InfoHub Logo

وقۋ ماتەريالىن بالالاردىڭ ويلاۋ قابىلەتى جەتەرلىكتەي جاس ەرەكشەلىكتەرىن ەسكەرە ۇيىمداستىرسا عانا، ونىڭ ويلاۋ قابىلەتىنىڭ دامۋىنا مۇمكىندىك تۋادى. سوندىقتان دا تاربيەشى بالالاردى ۇنەمى ويلانىپ وقۋعا باعىتتاۋى ءتيىس، بۇعان وقۋ ءۇردىسىن جۇيەلى ۇيىمداستىرۋ، وقۋ ءىس – ارەكەتىندە بالا لوگيكاسىن دۇرىس دامىتا الاتىن مۇمكىندىكتەردى مول پايدالانۋ ارقىلى جەتۋگە بولادى.
دۇرىس ويلاۋدىڭ فورمالارى مەن زاڭدارى تۋرالى عىلىم لوگيكا دەپ، ال وي قورىتىندىلارىنىڭ وبەكتيۆتى پىكىرلەرگە نەگىزدەلەتىن پروسەسى لوگيكالىق ويلاۋ دەپ اتالادى.
لوگيكالىق ويلاۋدىڭ ەرەكشەلىگى – قورىتىندىلاردىڭ قيسىندىلىعىندا، ولاردىڭ شىندىققا ساي كەلۋىندە. لوگيكاعا تۇسكەن قۇبىلىس تۇسىندىرىلەدى، سەبەپتەرى مەن سالدارلارى قاتەسىز انىقتالادى. ۇعىمدار اراسىنداعى بايلانىستار مەن قاتىناستار لوگيكالىق ويلاۋ جولىمەن اشىلادى. بۇل بايلانىستار مەن قاتىناستاردىڭ دۇرىستىعىن تەرىسكە شىعارۋعا بولمايتىنى پىكىرلەردە كورسەتىلەدى.
پسيحولوگ – عالىمدار: ن. ن. پوسپەلوۆ، يۋ. ا. پەتروۆ، ا. ن. لەونتيەۆ، «لوگيكالىق ويلاۋ» ۇعىمىنا ناقتى انىقتاما بەرگەن. ولاردىڭ پىكىرىنشە «لوگيكالىق ويلاۋ» دەگەنىمىز لوگيكا زاڭدىلىقتارىن پايدالانا وتىرىپ وي - پىكىرلەردى، تۇجىرىمداردى قولدانۋعا نەگىزدەلگەن ويلاۋدىڭ ءبىر ءتۇرى.
مەكتەپ جاسىنا دەيىنگى بالانىڭ لوگيكالىق ويلاۋىن دامىتۋدىڭ نەگىزگى كەزەڭى دەپ ەسەپتەلەدى. ويتكەنى لوگيكالىق ويلاۋ كەيىنىرەك بەينەلىك ويلاۋدىڭ نەگىزىندە قالىپتاسادى، اۋقىمى كەڭىرەك ماسەلەلەردى شەشۋگە عىلىمي بىلىمدەردى مەڭگەرۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.
  بالالاردىڭ ويلاۋىن دامىتۋ تۋرالى م. جۇمابايەۆتىڭ سوزىمەن الساق:
«ويلاۋ جاننىڭ وتە ءبىر قيىن، تەرەڭ ءىسى. جاس بالاعا ويلاۋ تىم اۋىر، سوندىقتان باسقىشتاپ ءىس ىستەۋ كەرەك. وقۋلىقتاعى بەرىلگەن تاپسىرمالار، سۋرەتتەر بالانىڭ جانىنا دۇرىس اسەر ەتەتىندەي، بىلىمگە دەگەن ىنتا – ىقىلاسى، قۇشتارلىعى بولۋى كەرەك».
بالانىڭ لوگيكالىق ويلاۋى ارقىلى ءتىلىن دامىتۋ ءۇشىن، تاربيەشىگە ونىڭ تەورياسىن تەرەڭ ءبىلۋ مىندەتى جۇكتەلەدى.
  لوگيكالىق ويلاۋدى دامىتۋدىڭ كەستەسى ارقىلى ءتىل دامىتۋ جولدارىنىڭ كەستەسىن جاساۋعا بولادى.
مەكتەپ جاسىنا دەيىنگى بالالاردىڭ لوگيكالىق ويلاۋ قابىلەتىن دامىتۋدا سۇراقتاردىڭ الاتىن ورنى ەرەكشە. سوندىقتان بالاعا قويىلاتىن سۇراق جۇيەلى، ءارى تۇسىنىكتى بولۋ كەرەك. سۇراقتار قويا ءبىلۋ قيالداۋدىڭ ەڭ جوعارعى ساتىسى جانە ناتيجەلى ويدا نەگىزگى ءرول اتقارادى. ويىن ارقىلى مەكتەپ جاسىنا دەيىنگى بالالاردىڭ نەگىزگى ءىس - ارەكەتى جانە ولاردىڭ اينالاداعى ومىردەن العان بىلىمدەرىن، اسەرلەرىن، جيناقتاعان تاجىربيلەرىن ءوز بەتىنشە ءىس جۇزىنە اسىرادى. سوندىقتان ويىن بالالار ءۇشىن وزىنە ءتان ءجۇرۋ بارىسىمەن، ماقساتىمەن ماڭىزدى. مىنە، وسىدان بالانىڭ لوگيكالىق ويىن قيالداۋ قابىلەتى شىڭدالادى، داميدى. بۇل قازىرگى زامانعا وتە قاجەت. ويتكەنى، بۇل كومپيۋتەر عاسىرى.
بالانى بولاشاق ومىرگە، بەلسەندى ەڭبەككە دايارلاۋدا، ونىڭ اقىل - ويى، ادامگەرشىلىك - ەستەتيكالىق سەزىمدەرىن، لوگيكالىق ويلاۋ قابىلەتىن قالىپتاستىرۋدا – بالاعا قۇرمەتپەن قاراۋ قاجەت.
بۇلدىرشىندەردىڭ لوگيكالىق ويلاۋ قابىلەتىن دامىتۋدا قاراپايىم ماتەماتيكانىڭ العاشقى ۇعىمدارىن ويىن ارقىلى ۇيرەتۋدىڭ ماتەماتيكالىق ديكتانت جازۋدىڭ، زاتتاردى ءار - ءتۇرلى گەومەتريالىق پىشىندەردەن قۇراستىرۋدىڭ، اۋىزشا ەسەپ شىعارۋدىڭ، كورۋ ارقىلى سالىستىرۋدىڭ، قيالداۋدىڭ جۇمباقتار جاتتاۋدىڭ ماڭىزى وتە زور. ءبىزدىڭ بالاباقشانىڭ تاربيەشىلەرى لوگيكالىق ويلاۋ قابىلەتتەرىن جوعارلاتۋدا.
1. «لوگيكا» ۇعىمىنا تۇسىنىك
ءبىلىم بەرۋدىڭ باستى ماقساتى - ۇنەمى وزگەرىپ تۇراتىن الەۋمەت جاعدايىنا قاراي ءوسىپ كەلە جاتقان ۇرپاقتى دايارلاۋ. وزگەرمەلى ومىرگە قاراي بالالاردى بەيىمدەۋدە ءبىلىم مەن تاربيەمەن قارۋلاندىرۋ ءبىلىم بەرۋ ءۇردىسىنىڭ نەگىزگى كىلتى بولىپ تابىلادى. لوگيكالىق ويلاۋ ادىستەرىن مەڭگەرمەگەن بالادا، ءبىلىم سالاسىندا كوپ قيىندىققا ۇشىرايدى: ەسەپتەردى شىعارۋدا، جاتتىعۋلاردى ورىنداۋدا كوپ ۋاقىتىن جانە كۇشىن جوعالتادى. ناتيجەسىندە دەنساۋلىعى السىرەيدى، وقۋعا دەگەن قۇلشىنىسى تومەندەيدى. بالا لوگيكالىق وپەراسيالاردى مەڭگەرگەندە، انىق جانە ءدال ويلاي الادى، امالدى ورىنداۋدا نەگە ءمان بەرۋ قاجەتتىلىگىن تۇسىنەدى، ءوزىنىڭ دۇرىستىعى تۋرالى پىكىرىن بىلدىرە الادى. ءبىلىمدى مەڭگەرۋ وڭايعا سوعادى، مەكتەپ بالا ءۇشىن قۋانىش اكەلەدى.
لوگيكالىق تاسىلدەر - سالىستىرۋ، تالداۋ، جىكتەۋ، دالەلدەۋ ءارتۇرلى ءىس - ارەكەتتەردە قولدانىلادى. ءبىلىم بەرۋدىڭ مۇناي قۇندىلىعى كۇندە ارتىپ كەلەدى. مۇنىڭ دالەلى رەتىندە كومپيۋتەرلىك ءبىلىم ساۋاتتىلىعى، لوگيكانىڭ تەوريالىق نەگىزىن قۇرايدى. بۇل جونىندە ادامدىق ويلاۋدىڭ ءتۇرلى باعىتتارى بويىنشا: سوكرات، اريستوتەل، دەكارت، گەگەل، م. بەرسفاي، م. مونتەسسوري، ج. پياجە، پ. پ. بلونسكيي، ل. س. ۆىگوتسكيي، پ. يا. گالپەرين، جانە ت. ب. ەڭبەكتەرىندە كورىنىس تاپقان.
لوگيكا عىلىم رەتىندە دۇنيەگە كەلىپ، قالىپتاسقان وتانى ەجەلگى گرەكيا دەپ سانالادى، ال ونىڭ نەگىزىن سالعان ەرتەدەگى گرەك فيلوسوفى اريستوتەل ونى «ويلاۋدىڭ گرامماتيكاسى»دەپ اتاعان ەكەن. ەجەلگى گرەكيادا لوگيكا سالاسىنداعى عىلىمي زەرتتەۋلەردى العاش باستاعان دەموكريت. سونداي - اق ەجەلگى گرەكيا يدەاليستەرى سوكرات پەن پلوتون دا اينالىستى. ءبىراق، ولاردىڭ ەشقايسىسى دا لوگيكا عىلىمىن جاساي المادى. تەك بۇل مىندەتتى اريستوتەل ىسكە اسىردى.
لوگيكا گرەكتىڭ logos – «ويلاۋ»، «ءسوز»، «اقىل - وي»، «زاڭدىلىق» دەگەن ۇعىمداردى بىلدىرەتىن كەڭ مازمۇندى سوزىنەن شىققان. وسىعان سايكەس «لوگيكا» تەرمينى، نەگىزىنەن، مىناداي ءۇش ماعىنادا قولدانىلادى: 1) شىندىق دۇنيەدەگى زاتتار مەن قۇبىلىستاردىڭ زاڭدىلىقتارىن ءبىلدىرۋ ءۇشىن؛ 2) ويلاۋدىڭ دايەكتىلىگىن، ايقىندىلىعىن، دالەلدىلىگىن ءبىلدىرۋ ءۇشىن؛ 3) لوگيكا عىلىمى - ويلاۋ لوگيكاسىنىڭ تەوريالىق، عىلىمي بەينەسى رەتىندە قولدانىلادى.
ءا. تۇرعىنبايەۆتىڭ انىقتاماسىندا «لوگيكا دەگەنىمىز - ويلاۋدى دۇرىس قۇرۋدىڭ زاڭدارى مەن فورمالارى، ەرەجەلەرى تۋرالى، فيلوسوفيالىق عىلىم» دەلىنگەن. ويلاۋ دەگەنىمىز – ەڭ الدىمەن شىندىق دۇنيەسىنىڭ ادام ميىندا بەينەلەنۋى بولىپ تابىلادى.
1. نەگىزگى ماقساتى مەن زەرتتەۋ ءپانى:
لوگيكا ۇعىمى وبەكتيۆتى دۇنيەنىڭ، شىندىقتىڭ دامۋ زاڭدىلىقتارىن بەينەلەۋ ماعىناسىندا دا قولدانىلادى. كەڭ ماعىنادا لوگيكا ويلاۋدىڭ عانا ەمەس، بولمىستىڭ دا بايلانىستارىن كورسەتەدى، بۇل جاعىنان ول ونتولوگيامەن ساباقتاس. ويلاۋ مەن تانىم قاتار جۇرەتىندىكتەن لوگيكا تانىم تەورياسىمەن (گنوسەولوگيامەن) بايلانىسادى. لوگيكا فيلوسوفيانىڭ نەگىزگى بولىگى بولىپ تابىلادى، ويتكەنى فيلوسوفيا “ويمەن باستالىپ، ويمەن جالعاسادى، سوندىقتان ونى كەيدە “ويلاۋ تۋرالى ويلاۋ” دەپ انىقتايدى.
لوگيكالىق ويلاۋدىڭ قيسىندىلىعى ولاردىڭ شىندىققا ساي كەلۋىندە. لوگيكالىق ويلاۋعا تۇسكەن قۇبىلىستىڭ سەبەپتەرى مەن سالدارى، ۇعىمدار اراسىنداعى بايلانىستار مەن قاتىناستار لوگيكالىق ويلاۋ جولىمەن اشىلادى. پىكىر الماسۋ كەزىندە، اسىرەسە ماتەماتيكالىق تۇجىرىمدار كەزىندە پايىمداۋ، ويلاۋ زاڭدىلىقتارىن نەمەسە بىلايشا ايتقاندا سول زاڭدىلىقتار مەن فورمالارى جونىندەگى عىلىم - لوگيكانىڭ كومەگىمەن ءبىر پىكىردەن ەكىنشى پىكىردى شىعارامىز. لوگيكالىق تۇجىرىم تەورياسىنىڭ ەڭ العاش گرەك فيلوسوفى اريستوتەل نەگىزىن قالاعان.
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءبىلىم بەرۋ ستاندارتىندا ءبىلىم بەرۋدىڭ باستى مىندەتى لوگيكالىق ويلاۋدى دامىتۋ بولىپ تابىلاتىندىعى اتاپ ايتىلعان. مەكتەپالدى دايارلىق توپ بالالاردىڭ لوگيكالىق ويلاۋىن دامىتۋدىڭ نەگىزگى كەزەڭى. بۇل كەزدە بالالاردىڭ ويلارى ناقتى – بەينەلىدەن ابستراكتىلى – لوگيكالىق ويلاۋعا قاراي داميدى. لوگيكالىق تاپسىرمالار ورىنداتۋدىڭ ماڭىزى زور. لوگيكالىق تاپسىرمالار بالالاردى بەلسەندىلىككە تاربيەلەۋ، ءوز بەتىنشە جۇمىس ىستەۋگە داعدىلاندىرۋ، سونداي - اق بالالاردى يكەمدىلىك پەن شەبەرلىككە باۋلۋ ماقساتىندا پايدالانىلادى.
1. مەكتەپ جاسىنا دەيىنگى بالانىڭ لوگيكالىق تۇرعىدان دامۋىنا ويىن ارقىلى ىقپال جاساۋ.

  بالا ەڭ العاش مەكتەپكە كەلگەن كەزدە، ءبىرشاما ۋاقىت ءوزىنىڭ ويىنشىقتارىن، بىرگە ويناعان دوستارىن ۇمىتا الماي ويى سولارعا ءبولىنىپ جۇرەتىنى تۇسىنىكتى جاي.
بالاباقشادا بالانىڭ لوگيكاسىن دامىتۋدى جەدەلدەتەتىن، ناقتى گەومەتريالىق پىشىندەرمەن ايلالى ارەكەتتەر جاساي وتىرىپ ابستراكتى ماتەماتيكالىق تۇجىرىمدامالاردى قابىلداۋىنا ىقپال ەتەتىن جاڭا مازمۇنداعى ويىنشىقتارمەن ويناتا وتىرىپ وقىتقان جاعدايدا ونىڭ مەكتەپ ومىرىنە قىزىعۋشىلىعى ارتا تۇسەدى.
بۇل رەتتە قوعامدىق تاربيەنىڭ نەگىزىن سالۋشى بۇكىل سانالى ءومىرىن بالاباقشا تاربيەلەرىنە «ءاربىر بالا - ءوزىنىڭ مۇمكىندىكتەرىنە جەتۋ ءۇشىن لايىقتى ءبىلىم بەرۋدى كۇتەتىن بىرەگەي تۇلعا» - دەپ ءوز باعدارلامالارىن ۇيرەتۋدەن جالىقپاعان فريدريح فرەبەلدىڭ ماتەريالدارىنان جاسالعان، كوز جاۋىن الارلىقتاي الۋان ءتۇستى، ەكولوگيالىق تازا، اعاشتان جاسالىنعان ماتەماتيكا، ينفورماتيكا پاندەرىنە ارنالعان گەومەتريالىق فيگۋرالار، ۇشبۇرىش، ءتورتبۇرىش، رومب، تراپەسيا، ءىرى - مايدا دوڭگەلەك ايشىقتار مەن ۇزىن، قىسقا كەسىندىلەردەن ت. ب.، ءبىر كومپلەكتىدە 14 بولىكتەن تۇراتىن وقىتۋ كەزىندە ويىن ەلەمەنتتەرىن قولدانۋعا ىڭعايلى ويىنشىقتاردى ۇسىنادى. گەومەتريادان فيگۋرالاردان جۇلدىزشالار جانۋارلار، ءزاۋلىم عيماراتتار قۇراستىرۋدا ماتەماتيكالىق لوگيكانىڭ دامۋ پروسەسىن جىلدامداتۋعا لوگيكالىق ويلاۋدى جۇيەلەۋمەن بىرگە، لوگيكالىق وپەراسيالار سياقتى نەگىزگى ۇعىمداردى مودەلدەۋگە ىقپالى زور. ۆ. داۆىدوۆتىڭ «بالاباقشا بالاسىنىڭ پسيحولوگيالىق دامۋ» ەڭبەگىندە: «وقىتۋ ۇردىسىندەگى بالالاردىڭ لوگيكالىق ويلاۋ قابىلەتىن قالىپتاستىرۋ وزىندىك ماقسات ەمەس، ول – بەلسەندى تۇلعانى تاربيەلەۋ قۇرالدارىنىڭ ءبىرى» دەلىنگەن.
لوگيكالىق تاپسىرمالار ارقىلى بالالاردىڭ شىعارماشىلىق قابىلەتىن دامىتۋ ءۇش نەگىزگى باعىتتا ىسكە اسىرىلادى:
قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ؛
ويلاۋ جانە قابىلداۋ قابىلەتىن دامىتۋ؛
شىعارماشىلىق ىزدەنىسىن دامىتۋ.
لوگيكالىق تاپسىرمالار ارقىلى بالالاردىڭ شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن ارتتىرۋ ماقساتىنا نەگىزدەلگەن ءدارىس مودەلىن قۇراستىرۋعا بولادى.
مۇنداي ساباقتاردىڭ قۇرىلىسى 4 كەزەڭنەن تۇرادى:
1. ماشىق. سەرگىتۋ؛
2. بالالاردىڭ شىعارماشىلىق قابىلەتىنىڭ نەگىزى بولاتىن پسيحولوگيالىق مەحانيزمدەرىنىڭ دامۋى (ەس، زەيىن، قابىلداۋ، ويلاۋ)؛
3. ىزدەنۋ تاپسىرمالارىن ورىنداتۋ؛
4. بالالارعا بەلگىلى تۇسىنىكپەن جاڭالىقتى كورۋگە تاربيەلەۋ، ماقساتىندا لوگيكالىق تاپسىرمالاردى ورىنداتۋ.
وسى كەزەڭدەگى بەرىلەتىن تاپسىرمالار تۇرلەرى:
1. كورۋ قابىلەتىن دامىتاتىن تاپسىرمالار
2. ەستۋ قابىلەتىن دامىتاتىن تاپسىرمالار.
1. كورۋ قابىلەتىن دامىتاتىن ويىندار.
جاماۋدى تاڭداپ ال.
كەلەسى تۇراتىن سۋرەتتى تاڭداپ جانە ورنىنا قوي.
كولەڭكەسىن تاپ.
ەستۋ قابىلەتىن دامىتاتىن تاپسىرمالار.
ماتەماتيكالىق جۇمباقتار.
نەشە الما؟
«بەس» العان اسانعا –
بەس الما.
«ءتورت» العان دوسانعا –
ءتورت الما.
«ءۇش» العان حاسانعا –
ءۇش الما.
«ەكى» العان بولاتقا –
نەشە الما؟
(2)
ءىنىسى مەن دوسىن
سىيلاۋ ءۇشىن قاسىم
الما ساتىپ الدى.
ءارقايسىسىنا:
ىنىسىمەن دوسىنا،
وزىنە 1 المادان بولدى.
ول نەشە الما ساتىپ الدى؟ (3)
ولەڭ ەسەپتەر.
كۇن شۋاقتاپ كۇشىك وتىر،
قۇيرىعىن كۇنگە قىزدىرىپ.
جانىنا ءبىر كۇشىك كەلىپ،
وتىرا قالدى جىلىنىپ.
(1+1=2)
اسان جەدى ءبىر كامپيت،
ۇسەن جەدى ءبىر كامپيت.
قوسقان كەزدە بارلىعىن،
بولادى ەكەن نەشە كامپيت؟
(1+1=2)
ەكى شارشى ساماتتا،
بىرەۋى كورشى ماراتتا.
بۇل شارشىنى بالالار،
كانى، قوسىپ ساناڭدار!
(2+1=3)
وسىنداي تاپسىرمالار ورىنداۋ بارىسىندا بالالاردىڭ سۋبەكتىلىك العى شارتى تۋىندايدى:
1. وقۋ ءىس – ارەكەتىنە دەگەن قىزىعۋشىلىعى ارتادى؛
2. وي - ءورىسى داميدى؛
قۇرىلعان تاپسىرمالار مازمۇنى جاعىنان ءبىر - بىرىنە ۇقسامايدى. بۇل بالانىڭ وي - ءورىسىن دامىتىپ قانا قويماي، ونى بايقاعىشتىققا، شاپشاڭدىققا، ويىن دالەلدەۋگە دە ۇيرەتىپ، ءارى ونى جالىقتىرمايدى. ءار ساباق سايىن تاپسىرمالاردى قيىنداتامىن، كولەمى كوبەيگەن سايىن تاپسىرمالاردى ورىنداۋ جىلدامدىعى دا ارتادى.
وقۋ ءىس – ارەكەتىندە تاپسىرمالاردىڭ مىناداي تۇرلەرىن ءوز تاجىريبەمدە پايدالانىپ ءجۇرمىن:
1. «ءبىر سوزبەن اتا» ادىستەمەسى
2. «نە ارتىق» ادىستەمەسى
3. «سۋرەتتەردى ەستە ساقتا» ادىستەمەسى
4. «قيسىنسىزدىقتار» ادىستەمەسى
5. «سۋرەتتە قانداي زاتتار جاسىرىلعان» ادىستەمەسى
6. «ايىرماشىلىقتارىن تاپ» ادىستەمەسى
7. « مىنا سۋرەتتەردە نە جەتىسپەيدى؟» ادىستەمەسى
8. «بەلگىلەردى قوي» ادىستەمەسى
«ءبىر سوزبەن اتا» ادىستەمەسى
ماقساتى: وسىنىڭ ارقاسىندا ولاردى ءبىر توپقا بىرىكتىرۋگە بولاتىن زاتتاردىڭ ءوزارا قاراپايىم بايلانىستارىن انىقتاۋ يكەمدىلىكتەرىن، سونداي - اق بالانىڭ زاتتاردىڭ جيناقتاۋشى اتاۋىن مەڭگەرۋ دەڭگەيىن انىقتاۋ.
تاپسىرمانىڭ سيپاتتاماسى: بالاعا ءبىر توپقا جاتاتىن 3 سۋرەت، مىسالى، ءسابىز، قيار، قىزاناقتىڭ سۋرەتى ۇسىنىلادى. بالا بەرىلگەن سۋرەتتى جيناقتاۋشى ءبىر ۇعىممەن اتاۋى ءتيىس.
«نە ارتىق» ادىستەمەسى
ماقساتى: بەلگىلى ءبىر توپقا جاتاتىن نىسانداردى جىكتەۋ، وعان سايكەس كەلمەيتىن «ارتىق» نىساندى شىعارىپ تاستاۋ.
تاپسىرما: بالاعا ءبىر توپقا جاتاتىن زاتتار جانە وسى زاتتاردىڭ توبىنا جاتپايتىن ءبىر زات بەينەلەنگەن كارتوچكالار ۇسىنىلادى. ولاردى قاراپ كورگەن بالا 1 «ارتىق» سۋرەتتى الىپ تاستاۋى ءتيىس.
«سۋرەتتەردى ەستە ساقتا» ادىستەمەسى
ماقساتى: بەينەنى ەستە ساقتاۋ ەرەكشەلىكتەرىن ۇيرەنۋ جانە ولارعا دياگنوستيكا جاساۋ.
تاپسىرما: بالاعا بەتىنە 5 زاتتىڭ سۋرەتى بەينەلەنگەن كارتوچكا ۇسىنىلادى. ول بۇل زاتتاردى 1 مينۋت ىشىندە قاراپ كورۋى ءتيىس. وسىدان كەيىن كارتوچكانى الىپ قويىپ، بالادان ءوزىنىڭ ەسىندە قالعان سۋرەتتەردى اتاپ بەرۋ تالاپ ەتىلەدى.
دۇرىس اتالعان بەينەلەردىڭ سانىنا قاراي ناتيجەلەرگە باعا قويىلادى.
«سۋرەتتە قانداي زاتتار جاسىرىلعان» ادىستەمەسى
ماقساتى: كەسكىنى بويىنشا بەينەنىڭ تۇتاس قابىلدانۋىن (ۇعىنۋىن) انىقتاۋ.
تاپسىرما: بالاعا زاتتاردىڭ كەسكىنى بەينەلەنگەن سۋرەت ۇسىنىلادى. وندا قانداي زاتتاردىڭ (بارلىعى بەسەۋى بەينەلەنگەن) جاسىرعانىن انىقتاۋ كەرەك.
«ايىرماشىلىقتارىن تاپ» ادىستەمەسى
ماقساتى: زاتتاردى ءوزارا سالىستىرۋ تاسىلدەرىن مەڭگەرۋ دەڭگەيىن انىقتاۋ.
تاپسىرما: بالا 2 سۋرەتكە زەر سالا قاراپ، ولاردىڭ ءوزارا ايىرماشىلىقتارىن (بارلىعى 5 ايىرماشىلىق بار) اتاپ كورسەتۋى قاجەت.
«مىنا سۋرەتتەردە نە جەتىسپەيدى؟»ادىستەمەسى
ماقساتى: قابىلداۋ (ۇعىنۋ) تۇتاستىعىن انىقتاۋ.
تاپسىرمانىڭ سيپاتتاماسى: بالاعا كەيبىر زاتتىڭ ءبىر بولىگى جەتىسپەيتىندەي ەتىپ بەينەلەنگەن سۋرەتتەر توبى ۇسىنىلادى جانە جەتىسپەيتىن بولىكتى مۇمكىندىگىنشە تەز انىقتاپ، ونى اتاۋ جونىندە تاپسىرما بەرىلەدى. دياگنوستيكا جۇرگىزۋشى بالانىڭ بۇكىل تاپسىرمانى ورىنداۋعا جۇمساعان ۋاقىتىن بەلگىلەيدى.
«بەلگىلەردى قوي» ادىستەمەسى
ماقساتى: زەيىننىڭ ناتيجەلىلىگى مەن ورنىقتىلىعىن انىقتاۋ.
تاپسىرمانىڭ سيپاتتاماسى: بالاعا سۋرەتتى كورسەتىپ، ونىمەن قالاي جۇمىس ىستەۋ كەرەكتىگىن تۇسىندىرەدى. بۇل جۇمىستىڭ رەتى مىناداي: ءاربىر شارشىعا، ءۇشبۇرىشقا، شەڭبەرگە جانە رومبىعا ۇلگىنىڭ جوعارعى جاعىندا بەرىلگەن بەلگىنى قويۋ كەرەك. بالا تاپسىرمانى 2 مينۋت ۋاقىت ىشىندە ءۇزىلىسسىز ورىندايدى.
«كىمگە نە جەتىسپەيدى؟» ادىستەمەسى
ماقساتى: ويلاۋدىڭ پسيحولوگيالىق دياگنوستيكاسى.
تاپسىرمانىڭ سيپاتتاماسى: بالاعا ۇسىنىلاتىن كارتوچكادا بەينەلەنگەن بالالاردىڭ ءارقايسىسىنا ءبىر زات جەتىسپەيدى. ال ولارعا جەتىسپەيتىن زات جەكە سۋرەتتەردە بەينەلەنگەن. سۋرەتتەگى ءاربىر زاتتى ول جەتىسپەيتىن سۋرەتپەن سالىستىرۋ كەرەك. ورىنداۋ ۋاقىتى - 30 سەكۋند. ءار تاپسىرمانىڭ وزىندىك قىزمەتى مەن ناتيجەسى بالانىڭ قابىلەتىن قالىپتاستىرا وتىرىپ، دامىتۋعا ۇلەس قوسارى ءسوزسىز. وتكەن وقۋ جىلى مەن بىلتىرعى وقۋ جىلىنىڭ قورىتىندىلارىن سالىستىرعاندا بالالاردىڭ لوگيكالىق ويلاۋ قابىلەتتەرىنىڭ دەڭگەيىنىڭ وسكەنىن، كەيبىر بالالاردىڭ جاعدايلارى وتە جاقسى كوتەرىلگەنى بايقالدى.
قورىتا ايتسام، وقۋ - تاربيە ۇردىسىندە بالالاردىڭ ويلاۋ پروسەستەرىن دامىتۋ ءۇشىن جوعارىدا ۇسىنىلعان لوگيكالىق تاپسىرمالار، ترەنينگتىك جاتتىعۋلاردى ۇيىمداستىرۋ قاجەت. سونداي - اق، ترەنينگتىك جاتتىعۋلار بالا ءبىلىمىنىڭ دەڭگەيىن كوتەرىپ قانا قويماي، ءبىر - بىرىمەن جاقىنداستىرىپ، دوستىققا، ادامگەرشىلىككە، ەڭبەككە تاربيەلەيدى؛ جۇيەلى ويلاپ سويلەۋگە، سوزدىك قورىن مولايتۋعا، قيالىن ۇشتاۋعا جەتەلەيدى.
قورىتىندى
قورىتىندىلاي كەلە، بالانىڭ لوگيكالىق ويلاۋىن دامىتۋ باعىتىنداعى جۇمىستار جۇيەلەندى جانە ونى ۇيىمداستىرۋدىڭ ءتيىمدى جولدارى، ءادىس - تاسىلدەرى ايقىندالادى، ول ءوز رەتىندە، بالالاردىڭ لوگيكالىق وي - قابىلەتتەرىن قالىپتاستىرۋ جۇمىسىنىڭ جاعدايىن ءبىر شاما ارتتىردى – دەپ وي تۇيىندەيمىز.
بالانى ومىرگە كەلگەن شاعىنان باستاپ دەنساۋلىعىنا زيانسىز، دامۋىنا مۇمكىندىك جاساي الاتىن، شىعارماشىلىعى مەن تانىمدىق قابىلەتى دامۋىنا ىقپال ەتەتىن ورتا قۇرۋ بۇگىنگى كۇننىڭ باستى تالابى. بالانى قورشاعان ورتاسى، ونىڭ ينتەللەكتۋالدى وسۋىنە، العان ءبىلىمىن ومىردە قولدانا بىلۋىنە ىقپال ەتىپ، اينالاداعىلارمەن دۇرىس بايلانىس جاساۋعا ۇيرەتەتىن ورتا بولۋى ءتيىس.
وقۋ ماتەريالىن بالالاردىڭ ويلاۋ قابىلەتى جەتەرلىكتەي جاس ەرەكشەلىكتەرىن ەسكەرە ۇيىمداستىرسا عانا، ونىڭ ويلاۋ قابىلەتىنىڭ دامۋىنا مۇمكىندىك تۋادى. سوندىقتان دا تاربيەشى بالالاردى ۇنەمى ويلانىپ وقۋعا باعىتتاۋى ءتيىس، بۇعان وقۋ ءۇردىسىن جۇيەلى ۇيىمداستىرۋ، ساباقتا بالا لوگيكاسىن دۇرىس دامىتا الاتىن مۇمكىندىكتەردى مول پايدالانۋ ارقىلى جەتۋگە بولادى. لوگيكالىق ويلاۋدىڭ ەرەكشەلىگى – قورىتىندىلاردىڭ قيسىندىلىعىندا، ولاردىڭ شىندىققا ساي كەلۋىندە. لوگيكاعا تۇسكەن قۇبىلىس تۇسىندىرىلەدى، سەبەپتەرى مەن سالدارلارى قاتەسىز انىقتالادى. ۇعىمدار اراسىنداعى بايلانىستار مەن قاتىناستار لوگيكالىق ويلاۋ جولىمەن اشىلادى. بۇل بايلانىستار مەن قاتىناستاردىڭ دۇرىستىعىن تەرىسكە شىعارۋعا بولمايتىنى پىكىرلەردە كورسەتىلەدى.