سوڭعى جاڭارتۋ

(وزگەرتىلگەن ۋاقىتى 12 ساعات بۇرىن)
بالالاردىڭ سۇيىكتى جىرشىسى - مۇزافار ءالىمباي
بالالاردىڭ سۇيىكتى جىرشىسى
(م. الىمبايەۆتىڭ شىعارماشىلىعىنا ارنالعان ادىستەمەلىك قۇرال)

كىرىسپە ورنىنا
قىمباتتى دوستىم، قالاي ويلايسىز، قازىرگى قازاق ادەبيەتى مەن پوەزياسىندا جالپاق جۇرتتىڭ جاڭادان ءتىل اشقان بۇلدىرشىنىنەن باستاپ، از - كوپ جاساعان عۇمىرىندا الدەنەشە قىر اسقان قارياسىنا دەيىن جاپپاي وقيتىن دا تانيتىن قالامگەر بار ما؟ بار! ول - قازاقتىڭ كورنەكتى اقىنى، بالالاردىڭ سۇيىكتى جىرشىسى، قازاقستاننىڭ حالىق جازۋشىسى - مۇزافار ءالىمباي!
بۇگىن قازاق ادەبيەتىندە دە، بالدىرعان باعىندا دا ۇلكەن توي، مەرەكە. العاشقى قادامىن پاۆلودار وبلىستىق “قىزىل تۋ” گازەتىندە جارىق كورۋدەن باستالعان ولەڭدەرى ءقازىر توم - توم بولىپ حالقىمىزدىڭ رۋحاني قازىناسىنا اينالعان، بۇگىندە قازاق پوەزياسىنىڭ قۇنارلى توپىراعىنا قاققان قازىعى نىق، نىعىز، اسقار بيىك شىعارماشىلىق تۇلعا - مۇزافار ءالىمباي سەكسەن جاسقا تولىپ وتىر.

اقىننىڭ “ەستاي - حورلان”، “مەنىڭ قازاقستانىم”، “تۋ تىككەن” سەكىلدى ەپيكالىق تۋىندىلارى جىر سۇيەر جۇرتتىڭ جۇرەگىنە جول تاۋىپ، تاڭداۋلى شىعارمالار قاتارىنان ورىن الدى. ونداعان جىلدار بويى اۋىزدان تۇسپەي شىرقالىپ كەلە جاتقان “اقماڭدايلىم”، “ءوزىڭ دە جىگىت، قىزىقسىڭ”، “مارالدىم”، بالالارعا ارنالعان “ءمۇعالىم ول ءبىزدىڭ”، “كوشپەلى فونتان”، “بەسىك جىرى”، “قارتايمايسىڭ، جان انا” قاتارلى كوپتەگەن ءان - ولەڭدەرى حالىقتىڭ سۇيىكتى تۋىندىسى بولىپ كەتتى. قالامگەردىڭ ەستەلىكتەرى مەن ەسسەلەرى، ماقال - ماتەلدەرى مەن كوڭىل كۇندەلىكتەرى دە وقىرماندار كوڭىلىنەن شىققان تارتىمدى دۇنيەلەر. حالىقتىڭ اۋىز ادەبيەتى - قاناتتى سوزدەر، ماقال - ماتەلدەردى زەرتتەپ، جيناستىرعان “مارجان ءسوز”، “ماقال - ماتەلدەر” سەكىلدى كىتاپتارى حالىقتىڭ كۇندەلىكتى قاجەتسىنەر دۇنيەسىنە اينالدى.

سونداي - اق ول ايتۋلى پۋبليسيست، مايتالمان اۋدارماشى، ادەبيەت زەرتتەۋشى. اقىننىڭ بۇل قىرلارىنىڭ قاي - قايسى دا - قازاق ادەبيەتىندە وزىندىك ورنى بار، ماۋەلى بۇتاقتار. ۇزدىكسىز، ءارى ءدامدى، مول جەمىستەر بەرىپ كەلە جاتقان بۇتاقتار. شىندىعىن ايتساق، بىزگە ۇلكەندەر اقىنى، اۋدارماشى، سىنشى، وچەركشى، ءان - ولەڭشى، ۇستاز، رەداكتور م. ءالىمبايدىڭ قاي - قايسىسى دا قىمبات. الايدا، اسىرەسە سوڭعى شيرەك عاسىر كولەمىندە، قالامگەر ەسىمى اتالسا بولدى، الدىمەن بالالار اقىنى م. ءالىمبايدىڭ ويعا ورالارى انىق.

الەمدەگى قاي ەلدە بولماسىن بالالار ادەبيەتىنە، بالالار اقىن - جازۋشىلارىنا دەگەن كوزقاراس پەن قۇرمەت ەرەكشە. نەگە دەسەڭ، بالالارعا ارناپ قىزىقتى شىعارمالار جازۋ ەكىنىڭ ءبىرىنىڭ ەنشىسىنە تيە بەرمەيدى. “بەسىك جىرىنان” باستالاتىن بالعىندار ولەڭىنىڭ ايتەۋىر ءبىر قۇدىرەتى بار. سوعان قاراعاندا، ءان - ولەڭ بالا بويىنا انا سۇتىمەن بىرگە تارالاتىن بولۋ كەرەك. ايتپەسە، بوبەكتى ولەڭمەن قالاي ۇيىقتاتىپ، ولەڭمەن قالاي وياتا الادى؟ دۇنيەدەن حابارى جوق، بەسىكتە جاتقان ءسابيدى ءوز ىرقىنا كوندىرىپ، ءوز دەگەنىن ىستەتەتىن - ولەڭنەن ارتىق كەرەمەت بولا ما؟ بوبەكتەرگە ارناپ ولەڭ جازۋدىڭ قيىندىعى دا وسىندا بولسا كەرەك. ويتكەنى، ول بارلىق جىردىڭ ءنارى، بارلىق جىردىڭ باسى عوي…

سەكسەنگە كەلدى مۇزاتا
ادەبي ەرتەڭگىلىك
شارا وتكىزىلەتىن جەردە كىتاپ كورمەسى ۇيىمداستىرىلادى. مۇزافار الىمبايەۆتىڭ سۋرەتى، ول تۋرالى قاناتتى سوزدەر ىلىنەدى. بولمەدە شار، ويىنشىقتار مەيلىنشە كوپ بولسا، ەرتەڭگىلىك اسەرلى ءوتىپ، بالالاردىڭ ەسىندە كوپ ۋاقىتقا دەيىن ساقتالادى.
بۇل شارانى وتكىزبەس بۇرىن، كىتاپحاناشى وقىرماندارعا اقىننىڭ تاقپاقتارى، اڭىز - ەرتەگىلەرى بويىنشا سۋرەت سالىپ كەلۋگە تاپسىرما بەرىپ، حابارلاندىرۋ ءىلىپ قويادى. ەرتەڭگىلىك بولاتىن كۇنى بالالاردىڭ سۋرەتتەرىن جيناپ الىپ، سول سۋرەتتەر بويىنشا كورمە جاساعاندارىڭىز ءجون. ەرتەڭگىلىكتىڭ سوڭىندا جاقسى سالىنعان سۋرەتتەردى، بەلسەندى قاتىسقان وقىرمانداردى اتاپ ءوتۋ كەرەك..
قاتىسۋشىلار: كىتاپحاناشى، ايا (اقىن ولەڭىنىڭ كەيىپكەرى)، بىلگىشبەك، ەرتەڭباي (ەرتەگى كەيىپكەرى)، كوركەمسوز وقۋشىلار.
ەرتەڭگىلىك “التاي ءۆالسى” انىمەن باستالادى.
ءسوزى: م. الىمبايەۆتىكى، ءانى: ر. بايقاداماوۆتىكى
جۇرگىزۋشى:
بالالار، بىلەسىڭدەر مە،
ەفيردەن اقتارىلىپ جىر ەسىلگەندە،
وسىنى بىزدەرگە ارناپ كىم جازدى دەپ،
اتىنا كوڭىل قويىپ جۇرەسىڭدەر مە؟
اتىنا كوڭىل قويىپ جۇرسىڭدەر مە،
جاسى ۇلكەن جاقىن دوستارىڭ،
بىلەسىڭدەر مە؟…
“بالدىرعاندى” شىعارىپ،
سان ۇرپاقتى
قانشا جىل جىرلارىمەن تاڭىرقاتتى.
ايتادى مىڭ العىسىن اعالارىڭ
ولەڭنىڭ تاتىپ وسكەن بالىن ءتاتتى.
…بىلمەسەڭدەر، بالالار،
ءبىلىپ الىڭدار،
كارى دە، جاس تا،
بالا دا…جىرىنا قۇمار
سەكسەندە بۇگىن مۇزافار اتالارىڭ.
مۇزافار الىمبايەۆ!
ۇعىپ الىڭدار.

كوركەمسوز وقۋشى:
تامسانتىپ، تامىلجىتىپ ءانىن كوككە
ورلەتتى “اقسۇڭقارى” ءمالىم كوپكە.
سودان شىعار،
جىر سۇيگەن جالپاق ەلى
بىلەدى مۇزافاردى ءمالىم دەپ تە.
مۇزافار الىمبايەۆ - ءمالىم اعا،
وزىڭدەي بالا جانىن جان ۇعا ما؟
جاڭعىرعان جىردىڭ بيىك جوتاسىندا
كەزىگىپ جۇرەيىكشى تاعى دا، اعا،
بالدىرعان بالالاردىڭ باعىنا، اعا!

جۇرگىزۋشى: ەسلام زىكىبايەۆ اعالارىڭ جىرلاعانداي، بۇگىن بالدىرعاندار ەلىندە ۇلكەن توي. رەسپۋبليكامىزدىڭ ايتۋلى اقىنى مۇزافار ءالىمباي اتالارىڭنىڭ ەسىمىن بىلمەيتىن كىسى كەم دە كەم. ەڭبەكتەگەن بالادان ەڭكەيگەن قارياعا دەيىن بىلەدى دەسەك، قاتەلەسپەيمىز. ويتكەنى مۇزاتامنىڭ ولەڭ - تاقپاقتارىن ءتىلى جاڭا شىعىپ كەلە جاتقان سابيدەن باستاپ جاتتاپ، ولەڭىنە جازىلعان اندەردى شىرقاپ وسەدى. مۇزاتالارىڭنىڭ وزدەرىڭە ارناپ جازعان ولەڭ - جىرلارى دا توم - توم. ولەڭدەر، داستاندار عانا ەمەس، اڭگىمەلەر دەيسىڭ بە، ەسسە، ەستەلىكتەر دەيسىڭ بە، ماقال - ماتەلدەر دەيسىڭ بە، اۋدارمالار دەيسىڭ بە - تولىپ جاتىر. سان ۇرپاقتى كوپتەگەن جىلدار ىشىندە جىرلارىمەن سۋسىنداتىپ، تاڭىرقاتقان قازاقستاننىڭ حالىق جازۋشىسى، تۋعان رەسپۋبليكامىزدىڭ ءانۇرانىنىڭ اۆتورلارىنىڭ ءبىرى - مۇزافار ءالىمباي سەكسەن جاسقا تولىپ وتىر. بالالار، بۇگىنگى ەرتەڭگىلىگىمىزگە بارىڭە جاقسى تانىس “ايانىڭ الاقانى” كىتاپشاسىنىڭ كەيىپكەرى ايا قىزدى شاقىردىق. ول اتالارىڭ تۋرالى كوپتەگەن قىزىقتى اڭگىمەلەر الىپ كەلدى.

مۇقاباسىنا “مۇزافار اتا ولەڭدەرى مەن ەرتەگىلەرى” دەگەن جازۋى بار ۇلكەن كىتاپتى قولىنا ۇستاعان ايا رولىندەگى قىز بالا كەلەدى.

ايا: بالالار، سالەمەتسىڭدەر مە؟ مەن “ايانىڭ الاقانى” كىتابىنىڭ كەيىپكەرى – ايا قىزبىن جانە اقىن مۇزافار اتالارىڭنىڭ تۋعان نەمەرەسىمىن. (قولىنداعى كىتاپتى اشىپ) ءبىز بۇگىن اتامىزدىڭ بالالارعا ارناپ جازعان ولەڭدەرىمەن تانىسامىز. دوستار، مەن جالعىز كەلگەن جوقپىن، مەنىمەن بىرگە سەندەردىڭ سۇيىكتى جىرشىلارىڭ مۇزافار اتانىڭ شىعارماشىلىعىمەن جاقسى تانىس، كىشكەنە كەزىنەن ونىڭ ولەڭدەرىن ءسۇيىپ وقيتىن بىلگىشبەكتى جانە ەرىنشەك بالا تۋرالى ەرتەگىسىنىڭ كەيىپكەرى ەرتەڭبايدى بىرگە الا كەلدىم.
بىلگىشبەك ورتاعا شىعىپ بالالارمەن امانداسادى. ەرتەڭباي كەلە قويمايدى.
ايا: ەرتەڭباي، قايداسىڭ؟ بالالارعا كەلىپ امانداسساڭشى.
ەسىكتىڭ ارعى جاعىنان ەرتەڭبايدىڭ داۋسى ەستىلەدى.

بالالاردىڭ سۇيىكتى جىرشىسى - مۇزافار ءالىمباي. جۇكتەۋ

You Might Also Like

جاڭالىقتار

جارناما