InfoHub Logo

مەن باقىتتى كورسەم دەۋشى ەدى. ءبىزدىڭ قاقپانىڭ الدىنداعى ۇلكەن قارا جولمەن كۇندە ءبىر قايىرشى شال وتەتىن ەدى. شال ۇزىن اساسىن جوعارى كوتەرىپ الىپ: — ە، ازاماتتار، باقىتتى بولىڭدار! — دەيتىن ەدى.

مەنىڭ باقىتتى كورگىم كەلدى. كۇن باتۋشى ەدى شال قارا كولەڭكەدە ۇيرەنشىكتى جولىمەنەن كۇندە ءبىر قالىپتا كەتىپ بارا جاتاتىن ەدى. مەن ءبىراز قاراپ تۇرار ەدىم دە، قاراڭداپ كەتتى بارا جاتقان سىرى بەلگىلى، جۇمباق قايىرشىنىڭ اۋزىنان شىققان «باقىت» دەگەن سوزبەن كەڭىنەن ەلەڭ سالاتىن قاراڭعىلىقتان ءبىر ءتۇرلى سەسكەنەر ەدىم. سودان سوڭ جىلدام باسىپ ۇيگە كەلەتىن ەدىم. ەسىككە جاقىنداعاندا شىققان قايىرشىنىڭ قارا كۇڭگىرت داۋسىن ەستىپ، ۇيگە جۇگىرىپ كىرىپ، وزىمنەن-وزىم «باقىت» دەيتىن ەدىم. توسەككە جاتقاندا ۇزىن شال كوز الدىنان كەتپەي، داۋسى قۇلاعىمدا تۇراتىن ەدى. مەن جۇمباق «باقىتتى» كورسەم دەيىن ەدىم.

I

— ءبىزدىڭ ءۇي تۇركىستان قالاسىنىن وڭتۇستىك جاق شەتىندە بولاتىن ەدى. بىزبەن بىرگە جاقسىبايدىڭ ءۇيى تۇراتىن. كۇن ەڭكەيىپ قاقپانىڭ تاساسىنا ءتۇسىپتى ەدى. قاقپا كولەڭكەسى ۇزارىپ، بۇرىشتارى جاقسىباي ءۇيىنىڭ ىرگەسىنە دەيىن بارۋشى ەدى. وسى ۋاقىتقا دەيىن جاقسىبايدىڭ كۇن شۋاقتا جاماۋ جاماپ وتىرۋشى ەدى.

بارلىباي، كوزى قاراۋىتىپ:

— اپا، قارنىم اشتى عوي —دەيتىن ەدى.

— ە، باقىتسىز، باقىتىڭ جوق قوي، ونى نەگە ماعان ايتاسىڭ؟ — دەۋشى ەدى كۋنتۇلىم.

وسى ۋاقىتتا تۇرىلگەن بالتىرى بالشىق بولىپ جاقسىباي كەلۋشى ەدى. جاقسىباي قالادا قىش قۇيىپ، كۇندەلىكتى جۇمىس ىستەيتىن. جاقسىبايدىڭ قولىندا شۇبەرەككە تۇڭىلگەن ءبىر نارسەلەر كورىنسە كۋنتۇلىم بارلىبايىنا:

— باقىتىڭ بار ەكەن، قاراعىم — دەپ كۇلىمسىرەيتىن ەدى. ءبىراق بۇل كۇلىپ ۋاقىتىنا كۇلىپ بولعان سوڭ، بار قۋانىش بەتىنە عانا جيىلىپ، جۇرەگىندە بارلىق باقىتسىزدىقتىڭ ءزىلى جاتقانداي بولۋشى ەدى. كۋنتۇلىم ورنىنان تۇرۋشى ەدى.

— شىراق، جاقسىباي كەلەدى ءبىزدىڭ ۇيگە كەلمەيسىڭ بە؟ — دەيتىن ەدى.

كۋنتۇلىمنىڭ باقىتتى تۇردە شىققان داۋسى مەنى جۇگىرىپ اكەتىپ، ونىڭ باقىتتى بەتىن كورگىم كەلەتىن دە تۇراتىن ەدى. جاقسىباي ءۇي ىشىمەن قۋانىشتى تۇردە قارسى الاتىن؛ مەنىڭ ويىمشا باقىت تەك جاقسىبايدىڭ ۇيىندە، وندا دا ىلعي كەشكە عانا قوناق بولىپ كەتەتىن سياقتى ەدى.

مەن باقىت دەگەن نان با ەكەن دەۋشى ەدىم.

II

مەن سونان بەرى تالاي باقىتتى ادامدى كوردىم. تالاي باقىتپەن ءقازىر ءوزىم باقىتتىڭ قۇشاعىندامىن.

مەن كورۋگە قۇمار بولعان باقىت — ءقازىر مەنى دە، مەنىڭ جولداستارىمدى دا كوتەرىپ، شارشاتپاي العا قاراي الىپ بارا جاتقان سياقتى.

باقىت ومىرمەن قاتار كەلمەگەن ەكەن، ومىرمەن ارالاسىپ، ءومىر بولىپ كەلەدى ەكەن. باقىت قولىڭدى المايدى ەكەن، جۇرەگىڭنەن الادى ەكەن. جۇرەگىڭ باقىتقا شومىلىپ، سەن ومىرگە ءوزىمسىنىپ، كىسىمسىندىڭ. مەن باقىتتى كوردىم. ءبىراق كۋنتۇلىمنىڭ باقىتى ماعان ءبىر ءتۇرلى «وزگەشە باقىت» بولىپ، جاتاتىن توسەگىڭدى، جۇرەتىن جەرىن، ىستەيتىن جۇمىسىڭ، قۇشاقتايتىن جارىڭ، ءومىر سۇرگەن. باقىت ەمەس، كۇن باتاردا جاقسىبايدىڭ نانىمەن بىرگە، قوناق بوپ كەتۋگە كەلگەن باقىت بولدى.

مەنىڭ كۋنتۇلىمنىڭ بۇرىنعى باقىتىن قولىما ۇستاپ، سالماقتاپ كورگىم كەلدى.

بىلتىر وقۋدان قايتىپ، كۋنتۇلىمنىڭ كۇلىمسىرەمەي، قۋانباي جۇرگەن ءبىر مينۋتتەن كورگەنىم جوق. بۇرىن جاقسىباي نان اكەلگەندە كۇلىمسىرەيتىن بولعاندىقتان با، كۋنتۇلىم باقىتىنىڭ كۇلىمسىرەۋى، قۋانىش بولاتىنداي بولىپ كورىندى. ءبىراق كۋنتۇلىم ءوزىنىڭ ەڭ ءبىر باقىتتىلىعىن كۇلمەي، ماڭىزدى تۇردە وتىرىپ ايتتى. ءبىز دە شىن كوڭىلىڭىزبەن كۋنتۇلىم باقىتتى ەكەن دەستى.

ءبىر كۇنى كەشكە جۇمىسىنان قايتىپ، ءۇي ءىشىنىڭ ءبارى تۇگەل وتىرعاندا:

— جەڭەشە، باقىتىڭدى، قۋانىشىڭدى ايتىپ بەرسىن — دەدىم.

باسقان قادامىنىڭ بارلىعى باقىت بولعان سوڭ، مەنىڭ سۇراۋىم ورەسكەلدەۋ بولدى ما؟

— ءومىرىڭدى ايت دەيسىڭ بە؟ — دەدى كۋنتۇلىم، سونان سوڭ ءبىر وتىرىپ:

— ونى ايتارمىز، مەنىڭ ءبىر ءتۇسىم بار ەدى. الدە سەن وقىپ ەرجەتكەن سوڭ مەنىڭ «ەرتەڭىمدى بۇرىنعىداي تىڭدامايسىڭ با؟

ءبىز قولقالاپ وتىرىپ ايتقىزدىق. كۋنتۇلىم، بىردەن ءبىر سيرەك كەزدەسەتىن باقىتىن باسقاعا قيعىسى كەلمەگەندەي وتىرعاندارعا ءبىراز قارادى دا، ماعان ءتۇسىن ايتا باستادى.

— مەن كومبايندا وتەيمىن عوي. اناۋ كۇش جۇمىستان قايتىپ كەلىپ، ۇيىقتاپ ەدىم، ءتۇس كوردىم.

تۇسىمدە ساسكە ءتۇس ەكەن-اۋ دەيمىن. مەن كومبايندا بارابانششيك بولىپ قىرمان باسىپ جاتىرمىن، بيدايدىڭ باۋلارىن بارابانعا تاستاپ جاتىپ، قالىڭ ويعا كەتسەم كەرەك، بىرەۋ:

— قانە، سالىڭىز، توقتاپ قالدىڭىز عوي دەگەن!. جالت قاراسام، كادىمگى ءوزىمىزدىڭ يليچ لەنين. كۇلىمسىرەپ امانداستى دا: — قىرماندارىڭ كوبەيسىن، باۋدى ءبىر قالىپتى سالىڭىز، ماشيناڭىز بۇزىلىپ قالار — دەدى، مەن تاڭ قالىپ تۇرعاندا كومباين توقتاپ قالدى.

لەنين دەرەۋ جەڭىن سىبانىپ الىپ، ماشينانى جۇرگىزىپ جىبەردى.

— ماشينانى تازا ساقتاڭدار، موتورىن ءسۇرتىپ، قۇرعاتپاي ماي قۇيىپ تۇرىڭدار، شىراعىم، مىنا ماشينانىڭ قيىن ەكەنىن ۇيرەندى، وقىپ كومباينشى بول! — دەدى.

سودان سوڭ قىزىل تاقتا جەردە جاتىر ەدى، ونى كوتەرىپ جوعارى ءىلىپ قويدى.

— كۋنتۇلىم، باقىتتى ەكەنىڭدى بىلەسىڭ بە؟ — دەدى لەنين.

— بىلەم — دەدىم.

— بىلسەڭ ادال ەڭبەك ءسىڭىر، پارتيانىڭ جول باسشىلىعىمەن كولحوزدى نىعايت، جاڭا ءومىر قۇرۋدا بەلسەنە ىسكە، باسقالاردى ۇيىمداستىر — دەدى لەنين.

جولداسىمنىڭ جەردە شاشىلىپ جاتقان بيداي داندەرىن كورىپ:

— ءبىر ءتۇيىر ءدان جەردە قالماسىن، اۋقاتتى بولامىن دەسەڭدەر — ءبىر ءداندى شاشپاي، ۇرلاتپاي، الدىمەن استىقتى ۇكىمەتكە تاپسىرىڭدار — دەدى.

مەن ءبىر ۋاقىتتا: — كەسەم، سەنىمەن سويلەسەتىن كوپ ءسوزىم بار ەدى — دەدىم.

— وندا مەنىڭ پارتياممەن سويلەس، ونىمەن سويلەسكەنىڭ مەنىمەن سويلەسكەنىڭ — دەدى.

— قالاي سويلەسەم؟ — دەدىم.

— استىق جوسپارلارىڭدى ورىنداڭدار. پارتيامەن سويلەسكەننىڭ، سويلەسە بىلگەنىڭ وسى — دەدى.

— جاڭالىق قوي، كەسەم ءبىزدىڭ دە بيدايىمىزدى جەپ كورسىن، ءبىراز بيداي بەرسەم قايتەدى — دەپ ويلانىپ ەدىم، ونى سەزە قويىپ:

— ەڭبەگىن سىڭىرمەسە، ەشكىمگە بيداي بەرمەڭدەر، بيداي ەڭبەككۇنگە، ادال ەڭبەككە بەرىلەدى، سونسىن اۋقاتتى بولاسىڭدار — دەدى. سونان سوڭ پوليتوتدەلگە قاراي كەتتى.

كۋنتۇلىم ءسوزىن ءبىتىردى. مۇمكىن، لەنيننىڭ تاعى دا ايتقاندارى بار شىعار، مۇمكىن ول سوزدەرىن تۇپ-تۋرا ءوز كۇيىندە ايتىپ بەرە دە الماعان شىعار. ءبارىبىر وزىنە ءمالىم، قايتا ەرەكشە باقىتتىڭ كەيبىر مەرۋەرتتەرى تەك وزىنە-اق بەلگىلى بولىپ قالسىن، دەدى دە: وسىنداي ءتۇس كوردىم — دەي سالدى.

— شىن باقىتتى ەكەنسىڭ! — دەدى ءبىر شال.

— مۇنداي باقىتتى ءوزىمىز كورمەي بارا جاتىرمىز، سەنىڭ ارمانىڭ جوق ەكەن — دەدى جاڭاعى شال.

— شىراق، نە دەيسىڭ؟ — دەدى كۋنتۇلىم.

— سەنى، سەن سياقتى جالشى كۇندەردى ەسىنەن شىعارماي كوپ ويلانعان ءوزىمىزدىڭ دە تۇسىمىزگە كىرە مە دەگەن تاۋداي تالابىمىز بار — دەدى ءبىر ايەل.

— ول نە دەگەنىڭ، كۋنتۇلىمگە لەنين ايتپاقشى ءبارىمىز سونى ورىنداپ، كۇندە ارالاسىپ ءجۇرمىز. مەن پارتيانىڭ مۇشەسىمىن. پارتيا — لەنيننىڭ پارتياسى — دەدى جاقسىباي.

— شىراق — دەدى كۋنتۇلىم — مەن پارتيامەن استىق جوسپارىن ورىنداۋمەن سويلەسەم، سەن نەمەن سويلەسەسىڭ؟ — دەدى.

— مەن ەرلەردى كورسەتۋمەن، كوركەم شىعارمامەن سويلەسەمىن — دەدىم.

وسىدان كۋنتۇلىم باقىتىنا شىن ءتۇسىندىم.

— باقىت ومىرمەن قاتار كەلمەيدى ەكەن، باقىت دەگەنىمنىڭ ءوزى ءبىزدىڭ ءومىر ەكەن! — دەدى.

---