باستاۋىش سىنىپ وقۋشىلارىنا پسيحولوگيالىق قىزمەت كورسەتۋ
تاقىرىبى: باستاۋىش سىنىپ وقۋشىلارىنا پسيحولوگيالىق قىزمەت كورسەتۋ
بۇگىنگى كۇنى بالانىڭ مەكتەپكە دايىندىعىن انىقتاۋدا ونىڭ پسيحولوگيالىق جانە فيزيولوگيالىق دامۋى باستى نازاردا بولىپ وتىر.
پسيحولوگيالىق دايىندىقتىڭ قۇرىلىمى مىنانداي بولىكتەرگە بولىنەدى:
ا. جەكە دايىندىق. بالانىڭ جاڭا قوعامدىق ورتاعا دايىندىعىنىڭ قالىپتاسۋى بىرنەشە قۇقىقتار مەن مىندەتتەردى قامتيتىن مەكتەپ ەرەجەسىنەن تۇرادى. مەكتەپتە وقۋعا دايىن وقۋشى – مەكتەپكە قاجەتتى وقۋ قۇرالدارىن تۇگەلدەپ عانا قويماي، سونداي - اق جاڭا ءبىلىم الۋ مۇمكىندىگى مەن تانىم قابىلەتى جەتكىلىكتى دارەجەدە دامىعان بالا بولىپ تابىلادى.
بولاشاق مەكتەپ وقۋشىسى قىزىعۋشىلىعىنىڭ قالىپتاسۋى جۇيەسىنە قاراي ءوزىنىڭ مىنەز - قۇلقىن، تانىمدىق ءىس - ارەكەتىن باسقارا الۋى كەرەك. سوندا عانا ونىڭ وقۋعا دەگەن قىزىعۋشىلىعى پايدا بولادى.
سونىمەن قاتار، جەكە دايىندىق بالانىڭ ەموسيالىق جاي - كۇيىنىڭ دامۋ دەڭگەيىن دە كورسەتەدى. مەكتەپكە بارار الدىندا بالانىڭ كوڭىل كۇيىنىڭ كوتەرىڭكى بولعانى ءجون.
ءا. زياتكەرلىك دايىندىق. دايىندىقتىڭ بۇل ءتۇرى بالانىڭ ناقتى ءبىلىمى مەن وي - ءورىسىنىڭ اۋقىمىن كورسەتەدى. بالانىڭ تانىسىپ وتىرعان ماتەريالىنا دەگەن كوزقاراسى مەن ماتەريالدى جەكەلەي ءارى جوسپارلى تۇردە قابىلداۋ جۇيەسىنىڭ قالىپتاسۋى ماڭىزدى. سونداي - اق، جالپى ويلاۋ فورماسى مەن نەگىزگى لوگيكالىق وپەراسيالاردى اتقارىپ، ەستە ساقتاي الۋى دا مىندەتتى.
زياتكەرلىك دايىندىق نەگىزىنەن بالانىڭ بويىنداعى وقۋ ءىس - ارەكەتىنىڭ باستاپقى نەگىزىنەن بالانىڭ بويىنداعى وقۋ ءىس - ارەكەتىنىڭ باستاپقى پايىمدارىن قالىپتاستىرۋدى كوزدەيدى. وسى دايىندىق ءتۇرى جالپى العاندا تومەندەگىلەردى قامتيدى:
• سارالاپ قابىلداۋ؛
• اناليتيكالىق ويلاۋ؛
• ناقتىلىققا تالپىنىس؛
• لوگيكالىق ەستە ساقتاۋ؛
• بىلۋگە قۇشتارلىق؛
• سويلەۋ ءتىلىن يگەرۋ؛
• قولدىڭ قوزعالىسى مەن كورۋ قوزعالىس ۇيلەسىمدىلىگى.
ب. الەۋمەتتىك - پسيحولوگيالىق دايىندىق. دايىندىقتىڭ بۇل كومپونەنتى بالادا باسقا بالالارمەن، مۇعالىممەن قارىم - قاتىناس جاساي الاتىن ساپالاردى قالىپتاستىرۋدى كوزدەيدى. بالا توپ بولىپ بىرگە جاساپ جاتقان جۇمىس ۇستىنەن تۇسەدى. وسى كەزدە بالادا ءوزىن ورتاعا بەيىمدەۋ قابىلەتى وتە قاجەت بولادى. ول ءۇشىن بالالارمەن ارالاسىپ كەتۋگە، ولارمەن بىرگە ارەكەت ەتۋگە، ولاردىڭ قىزىعۋشىلىعىنا ورتاقتاسۋىنا، وقۋ پروسەسىندەگى ءتۇرلى جاعدايلارعا يكەمدەلۋىنە ىقپال ەتۋ كەرەك.
مەكتەپكە كەلۋ كەزەڭى:
• مىنەز - قۇلىقتىڭ جاڭا ساپالىق دەڭگەيگە كوتەرىلۋى؛
• ارەكەتكە ىشتەي تالداۋ جاساۋ؛
• ناقتىلىققا جاڭا تانىمدىق قاتىناسىنىڭ دامۋى؛
• قارىم - قاتىناستىڭ جاڭا ساپالى كەزەڭىنە ءوتۋ بولىپ تابىلادى.
ۆ. فيزيولوگيالىق دايىندىق. بۇل دايىندىق بالا اعزاسىنىڭ قىزمەتى مەن دەنساۋلىق جاعدايىنىڭ دامۋ دەڭگەيىمەن انىقتالادى. بالانىڭ مەكتەپكە دايىندىعىن دارىگەرلەر ارنايى ولشەمدەرمەن بەلگىلەيدى. بالانىڭ مەكتەپكە وقۋعا پسيحولوگيالىق جانە فيزيولوگيالىق دايىندىعىن انىقتاۋ كەزىندە دەنساۋلىق جاعدايى باستى نازاردا بولۋى شارت، ويتكەنى ءبىلىمدى يگەرۋگە، وقۋعا دەگەن قىزىعۋشىلىعى باسىم بولعانىمەن، دەنساۋلىعى سايكەس كەلمەۋى مۇمكىن. ونداي بالالار جاي، قاتارداعى مەكتەپتەردە وقىعانى ءجون.
بالانىڭ جۇيكە جۇيەسىنىڭ دامۋىندا فۋنكسيونالدىق جانە ورگانيكالىق ءتۇرلى اۋىتقۋلار بولۋى مۇمكىن. ونى ارنايى دارىگەرلەر انىقتايدى.
وقۋ جىلىنىڭ باسىنداعى وقۋ - تاربيە پروسەسىندە بالاعا ەرەكشە سالماق تۇسەدى. جۇيەلى وقۋ جۇمىسى، كولەمدى اقپارات، ورىندىقتا ۇزاق وتىرۋ، كۇندەلىكتى كۇن ءتارتىبىنىڭ وزگەرۋى، مەكتەپ ۇجىمىنىڭ ورتاسى كىشكەنتاي مەكتەپ وقۋشىسىن اقىل - ويى جاعىنان دا، فيزيولوگيالىق جاعىنان دا شارشاتادى.
ءار بالانىڭ دامۋى تۇرلىشە بولاتىنىن ەستەن شىعارماۋ كەرەك. ولاردىڭ جاسى بيولوگيالىق دامۋمەن سايكەس كەلە بەرمەيدى. ءبىر بالا 6 جاستا ءوزىنىڭ دەنە دامۋى جاعىنان جۇيەلى وقۋعا دايىن، ەكىنشى بالاعا 7 جاستا بولسا دا، وعان مەكتەپ باعدارلاماسى اۋىر تيەدى.
مەكتەپ تابالدىرىعىن اتتاعان كۇننەن باستاپ بالا وقۋشىعا اينالادى. ونىڭ ومىرىندە ويىن ءالى ماڭىزدى رول اتقارادى.
بۇگىنگى كۇنى بالانىڭ مەكتەپكە دايىندىعىن انىقتاۋدا ونىڭ پسيحولوگيالىق جانە فيزيولوگيالىق دامۋى باستى نازاردا بولىپ وتىر.
پسيحولوگيالىق دايىندىقتىڭ قۇرىلىمى مىنانداي بولىكتەرگە بولىنەدى:
ا. جەكە دايىندىق. بالانىڭ جاڭا قوعامدىق ورتاعا دايىندىعىنىڭ قالىپتاسۋى بىرنەشە قۇقىقتار مەن مىندەتتەردى قامتيتىن مەكتەپ ەرەجەسىنەن تۇرادى. مەكتەپتە وقۋعا دايىن وقۋشى – مەكتەپكە قاجەتتى وقۋ قۇرالدارىن تۇگەلدەپ عانا قويماي، سونداي - اق جاڭا ءبىلىم الۋ مۇمكىندىگى مەن تانىم قابىلەتى جەتكىلىكتى دارەجەدە دامىعان بالا بولىپ تابىلادى.
بولاشاق مەكتەپ وقۋشىسى قىزىعۋشىلىعىنىڭ قالىپتاسۋى جۇيەسىنە قاراي ءوزىنىڭ مىنەز - قۇلقىن، تانىمدىق ءىس - ارەكەتىن باسقارا الۋى كەرەك. سوندا عانا ونىڭ وقۋعا دەگەن قىزىعۋشىلىعى پايدا بولادى.
سونىمەن قاتار، جەكە دايىندىق بالانىڭ ەموسيالىق جاي - كۇيىنىڭ دامۋ دەڭگەيىن دە كورسەتەدى. مەكتەپكە بارار الدىندا بالانىڭ كوڭىل كۇيىنىڭ كوتەرىڭكى بولعانى ءجون.
ءا. زياتكەرلىك دايىندىق. دايىندىقتىڭ بۇل ءتۇرى بالانىڭ ناقتى ءبىلىمى مەن وي - ءورىسىنىڭ اۋقىمىن كورسەتەدى. بالانىڭ تانىسىپ وتىرعان ماتەريالىنا دەگەن كوزقاراسى مەن ماتەريالدى جەكەلەي ءارى جوسپارلى تۇردە قابىلداۋ جۇيەسىنىڭ قالىپتاسۋى ماڭىزدى. سونداي - اق، جالپى ويلاۋ فورماسى مەن نەگىزگى لوگيكالىق وپەراسيالاردى اتقارىپ، ەستە ساقتاي الۋى دا مىندەتتى.
زياتكەرلىك دايىندىق نەگىزىنەن بالانىڭ بويىنداعى وقۋ ءىس - ارەكەتىنىڭ باستاپقى نەگىزىنەن بالانىڭ بويىنداعى وقۋ ءىس - ارەكەتىنىڭ باستاپقى پايىمدارىن قالىپتاستىرۋدى كوزدەيدى. وسى دايىندىق ءتۇرى جالپى العاندا تومەندەگىلەردى قامتيدى:
• سارالاپ قابىلداۋ؛
• اناليتيكالىق ويلاۋ؛
• ناقتىلىققا تالپىنىس؛
• لوگيكالىق ەستە ساقتاۋ؛
• بىلۋگە قۇشتارلىق؛
• سويلەۋ ءتىلىن يگەرۋ؛
• قولدىڭ قوزعالىسى مەن كورۋ قوزعالىس ۇيلەسىمدىلىگى.
ب. الەۋمەتتىك - پسيحولوگيالىق دايىندىق. دايىندىقتىڭ بۇل كومپونەنتى بالادا باسقا بالالارمەن، مۇعالىممەن قارىم - قاتىناس جاساي الاتىن ساپالاردى قالىپتاستىرۋدى كوزدەيدى. بالا توپ بولىپ بىرگە جاساپ جاتقان جۇمىس ۇستىنەن تۇسەدى. وسى كەزدە بالادا ءوزىن ورتاعا بەيىمدەۋ قابىلەتى وتە قاجەت بولادى. ول ءۇشىن بالالارمەن ارالاسىپ كەتۋگە، ولارمەن بىرگە ارەكەت ەتۋگە، ولاردىڭ قىزىعۋشىلىعىنا ورتاقتاسۋىنا، وقۋ پروسەسىندەگى ءتۇرلى جاعدايلارعا يكەمدەلۋىنە ىقپال ەتۋ كەرەك.
مەكتەپكە كەلۋ كەزەڭى:
• مىنەز - قۇلىقتىڭ جاڭا ساپالىق دەڭگەيگە كوتەرىلۋى؛
• ارەكەتكە ىشتەي تالداۋ جاساۋ؛
• ناقتىلىققا جاڭا تانىمدىق قاتىناسىنىڭ دامۋى؛
• قارىم - قاتىناستىڭ جاڭا ساپالى كەزەڭىنە ءوتۋ بولىپ تابىلادى.
ۆ. فيزيولوگيالىق دايىندىق. بۇل دايىندىق بالا اعزاسىنىڭ قىزمەتى مەن دەنساۋلىق جاعدايىنىڭ دامۋ دەڭگەيىمەن انىقتالادى. بالانىڭ مەكتەپكە دايىندىعىن دارىگەرلەر ارنايى ولشەمدەرمەن بەلگىلەيدى. بالانىڭ مەكتەپكە وقۋعا پسيحولوگيالىق جانە فيزيولوگيالىق دايىندىعىن انىقتاۋ كەزىندە دەنساۋلىق جاعدايى باستى نازاردا بولۋى شارت، ويتكەنى ءبىلىمدى يگەرۋگە، وقۋعا دەگەن قىزىعۋشىلىعى باسىم بولعانىمەن، دەنساۋلىعى سايكەس كەلمەۋى مۇمكىن. ونداي بالالار جاي، قاتارداعى مەكتەپتەردە وقىعانى ءجون.
بالانىڭ جۇيكە جۇيەسىنىڭ دامۋىندا فۋنكسيونالدىق جانە ورگانيكالىق ءتۇرلى اۋىتقۋلار بولۋى مۇمكىن. ونى ارنايى دارىگەرلەر انىقتايدى.
وقۋ جىلىنىڭ باسىنداعى وقۋ - تاربيە پروسەسىندە بالاعا ەرەكشە سالماق تۇسەدى. جۇيەلى وقۋ جۇمىسى، كولەمدى اقپارات، ورىندىقتا ۇزاق وتىرۋ، كۇندەلىكتى كۇن ءتارتىبىنىڭ وزگەرۋى، مەكتەپ ۇجىمىنىڭ ورتاسى كىشكەنتاي مەكتەپ وقۋشىسىن اقىل - ويى جاعىنان دا، فيزيولوگيالىق جاعىنان دا شارشاتادى.
ءار بالانىڭ دامۋى تۇرلىشە بولاتىنىن ەستەن شىعارماۋ كەرەك. ولاردىڭ جاسى بيولوگيالىق دامۋمەن سايكەس كەلە بەرمەيدى. ءبىر بالا 6 جاستا ءوزىنىڭ دەنە دامۋى جاعىنان جۇيەلى وقۋعا دايىن، ەكىنشى بالاعا 7 جاستا بولسا دا، وعان مەكتەپ باعدارلاماسى اۋىر تيەدى.
مەكتەپ تابالدىرىعىن اتتاعان كۇننەن باستاپ بالا وقۋشىعا اينالادى. ونىڭ ومىرىندە ويىن ءالى ماڭىزدى رول اتقارادى.
You Might Also Like
