ، ءتۇسىندىرۋ، سۇراق - جاۋاپ، ينتەراكتيۆتى ءادىس، ويىن.
قاجەتتى قۇرال - جابدىقتار: بەينەتاسپا، تاپسىرمالار سالىنعان كونۆەرتتەر، سيۋجەتتى كارتينا، قويىلىمعا قاجەتتى كوستيۋمدەر.
قۇندىلىق: اقيقات؛ قاسيەتتەر: مەيىرىمدىلىك، ىزگىلىك، ادەپتىلىك؛
ساباقتىڭ بارىسى:
1. ماتىنمەن جۇمىس
"ءوزىن - ءوزى تانۋ" ساباعى وتەتىن بولمەدە كۇي اقىرىن ويناپ تۇرادى. بۇل بۇگىنگى تاقىرىپتىڭ مازمۇنى مەن ءمانىن اشا تۇسۋگە، بالالاردىڭ سەزىمدەرىنە اسەر ەتە وتىرىپ، ولاردى ويلارىن جيناقتاۋعا قيالدارىن، بۇكىل بولمىسىمەن ساباققا قاتىسۋعا باعىتتاۋعا كومەكتەسەدى. ءمۇعالىم جىلى شىرايمەن سالەمدەسە وتىرىپ دوڭگەلەنە ورنالاستىرىلعان ورىندىقتارعا بالالاردى وتىرۋعا شاقىرادى.
ءمۇعالىم: سالەمەتسىڭدەر مە، بالالار، بۇگىنگى ساباعىمىزعا قوش كەلىپسىڭدەر.
بالالار: سالەمەتسىز بە؟
ءمۇعالىم: بالالار، كوڭىل - كۇيلەرىڭ قالاي، سەندەردى كورىپ وتىرعانىما وتە قۋانىشتىمىن، وسى ساباقتا بارلىقتارىڭ بەلسەندىلىك تانىتىپ، كوپ ماعلۇمات الامىز دەپ سەنەمىن. بۇل جەردە بالالاردىڭ ويىن، قيالىن باعىتتاۋ، سەنىمىن ارتتىرۋ، بالالاردىڭ بويىندا ءوز - وزىنە دەگەن سەنىمدەرىن جوعارىلاتۋ سول ارقىلى ساباقتىڭ ساپاسىن ارتتىرۋ.
ءمۇعالىم: بۇگىنگى ساباعىمىزدى مەن مىنا اڭگىمەمەن باستاعىم كەلىپ وتىر. مۇقيات تىڭدايمىز:
اڭگىمە "بوكەن قارتتىڭ سىرىمعا باتا بەرۋى " دەپ اتالادى.
سىرىم جاس كەزىندە باتاسىن الايىن دەپ بوكەن قارتقا بارادى. بوكەن قارت سىرىمنان كەلگەن جۇمىسىن سۇرايدى. سوندا سىرىم:
- مەنىڭ سىزگە كەلگەن جۇمىستارىم - بىرىنشىدەن، ءسىزدىڭ باتاڭىزدى الايىپ، ەكىنشىدەن، ءار ءتۇرلى اقىل سۇرايىن دەپ كەلدىم، - دەيدى.
بوكەن "ساعان باتامدى بەرەيىن، سەن جاس بولعانمەن ەلگە باس بولعانداي بالا ەكەنسىڭ"، - دەپ باتا بەرەدى:
ارقاڭ قارا نارداي جاۋىر بولسىن،
مىنەزىڭ قارا جەردەي اۋىر بولسىن.
وكپەڭ جوق، كەۋدەڭ تولى باۋىر بولسىن،
قۇلاعىڭنان سىبىر كەتپەسىن،
ءۇيىڭنىڭ سىرتىنان ءدۇبىر كەتپەسىن،
جاسىڭ جەتپىسكە جەتپەسىن،-
دەيدى. باتاسىن بەرگەننەن كەيىن: "مەن نە دەسەم ءبارىنىڭ دە ماعىناسى بار، قالاي ءتۇسىندىڭ، وزىمە ايتىپ بەر "،- دەيدى قارت. سوندا سىرىم:
-"ارقاڭ قارا نارداي جاۋىر بولسىن" دەگەنىڭىزدى حالىق ءۇشىن جۇمىس جاسا، حالىقتى وزىڭە ەرتە ءبىل دەگەنىڭىز.
اقسۋ قالاسىنىڭ دارىندى بالالارعا ارنالعان
مامانداندىرىلعان گيمنازياسى
ءوزىن - ءوزى تانۋ ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
شايماردانوۆا نازيگۋل تۋسۋپوۆنا
3 - سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: "بابالار ءسوزى - دانالىق كوزى"
كىرىسپە.
تاقىرىپ بويىنشا تۇسىندىرمە.
"ءبىلىم شىنىندا دا ۇلكەن كۇش، ءبىراق ونىڭ جاقسى نەمەسە زياندى بولۋى ادامنىڭ جۇرەگىنە جانە ادامگەرشىلىگىنە بايلانىستى"،- دەيدى امونوشۆيلي.
ادام ينتەللەكتۋالدى كۇشتى، ءبىراق رۋحاني كەدەي بولا باستادى. ول كوپشىلىكتىڭ قامى، رۋحاني سۇرانىستار ءۇشىن ەمەس، كوبىنەسە ءوزىنىڭ جەكە باسىنىڭ قامى ءۇشىن عانا ەڭبەكتەنىپ، سول ءۇشىن عانا ءومىر سۇرۋگە داعدىلانىپ بارا جاتىر. بۇل ءداۋىر تەحنوكراتيا ءداۋىرى ءبىلىم بەرۋدىڭ جوعارى ماقساتتارىن ەگويستىك جانە ورەسكەل ماتەرياليستىك سۇرانىستارعا: جاس ۇرپاقتى عىلىم نەگىزدەرىنەن مىقتى ءبىلىم بەرىپ، ولارعا ومىردە، تەحنوكراتيالىق سيۆيليزاسيادا ناتيجەگە جەتۋگە دايىندايدى. قازىرگى جاڭا زاماننىڭ ۇرپاقتارىن نەعۇرلىم ۇلتجاندى، ءوز حالقىنىڭ دىلىنە ساي كەلەتىن ەتىپ تاربيەلەي وتىرىپ قوعامدى جوعارى مادەنيەتكە كوتەرۋ ماسەلەسى وزەكتى دەپ ايتۋعا بولادى.
جەر شارىنداعى الۋان ءتۇرلى ۇلتتىڭ بالالارى ءار ءتۇرلى بەسىك جىرىن، ءار ءتۇرلى ەرتەگىنى، سان ءتۇرلى اۋەندى تىڭداپ وسەدى. ءبىراق ولار قانداي ۇلتتىڭ وكىلى بولماسىن، جەر بەتىنىڭ قاي نۇكتەسىندە ءومىر سۇرمەسىن بارشا حالىق ءوز بالاسىنىڭ ەڭ الدىمەن ءوز وتانىن ءسۇيىپ وسۋىنە، اناسىن قۇرمەتتەپ، ەڭبەكسۇيگىش ازامات بولىپ قالىپتاسۋىنا كوڭىل بولەدى، بالالارىنىڭ جوعارى ادامگەرشىلىك قاسيەتتەرگە يە، دەنى ساۋ، سالاۋاتتى، پاراساتتى ازامات بولىپ ەر جەتۋىن ارماندايدى. قايىرىمدىلىق، ادالدىق، ۇلكەندى سىيلاۋ، ادىلەتتىلىك، ەرجۇرەكتىك، نامىسىن قولدان بەرمەۋ ءتارىزدى ابزال قاسيەتتەردى بالاسىنىڭ بويىنا سىڭىرۋگە بارلىق حالىق ۇمتىلادى. بۇل جالپى ادامزاتقا ورتاق قۇندىلىقتار بولىپ ەسەپتەلەدى.
وسى تاڭداپ الىنعان تاقىرىپ تا وتە وزەكتى ماسەلەلەردى قوزعايدى دەپ ويلايمىن. "بابالار ءسوزى - دانالىق كوزى" دەگەن تاقىرىپقا: ۇلكەندى سىيلاۋ، قۇرمەتتەۋ، ءسوزدىڭ ءمانىن ءتۇسىنۋ، سالەم بەرۋ، اتا - اناعا دەگەن قۇرمەت سياقتى قاسيەتتەر تۋرالى ءسوز قوزعالادى. بالالارعا سونداي قاسيەتتەردى بويلارىنا دارىتا بىلۋگە كومەكتەسەدى.
ساباقتىڭ ماقساتى: ءوز حالقىنىڭ ادامگەرشىلىك - رۋحاني قۇندىلىقتارىن، ناقىل، وسيەت سوزدەرىن وقىپ، ۇيرەتۋ ارقىلى اتا - بابا ءسوزى ونەگە ەكەنىن ۇعىندىرۋ، تانىتۋ ارقىلى ادامگەرشىلىككە، قامقورلىققا تاربيەلەۋ
ساباقتىڭ مىندەتتەرى:
• بالالارعا ادام ومىرىندەگى ار، ۇيات سياقتى قاسيەتتەردىڭ قۇندىلىعىن ۇعىندىرۋ، ۇلكەنگە قۇرمەت، ادەپتىلىكتى ومىردە قولدانا بىلۋگە باۋلۋ؛
• ويلاۋ ىسكەرلىكتەرىن دامىتۋ؛
• بالالاردا ۇلتتىق مىنەزدى قالىپتاستىرا وتىرىپ، اتا - بابا دانالىعىنان ونەگە الۋعا تاربيەلەۋ؛
ءادىس - تاسىلدەرى: اڭگىمەلەسۋ، اڭگىمەلەۋ، ءتۇسىندىرۋ، سۇراق - جاۋاپ، ينتەراكتيۆتى ءادىس، ويىن.
قاجەتتى قۇرال - جابدىقتار: بەينەتاسپا، تاپسىرمالار سالىنعان كونۆەرتتەر، سيۋجەتتى كارتينا، قويىلىمعا قاجەتتى كوستيۋمدەر.
قۇندىلىق: اقيقات؛ قاسيەتتەر: مەيىرىمدىلىك، ىزگىلىك، ادەپتىلىك؛
ساباقتىڭ بارىسى:
1. ماتىنمەن جۇمىس
"ءوزىن - ءوزى تانۋ" ساباعى وتەتىن بولمەدە كۇي اقىرىن ويناپ تۇرادى. بۇل بۇگىنگى تاقىرىپتىڭ مازمۇنى مەن ءمانىن اشا تۇسۋگە، بالالاردىڭ سەزىمدەرىنە اسەر ەتە وتىرىپ، ولاردى ويلارىن جيناقتاۋعا قيالدارىن، بۇكىل بولمىسىمەن ساباققا قاتىسۋعا باعىتتاۋعا كومەكتەسەدى. ءمۇعالىم جىلى شىرايمەن سالەمدەسە وتىرىپ دوڭگەلەنە ورنالاستىرىلعان ورىندىقتارعا بالالاردى وتىرۋعا شاقىرادى.
ءمۇعالىم: سالەمەتسىڭدەر مە، بالالار، بۇگىنگى ساباعىمىزعا قوش كەلىپسىڭدەر.
بالالار: سالەمەتسىز بە؟
ءمۇعالىم: بالالار، كوڭىل - كۇيلەرىڭ قالاي، سەندەردى كورىپ وتىرعانىما وتە قۋانىشتىمىن، وسى ساباقتا بارلىقتارىڭ بەلسەندىلىك تانىتىپ، كوپ ماعلۇمات الامىز دەپ سەنەمىن. بۇل جەردە بالالاردىڭ ويىن، قيالىن باعىتتاۋ، سەنىمىن ارتتىرۋ، بالالاردىڭ بويىندا ءوز - وزىنە دەگەن سەنىمدەرىن جوعارىلاتۋ سول ارقىلى ساباقتىڭ ساپاسىن ارتتىرۋ.
ءمۇعالىم: بۇگىنگى ساباعىمىزدى مەن مىنا اڭگىمەمەن باستاعىم كەلىپ وتىر. مۇقيات تىڭدايمىز:
اڭگىمە "بوكەن قارتتىڭ سىرىمعا باتا بەرۋى " دەپ اتالادى.
سىرىم جاس كەزىندە باتاسىن الايىن دەپ بوكەن قارتقا بارادى. بوكەن قارت سىرىمنان كەلگەن جۇمىسىن سۇرايدى. سوندا سىرىم:
- مەنىڭ سىزگە كەلگەن جۇمىستارىم - بىرىنشىدەن، ءسىزدىڭ باتاڭىزدى الايىپ، ەكىنشىدەن، ءار ءتۇرلى اقىل سۇرايىن دەپ كەلدىم، - دەيدى.
بوكەن "ساعان باتامدى بەرەيىن، سەن جاس بولعانمەن ەلگە باس بولعانداي بالا ەكەنسىڭ"، - دەپ باتا بەرەدى:
ارقاڭ قارا نارداي جاۋىر بولسىن،
مىنەزىڭ قارا جەردەي اۋىر بولسىن.
وكپەڭ جوق، كەۋدەڭ تولى باۋىر بولسىن،
قۇلاعىڭنان سىبىر كەتپەسىن،
ءۇيىڭنىڭ سىرتىنان ءدۇبىر كەتپەسىن،
جاسىڭ جەتپىسكە جەتپەسىن،-
دەيدى. باتاسىن بەرگەننەن كەيىن: "مەن نە دەسەم ءبارىنىڭ دە ماعىناسى بار، قالاي ءتۇسىندىڭ، وزىمە ايتىپ بەر "،- دەيدى قارت. سوندا سىرىم:
-"ارقاڭ قارا نارداي جاۋىر بولسىن" دەگەنىڭىزدى حالىق ءۇشىن جۇمىس جاسا، حالىقتى وزىڭە ەرتە ءبىل دەگەنىڭىز.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
