بالالاردى اسەمدىككە باۋلۋ
«بالالارعا ادەمىلىك پەن ادەپتىلىك نىشاندارىن بويلارىنا سىڭىرە وتىرىپ جانە ولاردى ۇلتتىق بۇيىمدار ارقىلى اسەمدىككە باۋلۋ» (كەڭەس)
باستى ماقساتى: بالالارعا ۇلتىمىزدىڭ سالت - ءداستۇرىن، ونەرىن بويلارىنا ءسىڭىرىپ، ۇلتتىق سانا - سەزىمدەرىن دامىتىپ، بالالاردى ادەپتىلىك پەن ادەمىلىككە باۋلۋ. مەكتەپكە دەيىنگى جاستاعى كوركەمدىك ەستەتيكالىق تاربيەنىڭ ءورىسى كەڭەيىپ، ءوز دەڭگەيىندە جۇرگىزىلۋى تاربيەشىلەردىڭ ۇلتتىق پسيحولوگيانى، حالىقتىق ءتالىم - تاربيە داستۇرلەرىن تياناقتى مەڭگەرۋىنە جانە ءوز جۇمىسىندا ساپالى پايدالانا بىلۋىنە بايلانىستى. بالاباقشا ءتاربيشىسى باعدارلامالىق جانە وقۋ - ادىستەمەلىك تالاپتاردى ورىنداۋشى عانا ەمەس، ول بالالارمەن جۇرگىزىلەتىن تاربيە جۇمىسىندا كەزدەسەتىن كۇردەلى ماسەلەلەردى وزدىگىنەن شەشەتىن، ونى جۇزەگە اسىراتىن ۇستاز.
قازىرگى كەزەڭدە بالانى تۇلعا رەتىندە قالىپتاستىرۋ، ونىڭ بويىنا ۇلتتىق ادەپ - عۇرىپ پەن سالت - ءداستۇر مۇرالارىن ءسىڭىرۋ، يماندىلىققا تاربيەلەۋ بۇكىل حالىقتىق ىسكە اينالىپ، جۇرتشىلىق نازارىن اۋدارۋدا.
تاربيە تاعلىمى بالانىڭ نارەستەلىك شاعىنان بەسىك جىرىمەن بىرتىندەپ ىسكە اسىرىلىپ، ساناسىنا ورنىعىپ وتىراتىن ۇزاق ءۇردىس. سول سەبەپتەن قوعام ومىرىندەگى ءبىلىم بەرۋ سالاسىنداعى ءاربىر جاڭالىق مەكتەپكە دەيىنگى تاربيەگە تىكەلەي اسەر ەتىپ، تاربيە مازمۇنىن جاڭارتۋ ىسىنە ىقپال جاماپ كەلەدى. بالاباقشادا بالالاردى تاربيەلەۋ جۇمىسىنىڭ نەگىزى، بالانىڭ ءومىر شىندىعىنا دەگەن ەستەتيكالىق قاتىناسىن قالىپتاستىرا وتىرىپ، اسەمدىك تۋرالى وي - ورىستەرىن دامىتۋ، ءبىلىم جانە قابىلەتتەرىن قالىپتاستىرۋعا قاجەتتى تاربيەلىك جۇمىستاردى قامتيدى. بالاباقشادا بالالاردىڭ ىسكەرلىكتەرى، ولاردىڭ قورشاعان ورتاداعى زاتتار دۇنيەسىنىڭ ەرەكشەلىكتەرىن تانىپ، بىلۋىنە باعىتتالعان ءىس - ارەكەتتەردىڭ ءبىرى بەينەلەۋ جانە ساندىك - قولدانبالى ونەرگە ارنالعان كوركەمدىك ساباقتار ارقىلى قالىپتاستىرىلادى.
كوركەمدىك تاربيەنىڭ باستى قۇرالدارى – بەينەلەۋ ونەرى، مۋزىكا، كوركەم ادەبيەت ت. ب.
«بالانى جاستان» دەپ قازاق بەكەر ايتپاسا كەرەك. دۇنيەتانىم، اينالاعا دەگەن قۇشتارلىق، تابيعاتقا دەگەن سۇيىسپەنشىلىك، سۇلۋلىققا دەگەن ەلىكتەۋشىلىك بالا جاستان ادام بويىنا قالىپتاسادى.
باتىلدىققا، شىندىققا، يماندىلىق پەن اسەمدىلىككە، سۇلۋلىققا ءۇيىر ەتىپ تاربيەلەۋدى ءسابي جاسىنان ەسكەرگشەن ءجون. «تابيعاتتى ايالاۋ اتا - بابا سالتىمىز، تاربيەگەدە ءمان بەرگەن دانا حالقىمىز» دەمەكشى اتا - بابامىز باستان - اق تابيعات پەن تاربيەنى بولە جارىپ كورمەگەن، ەكەۋىن قاتار ۇستاعان. بالاعا تابيعات ادامنىڭ بويىنا قۋات، كوڭىلىنە شابىت، سەزىمىنە ءلاززات، شاپاعاتىن ۇيالاتاتىن، سۇلۋلىق پەن اسەمدىك الەمى ەكەندىگىن تۇلا بويىنا ءسىڭىرۋ. ورمان، دالا، وزەن - كول تاۋ - تاس، باۋ - باقشا، جىل مەزگىلدەرى مەن قۇبىلىستارى، قۇستار ءۇنى مەن جانۋارلار دۇنيەسىنىڭ قىزىعى، وسىمدىكتەر الەمى بالا سەزىمىنە اسەرلى سۋرەتتەلىپ، ولاردى سيقىرلى سىردى بىلۋگە ىنتىقتىرادى. بالالاردىڭ كوركەمدىكتى قابىلداۋى مەن ونى ءوز قولىمەن جاساۋعا باعىتتالعان ارەكەتتەرىنىڭ ارقاسىندا بەينەلەۋ ونەرىنىڭ مانەرلىلىگى، كوركەمدىلىگى بالانىڭ شىعارماشىلىق بەلسەندىلىگىنە سول ارقىلى ولاردىڭ كوركەمدىك تالعامىنىڭ دامۋىنا زور ىقپال ەتەدى.
قاراعاندى قالاسى،
كمقم «قارلىعاش» بالاباقشاسى
اديلوۆا نۋرجانات ساگاتبەكوۆنا
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
باستى ماقساتى: بالالارعا ۇلتىمىزدىڭ سالت - ءداستۇرىن، ونەرىن بويلارىنا ءسىڭىرىپ، ۇلتتىق سانا - سەزىمدەرىن دامىتىپ، بالالاردى ادەپتىلىك پەن ادەمىلىككە باۋلۋ. مەكتەپكە دەيىنگى جاستاعى كوركەمدىك ەستەتيكالىق تاربيەنىڭ ءورىسى كەڭەيىپ، ءوز دەڭگەيىندە جۇرگىزىلۋى تاربيەشىلەردىڭ ۇلتتىق پسيحولوگيانى، حالىقتىق ءتالىم - تاربيە داستۇرلەرىن تياناقتى مەڭگەرۋىنە جانە ءوز جۇمىسىندا ساپالى پايدالانا بىلۋىنە بايلانىستى. بالاباقشا ءتاربيشىسى باعدارلامالىق جانە وقۋ - ادىستەمەلىك تالاپتاردى ورىنداۋشى عانا ەمەس، ول بالالارمەن جۇرگىزىلەتىن تاربيە جۇمىسىندا كەزدەسەتىن كۇردەلى ماسەلەلەردى وزدىگىنەن شەشەتىن، ونى جۇزەگە اسىراتىن ۇستاز.
قازىرگى كەزەڭدە بالانى تۇلعا رەتىندە قالىپتاستىرۋ، ونىڭ بويىنا ۇلتتىق ادەپ - عۇرىپ پەن سالت - ءداستۇر مۇرالارىن ءسىڭىرۋ، يماندىلىققا تاربيەلەۋ بۇكىل حالىقتىق ىسكە اينالىپ، جۇرتشىلىق نازارىن اۋدارۋدا.
تاربيە تاعلىمى بالانىڭ نارەستەلىك شاعىنان بەسىك جىرىمەن بىرتىندەپ ىسكە اسىرىلىپ، ساناسىنا ورنىعىپ وتىراتىن ۇزاق ءۇردىس. سول سەبەپتەن قوعام ومىرىندەگى ءبىلىم بەرۋ سالاسىنداعى ءاربىر جاڭالىق مەكتەپكە دەيىنگى تاربيەگە تىكەلەي اسەر ەتىپ، تاربيە مازمۇنىن جاڭارتۋ ىسىنە ىقپال جاماپ كەلەدى. بالاباقشادا بالالاردى تاربيەلەۋ جۇمىسىنىڭ نەگىزى، بالانىڭ ءومىر شىندىعىنا دەگەن ەستەتيكالىق قاتىناسىن قالىپتاستىرا وتىرىپ، اسەمدىك تۋرالى وي - ورىستەرىن دامىتۋ، ءبىلىم جانە قابىلەتتەرىن قالىپتاستىرۋعا قاجەتتى تاربيەلىك جۇمىستاردى قامتيدى. بالاباقشادا بالالاردىڭ ىسكەرلىكتەرى، ولاردىڭ قورشاعان ورتاداعى زاتتار دۇنيەسىنىڭ ەرەكشەلىكتەرىن تانىپ، بىلۋىنە باعىتتالعان ءىس - ارەكەتتەردىڭ ءبىرى بەينەلەۋ جانە ساندىك - قولدانبالى ونەرگە ارنالعان كوركەمدىك ساباقتار ارقىلى قالىپتاستىرىلادى.
كوركەمدىك تاربيەنىڭ باستى قۇرالدارى – بەينەلەۋ ونەرى، مۋزىكا، كوركەم ادەبيەت ت. ب.
«بالانى جاستان» دەپ قازاق بەكەر ايتپاسا كەرەك. دۇنيەتانىم، اينالاعا دەگەن قۇشتارلىق، تابيعاتقا دەگەن سۇيىسپەنشىلىك، سۇلۋلىققا دەگەن ەلىكتەۋشىلىك بالا جاستان ادام بويىنا قالىپتاسادى.
باتىلدىققا، شىندىققا، يماندىلىق پەن اسەمدىلىككە، سۇلۋلىققا ءۇيىر ەتىپ تاربيەلەۋدى ءسابي جاسىنان ەسكەرگشەن ءجون. «تابيعاتتى ايالاۋ اتا - بابا سالتىمىز، تاربيەگەدە ءمان بەرگەن دانا حالقىمىز» دەمەكشى اتا - بابامىز باستان - اق تابيعات پەن تاربيەنى بولە جارىپ كورمەگەن، ەكەۋىن قاتار ۇستاعان. بالاعا تابيعات ادامنىڭ بويىنا قۋات، كوڭىلىنە شابىت، سەزىمىنە ءلاززات، شاپاعاتىن ۇيالاتاتىن، سۇلۋلىق پەن اسەمدىك الەمى ەكەندىگىن تۇلا بويىنا ءسىڭىرۋ. ورمان، دالا، وزەن - كول تاۋ - تاس، باۋ - باقشا، جىل مەزگىلدەرى مەن قۇبىلىستارى، قۇستار ءۇنى مەن جانۋارلار دۇنيەسىنىڭ قىزىعى، وسىمدىكتەر الەمى بالا سەزىمىنە اسەرلى سۋرەتتەلىپ، ولاردى سيقىرلى سىردى بىلۋگە ىنتىقتىرادى. بالالاردىڭ كوركەمدىكتى قابىلداۋى مەن ونى ءوز قولىمەن جاساۋعا باعىتتالعان ارەكەتتەرىنىڭ ارقاسىندا بەينەلەۋ ونەرىنىڭ مانەرلىلىگى، كوركەمدىلىگى بالانىڭ شىعارماشىلىق بەلسەندىلىگىنە سول ارقىلى ولاردىڭ كوركەمدىك تالعامىنىڭ دامۋىنا زور ىقپال ەتەدى.
قاراعاندى قالاسى،
كمقم «قارلىعاش» بالاباقشاسى
اديلوۆا نۋرجانات ساگاتبەكوۆنا
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
مودۋل: وقىتۋ ءۇشىن باعالاۋ ءادىسى، ديولوگتىك وقىتۋ ءادىسى 29 - ساباق
